SPRAWOZDANIE FINANSOWE JEST EFEKTEM PROWADZONEJ PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWO RACHUNKOWOŚCI I STANOWI PODSTAWOWE ŹRÓDŁO INFORMACJI O SYTUACJI MAJĄTKOWO

SPRAWOZDANIE FINANSOWE JEST EFEKTEM PROWADZONEJ PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWO RACHUNKOWOŚCI I STANOWI PODSTAWOWE ŹRÓDŁO INFORMACJI O SYTUACJI MAJĄTKOWO FINANSOWEJ ORAZ RENTOWNOŚCI PODMIOTU GOSPODARCZEGO. 246

Obowiązkowemu badaniu podlegają sprawozdania finansowe: 1. banków oraz zakładów ubezpieczeń, 2. jednostek działających na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych, 3. jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, 4. spółek akcyjnych, 5. pozostałych jednostek spełniających w roku poprzedzającym rok obrotowy, za który sporządzono sprawozdanie finansowe, co najmniej dwa z następujących trzech warunków: średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wynosi co najmniej 50 osób, suma aktywów na koniec roku obrotowego stanowi równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500000 euro, przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowi równowartość w walucie polskiej co najmniej 5.000.000 euro. 247

KOSZTY W potocznym znaczeniu przez KOSZTY rozumie się na bieżąco ponoszone przez przedsiębiorstwo nakłady wyrażone w jednostkach pieniężnych w trakcie prowadzenia działalności operacyjnej. Tabela Przykłady kosztów jako skutków zjawisk ekonomicznych ZJAWISKO EKONOMICZNE KOSZT JAKO SKUTEK ZJAWISKA Amortyzacja majątku Czynsz dzierżawny Koszt pracy Koszt materiałów Koszt energii Koszt zakupu towarów Koszty usług obcych Koszty zarządu Koszty handlowe JK WZ UW 258 Odsetki

Kryterium klasyfikacji Podział kosztów Rodzaj działalności Koszty działalności operacyjnej Koszty działalności finansowej Koszty działalności inwestycyjnej Koszty związane z funduszami specjalnymi Sfera działalności (cel poniesienia) Koszty zakupu Koszty produkcji Koszty zarządzania Koszty sprzedaży Działalność gospodarcza Koszty zwykłej działalności operacyjnej Pozostałe koszty operacyjne Koszty finansowe JK WZ UW 260

Kryterium klasyfikacji Struktura wewnętrzna kosztów Rodzaje kosztów Miejsca powstawania kosztów Sposób odnoszenia kosztów na produkty Sposób ujęcia w sprawozdaniu finansowym Koszty proste Koszty złożone Podział kosztów Zużycie materiałów i energii Usługi obce Wynagrodzenia Ubezpieczenia i inne świadczenia Podatki i opłaty Amortyzacja Pozostałe koszty rodzajowe Koszty wydziałów podstawowych Koszty wydziałów pomocniczych Koszty zarządu Koszty zakupu Koszty sprzedaży Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie Koszty produktów Koszty okresu JK WZ UW 261

Kryterium klasyfikacji Stopień zależności od wielkości produkcji Tryb ustalania kosztów Celowość i możliwość kontroli Związek kosztów z produktami pracy Związek z osiągniętymi przychodami Istotność kosztów przy podejmowaniu decyzji Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej Inne cele decyzyjne Koszty stałe Koszty zmienne Podział kosztów Koszty ustalane ex ante (z góry) Koszty ustalane in tempora (bieżąco) Koszty ustalane ex post (po ich poniesieniu) Koszty kontrolowane Koszty niekontrolowane Koszty indywidualne Koszty wspólne Koszty uzyskania przychodów Koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów Koszty decyzyjne Koszty nie decyzyjne Koszty stałe użyteczne Koszty stałe nie użyteczne Koszty utraconych korzyści Koszty zapadłe (nieodwracalne) Koszty uznaniowe JK WZ UW 262

