ZAŁĄCZNIK NR 2 Aplikacja z grupy konkursowej typu a : Przedmiot na studiach licencjackich Nazwa pola Ośrodek Akademicki Osoba składająca wniosek Komentarz Uniwersytet Wrocławski, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, pl. Uniwersytecki 9/13 50-137 WROCŁAW, Tel./fax: 71-375-24-12, email: ib@ibi.uni.wroc.pl Dr Agnieszka Wandel Nazwa przedmiotu Osoba prowadząca przedmiot (jeżeli inna niż składająca wniosek) Dane kontaktowe Osoby składającej wniosek Dane kontaktowe Osoby prowadzącej przedmiot Cykl dydaktyczny, w którym przedmiot jest realizowany Skrócony opis przedmiotu Partnerstwo w bibliotekarstwie publicznym 2010/2011 semestr 2 Celem przedmiotu jest przedstawienie małych bibliotek gminnych jako ważnego elementu systemu bibliotecznego i społeczno-kulturalnego. W obu tych systemach pomiędzy bibliotekami i innymi podmiotami (w tym: instytucjami, organizacjami, stowarzyszeniami) rysują się liczne powiązania i możliwości współpracy. Istotne jest, aby ta współpraca odbywała się na zasadach partnerstwa, czyli według definicji umieszczonej w Portalu Wiedzy PWN - na zasadach «równego traktowania siebie nawzajem» 1. Nawet najmniejsze biblioteki są partnerem Ministerstwa Kultury oraz lokalnych władz samorządowych. Biblioteki nie tylko oczekują ministerialnej pomocy (m.in. w postaci kreowania i wdrażania racjonalnej polityki bibliotecznej oraz rozmaitych programów wspierających bibliotekarstwo), ale przede wszystkim realizują ministerialne wytyczne upowszechniania kultury w najpełniejszym tego słowa znaczeniu. Podobnie rzecz ma się na szczeblu lokalnym: biblioteki są zależne (przede wszystkim finansowo) od organizatorów, ale w zamian za to realizują szereg zadań służących lokalnym społecznościom (jak wiadomo - dzisiaj często znacznie wykraczających poza tradycyjne obszary działań bibliotecznych). Te sfery współdziałania bibliotek są na ogół dość dobrze znane. Warto jednak zwrócić uwagę również na inne możliwości mogące zwiększyć zasięg oddziaływania placówek bibliotecznych. Biblioteki mogą stać się partnerami wielu innych podmiotów: urzędów, organizacji pozarządowych, stowarzyszeń społecznych, a nawet przedsiębiorców. Może je połączyć wspólny cel, np. propagowanie czytelnictwa czy też zapobieganie wykluczeniu ze społeczeństwa informacyjnego jednostek lub grup społecznych. Mogą też współpracować na 1 Portal Wiedzy PWN, hasło w Słowniku języka polskiego: partnerstwo. Dostępny w World Wide Web pod adresem: http://www.pwn.pl/?module=multisearch&search=partnerstwo&submit2=szukaj [dostęp: 2010-10-12]. 1
zasadzie obopólnych korzyści, np. promowania lokalnej wytwórczości czy pośrednictwa pracy w zamian za dofinansowanie działalności bibliotecznej lub pomoc w organizacji imprez bibliotecznych. Ważnym zagadnieniem mieszczącym się ponadto w ramach proponowanego przedmiotu jest problematyka e-administracji szczególnie na szczeblu lokalnym. Forma(y)/typ(y) zajęć konwersatorium (12 x 1,5 h) zajęcia terenowe (1 x 1,5 h) warsztaty (1 x 1,5 h) Pełny opis przedmiotu Proponowany przedmiot jest kursem o charakterze monograficznym. Jego celem jest przedstawienie małych bibliotek gminnych jako elementu współczesnego systemu - zarówno bibliotecznego, jak i społecznokulturalnego. Z tego względu istotne jest wskazanie powiązań oraz możliwości współpracy bibliotek z innymi podmiotami (w tym: instytucjami, organizacjami, stowarzyszeniami), w celu