BEZROBOTNI W WIEKU DO 25 ROKU ŻYCIA BĘDĄCY W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY

I. WSTĘP BEZROBOTNI W WIEKU DO 25 ROKU ŻYCIA BĘDĄCY W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY Niniejsze opracowanie charakteryzuje zagadnienie osób młodych na rynku pracy na tle innych grup aktywności ekonomicznej ludności. Kategoria osób młodych pozostających bez zatrudnienia i zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy jest określona przedziałami wieku od 18 do 25 lat lub od 18 do 24 lat. 1 Warto zasygnalizować, że samo pojęcie człowieka młodego jest kategorią niejednorodną o nieokreślonych granicach, co przekłada się na różnorodne ujęcia teoretyczne w definiowaniu pojęcia młodości. 2 W sensie socjologicznym grupa osób młodych jest pojmowana w kategoriach bardziej holistycznych i nie jest określona konkretnym przedziałem liczbowym, w którym zawierają się osoby młode i gdzie z całą pewnością można określić stopień przejścia lub granice od młodości do dojrzałości w sensie społecznym, jak również wskazać wiek człowieka dojrzałego w sensie liczby lat po przekroczeniu której dana jednostka (czy grupa społeczna wyodrębniona ze względu na wiek) nabywa pełnie socjalnej odpowiedzialności. Jest to w większym stopniu proces niż zjawisko, które następuje w dłuższym czasie. 3 Obowiązująca statystyka rynku pracy zawiera kategorię od 18 do 25 roku życia i zdefiniowane przez ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ramy klasyfikacyjne osób do 25 roku życia jako będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. 4 Osoby do 25 roku życia według stanu na 31. X. 2014 r. obejmowały prawie ⅕ ogólnej populacji osób bezrobotnych w PUP województwa podkarpackiego (25 613 1 Pozostałe kategorie statystyczne nie obejmują całej grupy osób młodych pozostających bez zatrudnienia. Kategoria bezrobotnych do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły (w pewnym sensie zbliżona do stosowanego przed wejściem w życie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2004 r. pojęcia absolwenta) nie obejmuje młodzieży czy osób młodych nie uczących się lub pozostających w dłuższym okresie czasu w ewidencji bezrobotnych po ukończeniu szkoły. Kategoria bezrobotnych, którzy ukończyli szkołę wyższą do 27 roku życia obejmuje osoby bezrobotne, które ukończyły szkołę wyższą i nie przekroczyły założonej granicy wieku. 2 Definicja Margaret Mead jest jedną z najbardziej ogólnych i nadal aktualnych we współczesnej socjologii. Młodzież wg autorki badań na Samoa to osoby, które funkcjonując w ramach kultury dostosowują do niej swoje wartości i zachowania, oczekiwania i potrzeby. Definicja ta była prawdziwa w tzw. kulturach prefiguratywnych. W społeczeństwach współcześnie znajdujących się w fazie rozwoju mieszczącej się w ramach tzw. kultur postfiguratywnych, wręcz przeciwnie twórcami wzorców kultury i standardów zachowania są osoby młode i ten przekaz jest istotny dla całego społeczeństwa. Młodość jest więc w tym ujęciu źródłem kultury określającym wzorce dla całego społeczeństwa. 3 Ponadto inna jest definicja w zakresie nauk: psychologicznych, socjologicznych, ekonomicznych i społecznych, jak również zawarta w przepisach prawnych. Każda naukowa definicja zwraca uwagę na istotny aspekt problemu. 4 Osoby młode w sposób niezwykle plastyczny przystosowują się do ofert pracy i warunków zatrudnienia oferowanych przez pracodawców. Są bardziej mobilne w porównaniu do innych grup bezrobotnych czy poszukujących zatrudnienia, ponieważ z racji swojego wieku /w sensie statystyki rynku pracy będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy do 25 roku życia/ posiadają silniejszą od poprzednich pokoleń świadomość życia w globalnej wiosce. 1

