Spis treści Wstęp... 6 1. Dokumenty aplikacyjne i ich funkcja................ 7 Dokumenty aplikacyjne wprowadzenie... 8 Twoja strategia marketingowa.... 9 2. CV, czyli curriculum vitae... 17 CV twoja wizytówka... Cele, które chcesz osiągnąć dzięki CV... 18 19 Zdecyduj, jakie CV będzie dla ciebie najlepsze... CV w układzie chronologicznym... 24 24 CV w układzie celowym... CV w układzie funkcjonalnym... 25 25 Niestandardowe CV... CV w języku obcym... 30 35 3. LM, czyli list motywacyjny... 43 LM, czyli kilka słów o sobie... 44 Wybierz odpowiedni rodzaj listu motywacyjnego... Odpowiedź na ogłoszenie... 45 46 Polecenie... Zapytanie... 47 47 Kreatywny list motywacyjny... Formularz aplikacyjny... 49 51 4. Zanim przystąpisz do pisania... 55 Kilka praktycznych ćwiczeń pozwalających na odkrycie swoich atutów... 56 Inwentarz zainteresowań zawodowych.... 62 Materiały niezbędne do przygotowania dokumentów aplikacyjnych... 71 3
Dokumenty, dyplomy, świadectwa pracy itd.... 71 Informacje na temat rynku pracy i pracodawców... 73 Rynek pracy okiem specjalistów... 83 5. Budujemy idealne CV 11 podstawowych elementów... 91 Dane osobowe... 92 Cel zawodowy... Wykształcenie... 94 95 Doświadczenie zawodowe... Ukończone kursy i szkolenia... 97 99 Umiejętności... Znajomość języków obcych... 100 104 Osiągnięcia i sukcesy... Publikacje... 105 107 Zainteresowania... Zgoda na przetwarzanie danych osobowych... 108 109 6. List motywacyjny cztery główne części... 115 Nagłówek... 116 Wstęp... Rozwinięcie... 117 119 Zakończenie... 120 7. Błędy, których należy unikać w dokumentach aplikacyjnych........................................... 123 Najpowszechniejsze błędy w curriculum vitae... 124 Niestosowanie się do informacji zawartych w ogłoszeniu... Nieodpowiednia forma... 124 124 Nieestetyczny i nieczytelny wygląd... Błędy językowe... 125 125 Nieformalne i nieaktualne dane... Zbyt wiele informacji prywatnych... 126 127 Nieumiejętność poprawnego formułowania myśli... Najczęstsze błędy w listach motywacyjnych... 127 132 List motywacyjny z internetowego szablonu... Niedopasowany list motywacyjny... 132 132 Brak podstawowych informacji... Przepisywanie treści CV... 133 133 Zbyt oryginalny styl... Nieodpowiednia długość... 133 134 Błędy językowe... 134 4 www.samosedno.com.pl
8. Ostatnie szlify: formatowanie i ozdabianie dokumentów.... 137 Czcionka... 138 Papier... Liczba stron... 140 140 Kolory, ozdobniki, zdjęcia... 141 9. Aplikacje okiem pracodawców.... 145 Rady podsumowujące... 156 Dodatek A... 157 Wzory dokumentów aplikacyjnych Dodatek B... 187 Czasowniki i przymiotniki przydatne przy pisaniu dokumentów aplikacyjnych Dodatek C... 190 Przykłady aktywności pozazawodowej, sposobów spędzania wolnego czasu i zainteresowań Dodatek D... 192 Przykładowy formularz aplikacyjny Bibliografia... 199 5
Wstęp Wstęp Przygotowanie dobrych dokumentów aplikacyjnych to jeden z pierwszych kroków prowadzących do znalezienia dobrej pracy. Moim zdaniem dobra praca to taka, która jest odpowiednio dobrana do predyspozycji, umiejętności i zainteresowań. Wiem z własnego doświadczenia, jak trudno wykonywać pracę, która nudzi i nie daje satysfakcji. Pracując jako doradca zawodowy, staram się przekonać moich klientów, że warto wytrwale dążyć do znalezienia zawodu, który pozwala na realizację ich potencjału. Wierzę, że każdy może znaleźć pracę idealną