SCHEMAT GŁÓWNYCH GRUP KOSZTÓW UJMOWANYCH W RACHUNKU ZYSKÓW PODSTAWOWA DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNA Układ RODZAJOWY Układ KALKULACYJNY * Koszty bezpośrednie Koszt Koszty według - produkcji wytworzenia Koszt rodzajów * Koszty pośrednie - koszty zarządu własny - koszty sprzedaży POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE KOSZTY FINANSOWE JK WZ UW 263

W UKŁADZIE RODZAJOWYM wyróżnia się następujące koszty: amortyzacja koszty zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych; zużycie materiałów i energii koszty zużycia materiałów podstawowych i surowców, materiałów biurowych, części zapasowych maszyn i urządzeń, opakowań, energii elektrycznej, gazu, wody, pary i energii w innej postaci; usługi obce transportowe, sprzętowe, remontowe i konserwacji, telekomunikacyjne i pocztowe, dozór mienia, najem, dzierżawa, leasing operacyjny, obsługa bankowa; podatki i opłaty podatki i opłaty kosztowe, np. podatek od nieruchomości, opłaty skarbowe, notarialne, sądowe i inne opłaty na rzecz gminy, itp.; wynagrodzenia ogół wynagrodzeń pieniężnych i w naturze za pracę; ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia składki z tytułu ubezpieczeń społecznych obciążające pracodawcę, składki na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, świadczenia urlopowe, koszty związane z BHP, szkolenie pracowników itp.; pozostałe koszty rodzajowe koszty podróży służbowych, koszty reprezentacji i JK WZ UW 264 reklamy, ubezpieczenia majątkowe, itp.

UKŁAD KALKULACYJNY. W układzie tym koszty mają charakter kosztów bezpośrednich i pośrednich. KOSZTY BEZPOŚREDNIE to te, których odniesienie wprost na produkty (wyroby i usługi), materiały czy towary w oparciu o dokumentację źródłową jest możliwe, istotne i opłacalne. Na koszty bezpośrednie składają się: materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie wraz ze świadczeniami, inne koszty bezpośrednie, np. obróbka obca, koszty przygotowania nowej produkcji, narzędzia i przyrządy specjalne, delegacje służbowe związane z montażem produktów. Do KOSZTÓW POŚREDNICH zalicza się te pozycje kosztowe, których odniesienie na produkty (wyroby i usługi), materiały lub towary w oparciu o dokumentację źródłową jest niemożliwe, nieistotne i nieopłacalne. Koszty pośrednie wstępnie są ujmowane według miejsc ich powstawania, a następnie zgodnie z obowiązującym prawem bilansowym lub potrzebami decyzyjnymi rozliczanie na produkty lub wpływają na wynik finansowy okresu JK WZ UW 265 sprawozdawczego, w którym je poniesiono

PRZYCHODY PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY I ZRÓWNANE Z NIMI to przychody ze sprzedaży własnej produkcji lub świadczonych usług (np. ze sprzedaży wytworzonych wyrobów, usług budowlanych, szkoleniowych itp.), przychody za sprzedaży towarów i materiałów nabytych w celu ich odsprzedaży. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE pośrednio związane z działalnością operacyjną przedsiębiorstwa to: przychody ze sprzedaży zbędnych, niefinansowych aktywów przedsiębiorstwa, odszkodowania, rozwiązanie rezerw, przychody z najmu lub dzierżawy środków trwałych, przychody z dotacji, subwencji, dopłat, zwrotu cła JK WZ UW 266