osób tj. 19,4 % ogółu bezrobotnych). 5 Odsetek osób do 25 roku życia zmniejszył się w okresie jednego miesiąca o 0,1 % w stosunku do września 2014 roku, gdzie osoby bezrobotne do 25 roku życia stanowiły 19,5 % ogółu bezrobotnych (25 749 osób). Sprawdzonym w praktycznej działalności instytucji rynku pracy jest model opóźnionego wejścia na rynek pracy osób młodych, posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe, po ukończeniu studiów wyższych, który to jest jedną z najlepszych możliwości kontynuacji i rozwoju drogi edukacyjnej dla młodego człowieka. Wydłużenie cyklu edukacyjnego otwiera możliwość wszechstronnego rozwoju osobowości, który jest pewnym standardem dla współczesnej kultury. Młodzi mogą rozwijać swoje zainteresowania i pasje przyczyniając się do wzrostu innowacyjności i jakości pracy. Znaczny odsetek osób młodych studiujących na uczelniach wyższych i posiadających wysokie aspiracje zawodowe może być pewną miarą postępu społeczności lub całego społeczeństwa. Wykres 1. Bezrobotni zarejestrowani w statystykach PUP według wieku (w%). Stan na 31. X. 2014 r. 6 Osoby bezrobotne od 26 do 50 roku życia 60,1 % Osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia 20,5 % Osoby bezrobotne do 25 roku życia 19,4 % Źródło: Sprawozdanie o rynku pracy MPiPS 01 za październik 2014 r. Najkorzystniejszym rozwiązaniem dla regionalnego rynku pracy jest możliwość zatrudnienia wysoko wykwalifikowanych pracowników, jeżeli występuje popyt na poszczególne zawody i specjalizacje. Niestety praktyka często nie pokrywa się z postulatami teoretycznymi. 5 Podobny udział w całości (tzn. do 100,0 %) charakteryzował bezrobotnych będących w wieku powyżej 50 roku życia. Stanowili oni o 0,4 % więcej niż ⅕ - 20,0 %, tj. 20,4 % ogółu bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy wg stanu na 30 września br. 6 Continnum według wieku bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy zawarte w niniejszym opracowaniu zawiera pewne subpopulacje osób bezrobotnych, które można wyodrębnić ze względu na podobną sytuację na rynku pracy i obowiązującą statystykę publiczną dotyczącą dostępu do zbiorczych danych w tym zakresie. 2

Najwięcej firm działających w województwie podkarpackim /szczególnie w rejonach wiejskich oddalonych od centrum regionu/ to podatne na sezonowe wahania rynku małe jednostki, zatrudniające nie więcej niż kilka osób. Szefowie tych firm niechętnie podejmują decyzję o zatrudnieniu nowego pracownika, co w przypadku osób młodych stanowi barierę trudną do zniwelowania negatywnych wpływów i ich przezwyciężenia. Najlepszą ewentualnością dla osób młodych będących w wieku 18-25 lat jest kontynuacja nauki na studiach wyższych w kierunkach rokujących wysoką szansę na uzyskanie oferty pracy na rynku lokalnym lub w ramach europejskich służb zatrudnienia. Dodatkową barierą w zatrudnieniu są normy prawne, do których odwołuje się praktyczna działalność pracodawców podczas nawiązywania stosunku pracy. Często wybór formy umowy jest nieadekwatny do wykonywanej pracy, a pracodawca wybiera najkorzystniejszą dla swojego zakładu formę zatrudnienia w istniejących rozwiązaniach legislacyjnych. Często jest to umowa zlecenie, co jest zjawiskiem nie korzystnym w warunkach otwartego rynku pracy i emigracji sezonowej. 7 Okresowo osoby młode podejmują zatrudnienie i są to często prace wykonywane w formie różnego rodzaju usług lub w budownictwie jak również czasowej pracy w rolnictwie. 8 Informacje statystyczne zawarte w niniejszej publikacji zamieszczono na podstawie danych, których źródłem są sprawozdania o rynku pracy MPiPS-01 wraz z załącznikami. W dalszej części wykorzystano wyniki badań prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie zarówno w zakresie programu badań statystyki publicznej jak i Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności oraz zbiory dostępne on-line na stronach internetowych Eurostatu. II. OSOBY MŁODE POZOSTAJĄCE W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY Osoby w wieku do 25 roku życia zgodnie z obowiązującą ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy należą do osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Poszczególne udziały osób bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy w ogólnej liczbie zarejestrowanych 7 Historia Schengen to lato 1984 r. gdy w kraju związkowym Saary pomiędzy RFN a Francją zawarto porozumienie w sprawie stopniowego zniesienia kontroli na granicy. Porozumienie miało charakter wstępnej deklaracji. W celu ostatecznego urzeczywistnienia Europy Obywateli oba kraje zawarły 13 lipca 1984 r. na podst. wcześniejszych ustaleń między H. Kohlem a F. Mitterandem na drogowym przejściu granicznym Saarbrucken/ Forbach umowę o stopniowym zniesieniu kontroli na granicach Republiki Francuskiej i Republiki Federalnej Niemiec. Porozumienie z Saarbrucken wywarło znaczący wpływ na układ z Schengen z 1985 roku. 8 Rozwiązanie stosowane w agencjach pracy tymczasowej w zakresie płatności wynagrodzenia przez pracodawcę za pośrednictwem agencji jest ciekawym rozwiązaniem, które ma na celu ochronę pracownika przed nieterminową wypłatą wynagrodzenia. 3