dla siebie. Wystarczy chcieć i działać, aby te marzenia się spełniły. Proces poszukiwania pracy nie jest prosty, łatwy i przyjemny. Znalezienie odpowiedniego zajęcia wymaga zaangażowania, systematyczności i wytrwałości. W tej książce proponuję systemowe podejście do szukania pracy, a co za tym idzie, również do przygotowania dokumentów aplikacyjnych. Podejście szukam jakiejkolwiek pracy sprawia, że kandydat tworzy dokumenty wnoszące zbyt mało informacji na jego temat. Właściwe sprofilowanie aplikacji pod kątem wybranego stanowiska zwiększy szanse na przejście do kolejnych etapów rekrutacji. W tym poradniku starałam się zebrać całą swoją wiedzę i doświadczenie we wspieraniu osób poszukujących pracy. Zależało mi na czerpaniu z doświadczeń praktyków, dlatego poprosiłam o wypowiedzi osoby, które na co dzień zajmują się rekrutacją. Mam nadzieję, że efektem połączenia tych dwóch źródeł będzie rzetelna wiedza na temat przygotowania doskonałych dokumentów aplikacyjnych, która każdemu czytelnikowi ułatwi znalezienie wymarzonej pracy. Ewa Godlewska 6 www.samosedno.com.pl
Skuteczne CV i list motywacyjny Kilka praktycznych ćwiczeń pozwalających na odkrycie swoich atutów Bardzo ważnym etapem, który pomoże ci stworzyć doskonałe dokumenty aplikacyjne, jest lepsze poznanie siebie. Zanim przystąpisz do pisania, odpowiedz na pytania dotyczące twoich uzdolnień, kompetencji zawodowych i osobistych, doświadczenia, jak również twojej tożsamości, marzeń i planów. Uzdolnienia to wrodzone predyspozycje do wykonywania określonych czynności lub zajmowania się daną dziedziną nauki. Są osoby, które świetnie sobie radzą z naukami ścisłymi, inne godzinami mogą się zajmować opieką nad zwierzętami; są też takie, których uzdolnienia ruchowe wprawiają innych w podziw. Warto pamiętać, że każdy z nas ma indywidualny pakiet uzdolnień, który warto rozwijać i zgodnie z którym warto wybierać kierunek rozwoju zawodowego. Spełnienie w obszarze zawodowym sprzyja efektywności w pracy i rozwojowi osobistemu, ponieważ wykonujemy coś, co rzeczywiście nam wychodzi, w czym jesteśmy dobrzy. Oczywiście same uzdolnienia to nie wszystko jeżeli chcesz z nich w pełni korzystać, konieczna jest świadomość tego, co możesz do nich zaliczyć, oraz wytrwałość w podejmowaniu kroków, które pozwolą ci je rozwijać. Chcąc lepiej poznać swoje uzdolnienia, warto skorzystać z teorii inteligencji wielorakich Howarda Gardnera 11, który już w latach 80. w książce Frames of Mind zaproponował odejście od traktowania inteligencji jako obszaru mierzalnego jedynie przez testy językowo-logiczne. Według badacza termin inteligencja może odnosić się także do innych obszarów funkcjonowania człowieka. Gardner uważał również, że każdy człowiek dysponuje różnymi rodzajami inteligencji i korzysta z nich w zależności od sytuacji. Jego teoria zakładała, że każdy z nas dysponuje potencjałem do rozwoju wszystkich obszarów inteligencji. Gardner wskazał następujące rodzaje inteligencji: matematyczno-logiczną, językową, wizualno-przestrzenną, kinestetyczną, muzyczną, 11 Gardner Howard, Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences, Basic Books, Nowy Jork 1983. 56 www.samosedno.com.pl
