DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA A OCHRONA ŚRODOWISKA NA PRZYKŁADZIE POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW

JOANNA SADKOWSKA 259 Joanna Sadkowska Uniwersytet Gdański DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA A OCHRONA ŚRODOWISKA NA PRZYKŁADZIE POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW Streszczenie Intensywna działalność innowacyjna jest obecnie, wobec coraz wyższych wymogów stawianych przedsiębiorstwom przez ich interesariuszy, jednym z kluczowych warunków pozostawania konkurencyjnym na rynku. Kadry zarządzające poszukują zatem takich rozwiązań w zakresie innowacji, które pozwolą im na wypracowanie silnej pozycji konkurencyjnej w perspektywie długoterminowej. W niniejszym artykule uwagę skierowano na problematykę innowacji w ochronie środowiska (Eco-Innovation) i ich znaczenie w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw. Podjęto próbę zidentyfikowania, spośród najbardziej innowacyjnych polskich przedsiębiorstw, jak duży udział we wprowadzanych przez najbardziej innowacyjne polskie spółki mają właśnie innowacje związane z ochroną środowiska. Słowa kluczowe: działalność innowacyjna, ochrona środowiska, ekoinnowacje. Kody JEL: M21 Wstęp Intensywna działalność innowacyjna jest obecnie, wobec coraz wyższych wymogów stawianych przedsiębiorstwom przez ich interesariuszy, jednym z kluczowych warunków pozostawania konkurencyjnym na rynku. Kadry zarządzające poszukują zatem takich rozwiązań w zakresie innowacji, które pozwolą im na wypracowanie silnej pozycji konkurencyjnej w perspektywie długoterminowej. Równolegle warto zwrócić uwagę na zmiany, które zaszły w obrębie samych innowacji. Wyraźnie zauważalne są dwa trendy. Pierwszym z nich jest zwiększanie się liczby innowacji o charakterze nietechnologicznym 1, takich jak innowacje organizacyjne oraz innowacje marketingowe. Podobnie, wobec zwiększających się wymagań w zakresie ochrony środowiska stawianych podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą, można zauważyć intensyfikację innowacyjnych rozwiązań w tym zakresie. W niniejszym artykule uwagę skierowano na problematykę innowacji w ochronie środowiska (Eco Innovation) i ich znaczenie w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw. W artykule podjęto próbę zidentyfikowania, jak duży udział we wprowadzanych, przez najbardziej innowacyjne polskie przedsiębiorstwa rozwiązaniach innowacyjnych mają innowacje związane z ochroną środowiska. 1 Dla porównania, zgodnie z podręcznikiem Oslo Manual, wyróżnione zostały następujące rodzaje innowacji: produktowe, procesowe, organizacyjne, marketingowe Guidelines for collecting and interpreting innovation data, 3rd Edition (OECD & Eurostat, Oslo Manual), s. 16-17). Szczecin_2012_II-t.1.indd 259 2012-10-30 11:24:13

260 DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA A OCHRONA ŚRODOWISKA... Aktywność innowacyjna polskich przedsiębiorstw Aktywność innowacyjna podmiotów prowadzących działalność gospodarczą pozostaje bezsprzecznie jednym z najważniejszych wyznaczników poziomu innowacyjności kraju. Przykładowo, dysproporcje w rozwoju państw Unii Europejskiej, w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi, tłumaczone są między innymi brakiem młodych przedsiębiorstw o wysokim tempie wzrostu 2. Cytowani autorzy, C. Schneider i R. Veugelers, wyrażają zdanie, iż małe przedsiębiorstwa, które łączą nowości i wysoką intensywność prac badawczych i rozwojowych, choć jest ich niewiele, osiągają sprzedaż innowacji na poziomie wyraźnie wyższym niż inne firmy innowacyjne. Na tym tle warto przyjrzeć się aktywności innowacyjnej polskich podmiotów, co ukazano w tabeli 1. Tabela 1 Struktura innowacji wdrażanych w polskich przedsiębiorstwach w okresie 2008-2010 Rodzaj wdrożonych innowacji