PRZYCHODY FINANSOWE (z operacji finansowych) obejmują głównie: zysk ze sprzedaży obcych papierów wartościowych (inwestycji finansowej), przychody z udziału w innych przedsiębiorstwach, dywidendy, udziały w zyskach, odsetki od udzielonych kredytów i pożyczek oraz od lokat terminowych, aktualizacja wartości inwestycji (finansowych). W sferze strumieni przychodów należy wymienić szczególny strumień jakim są ZYSKI NADZWYCZAJNE. Są to rezultaty wydarzeń losowych korzystnych dla przedsiębiorstwa, takich jak np. odzyskanie części wartości zniszczonych urządzeń w wyniku ich złomowania, otrzymane odszkodowania z tytułu strat nadzwyczajnych spowodowanych pożarem, powodzią, kradzieżą itp. JK WZ UW 267

DZIAŁALNOŚĆ PODSTAWOWA OPERACYJNA WYNIK NA SPRZEDAŻY + DZIAŁALNOŚĆ POZOSTAŁA OPERACYJNA WYNIK NA POZOSTAŁEJ DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ + DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA WYNIK NA OPERACJACH FINANSOWYCH + DZIAŁALNOŚĆ NADZWYCZAJNA WYNIK ZDARZEŃ NADZWYCZAJNYCH - OBOWIĄZKOWE OBCIĄŻENIA FISKALNE WYNIKU = WYNIK FINANSOWY NETTO JK WZ UW 268

WARIANT KALKULACYJNY WARIANT PORÓWNAWCZY A.Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów I.Przychody netto ze sprzedaży produktów II.Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów B.Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów I.Koszt wytworzenia sprzedanych produktów II.Wartość sprzedanych towarów i materiałów C.Zysk (strata) brutto na sprzedaży D.Koszty sprzedaży E.Koszty ogólnego zarządu F.Zysk (strata) na sprzedaży A.Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi I.Przychody netto ze sprzedaży produktów II.Zmiana stanu produktów III.Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki IV.Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów B.Koszty działalności operacyjnej I.Amortyzacja II.Zużycie materiałów i energii III.Usługi obce IV.Podatki i opłaty V.Wynagrodzenia VI.Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII.Pozostałe koszty rodzajowe VIII.Wartość sprzedanych towarów i materiałów C.Zysk (strata) na sprzedaży JK WZ UW 269

WARIANT KALKULACYJNY WARIANT PORÓWNAWCZY + Pozostałe przychody operacyjne - Pozostałe koszty operacyjne = Zysk(strata) na działalności operacyjnej + Przychody finansowe - Koszty finansowe = Zysk (strata) na działalności gospodarczej + Zyski nadzwyczajne - Straty nadzwyczajne czyli Wynik zdarzeń nadzwyczajnych = Zysk (strata) brutto - Podatek dochodowy (w przypadku zysku brutto) = Zysk (strata) netto JK WZ UW 270

Wyszczególnienie Przedsiębiorstwa A B C Przychody ze sprzedaży 125 50 242 Produktów 100 38 200 Towarów i materiałów 25 12 42 Koszty operacyjne 48 31 114 Wytworzenia produktów 40 25 84 Wartość sprzedanych towarów i materiałów 8 6 30 Zysk brutto na sprzedaży 77 19 128 Koszty sprzedaży 10 11 31 Koszty ogólnego zarządu 24 19 22 Zysk (strata) na sprzedaży 43-11 75 Pozostałe przychody operacyjne 10 15 20 Pozostałe koszty operacyjne 7 1 18 Zysk operacyjny (podstawowy i pozostały) 46 3 77 Przychody finansowe 33 30 0 Koszty finansowe 32 4 27 Zysk z działalności gospodarczej 47 29 50 Zyski nadzwyczajne 6 21 1 Straty nadzwyczajne 12 11 6 Zysk brutto 41 39 45 Podatek (20%) 8 8 9 Zysk netto 33 31 36 JK WZ UW 271

G 1 = 250 Stan końcowy gotówki 31 grudnia G 0 = 200 1 stycznia Stan początkowy gotówki