usprawnienia obsługi bibliotecznej w małych gminach. Równie ważne jest ukazanie niewielkiej biblioteki jako instytucji otwartej na potrzeby własnej społeczności, oferującej usługi dostosowane do potrzeb i specyfiki zróżnicowanych grup odbiorców. Treści zostały podzielone na pięć zasadniczych bloków zagadnień, które przedstawiają małą bibliotekę jako niezbędny element przestrzeni publicznej.: 1. sieć bibliotek publicznych w Polsce (stan i struktura, administracja bibliotek na szczeblu centralnym); 2. biblioteka publiczna w regionie i społeczności lokalnej (specyfika regionu i przestrzeni lokalnej: ich wyróżniki, atuty i słabości; wpływ tych czynników na bibliotekarstwo; zarządzanie bibliotekami na szczeblu lokalnym, działalność małych bibliotek na rzecz regionu i środowiska lokalnego); 3. obsługa biblioteczna specjalnych grup użytkowników, m.in. obecnych w danej przestrzeni grup zawodowych, pokoleniowych, narodowościowych (współpraca z odpowiednimi instytucjami w tym zakresie); 4. biblioteka publiczna a organizacje pozarządowe i stowarzyszenia społeczne; 5. biblioteka publiczna partnerem lokalnych przedsiębiorstw i przedsiębiorczości. Przed bibliotekarzami pracującymi w małych bibliotekach stoją ważne zadania, które wymagają orientacji w aktualnej sytuacji prawnej, ekonomiczno-społecznej i kulturowej, a także biegłej znajomości różnych form działalności bibliotecznej (które często wymagają współdziałania z innymi podmiotami). Wymienione elementy działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego, wpływając na siebie i wzajemnie się warunkując. Otoczenie kulturowe i polityczne ma istotny wpływ na rozwój bibliotekarstwa i udoskonalanie warsztatu i form pracy bibliotek. Na jakość poszczególnych placówek w sieci w bezpośredni sposób wpływa otoczenie prawne i samorząd lokalny. Z kolei rodzaje i jakość proponowanych przez biblioteki usług, które powinny być odpowiedzią na stałe i zmieniające się potrzeby społeczne, ostatecznie rzutują na stosunek społeczeństwa i decydentów do tych instytucji kultury. Wszystko to przekłada się na prestiż bibliotek i realną szansę na zwiększenie nakładanych na nie środków. W trakcie całego kursu chcielibyśmy wyraźnie akcentować realia Dolnego Śląska, w tym przemiany małych bibliotek w naszym województwie, a także kondycję i współpracę bibliotek przyległych regionów Czech i Niemiec. 2
Konwersatoria: 1) Zajęcia wprowadzające. Charakterystyka treści programowych, omówienie poszczególnych zagadnień oraz proponowanych form pracy. Dyskusja nt. sformułowania partnerstwo w bibliotekarstwie publicznym. 2) Stan i struktura sieci bibliotek publicznych. Podział administracyjny kraju, jego zmiany i ich konsekwencje dla działalności bibliotek. Poszczególne ogniwa sieci (zależności i współpraca). Działalność instrukcyjno-metodyczna i inne formy pomocy dla bibliotek gminnych ze strony bibliotek wojewódzkich i powiatowych. 3) Instytucje na szczeblu krajowym odpowiedzialne za kreowanie i wdrażanie krajowej polityki bibliotecznej (Ministerstwo Kultury programy dla bibliotek, Krajowa Rada Biblioteczna). Biblioteka Narodowa (tu: Instytut Książki i Czytelnictwa) a sieć bibliotek publicznych i bibliotekarstwo publiczne (programy dla bibliotek, pomoc metodyczna). Rola Instytutu Książki w Krakowie oraz Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w rozwoju bibliotekarstwa publicznego. Administracja centralna bibliotek w innych krajach: analiza porównawcza. 