Instrukcja obsługi FREE_Desktop systemu edukacyjnego opartego na xubuntu 12.04 LTS FREE_Desktop to system operacyjny, który bazuje na xubuntu wolnym i otwartym oprogramowaniu, które jest dostępne dla każdego. Pamiętajcie możecie używać tego systemu wszędzie i bez żadnych ograniczeń. Mamy nadzieję, że ta dokumentacja będzie pomocna w codziennej pracy. Mimo dołożenia wszelkich starań, nie mogę zagwarantować, że jest ona pozbawiona błędów, ani gwarantować, że system będzie działał poprawnie z każdym komputerem. Życzę miłej pracy witam w świecie bez barier i blokad na oprogramowanie. Adam Jurkiewicz Strona nr: 1 / 28
Niniejsza instrukcja ma na celu zaznajomienie z podstawowymi funkcjami systemu, sposobem jego dostosowywania do potrzeb i przyzwyczajeń użytkownika. Nie jest ona dokładnym przewodnikiem po wszystkich funkcjach systemu. Jeśli potrzebujecie większej wiedzy, zapraszamy na strony internetowe i fora dyskusyjne poświęcone tematyce systemów Linux, w szczególności Ubuntu przedstawimy tu kilka z nich: Strona firmy twórcy niniejszej instrukcji, dostawcy kompleksowej oferty rozwiązań OpenSource dla edukacji http://otwarta-edukacja.pl portal z ciekawymi odnośnikami edukacyjnymi http://superbelfrzy.edu.pl blog grupy SuperbelfrzyRP http://friendica.info.pl - portal społecznościowy dla wszystkich, którzy poszukują wolności w Internecie. Portal zawiera także Forum dla otwartej edukacji http://czytelnia.ubuntu.pl - świetny portal z informacjami ze świata Ubuntu http://forum.ubuntu.pl forum użytkowników Ubuntu http://creativecommons.pl informacje o wolnych licencjach Ta instrukcja jest dostępna dla wszystkich na licencji Creative Commons : CC BY SA 3.0 http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/ Licencja dokumentacji co wolno: kopiować, rozpowszechniać, odtwarzać i wykonywać utwór tworzyć utwory zależne użytkować utwór w sposób komercyjny Pełna treść licencji: http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/legalcode Strona nr: 2 / 28
Spis treści Licencja dokumentacji co wolno:...2 Uruchamianie instalatora lub Live systemu FREE_Desktop:...4 HDT w FREE_Desktop informacje o komputerze...5 Pulpit systemu najważniejsze miejsca...6 Menu główne systemu:...7 Uruchamianie z wyszukiwaniem (Super + R):...8 Konfiguracja podłączonego Projektora (Super+P):...9 Klonowanie obrazu (tryb pracy z tablicą interaktywną):...9 Wyszukiwanie kontekstowe (Super + S):...10 Centrum Sterowania Menadżer ustawień użytkownika...11 Pulpit - konfiguracja...12 Konfigurowanie drukarki...13 Uwaga dla urządzeń HP!...13 Jak podłączyć się do sieci WiFi?...14 Jak podłączyć się do sieci Ethernet?...15 Aplikacje użytkowe dostępne w FREE_Desktop...16 Scratch dla Arduino...18 Instalacja dodatkowego oprogramowania...19 Praca z plikami w FREE_Desktop Menadżer plików Thunar...20 Pobieranie sterowników specjalnych...21 Wykonywanie kopii zapasowej danych...22 Aktualizacja systemu operacyjnego i aplikacji użytkowych...23 Powiadamianie o aktualizacjach systemu operacyjnego...24 Aktualizacja systemu operacyjnego - konfiguracja...25 Ustawianie startu domyślnego systemu operacyjnego z dysku...26 Nota prawna...28 Oferta handlowa...28 Strona nr: 3 / 28