Rozdział 4. Zanim przystąpisz do pisania społeczną (interpersonalną), osobistą (intrapersonalną), przyrodniczą. Każdy typ inteligencji to określony zasób cech i uzdolnień potrzebnych do wykonywania poszczególnych zawodach. Aby przekonać się, czym charakteryzują się poszczególne typy inteligencji oraz który z nich dominuje u ciebie, możesz skorzystać z książki Gardnera 12 lub poszukać testów w internecie 13. Do określenia swoich kompetencji możesz wykorzystać poniższe ćwiczenia, które również ułatwią ci podjęcie decyzji na temat wyboru ścieżki kariery zawodowej i przygotowanie doskonałych i dopasowanych dokumentów aplikacyjnych. Do wykonania osobistego bilansu kompetencji potrzebne ci będzie kilka czystych kartek w formacie A4, coś do pisania, np. ulubiony długopis czy pióro, ołówek, kolorowe kredki i flamastry. Ćwiczenie Przeczytaj poniższe pytania i udziel na nie wyczerpujących odpowiedzi. Zapisz je na kartce. Jakie ogólne kompetencje posiadam? Co potrafię robić? Co potrafię robić najlepiej? W jakiej dziedzinie jestem najbardziej kompetentny (tzn. posiadam największą wiedzę i umiejętności)? Jakie czynności dają mi najwięcej satysfakcji? Jakie są moje najważniejsze doświadczenia zawodowe? Jakie są zalety mojego charakteru? Jakie są główne cechy mojej osobowości? W jaki sposób funkcjonuję w pracy? Jaki rodzaj pracy najbardziej mi odpowiada? Za co inni mnie doceniają? Z czego jestem najbardziej dumny? Jak widzę swoją przyszłość zawodową? 12 Gardner Howard, Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, tłum. zbiorowe, Wydawnictwo Laurum, Warszawa 2009. 13 Np. tutaj: http://coaching.focus.pl/doskonalenie/test-inteligencji-wielorakich-357 lub tutaj: http://ine.com.pl/pl/strona/kategoria/31/test_inteligencji_wielorakich. 57
Skuteczne CV i list motywacyjny Ćwiczenie Wyobraź sobie, że zostałeś uczestnikiem konkursu Praca: 1 z 10. Pracodawca wybierze spośród 10 osób jedną, którą zatrudni w swojej firmie. Przyjmij założenie, że jest to największe przedsiębiorstwo w twojej branży. Bardzo ci zależy na wygraniu tego konkursu i zdobyciu etatu. Pierwszym zadaniem uczestników jest stworzenie plakatu reklamującego siebie. Przygotuj czystą kartkę, nie mniejszą niż w formacie A4, oraz flamastry, ołówek, klej, nożyczki i niepotrzebne czasopisma. Korzystając z tych materiałów, pomyśl, jak najlepiej mógłbyś przedstawić siebie w konkursie. Zastanów się, co mogłoby cię wyróżnić spośród innych kandydatów oraz jak podkreślisz na plakacie swoje atuty. Gotową pracę powieś na ścianie i zastanów się, co mówi o tobie. Poproś o opinię również inne osoby. Wszystkie myśli i wypowiedzi notuj na kartce. Wykorzystaj je przy tworzeniu dokumentów aplikacyjnych. Ćwiczenie Firma, która prowadzi konkurs Praca: 1 z 10, ma zwyczaj honorowania pracowników najlepszych w danym miesiącu kolorową gwiazdą na Tablicy gwiazd miesiąca. Kolejnym zadaniem uczestników konkursu jest stworzenie dzieła, które mogłoby zawisnąć na tablicy w kategorii Wschodząca gwiazda. Przygotuj kartkę, kolorowe flamastry i kredki. Możesz wykorzystać także każdy inny materiał, jakim dysponujesz, np. brokat, piórka, cekiny lub kawałki materiałów. Narysuj na kartce gwiazdę i ozdób ją tak, aby jak najlepiej oddawała twój charakter. Ma ona symbolizować ciebie; pokazywać, jaki jesteś. W polach wyznaczonych przez ramiona gwiazdy wypisz swoje największe atuty. Mogą to być cechy charakteru, umiejętności, sukcesy lub doświadczenia. Gotową pracę powieś w widocznym miejscu. Zawsze gdy na nią spojrzysz, pomyśl o atutach, które wymieniłeś. Dzięki temu na rozmowie z pracodawcą na pewno nie będziesz miał problemu z ich opisaniem, gdy cię o nie zapyta. 58 www.samosedno.com.pl