4) Samorząd lokalny w obecnej Polsce. Obowiązki władz lokalnych wobec bibliotek. Współpraca bibliotekarzy z władzami samorządowymi umiejętność prezentowania i uzasadniania potrzeb biblioteki i obsługiwanej przez nią ludności, konieczność i strategia negocjacji. Finanse bibliotek rozróżnienie dotacji celowych i podmiotowych. Nakłady na biblioteki w porównaniu z innymi instytucjami kultury w raportach GUS (w tym w Kultura w roku 2 ). 5) Biblioteka w środowisku lokalnym. Powinności biblioteki względem obsługiwanej społeczności. Różne funkcje i metody pracy biblioteki (ich zależność od specyfiki regionu), różne kategorie użytkowników i dostosowywanie do ich potrzeb odpowiedniej oferty. 6) Biblioteki w najmniejszych skupiskach ludności (na wsi) tradycja i stan współczesny. Przemiany społeczno-kulturowe polskiej wsi i wynikające z nich zmiany potrzeb i oczekiwań wobec bibliotek. Sytuacja małych bibliotek, ich charakter, rola i znaczenie. 7) Udział małych bibliotek w lokalnym życiu społecznym. Działania bibliotek na rzecz integracji środowiska lokalnego: informowanie o lokalnych inicjatywach i czynny udział w ich organizacji, tworzenie lokalnego zasobu cyfrowego. 8) E-administracja na szczeblu lokalnym, włączanie się biblioteki w tworzenie lokalnego zasobu wiedzy on-line o pracy lokalnych urzędów i władz samorządowych. Publikowanie Biuletynu Informacji Publicznej na stronie WWW biblioteki. Tworzenie punktu konsultacyjnego usprawniającego dostęp do informacji o pracy lokalnych urzędów i administracji oraz umożliwiającego tworzenie systemu elektronicznych petycji. Współpraca z właściwymi urzędami w tym zakresie. 9) Biblioteka a regionalizm. Organizowanie informacji regionalnej, edukacja i propagowanie wiedzy o regionie. Integracja społeczności regionalnej, np. w ramach kontaktów pomiędzy bibliotekami jednego regionu, makroregionu (np. pogranicza) lub miast/gmin partnerskich. 10) Obsługa specjalnych grup użytkowników - w tym osób niepełnosprawnych, czasowo odosobnionych (w szpitalach, więzieniach), osób starszych, imigrantów itp. Współpraca z odpowiednimi instytucjami w 2 Np. Kultura w 2008 r. oprac. GUS, Warszawa 2009. Dokument dostępny w World Wide Web: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1741_plk_html.htm [dostęp 2010-09-27]. 3
tym zakresie (szpitale, więzienia, domy opieki społecznej, MOPS, GOPS itp.). Problematyka przemocy i konfliktów w bibliotece. 11) Organizacje pozarządowe i stowarzyszenia społeczne możliwe formy współpracy. Granty udzielane przez instytucje pozarządowe na rzecz małych bibliotek (informacja o nich i umiejętność ich pozyskiwania), współpraca z organizacjami pozarządowymi na rzecz promocji czytelnictwa, włączanie się biblioteki w inicjatywy stowarzyszeń społecznych. 12) Promowanie lokalnej przedsiębiorczości. Nawiązywanie kontaktów z lokalnymi przedsiębiorcami. Tworzenie lokalnego punktu pośrednictwa pracy (w rzeczywistości i on-line). 13) Podsumowanie zajęć. Zajęcia terenowe i warsztaty: 1) Wycieczka do WBP zapoznanie z charakterem prac na rzecz małych bibliotek. 