Uruchamianie instalatora lub Live systemu FREE_Desktop: FREE_Desktop może być uruchamiany z płyty DVD lub urządzenia USB/Pendrive. W zależności od rodzaju musimy odpowiednio ustawić opcje w BIOS komputera, aby umożliwić start. Po uruchomieniu powinniśmy zobaczyć następujące menu: Jeśli nic nie zrobimy, po 5 sekundach automatycznie włączy się system w trybie Live, a więc takim, który pozwala na działanie, ale nie zapisuje wyników naszej pracy. Jeśli wybierzemy opcję instaluj rozpocznie się proces instalacyjny, który jest bardzo intuicyjny. Pozwala na określenie strefy czasowej, rodzaju klawiatury, podania nazwy użytkownika i hasła, a także, co najważniejsze, w przypadku istnienia innego systemu operacyjnego, pozwala na zmianę rozmiaru partycji dyskowej i wygospodarowanie miejsca na instalację. Dzięki temu możemy zainstalować FREE_Desktop obok innego systemu, a następnie wybierać, z jakiego systemu chcemy korzystać w pracy. Strona nr: 4 / 28
HDT w FREE_Desktop informacje o komputerze Z wersją instalacyjną systemu jest również dostępny pakiet narzędziowy HDT (Hardware Detection Tool). Możemy użyć go, aby zobaczyć, jakie dokładnie elementy sprzętowe są w naszym komputerze. Po uruchomieniu mamy proste, ale bardzo funkcjonalne menu z informacjami: Podobne funkcje spełnia zainstalowany w FREE_Desktop pakiet I-nex (http://i-nex.linux.pl/) Strona nr: 5 / 28
Pulpit systemu najważniejsze miejsca Pulpit jest miejscem, w którym widzimy wszystkie możliwości naszego działania. Poprzez MENU lub Szybkie uruchamianie (Super-R) uruchamiamy aplikacje, a poprzez przycisk sesji możemy wyłączyć komputer. Menu PROGRAMY to odpowiednik menu Start z systemów MS-Windows. Tutaj znajdziecie wszystkie programy, jakie tylko są zainstalowane w systemie. Klawisz SUPER to klawisz z logo, umiejscowiony pomiędzy lewymi Ctrl i Alt Strona nr: 6 / 28
Menu główne systemu: Menu główne zawiera wszystkie aplikacje, zainstalowane w systemie, o ile tylko posiadają ikonę do uruchomienia. Prosimy pamiętać, że istnieje wiele aplikacji, które są uruchamiane bezpośrednio z linii poleceń i nie znajdziecie ich w MENU. Menu systemu może wyglądać różnie, gdyż zależy od zainstalowanych aplikacji, wybranego tematu wyświetlania. Jednak jego główne funkcje pozostają niezmienne; poruszamy się i wybieramy myszką lub klawiaturą interesującą nas opcję i uruchamiamy ją. W MENU zwracamy uwagę na CENTRUM STEROWANIA, gdzie znajdziecie wszystkie niezbędne programy do zmian konfiguracyjnych systemu. Strona nr: 7 / 28
Uruchamianie z wyszukiwaniem (Super + R): Mamy możliwość uruchomienia specjalnego menu, w którym widzimy wszystkie aplikacje zainstalowane w systemie w podziale na specjalne kategorie. To pomaga nam znaleźć program, który nas interesuje. Skrót klawiaturowy: SUPER + R Strona nr: 8 / 28
Konfiguracja podłączonego Projektora (Super+P): Kiedy podłączamy projektor do laptopa, należy wybrać, w jaki sposób ma być wyświetlany obraz. Konfiguracji dokonujemy poprzez skrót klawiszy: SUPER + P Pojawia się okno, którego opcje powinny być intuicyjne. Dla celów uruchamiania prezentacji w programie Libre Office Impress proponujemy wybierać opcję Rozszerz do prawej, dzięki temu prezentacja na naszym ekranie pokaże specjalny panel prezentera, a na zewnętrznym wyświetlaczu (np. projektorze) treść prezentacji. Klonowanie obrazu (tryb pracy z tablicą interaktywną): Aby nasz komputer współpracował np. z tablicą interaktywną, konieczny jest tryb klonowania, czyli wyświetlanie identycznego obrazu na komputerze i zewnętrznym wyświetlaczu. Aby to skonfigurować, wybieramy opcję Zaawansowane i w oknie zaznaczamy opcje: Użycie tego ekranu i Ten sam obraz na wszystkich ekranach. Strona nr: 9 / 28
Wyszukiwanie kontekstowe (Super + S): Mamy możliwość uruchomienia specjalnego programu, w którym mamy możliwość wyszukiwania różnych elementów: Programów Plików dokumentów, zdjęć, muzyki Uruchamiania wyszukiwania poprzez Google Skrót klawiaturowy: SUPER + S Strona nr: 10 / 28