przemysłowych % przedsiębiorstw usługowych Produktowe 12,1 7,9 Procesowe 12,9 10,0 Produktowe i procesowe 7,9 5,1 Organizacyjne 13,0 15,2 Marketingowe 13,5 15,5 Źródło: Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2008-2010, Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2011, s. 28, 34, 43. Analiza aktywności innowacyjnej podmiotów prowadzących działalność gospodarczą potwierdza prawidłowość, iż innowacje nietechnologiczne, takie jak innowacje organizacyjne i marketingowe wybierane są przede wszystkim przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność o charakterze usługowym, Tym samym, to właśnie ten rodzaj innowacji stwarza dla tych podmiotów szczególnie korzystne możliwości rozwoju. Jest to związane przede wszystkim z faktem, iż innowacje nietechnologiczne nie wymagają prowadzenia przez przedsiębiorstwa działalności badawczej i rozwojowej, ani też kupowania wyników tych prac od jednostek specjalizujących się w tej działalności. Innowacje organizacyjne i marketingowe tworzą również szanse rozwoju dla wszystkich podmiotów (w tym głównie sektora małych i średnich przedsiębiorstw), które nie mogą pozwolić sobie na ponoszenie wysokich kosztów związanych z wprowadzaniem innowacji procesowych i produktowych. Podejmując problematykę aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw i struktury wdrażanych innowacji, warto również przyjrzeć się kształtowaniu się innowacyjności na poziomie poszczególnych gospodarek europejskich. Badania te bazują na wartości wskaźnika Summary Innovation Index (SII). Wartość ta ustalana jest na podstawie 24 wskaźników cząstkowych zgrupowanych w następujących kategoriach tematycznych: 1. zasoby ludz- 2 C. Schneider, R. Veugelers, On young highly innovative companies: why the matter and how (not) to policy support them, Industrial and Corporate Change, Vol. 19, No. 4, s. 969. Szczecin_2012_II-t.1.indd 260 2012-10-30 11:24:13

JOANNA SADKOWSKA 261 kie 2. otwarte, doskonałe i atrakcyjne systemy badań 3. finansowanie i wsparcie 4. inwestycje przedsiębiorstw 5. relacje i przedsiębiorczość 6. aktywa intelektualne 7. innowatorzy 8. efekty ekonomiczne. Klasyfikację gospodarek europejskich według poziomu ich innowacyjności ujęto w tabeli 2. Tabela 2 Innowacyjność gospodarek europejskich według Innovation Union Scoreboard 2011 Grupa gospodarek z punktu widzenia ich innowacyjności Liderzy innowacji SII powyżej 0,65 Następcy innowacyjni SII powyżej 0,50 Umiarkowani innowatorzy SII powyżej 0,25 Słabi innowatorzy SII 0,25 i poniżej Kraje przynależące Szwecja, Dania, Niemcy, Finlandia Belgia, Wielka Brytania, Holandia, Austria, Luksemburg, Irlandia, Francja, Cypr, Słowenia, Estonia Włochy, Portugalia, Czechy. Hiszpania, Węgry, Grecja, Malta, Słowacja, Polska Rumunia, Litwa, Bułgaria, Łotwa Źródło: opracowanie na podstawie: Innovation Union Scoreboard 2011 The Innovation Union s performance scoreboard for Research and Innovation, 7 February 2012, European Commision & Eurostat, s. 3. Spośród państw ujętych w tabeli 2 uwagę zwraca Szwecja, zajmująca czołowe miejsce pod względem globalnego poziomu innowacyjności. Struktura innowacji wdrażanych przez szwedzkie przedsiębiorstwa została pokazana w tabeli 3. Tabela 3 Typy innowacji wdrażanych przez szwedzkie przedsiębiorstwa (w %) Rodzaj innowacji wdrożonych w okresie, % 2006-2008 2008-2010 Wielkość przedsiębiorstwa* produktowe procesowe organizacyjne marketingowe produktowe procesowe organizacyjne marketingowe Male 58 50 50 44 60 41 46 53 Średnie 63 59 60 45 62 45 53 52 Duże 75 69 70 49 70 64 57 60 * Wielkość zatrudnienia wyniosła odpowiednio dla: małego przedsiębiorstwa: 10-49 pracowników; średniego przedsiębiorstwa: 50-249 pracowników dużego przedsiębiorstwa: powyżej 250 pracowników. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Innovationsverksamhet i svenska foretag 2006-2008, Statistiska Centralbyran, Stockholm 2009, s. 14; Innovationsverksamhet i svenska foretag 2008-2010, Statistiska Centralbyran Stockholm 2012, s. 14. Szczecin_2012_II-t.1.indd 261 2012-10-30 11:24:13