2) Praca w grupach projekt szkolenia e-governance (scenariusz szkolenia, prezentacja odpowiednich źródeł, tradycyjnych i internetowych) oraz projekt lokalnego zasobu wiedzy on-line nt. lokalnych urzędów, władz samorządowych, podejmowanych inicjatyw (kronika lokalna). Oczekiwane efekty uczenia się Osiągnięta wiedza Student poprawnie określa miejsce bibliotek (również tych najmniejszych) w systemach: bibliotecznym i społeczno-kulturowym. Dostrzega wynikające z tego konsekwencje oraz więzi łączące lub mogące łączyć biblioteki z innymi podmiotami. Potrafi wskazać instytucje odpowiedzialne za kreowanie polityki bibliotecznej państwa, zna ustawodawstwo w tym zakresie. Trafnie ocenia rolę Biblioteki Narodowej i Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w procesie rozwoju bibliotekarstwa publicznego. Zna obowiązki władz lokalnych wobec bibliotek i vice versa zna obowiązki bibliotek względem obsługiwanego środowiska. Rozróżnia różne strategie negocjacji pomocne w kontaktach z decydentami. Trafnie ocenia charakter przemian na polskiej wsi i potrzeby ludności wiejskiej w zakresie obsługi bibliotecznej. Zna działania biblioteczne zmierzające do integrowania środowisk lokalnych. Rozumie pojęcie e-administracji, dostrzega rolę biblioteki w procesie udostępniania informacji publicznej. Zna powinności biblioteki względem własnego regionu. Rozróżnia poszczególne grupy użytkowników specjalnych, widzi potrzebę i możliwości współpracy z różnymi instytucjami w celu sprawnej obsługi bibliotecznej tych grup. Wśród innych możliwych form współpracy wyróżnia współpracę z organizacjami i stowarzyszeniami społecznymi oraz lokalnymi przedsiębiorcami. Opanowane umiejętności - umiejętność prezentowania i uzasadniania potrzeb biblioteki i obsługiwanej przez nią ludności; - umiejętność tworzenia lokalnego zasobu wiedzy on-line nt. lokalnych urzędów, władz samorządowych, lokalnych działań i inicjatyw (kronika lokalna); - projektowanie szkolenia e-governance (w skład projektu powinny wejść: scenariusz szkolenia oraz prezentacja odpowiednich źródeł, tradycyjnych i internetowych). Liczba punktów 2 Punkty ECTS Metody i kryteria oceniania Zaliczenie: ustne/pisemne (aktywność na zajęciach/projekt) Sposób zaliczenia Zaliczenie na ocenę 4
Literatura Materiały statystyczne Biblioteki Publiczne w Liczbach 2009, Warszawa 2010. Główny Urząd Statystyczny: Portal Informacyjny. Dostępny pod adresem http://www.stat.gov.pl/gus/index_plk_html.htm [dostęp: 2010-09- 27]. Kultura w 2008 r. oprac. GUS, Warszawa 2009. Dokument dostępny w World Wide Web: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1741_plk_html.htm [dostęp 2010-09-27]. Uczestnictwo ludności w kulturze w 2004 r., oprac. GUS, Warszawa 2006. Mały Rocznik Statystyczny 2009, oprac. GUS, Warszawa, 2010. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, oprac. GUS, Warszawa 2010. Opracowania: Allen B., Public opinion and the funding of public libraries, Library Trends, (2003), Vol. 51, nr 3, s. 414-423 [Abstrakt BABIN: z. ½, 2004]. Bertrand A.-M., Bibliothèques territoriales: identité et environnement, Paris 2000. Biblioteka w otoczeniu społecznym, praca zbior. pod red. E. B. Zybert, Warszawa 2000. Biliński L., Biblioteki publiczne końca XX wieku, Warszawa 2001. Boughey A., Cooper M., Public libraries, political vision versus public demand?, ASLIB Proceedings, (2010), Vol. 62, nr 2, s. 175-201, [Abstrakt BABIN z. 2, 2020]. Clark, L., Libraries connect communities, American Libraries, (2007), Vol. 38, nr 8, s. 62-63, tab. [Abstrakt BABIN 99, z. 2, 2008]. Davis, H., M., Lifestyles, local communities, and libraries, a partnership for the future? Public Libraries, 1993, vol. 