Rozdział 4. Zanim przystąpisz do pisania Ćwiczenie Z pewnością spotkałeś się z zabawą w metafory, która polega na mówieniu o sobie poprzez odnoszenie się do innych rzeczy. Przygotuj kartkę i zastanów się: Gdybyś był zwierzęciem, to jakim? Gdybyś był ptakiem, to jakim? Gdybyś był instrumentem muzycznym, to jakim? Gdybyś był samochodem, to jakim? Gdybyś był rośliną, to jaką? Gdybyś był żywiołem, to jakim? Gdybyś był kimś znanym, to kim? Gdybyś był firmą, to jaką? Swoje odpowiedzi zapisz i uzasadnij. Zastanów się, czy sformułowania, które przyszły ci do głowy, możesz wykorzystać przy tworzeniu dokumentów aplikacyjnych. Ćwiczenie W tym ćwiczeniu wcielisz się w rolę reportera zbierającego informacje na własny temat. Przygotuj kilka kartek i coś do pisania. Odpowiedz pisemnie na pytania: Jak by mnie opisał mój najlepszy przyjaciel? Jak by mnie opisali moi rodzice? Jak by mnie opisał mój partner? Jak by mnie opisali moi dotychczasowi pracodawcy? Jak by mnie opisali znajomi? Kolejny etap tego ćwiczenia to zadanie wyżej wymienionym osobom pytania: Jak byś mnie opisał/a? Jakim jestem człowiekiem?. Poproś rozmówców o szczere odpowiedzi. Warto, aby wyszczególnili także twoje wady, a nie tylko zalety, ponieważ jest to bardzo rozwijające. Wszystkie odpowiedzi zapisz na kartkach. Porównaj to, co sam napisałeś, wcielając się w daną osobę, z rzeczywistymi opiniami. Zastanów się, czy te informacje są spójne. Jeżeli ujawniły się jakieś rozbieżności, pomyśl, co możesz z tym zrobić i jak to wpływa na twój wizerunek zawodowy. 59
Skuteczne CV i list motywacyjny 10 zawodów najbardziej dotkniętych niedoborem talentów w badaniu globalnym 17 to: 1. Wykwalifikowani pracownicy fizyczni 2. Inżynierowie 3. Technicy 4. Przedstawiciele handlowi 5. Pracownicy księgowości i finansów 6. Członkowie zarządu/kadra najwyższego szczebla 7. Menedżerowie ds. sprzedaży 8. Pracownicy działów IT 9. Pracownicy sekretariatu i asystenci 10. Kierowcy W Polsce natomiast największy niedobór talentów pracodawcy odczuwają w następujących zawodach 18 : 1. Wykwalifikowani pracownicy fizyczni 2. Inżynierowie 3. Operatorzy produkcji 4. Menedżerowie ds. sprzedaży 5. Kierowcy 6. Pracownicy działów IT 7. Przedstawiciele handlowi 8. Technicy 9. Niewykwalifikowani pracownicy fizyczni 10. Menedżerowie projektów Ciekawostka W raporcie ManpowerGroup z 2013 r. 19, w wykazie zawodów, których niedobory najbardziej odczuwają pracodawcy na polskim rynku pracy, pojawił się zawód kucharza/szefa kuchni oraz zawód projektanta. Czynnikiem, który sprawił, że na tej liście znalazł się zawód projektanta, jest fakt, że Polska jest jednym z czołowych producentów mebli. Do niedawna jednak polskie firmy głównie realizowały zamówienia firm zagranicznych i nie sprzedawały wyprodukowanych mebli pod swoim szyldem. W ostatnich latach moż- 17 Tamże. 18 Tamże. 19 Wyniki badania Niedobór talentów przeprowadzonego przez ManpowerGroup w 2013 r.: http://www.manpowergroup.pl/pl/raporty-rynku-pracy/niedobor-talentow.html?year=2013. 78 www.samosedno.com.pl