262 DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA A OCHRONA ŚRODOWISKA... Analiza danych tabeli 3 wskazuje, iż badane przedsiębiorstwa, niezależnie od wielkości zatrudnienia, pozostawały bardzo aktywne pod względem projektów innowacyjnych. W analizowanym okresie nie widać znaczącej dysproporcji w dominującym rodzaju wdrażanych innowacji. Co jest natomiast zauważalne, i czemu warto przypisać uwagę, to fakt, iż oprócz klasycznych innowacji, takich jak innowacje produktowe oraz innowacje procesowe, w równie wysokim stopniu firmy wprowadzały innowacje organizacyjne i marketingowe. Ten typ innowacji posiada szczególne znaczenie w przypadku przedsiębiorstw małych, napotykających w swojej działalności ograniczenia finansowe, a także dla podmiotów nieprodukcyjnych, a wiec tych, które nie mogą wprowadzać innowacji tak w obszarze procesu produkcji, jak i produktu finalnego. Tym samym, to właśnie innowacje nie-technologiczne, niewymagające prowadzenia działalności B+R stanowić będą dla analizowanych podmiotów źródło przewagi konkurencyjnej w długim okresie czasu. Równolegle, analizując motywy prowadzenia działalności innowacyjnej przez polskie podmioty gospodarcze, warto zwrócić uwagę na cele, które zostały zadeklarowane, jako najważniejsze przy wprowadzaniu innowacji. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż w latach 2008-2010, do najważniejszych celów wprowadzania innowacji należały: poprawa jakości oferowanych produktów i usług (zarówno w przypadku przedsiębiorstw przemysłowych, jak i usługowych). Obniżenie niekorzystnego wpływu na środowisko, jako kluczowy cel wdrażania innowacji, deklarowały przede wszystkim przedsiębiorstwa duże, zatrudniające powyżej 499 pracowników (tak przemysłowe, jak i usługowe) 3. Warto przy tym zwrócić uwagę na różnice dotyczące wielkości przedsiębiorstw. Pozytywny wpływ na środowisko naturalne okazał się najważniejszy przede wszystkim dla przedsiębiorstw przemysłowych. W przypadku firm usługowych zauważalne są pewne dysproporcje obniżenie szkodliwego wpływu na środowisko jako cel kluczowy zadeklarowało 23,6% podmiotów dużych (powyżej 499 pracowników), i jedynie niecałe 13% podmiotów małych (10-49 pracowników) i średnich (50-249 pracowników) 4. Takie dysproporcje z jednej strony wydają się być do pewnego stopnia konsekwencją specyfiki prowadzonej działalności, z drugiej jednak pokazują, iż innowacjom ekologicznym nie koniecznie przypisują one priorytetowe znaczenie 5. Z innych badań przeprowadzonych na polskich przedsiębiorstwach przez Główny Urząd Statystyczny wynika, iż innowacje stricte środowiskowe zostały wprowadzone w latach 2006-2009 przez 26,5% przedsiębiorstw przemysłowych i 16,1% przedsiębiorstw prowadzących działalność usługową 6. W wynikach tych nie dziwi fakt, iż ten rodzaj innowacji dominuje w podmiotach prowadzących działalność produkcyjną. Podobnie, prowadzona aktywność innowacyjna była najbardziej intensywna w przypadku firm największych, o zatrudnieniu przekraczającym 249 osób 7. 3 Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2008-2010, Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2011, s. 71. 4 Tamże, s. 71. 5 Dla porównania, w latach 2004-2006, zmniejszenie szkodliwości dla środowiska jako efekt wdrożonych innowacji, zadeklarowało jedynie 21,4% przedsiębiorstw przemysłowych i 12,9% firm usługowych, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2004-2006, Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2008, s. 74-75. 6 Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2006-2009, Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa, 2010, s. 48. 7 Tamże, s. 48. Szczecin_2012_II-t.1.indd 262 2012-10-30 11:24:13