32, nr 6, s. 323-328, [Abstrakt BABIN 30, z. 1, 1995]. Diagnoza społeczna 2009: warunki i jakość życia Polaków, red. Janusz Czapiński, Tomasz Panek, Warszawa 2009. Dokument dostępny pod adresem: http://www.diagnoza.com/pliki/raporty/diagnoza_raport_2009.pdf [dostęp: 2010-09-27]. Gawroński A., Dynkowski M., Elektroniczne bibliografie regionalne nowa jakość? [w:] Wokół bibliotek i bibliotekarstwa: Księga jubileuszowa dedykowana Janowi Wołoszowi, Warszawa 2005, s. 92-98. Kołodziejska J., Lokalność i uniwersalność bibliotek, Warszawa 2000. Kołodziejska J., Szerokie okno biblioteki, Warszawa 2006. Langås, K., K., Library collaboration with the local community, Scandinavian Publlic Library Quarterly, (2009), Vol. 42, nr 1, s. 18-19, il. [Abstrakt BABIN 167, z. 3, 2009]. Langås K. K., Library collaboration with the local community, Scandinavian Publlic Library Quarterly, (2009), Vol. 42, nr 1, s. 18-19. [Abstrakt BABIN z. 3, 2009]. Materska K., Informacja europejska w bibliotekach publicznych a lokalne środowisko informacyjne, Poradnik Bibliotekarza 2004 nr 1, s. 3-7. McGrath H., Goulding A., Part of the job, violence in public libraries, New Library World, 1996, vol. 97, nr 1127, s. 4-13 [Abstrakt BABIN: z. 2, 1996]. Nichol J., Wilkie S., Winning the lottery, the successful community libraries, Libr. Inf. Update, (2007), Vol. 6, nr 12, s. 34-37 [Abstrakt BABIN z. 2, 2008]. Pors N. O., Citizen services and public libraries, an analysis of a new service in Danish public libraries, New Library World, (2010), Vol. 5
Uwagi Data/Miejsce/ Podpis osoby składającej wniosek 111, nr 7/8, s. 263-272 [Abstrakt BABIN 183, z. 3, 2010]. Pors N. O., Misbehaviour in the public library, Internet use, filters and difficult people, New Library World, (2001), Vol. 102, nr 1168, s. 309-313 [Abstrakt BABIN: z.1/2, 2002]. Privat J-M., La coopération entre écoles et bibliothèques, entre résolutions et indécisions, «Bulletin des bibliotheques de France, 1995, T. 14, nr 1, s. 45-48 [Abstrakt BABIN: z. ¾, 1995]. Rouyer-Gayette F., Les Ruches, Bulletin des bibliothèques de France 2004 nr 2, s. 24. Sieć bibliotek publicznych wobec potrzeb społeczeństwa informacyjnego : materiały z ogólnopolskiej konferencji, Lublin, 27-29 września 2005,Warszawa 2006, s. 163. Topper, E., F. Social networking in libraries [tłum. tytułu: Sieci społecznościowe w bibliotekach], New Library World, (2007), Vol. 108, nr 7/8,, s. 378-380 [Abstrakt BABIN: z. 4, 2007]. Vavrek, B., Is the American public library part of everyone's life? American Libraries, (2000), Vol. 31, nr 1, s. 60-64 [Abstrakt BABIN z. 3, 2000]. Wojciechowski J., Biblioteka w komunikacji publicznej, Warszawa 2010. Wojciechowski J., Biblioteczna wartość naddana, Kraków 2006. Wojciechowski J., Biblioteka w integracji środowiskowej, Przegląd Biblioteczny 2008 z. 2, s. 226-239. Wojciechowski J., Idee i rzeczywistość: bibliotekarstwo pragmatyczne, Warszawa 2002. Wołosz J., Problemy rozwoju bibliotek publicznych w Polsce, Bibliotekarz 2004 nr 3, s. 3. Zybert E.B., Kultura organizacyjna w bibliotekach, Warszawa 2004. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia niniejszej aplikacji, kurs, który stanowi jej przedmiot, zostanie skierowany do realizacji w semestrze letnim roku akademickiego 2010/2011 jako przedmiot fakultatywny. Data/Miejsce/ Podpis i pieczęć Dyrektora/Kierownika Jednostki pod podaną deklaracją 6