Rozdział 4. Zanim przystąpisz do pisania na zauważyć wzrost świadomości na temat designu, co przełożyło się na zmianę w podejściu do wzornictwa u wiodących producentów meblarskich i branży produkcyjnej oraz zwiększone zapotrzebowanie na projektantów. W przypadku zawodów gastronomicznych duży wpływ na zapotrzebowanie takich pracowników miały programy rozrywkowe popularyzujące gotowanie, a co za tym idzie wzrost świadomości konsumentów. Zmiany zachodzące na rynku pracy wiążą się ze zmianami zachodzącymi na świecie. Śledzenie globalnych tendencji pozwoli ci trzymać rękę na pulsie i szybko reagować na zapotrzebowanie na kwalifikacje. Osoby, które jako jedne z pierwszych podejmują pracę w nowych zawodach, szybko stają się poszukiwanymi i cenionymi specjalistami. Tendencje, które obecnie są najbardziej widoczne na rynku pracy, jeśli chodzi o wzrost zapotrzebowania na pracowników, w dużej mierze są związane z następującymi czynnikami: Zwiększające się zapotrzebowanie na inżynierów, przede wszystkim o profilu mechanicznym, elektrycznym i lądowym, choć inżynierowie kończący inne wydziały też raczej nie powinni mieć problemów ze znalezieniem pracy. Rozwój nowych technologii przekłada się na wzrost popytu na pracowników działów IT, szczególnie programistów posługujących się technologiami C, C++, C#, Net, Ruby, Java, Pearl, Python, jak również programistów zajmujących się programowaniem pod kątem urządzeń mobilnych. Wraz z pojawiającymi się centrami usług wspólnych SSC/BPO (ang. Shared Services Center/Business Process Outsourcing) oraz call center, tworzonymi przez światowe koncerny, wzrasta zapotrzebowanie na specjalistów np. ds. księgowości czy obsługi klienta, posługujących się językiem obcym na wysokim poziomie zaawansowania. Ciekawostka Według portalu CareerCast.com 20, który corocznie przygotowuje raport dla 200 zawodów, oceniając je pod kątem zarobków, warunków pracy, poziomu stresu oraz perspektyw rozwojowych, najlepszym zawodem w 2014 r. był zawód matematyka. Na dalszych pozycjach na liście znalazł się zawód profesora uniwersyteckiego, statystyka, aktuariusza, audiologa, asystentki dentystycznej, informatyka (programisty oprogramowania), analityka systemów komputerowych, rehabilitanta, patologa mowy. 20 http://www.careercast.com/jobs-rated/best-jobs-2014. 79
Skuteczne CV i list motywacyjny Natomiast na liście najgorszych zawodów 2014 r. znalazł się zawód dziennikarza prasowego, drwala, reportera prasowego, żołnierza, kierowcy taksówki, dziennikarza radiowego, szefa kuchni, stewarda, operatora śmieciarki, strażaka, pracownika służby więziennej. Część z nich znalazła się w tym miejscu na liście z uwagi na bardzo wysoki poziom stresu, który towarzyszy pracownikom w danym zawodzie, jak np. żołnierz czy strażak, część natomiast z uwagi na zachodzące zmiany w tym przypadku dotyczące przesunięcia siły mediów z prasy papierowej i radia na rzecz internetu i telewizji. Baza potencjalnych pracodawców Jeżeli szczegółowo określiłeś branże, w których chciałbyś pracować, warto stworzyć bazę działających w niej firm, w których mógłbyś starać się o angaż. Ogromnym źródłem informacji jest oczywiście internet. Rozpocznij poszukiwania od lokalnych stron internetowych i wyszukiwarek firm znajdziesz tam listę przedsiębiorstw działających na danym terenie. Jeśli jesteś gotowy na dojeżdżanie do pracy, zaglądaj też na portale dotyczące innych miejscowości leżących w odległości, która nie stanowi dla ciebie przeszkody. Szukaj stron internetowych poszczególnych firm, ponieważ znajdziesz na nich odpowiedzi