JOANNA SADKOWSKA 263 Innowacje ekologiczne w działalności najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce Jednym z kluczowych czynników wyznaczających perspektywy rozwoju danego przedsiębiorstwa jest jego zdolność do tworzenia i wdrażania innowacyjnych rozwiązań, które mogą dotyczyć zarówno produktu, procesu, jak też aspektów organizacyjnych w danym podmiocie. Według C. Christensena, na to, co dana organizacja może zrobić wpływ wywierają trzy zasadnicze czynniki: zasoby, procesy oraz wartości 8. Właściwa identyfikacja powyższych elementów przez kadry zarządzające pozwala nie tylko na wybór właściwych do wprowadzania rozwiązań, ale również na optymalne ich wdrożenie. Analiza działalności innowacyjnej polskich przedsiębiorstw na tle przedsiębiorstw innych krajów członkowskich Unii Europejskiej pozwala zauważyć systematycznie zwiększające się znaczenie, które przypisuje się, innowacjom produktowym, procesowym, organizacyjnym wdrażanym w celu zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko oraz lepszego wykorzystania zasobów naturalnych. W artykule podjęto próbę zbadania relacji pomiędzy innowacyjnością przedsiębiorstw a ich zaangażowaniem we wdrażanie ekoinnowacji. Badaniem objęto innowacyjne polskie przedsiębiorstwa, które, według analiz przeprowadzonych przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk (INE PAN), zakwalifikowane zostały do 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w kraju 9. W niniejszym artykule zadano pytanie, w jakim stopniu przedsiębiorstwa, które zostały ujęte w rankingu, a zatem będące liderami w zakresie wprowadzania innowacji 10, w swojej działalności zaangażowane były w projekty innowacyjne służące zmniejszeniu negatywnego wpływu na środowisko. Wykres 1 Struktura sektorowa badanych przedsiębiorstw Źródło: opracowanie na podstawie Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2009 roku (w:) T. Baczko (red.), Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2012 roku, INE PAN, Warszawa 2011, s. 260-287. 8 C. Christensen, Przełomowe innowacje, Wydawnictwa Profesjonalne PWN, Warszawa 2010, s. 235. 9 T. Baczko (red.), Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2012 roku, INE PAN, Warszawa 2011. 10 Kryteriami oceny innowacyjności poszczególnych podmiotów były miedzy innymi: dynamika sprzedaży, działalność badawcza i rozwojowa, aktywność patentowa, nakłady na działalność innowacyjną. Ocenie podlegały także: innowacyjność rynkowa i procesowa, (por.: T. Baczko (red.), op. cit., s. 260. Szczecin_2012_II-t.1.indd 263 2012-10-30 11:24:14

264 DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA A OCHRONA ŚRODOWISKA... Analizując specyfikę działalności innowacyjnej prowadzone przez 500 najbardziej innowacyjnych podmiotów w kraju warto przyjrzeć się ich strukturze sektorowej. Sektory zostały wyodrębnione na podstawie klasyfikacji sektorów Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych (por. wykres 1 ). Analizując informacje zawarte na wykresie 1 warto zwrócić uwagę na relatywnie wysoki, przekraczający 30% udział przedsiębiorstw z sektorów usługowych. Zmiany zachodzące obecnie w Polsce wśród podmiotów prowadzących działalność innowacyjną pozwalają postawić tezę, iż w najbliższych latach należy oczekiwać dalszego wzrostu liczby podmiotów usługowych w całkowitej liczbie spółek innowacyjnych. Równocześnie warto także podkreślić, iż tendencja ta wydaje się szczególnie cenna zważywszy na fakt, iż spółki usługowe wyeliminowane są niejako z wdrażania innowacji o charakterze technologicznym, takich jak innowacje produktowe i innowacje procesowe. Podmioty te koncentrują się zazwyczaj na innowacjach