Centrum Sterowania Menadżer ustawień użytkownika Tutaj mamy możliwość konfigurowania wyświetlania, opcji zachowania się systemu. Szczególną uwagę zwracamy na Sesja i uruchamianie - w tej opcji możemy ustawić wszystkie programy, jakie chcemy, aby na starcie systemu uruchamiały się automatycznie. Strona nr: 11 / 28
Pulpit - konfiguracja Aby zmodyfikować tło Pulpitu, po prostu klikamy prawym klawiszem myszy i wybieramy opcję: Ustawienia Pulpitu. Tutaj mamy możliwość zmiany tapety, oraz innych, ważnych elementów. Strona nr: 12 / 28
Konfigurowanie drukarki Proces dodawania nowej drukarki/skanera należy podzielić na dwie główne kategorie: dodawanie urządzenia lokalnego poprzez złącze USB : taki sposób jest najprostszy dla większości użytkowników po prostu podłączamy urządzenie do komputera, a system postara się samodzielnie je zidentyfikować i pobrać z sieci Internet odpowiednie sterowniki; po kilku chwilach (zależnie od prędkości połączenia z internetem) powinniśmy po prostu zobaczyć komunikat o poprawnym zainstalowaniu urządzenia; dodawanie urządzenia sieciowego (dostępnego poprzez Ethernet lub WiFi): w tym momencie musimy uruchomić opcję z menu: SYSTEM Drukowanie, a następnie wybrać przycisk Dodaj ( + ) - po chwili wyszukiwania, w opcji Drukarka sieciowa, powinniśmy zobaczyć spis wszystkich możliwych do instalacji drukarek; dalsza procedura jest analogiczna - system postara się samodzielnie ją zidentyfikować i pobrać z sieci Internet odpowiednie sterowniki; po kilku chwilach (zależnie od prędkości połączenia z internetem) powinniśmy po prostu zobaczyć komunikat o poprawnym zainstalowaniu urządzenia Efektem finalnym powinna być dostępna w systemie drukarka: Uwaga dla urządzeń HP! W przypadku urządzeń firmy HP, zalecamy stosowanie oprogramowania, dostępnego pod adresem http://hplipopensource.com daje ono wiele dodatkowych możliwości. Strona nr: 13 / 28
Jak podłączyć się do sieci WiFi? Standardowo sieci Wifi są oczywiście obsługiwane. System Linux potrafi obsłużyć 99% dostępnego na rynku sprzętu WiFi. Jeśli jednak zdarzy się nam sprzęt, który nie jest obsługiwany od razu, wtedy musimy podłączyć się do sieci za pomocą okablowania Ethernet i pobrać sterowniki w tym celu patrz sekcja: Jak podłączyć się do sieci Ethernet oraz Pobieranie sterowników specjalnych. Wybieramy sieć, która na interesuje, klikając myszką na wskaźniku podłączenia sieci, a następnie na konkretnej sieci. Wskaźnik podłączenia sieci Następnie wpisujemy hasło (uwaga! w systemie Linux mamy możliwość zaznaczenia, aby wpisywane hasło było jawnie widoczne to pomoc w szczególnych przypadkach). Strona nr: 14 / 28
Jeśli podamy prawidłowe hasło, to po chwili powinniśmy widzieć informację o poprawnym podłączeniu się do sieci Wifi. Dodatkowo, w opcji Informacje o połączeniu mamy możliwość zobaczyć dokładne dane naszego połączenia, jak prędkość, nr IP, serwery DNS i domyślną trasę pakietów. Jak podłączyć się do sieci Ethernet? Standardowo, systemy Linux obsługują 99,99% kart sieciowych kablowych (Ethernet) wystarczy po prostu włożyć kabel z końcówką RJ-45 do odpowiedniego gniazda w komputerze. FREE_Desktop jest tak skonfigurowany, że po podłączeniu kabla będzie szukał serwera DHCP i jeśli to tylko możliwe pobierze adres IP, a my będziemy mieli dostęp do sieci Internet. Sygnalizowane to jest oczywiście odpowiednim komunikatem w dymku systemowym. Strona nr: 15 / 28