na większość ważnych pytań. Spróbuj też znaleźć informacje o konkretnych przedsiębiorstwach na forach internetowych niezadowoleni pracownicy są skłonni dzielić się takimi informacjami z innymi. Jeżeli dana firma przyjmuje kandydata na trzymiesięczny okres próbny, a potem pracownik zatrudniany jest bez umowy i otrzymuje wynagrodzenie z opóźnieniem, raczej nie będzie to idealny pracodawca. Przy tworzeniu bazy potencjalnych pracodawców sprawdź każdą firmę pod kątem dopasowania do twoich oczekiwań. Zastanów się, czy będziesz w stanie zaakceptować oferowane przez nią warunki pracy, obejmujące: miejsce w strukturach firmy w jakich działach mógłbyś w tej firmie pracować? Jakie stanowiska mogą ci zaoferować? lokalizację miejsca pracy w jakiej odległości od twojego miejsca zamieszkania znajduje się siedziba firmy? Czy jesteś gotowy dojeżdżać? Do ilu kilometrów? Z jakimi kosztami będzie się to wiązało? Czy jest możliwość skorzystania z dofinansowania do biletów, ewentualnie czy firma sama organizuje dojazdy dla pracowników? 80 www.samosedno.com.pl
Rozdział 4. Zanim przystąpisz do pisania stałość lokalizacji miejsca pracy czy pracując na danym stanowisku, będziesz delegowany do innych oddziałów w kraju i za granicą? Czy to ci odpowiada? Czy byłbyś skłonny przeprowadzić się do innego miasta czy państwa? wynagrodzenie jakie wynagrodzenie dana firma będzie mogła ci zaoferować? Czy podejmiesz pracę za taką stawkę? Czy możesz uzyskać dodatkowe benefity? Czy firma oferuje inne pozamaterialne sposoby wynagradzania (np. opiekę medyczną w prywatnej przychodni lub karnety do klubów sportowych)? Czy w przyszłości będzie w stanie zapewnić ci satysfakcjonującą wysokość pensji? aspiracje zawodowe czy jest to firma, z którą chciałbyś się związać na dłużej? Czy wyobrażasz sobie w niej siebie za 5 10 lat? Jeżeli tak, jaką posadę chciałbyś wtedy zajmować? Czy stanowisko, na którym rozpoczniesz pracę, umożliwi ci osiągnięcie tego celu? Jeżeli nie, jak widziałbyś swoją rolę w firmie za 5 10 lat? oczekiwania wobec miejsca pracy które z ważnych dla ciebie celów pracy będziesz mógł realizować w danej firmie: dynamika pracy, pomaganie innym, niezależność, stałość wymagań i zakresu obowiązków, kontakty społeczne, dobre warunki finansowe, urozmaicenie, uznanie, twórczość, przywództwo, jasność zadań i reguł, zgodność z wykształceniem, możliwość awansu zawodowego, rozwój osobisty i zawodowy? Które z nich są dla ciebie najważniejsze, a z których jesteś w stanie zrezygnować? Informacje na temat firmy, do której planujesz aplikować Gdy znajdziesz ciekawą ofertę pracy, na którą zechcesz odpowiedzieć, dobrze przeanalizuj wymagania i oczekiwania zawarte w ogłoszeniu oraz poszukaj informacji na temat firmy, która je zamieściła. Pierwszym krokiem jest sprawdzenie, czy spełniasz wszystkie wymagania formalne stawiane przed kandydatami. Dotyczą one następujących kategorii: Wykształcenie. Jeżeli w ogłoszeniu ściśle określono wymagane wykształcenie, np. wyższe techniczne w zakresie budownictwa, a ty nie spełniasz tego warunku, ponieważ jesteś humanistą, nie łudź się, że zostaniesz zaproszony na rozmowę. Twoja oferta zostanie odrzucona przy pierwszej selekcji. Jeżeli jednak wymogiem pracodawcy są np. ukończone studia magisterskie lub ostatni rok studiów, możesz złożyć aplikację i będziesz miał szansę na przejście do dalszego etapu. 81