nietechnologicznych, takich jak innowacje organizacyjne i marketingowe (a także innowacje procesowe niezwiązane z procesem produkcyjnym). Wydaje się zatem, iż mając do wyboru ograniczoną pulę innowacji, konkurowanie z przedsiębiorstwami przemysłowymi jest dla nich trudne, zaś uzyskanie wysokiej pozycji w cytowanym rankingu innowacyjności szczególnie cenne. Interesującym wydaje się być również przeanalizowanie rodzajów branż reprezentowanych w danych grupach sektorów (por. wykresy 2a, 2b, 2c). W przypadku przedsiębiorstw przemysłowych, fakt, iż najwyższy udział procentowy przypadł podmiotom z sektora elektromaszynowego nie wydaje się być zaskakujący. Spółki te w swojej działalności mają bowiem szerokie możliwości wdrażania projektów opartych na innowacjach produktowych i procesowych dotyczących zarówno samego procesu wytwarzania, jak i innych procesów w przedsiębiorstwie. Za zaskakujący może natomiast zostać uznany fakt, iż firmy z sektora paliwowego, chemicznego oraz farmaceutycznego posiadały relatywie niewielkie udziały nieprzekraczające 10%. Z kolei, w grupie spółek z sektorów finansowych, warto zwrócić uwagę na znaczącą dysproporcję pomiędzy udziałem firm z sektora rynku kapitałowego a banków- w przypadku tych ostatnich ich liczba była przeszło dwukrotnie niższa niż podmiotów reprezentujących rynek kapitałowy. Taka sytuacja wskazywać może między innymi na to, iż sektor bankowy cechuje się bardzo wysoką dojrzałością, co być może jest również czynnikiem odpowiedzialnym za podejście do wprowadzania innowacji na rynek. Działalność innowacyjna podmiotów gospodarczych ukierunkowana jest na osiąganie szerokiego spektrum celów. Podobnie jej źródeł można upatrywać w różnych obszarach działalności firmy, a także jej otoczenia. Wobec powyższego warto zwrócić uwagę na coraz wyższe wymagania, które są stawiane przedsiębiorstwom przez klientów oraz rynku, na którym prowadzą działalność w tym wymogom związanym z oddziaływaniem na środowisko. Należy oczekiwać, iż w ciągu najbliższych kilku lat w działalności innowacyjnej coraz większe znaczenie odgrywać będą te rozwiązania innowacyjne, które przyczyniać się będą do zmniejszenia uciążliwości prowadzonej działalności na środowisko oraz wpływać na polepszenie jego stanu 11. Tym samym, warto przyjrzeć się, ile spośród 500 najbardziej innowacyjnych firm uczestniczących w badaniu INE PAN wykazywało aktywność związaną właśnie z ochroną środowiska oraz wdrażało systemy zarządzania środowiskowego (por. wykres 3). 11 Zgodnie z wynikami badania przeprowadzonego przez INE PAN, 29% badanych podmiotów uzyskało w roku 2009 korzyści dla środowiska związane z obniżką energochłonności na jednostkę produktu, 18% zmniejszyło liczbę odpadów, 14% obniżyło poziom hałasu, 12% zmniejszyło zużycie materiałów, 11% obniżyło emisje CO2, natomiast 9% obniżyło zużycie wody (M. Hornung- Haładaj, Ochrona środowiska firm innowacyjnych w roku 2009, (w:) T. Baczko (red.), op. cit., s. 197). Szczecin_2012_II-t.1.indd 264 2012-10-30 11:24:14

JOANNA SADKOWSKA 265 Wykres 2 Sektory reprezentowane przez przedsiębiorstwa z rankingu 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2009 roku a) w sektorze przemysłowym b) w sektorze usługowym c) w sektorze finansowym Źródło: opracowanie na podstawie materiałów źródłowych WGPW, http://www.gpw.pl/lista_spolek [dostęp:: 19.05.2011] oraz na podstawie Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2009 roku (w:) T. Baczko (red.), op. cit., s. 260-287. Szczecin_2012_II-t.1.indd 265 2012-10-30 11:24:14