Aplikacje użytkowe dostępne w FREE_Desktop System Linux, a w szczególności FREE_Desktop, udostępnia wiele aplikacji, które mogą być przydatne w pracy użytkownika; chcielibyśmy tutaj wymienić kilka najważniejszych: Google Chrome, Mozilla Firefox - przeglądarki WWW Thunderbird - program do klienta poczty elektronicznej Libre Office rozbudowany pakiet biurowy, który jest następca znanego oprogramowania OpenOffice, zawiera w sobie moduły: Writer edytor tekstów Calc arkusz kalkulacyjny Impress - prezentacje Base baza danych Draw - rysowanie dodatkowe rozszerzenia są dostępne pod adresem: http://extensionsion.libreoffice.org Oprogramowanie multimedialne, jak np. VLC, XBMC Media Center, gthumb dzięki tym programom możliwe jest odtwarzanie 99% treści multimedialnych dostępnych dla Strona nr: 16 / 28
użytkownika. Niestety, z powodów polityki takich firm, jak: Microsoft czy Adobe, niedostępne są treści oparte o technologie zamknięte, jak np. : Microsoft Silverlight GIMP bardzo rozbudowany program do obróbki grafiki, pozwalający tworzyć skomplikowane rysunki; można go rozbudowywać dzięki mechanizmom wtyczek Środowisko programistyczne Lazarus jest to środowisko dla tworzenia aplikacji w języku FreePascal, który jest dopuszczony jako jeden z możliwych do matury z informatyki Strona nr: 17 / 28
Scratch dla Arduino FREE_Desktop jest wyposażony w oprogramowanie umożliwiające współpracę z platformami kompatybilnymi z Arduino. Dzięki temu można od razu programować układy, wykorzystując do tego celu specjalne oprogramowanie S4A dostępne w menu Programowanie. Strona nr: 18 / 28
Instalacja dodatkowego oprogramowania System operacyjny Ubuntu Linux posiada bardzo wygodny sposób instalacji nowego oprogramowania wykorzystuje do tego celu Centrum Oprogramowania Ubuntu. Wszystkie dostępne programy podzielone są w bardzo czytelne kategorie: Biuro, Czcionki, Edukacja, Gry, Internet, itp... Wewnątrz kategorii głównych znajdują się często podkategorie, które zawężają liczbę aplikacji. Mamy do dyspozycji także wyszukiwanie programów. Aby zainstalować interesujący nas program, wystarczy jeden przycisk: Zainstaluj Strona nr: 19 / 28
Praca z plikami w FREE_Desktop Menadżer plików Thunar W systemie Ubuntu istnieje wiele różnych aplikacji, którymi można realizować ten sam cel. Dla potrzeb manipulacji plikami w FREE_Desktop domyślnym menadżerem plików jest Thunar. Uruchamiamy go kombinacją klawiszy: SUPER + F lub klikając Katalog użytkownika Menadżer jest intuicyjny, działają w nim kombinacje klawiszy CTRL+C, CTRL+X, CTRL+V. Możemy zaznaczając myszką kopiować pliki, przenosząc je pomiędzy oknami, wszystkie operacje są intuicyjne. Strona nr: 20 / 28
Pobieranie sterowników specjalnych Czasami zdarza się, że nasz sprzęt nie jest obsługiwany domyślnie przez FREE_Desktop. Wtedy warto spróbować instalacji sterowników dodatkowych producenta sprzętu. Aby móc to wykonać, nasz system musi być podłączony do sieci Internet poprzez kabel Ethernet wówczas możemy uruchomić w menu PROGRAMY Ustawienia Dodatkowe sterowniki. UWAGA! Ta opcja działa tylko, jeśli system jest zainstalowany na dysku twardym komputera. W celu pobrania sterowników zamkniętych dla kart WiFi musimy mieć dostęp do sieci Internet najlepiej wykorzystując kabel Ethernet. Strona nr: 21 / 28
Wykonywanie kopii zapasowej danych Free_Desktop jest wyposażony standardowo w narządzie, które jest domyślnym programem do wykonywania kopii zapasowych w systemach Ubuntu Deja Dup (https://wiki.gnome.org/dejadup). To proste i intuicyjne narzędzie, które w łatwy sposób potrafi wykonać kopię ważnych danych we wskazane przez nas miejsce. Menu uruchomienia Kopii zapasowej. Program kopii ustawienia parametrów. Strona nr: 22 / 28