ISTOTA INFORMACJI ZAWARTYCH W ZESTAWIENIU CASH FLOW CASH FLOW z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ informuje o wpływach i wydatkach pieniężnych związanych z PRODUKTEM FIRMY baza informacyjna to elementy Rachunku Zysków z części przychodów i kosztów operacyjnych oraz elementy Aktywów i Pasywów bieżących, związanych z działalnością operacyjną (zapasy, należności, zobowiązania) CASH FLOW z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ informuje o wpływach i wydatkach związanych ze zmianami w Aktywach (głównie trwałych), czyli o inwestycjach i dezinwestycjach baza informacyjna to przede wszystkim zmiany stanów składników aktywów (głównie trwałych) CASH FLOW z DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ informuje o wpływach i wydatkach związanych ze zmianami w Pasywach kapitałach) głównie stałych oraz o obsłudze tych kapitałów baza informacyjna to przede wszystkim zmiany stanów poziomu składników kapitałów (Pasywa) oraz niektóre elementy Rachunku JK WZ UW Zysków 273

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH (metoda pośrednia) A. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ I. Zysk (strata) netto...... 5. Zmiana stanu rezerw... II.Korekty razem (1 do 10)...... 6. Zmiana stanu zapasów... 1. Amortyzacja... 7. Zmiana stanu należności... 2. Zyski (straty) z tyt. różnic kursowych... 8. Zmiana st.zobow.kr-term (poza kred)... 3. Odsetki i udziały w zyskach... 9. Zmiana stanu rozliczeń m-okres... 4. Zysk (strata) z działaln.inwestyc. 10. Inne korekty... III. PRZEPŁYWY PIEN.NETTO Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ(I +... II) B. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ I. WPŁYWY I. WYDATKI 1. Zbycie wart.niemat.i pr.oraz akt. rzecz... 1. Nabycie wart.niemat.i praw.oraz rzecz... 2. Zbycie inwest.w nieruchom.oraz wart. niemat.i praw...... 2. Inwest.w nieruch.i wart.niemat.i prawne... 3. Z aktywów finansowych...... 3. Na aktywa finansowe...... 4. Inne wpływy inwestycyjne... 4. Inne wydatki inwestycyjne...... III. PRZEPŁYWY PIEN.NETTO Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ (I - II)...... C. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ I. WPŁYWY I. WYDATKI 1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instr.kapitał.oraz... dopłat do kapitału... 2. Kredyty i pożyczki... 1. Umorzenie lub reemisja kapitału podstawowego... JK WZ UW II) 274...... 2. Dywid. i inne wypł. na rzecz właścicieli... 3. Emisja dłużnych papierów wartościow.... 3. Inne (niż dla właśc.) wydatki z podz.zysku... 4. Z tytułu innych zobowiązań finansowych...... 4. Spłaty kredytów i pożyczek...... 5. Inne wpływy finansowe...... 5. Wykup dłużnych papierów wartośc...... 6. Z tytułu innych zobowiązań...... 7. Płatności zobowiąz. z tyt.leasingu finans... III. PRZEPŁYWY PIEN.NETTO Z DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ (I -... 8. Odsetki... 9. Inne wydatki finansowe...... D. PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO RAZEM (A.III+/-B.III+/-C.III)...