266 DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA A OCHRONA ŚRODOWISKA... Wykres 3 Aktywność liderów innowacyjności w obszarze ochrony środowiska w ujęciu sektorowym Źródło: jak w wykresie 1. Spośród 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce (z roku 2009), jedynie 39 podmiotów wykazywało aktywność w określony sposób związaną z obszarem ochrony środowiska. W strukturze tej dominowały przedsiębiorstwa przemysłowe (36 podmiotów) z sektorów chemicznego i elektromaszynowego. Zjawisko to wydaje się być naturalną konsekwencją specyfiki ich działalności. W przypadku tychże podmiotów działalność w obszarze środowiska była związana z prowadzeniem polityki zrównoważonego rozwoju, wdrażaniem polityki proekologicznej, a także uzyskiwaniem certyfikatów potwierdzających wdrożenie systemów zarządzania środowiskowego. W przypadku pozostałych przedsiębiorstw ujętych na wykresie 3, aktywność w zakresie ochrony środowiska obejmowała: realizacje projektów o charakterze ekologicznym, prowadzenie edukacji ekologicznej, wdrożenie systemu dobrych praktyk w zakresie ochrony środowiska, organizacje konferencji o tematyce środowiskowej. Spółki ponosiły także nakłady w związku z wdrażaniem projektów mających na celu obniżenie emisji dwutlenku węgla i dwutlenku siarki. Prowadzone były także działania ukierunkowane na obniżenie poziomu hałasu i poziomu promieniowania elektromagnetycznego. Warto ponadto zauważyć, iż do grupy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw zakwalifikowany został bank zajmujący się udzielaniem kredytów proekologicznych. Natomiast w grupie firm usługowych, jedno z przedsiębiorstw prowadziło działalność w zakresie uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, drugie z kolei wprowadziło na rynek innowację produktową (ekologiczne powłoki ochronne stosowane w hydraulice siłowej). Szczecin_2012_II-t.1.indd 266 2012-10-30 11:24:14

JOANNA SADKOWSKA 267 Analizując aktywność innowacyjnych przedsiębiorstw w szeroko rozumianym obszarze ochrony środowiska i zarządzania środowiskiem, ciekawe wydaje się być również zadanie pytanie o liczbę wprowadzonych innowacji produktowych lub procesowych związanych z obniżeniem negatywnego wpływu na środowisko lub o wpływie znacząco pozytywnym (por. tabela 4). Tabela 4 Przykłady innowacji pozytywnie oddziałujących na środowisko wdrożonych przez przedsiębiorstwa z listy 500 Sektor reprezentowany przez spółkę Spółki przemysłowe Wdrożona innowacja pneumatyczne przepompownie ścieków nawóz ekologiczny wykorzystanie popiołów z kotłów fluidalnych granulowany nawozowy siarczan magnezu Tłocznia ścieków typu TSA mgłowy system do redukcji zapylenia detektor przemiennego pola elektrycznego Oddziaływanie na środowisko ograniczenie uciążliwych zapachów produkt o znikomym wpływie na zanieczyszczenie środowiska ograniczenie składowanych popiołów produkt wytwarzany w technologii bezodpadowej i bezściekowej eliminacja uciążliwych zapachów obniżenie uciążliwości związanych z zapyleniem produkt przyjazny dla środowiska nowoczesny akumulator-agm produkt całkowicie bezpieczny dla środowiska- bezwylewny wykorzystanie ISFETów i innych struktur celem zmniejszenia zanieczyszczania krzemowych środowiska nowy rodzaj saletrosiarczanu amonu produkt bezpieczniejszy dla środowiska od poprzednich silnik lotniczy z wtryskowym układem paliwa zmniejszenie zużycia paliwa i oleju nowoczesna amunicja strzelecka- produkt mniej szkodliwy dla środowiska niskoemisyjna technologia pracy kotłów znacząca redukcja emisji energetycznych paliwo alternatywne- Biodiesel eliminacja emisji dwutlenku węgla. spalarnia osadów uporządkowanie gospodarki ściekowej Źródło: opracowanie na podstawie Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2009 roku, (w:) T. Baczko (red.), op. cit., s. 319-353. Informacje zebrane w powyższej tabeli wskazują, iż najbardziej innowacyjne polskie przedsiębiorstwa podejmują próby wprowadzenia na rynek technologicznych innowacji produktowych i procesowych o istotnym wpływie na stan środowiska naturalnego. Działania, które wydają się być naturalną ścieżką rozwoju spółek z sektorów przemysłowych, o charakterze technologicznym są wpisane w specyfikę ich działalności. Należy przy tym z całą stanowczością podkreślić, iż coraz wyższe wymagania stawiane przedsiębiorstwo przez rynki spowodują, iż ekologiczny charakter wprowadzanych innowacji będzie musiał być wpisany we wszystkie prowadzone przez spółki przemysłowe projekty innowacyjne. Szczecin_2012_II-t.1.indd 267 2012-10-30 11:24:14