Aktualizacja systemu operacyjnego i aplikacji użytkowych FREE_Desktop potrafi samodzielnie dbać o najważniejsze aktualizacje systemu. Automatycznie instalowane są poprawki bezpieczeństwa, natomiast poprawki zwykłe muszą być instalowane ręcznie. W menu CENTRUM STEROWANIA istnieje aplikacja Menadżer aktualizacji, która pozwala na wykonanie fizyczne aktualizacji. Podpowie nam, jeśli nie posiadamy zasilania z sieci elektrycznej lub internetu. Prosimy zawsze ostrożnie wykonywać operacje w tej aplikacji. Standardowo FREE_Desktop instaluje automatycznie aktualizacje bezpieczeństwa, natomiast inne tylko proponuje do instalacji. Strona nr: 23 / 28
Powiadamianie o aktualizacjach systemu operacyjnego System automatycznie instaluje poprawki bezpieczeństwa, natomiast inne poprawki tylko sugeruje do instalacji. Taki moment sygnalizowany jest znaczkiem gwiazdki w polu powiadamiania. Gwiazdka może być koloru szarego lub czerwonego. Czerwony oznacza konieczność aktualizacji poprawek krytycznych, tak więc dla poprawnego działania systemu zalecamy wówczas wykonanie aktualizacji. Wystarczy kliknąć na gwiazdkę i wybrać opcję: Zainstaluj wszystkie aktualizacje. Strona nr: 24 / 28
Aktualizacja systemu operacyjnego - konfiguracja Możliwa jest samodzielna konfiguracja sposobu zachowania się automatycznych aktualizacji systemu operacyjnego. Strona nr: 25 / 28
Ustawianie startu domyślnego systemu operacyjnego z dysku Jeśli system FREE_Desktop jest zainstalowany obok MS-Windows, podczas startu systemu mamy możliwość wyboru, jaki system chcemy, aby wystartował. Możemy to zrobić korzystając z klawiszy kursora i wybierając odpowiedni. Domyślnie, jeśli nic nie wybierzemy, startuje Linux. Aby to zmienić, należy użyć oprogramowania Boot repair. Boot repair jest projektem Open Source ( http://boot-repair-cd.sourceforge.net/ ) i można pobrać go jako obraz płyty CD, którą można używać samodzielnie. Nas interesuje Opcje zaawansowane, zakładka: Lokalizacja GRUB, gdzie będzie możliwość określenia dokładnie, jaki system ma być uruchamiany domyślnie. Strona nr: 26 / 28
Zmieniamy istniejący tam wpis na MS-Windows, w ten sposób uzyskamy zamierzony efekt. Pamiętajmy, aby na końcu wykonać : ZASTOSUJ. Tylko wówczas zmiany zostaną zapisane na dysku. Po zapisaniu Boot Repair tworzy samodzielnie specjalny raport, który jest automatycznie wysyłany na specjalny serwer Ubuntu, i możemy wyniki naszej operacji obejrzeć w przeglądarce. Strona nr: 27 / 28
Nota prawna Firma dokłada wszelkich starań, aby niniejsza instrukcja była jak najbardziej przydatna dla użytkownika. Jednak nie możemy brać pełnej odpowiedzialności, że po aktualizacji systemu wszystkie elementy będą zachowywać się identycznie. Twórcy oprogramowania cały czas nad nim pracują, więc potrafi się ono zmieniać. Dlatego prosimy nie miejcie do nas pretensji, jeśli czasami niniejsza instrukcja będzie odbiegać nieco od rzeczywistości. Oferta handlowa Firma oferuje kompleksowe rozwiązania dla edukacji, oparte o OpenSource: System operacyjny i oprogramowanie użytkowe oraz edukacyjne dla szkół Projektory, tablice interaktywne, sprzęt komputerowy Szkolenia dla rad pedagogicznych z wykorzystania narzędzi Web 2.0 Zestawy AbiDuino, kompatybilne z platformą Arduino, do wykorzystywania podczas zajęć informatyki, oraz materiały edukacyjne (scenariusze lekcji) dla nauczycieli Kontakt: www.cyfrowaszkola.waw.pl Tel. 0.662.144.425 Strona nr: 28 / 28