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH (metoda bezpośrednia) A. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ I. WPŁYWY I. WYDATKI 1. Sprzedaż... 1. Dostawy...... 2. Inne wpływy operacyjne...... 2. Wynagrodzenia... 3. Ubezpieczenia i inne świadcz...... 4. Podatki i opł.o char.publicznoprawnym...... 5. Inne wydatki operacyjne... III. PRZEPŁYWY PIEN.NETTO Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ(I -... II) B. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ I. WPŁYWY I. WYDATKI 1. Zbycie wart.niemat.i pr.oraz akt. rzecz... 1. Nabycie wart.niemat.i praw.oraz rzecz... 2. Zbycie inwest.w nieruchom.oraz wart. niemat.i praw...... 2. Inwest.w nieruch.i wart.niemat.i prawne... 3. Z aktywów finansowych...... 3. Na aktywa finansowe...... 4. Inne wpływy inwestycyjne... 4. Inne wydatki inwestycyjne...... III. PRZEPŁYWY PIEN.NETTO Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ (I - II)...... C. PRZEPŁYWY ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH Z DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ I. WPŁYWY I. WYDATKI 1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instr.kapitał.oraz... dopłat do kapitału... 2. Kredyty i pożyczki... 1. Umorzenie lub reemisja kapitału podstawowego... E.2. w tym: ZMIANA STANU ŚR.PIEN. Z TYT.RÓŻNIC KURS.OD WALUT OBCYCH... JK WZ UW 275...... 2. Dywid. i inne wypł. na rzecz właścicieli... 3. Emisja dłużnych papierów wartościow.... 3. Inne (niż dla właśc.) wydatki z podz.zysku... 4. Z tytułu innych zobowiązań finansowych...... 4. Spłaty kredytów i pożyczek...... 5. Inne wpływy finansowe...... 5. Wykup dłużnych papierów wartośc...... 6. Z tytułu innych zobowiązań...... 7. Płatności zobowiąz. z tyt.leasingu finans... 8. Odsetki... 9. Inne wydatki finansowe...... III. PRZEPŁYWY PIEN.NETTO Z DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ (I -... II) D. PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO RAZEM (A.III+/-B.III+/-C.III)... E.1. BILANSOWA ZMIANA STANU ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH... F. ŚRODKI PIENIĘŻNE NA POCZĄTEK OKRESU... G. ŚRODKI PIENIĘŻNE NA KONIEC OKRESU...

WSTĘPNA ANALIZA PRZEPŁYWÓW GOTÓWKOWYCH CF oper + + + + - - - - CF inwest + + - - - - + + CF finans + - + - - + - + JK WZ UW 276

PRÓG RENTOWNOŚCI (BP) I MARGINES BEZPIECZEŃSTWA (MB) Przychody Przychody Koszty Koszty całkowite Koszty stałe Koszty zmienne BP Q MB Produkcja gdzie: BP próg rentowności MB margines bezpieczeństwa Q planowana (realizowana) wielkość produkcji JK WZ UW 290

PRÓG RENTOWNOŚCI TO TAKA WIELKOŚĆ PRODUKCJI = SPRZEDAŻY, PRZY KTÓREJ ZYSK = 0 czyli SPRZEDAŻ = KOSZTY CAŁKOWITE S = K czyli q * c = q * v + F Dla jakiej wielkości sprzedaży (q) będzie spełnione to równanie? q = c - JK WZ UW 291 F v

PRÓG RENTOWNOŚCI a/ ilościowy próg rentowności (produkcja wyrażona w mierniku naturalnym) BEP i = F c - v Przy wielkości produkcji sprzedanej BEP i przedsiębiorstwo nie ponosi strat, ale jeszcze nie osiąga zysku. b/ stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej (wyrażony w procentach wykorzystania zdolności produkcyjnej) F BEP Z = 100 z (c - v) Przy wykorzystaniu zdolności wytwórczej w stopniu BEP z przedsiębiorstwo nie ponosi strat, ale jeszcze nie osiąga zysku. Różnicę 100-BEP z interpretuje się często jako margines bezpieczeństwa - jest to więc miara ryzyka. JK WZ UW 292

c/ wartościowy próg rentowności (wyrażona w jednostkach pieniężnych wartość produkcji sprzedanej) BEP w = BEP i c F BEP w = * c = c - v F v 1- c Przy wartości produkcji sprzedanej BEP w przedsiębiorstwo nie ponosi strat, ale też nie osiąga zysku. Przykład Planowane wielkości dotyczące produkcji wyrobu C: zdolność produkcyjna...z = 12.000 sztuk cena...c = 15 zł jednostkowy koszt zmienny...v = 8 zł globalne koszty stałe...f = 50.000 zł JK WZ UW 293