268 DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA A OCHRONA ŚRODOWISKA... Bibliografia Baczko T. (red.), Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2012 roku, INE PAN, Warszawa 2011. Christensen C., Przełomowe innowacje, Wydawnictwa Profesjonalne PWN, Warszawa 2010. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2006-2009, Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2010. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2008-2010, Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2011. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2004-2006, Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2008. Guidelines for collecting and interpreting innovation data, 3rd Edition, OECD & Eurostat, Oslo Manual. Hornung-Haładaj M., Ochrona środowiska firm innowacyjnych w roku 2009, (w:) Baczko T. (red.), Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2012 roku, INE PAN, Warszawa 2011. Innovation Union Scoreboard 2011 The Innovation Union s performance scoreboard for Research and Innovation, 7 February 2012, European Commision & Eurostat. Innovationsverksamhet i svenska foretag 2006-2008, Statistiska Centralbyran, Stockholm 2009. Innovationsverksamhet i svenska foretag 2008-2010, Statistiska Centralbyran, Stockholm 2012. Natural Environment Protection in the Light of Innovative Activities the Case of Polish Enterprises Summary Intense innovative activities are at present, due to the ever growing requirements posed to enterprises by their stakeholders, one of the key conditions to remain competitive in the market. Therefore, managers seek after such solutions in the area of innovations, which will allow them for working out a strong competitive position in the long-term perspective. In her article, the author pays attention to the subject matters of innovations in environmental protection (Eco-Innovation) and their importance in enterprises innovative activities. There was made an attempt to identify, among the most innovative Polish enterprises, how big share in the implemented by the most innovative Polish companies have just the innovations related to environmental protection. Key words: innovative activities, environmental protection, eco-innovations. JEL codes: M21 Инновационная деятельность и защита окружающей среды на примере польских предприятий Резюме Интенсивная инновационная деятельность в настоящее время, ввиду все бóльших требований, предъявляемых к предприятиям их стейкхолдерами, является одним из основных Szczecin_2012_II-t.1.indd 268 2012-10-30 11:24:15

JOANNA SADKOWSKA 269 условий сохранения своей конкурентоспособности на рынке. Следовательно, управляющие звенья предприятий ведут поиск таких решений в отношении инноваций, которые позволят им выработать сильную конкурентную позицию в долгосрочной перспективе. В статье внимание обратили на проблематику инноваций в защите окружающей среды (экоинновации) и их значение в инновационной деятельности предприятий. Предприняли попытку выявить среди наиболее инновационных польских предприятий, насколько большую долю в вводимых наиболее инновационными польскими фирмами имеют именно инновации, связанные с защитой окружающей среды. Ключевые слова: инновационная деятельность, защита окружающей среды, экоинновации. Коды JEL: M21 Szczecin_2012_II-t.1.indd 269 2012-10-30 11:24:15