w powiatowych urzędach pracy wg stanu na koniec października 2014 r. zostały zaprezentowane w poniższym zestawieniu. BEZROBOTNI W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY. STAN NA 31. X.2014 r. LICZBA WYSZCZEGÓLNIENIE BEZRO- -BOTNYCH %* KOBIETY %** MĘŻCZYŹNI %** 1 2 3 4 5 6 7 Bezrobotni do 25 roku życia 25 613 19,4 12 765 9,7 12 848 9,8 Długotrwale bezrobotni 83 120 63,1 45 286 34,4 37 834 28,7 Kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka 9 --- --- 18 281 26,7 --- --- Bezrobotni powyżej 50 roku życia 26 972 20,5 10 688 8,1 16 284 12,4 Bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych 34 542 26,2 17 364 13,2 17 178 13,0 Bezrobotni bez doświadczenia Zawodowego 38 868 29,5 22 036 16,7 16 832 12,8 Bezrobotni bez wykształcenia średniego Bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 r. życia Bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia 65 863 50,0 26 748 20,3 39 115 29,7 7 617 5,8 6 279 4,8 1 338 1,0 1 812 1,4 65 0,05 1 747 1,3 Bezrobotni niepełnosprawni 6 181 4,7 2 970 2,3 3 211 2,4 Bezrobotni po zakończeniu 387 0,29 293 0,22 94 0,07 realizacji kontraktu socjalnego Źródło: Sprawozdanie o rynku pracy MPiPS 01 za październik 2014 r. *Dane dotyczące udziału ogółu osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy wyliczone zostały w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych. **Dane dotyczące udziału bezrobotnych kobiet oraz mężczyzn będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy zostały również obliczone w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych. III. OSOBY MŁODE W WYNIKACH BADANIA AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ LUDNOŚCI W zakresie badania aktywności ekonomicznej ludności w województwie podkarpackim w okresie II kwartału 2014 r. aktywni zawodowo obejmowali 900 tys. osób, a bierni zawodowo 747 tys. W grupie osób aktywnych zawodowo pracujący stanowili 778 tys. a bezrobotni 122 tys. Na poniższych wykresach zaprezentowano poszczególne podstawowe kategorie stosowane w Badaniu Aktywności Ekonomicznej Ludności. Obserwacją statystyczną objęta została ludność w wieku 15 lat i powyżej zamieszkująca województwo podkarpackie. O cechach całej zbiorowości US wnioskuje 9 W przypadku tej grupy bezrobotnych odsetki zostały zaprezentowane w stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych kobiet zarejestrowanych w Powiatowych Urzędach Pracy w województwie podkarpackim, która to liczba stanowi całą grupę odniesienia bezrobocia rejestrowanego (N=68 470=100%). We wszystkich pozostałych grupach bezrobotnych n 1,2,3, N=131 735=100%. 4

na podstawie realizowanego cyklicznie badania ankietowego w gospodarstwach domowych. Wykres 2. Podstawowe kategorie ekonomiczne ludności na rynku pracy (w%) II kwartał 2014 r. Osoby pracujące 86,4 % Osoby aktywne zawodowo 54,6 % Osoby bierne zawodowo 45,4 % Osoby bezrobotne 13,6 % Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności w województwie podkarpackim II kw. 2014 r. US w Rzeszowie. Na podstawie poszczególnych kategorii BAEL obliczane są kluczowe wskaźniki rynku pracy, czyli ścisłe miary opisujące w sposób syntetyczny proporcje pomiędzy grupą osób aktywnych i biernych zawodowo. Są to współczynnik aktywności zawodowej (zawarty na wykresie nr 3 i 4) oraz wskaźnik zatrudnienia (zawarty na wykresie nr 5 i 6). Wykres 3. Współczynnik aktywności zawodowej wg wieku (w%) II kwartał 2014 r.* 80,0 75,0 70,0 65,0 60,0 55,0 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 82,0 87,1 80,4 29,5 24,1 15-24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-54 lat 55 lat i wiecej Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności w województwie podkarpackim II kw. 2014 r. US w Rzeszowie. * Kolorem brązowym i niebieskim oznaczono kategorie o podobnych udziałach. 5

Współczynnik aktywności zawodowej oznacza stosunek liczby osób pracujących i bezrobotnych do liczby ludności w wieku powyżej 15 lat. Najwyższe wartości przyjmuje w środkowych przedziałach wieku (25-34 lat 82,0 %, 35-44 lat 87,1, 45-54 80,4 %). Najniższe wartości odnotowano w skrajnych przedziałach tj 15-24 29,5 %, 55 lat i więcej 24,1 %. Największym odsetkiem charakteryzował się współczynnik aktywności zawodowej wśród osób posiadających wykształcenie wyższe (80,5 %) i następnie: policealne i średnie zawodowe (66,9 %), zasadnicze zawodowe (61,9 %) oraz średnie ogólnokształcące (44,6 %). Najniższa wartość procentowa współczynnika aktywności zawodowej związana była z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym, niepełnym podstawowym i wśród osób bez wykształcenia szkolnego (18,4 %). Wykres 4. Współczynnik aktywności zawodowej wg wykształcenia (w%) II kwartał 2014 r.** 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 80,5 wyższe 66,9 policealne i średnie zawodowe 44,6 średnie ogólnokształcące 61,9 zasadnicze zawodowe 18,4 gimnazjalne, podstawowe, niepełne podstawowe i bez wykształcenia szkolnego Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności w województwie podkarpackim II kw. 2014 r. US w Rzeszowie. ** Kolorem brązowym oznaczono kategorię z największym odsetkiem. Na wykresach nr 5 i 6 zaprezentowano wskaźnik zatrudnienia definiowany przez udział pracujących w stosunku do liczby ludności w wieku 15 lat i powyżej. Podobnie jak w przypadku poprzednio opisywanego współczynnika aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia najwyższe wartości przyjmuje w środkowych przedziałach wieku (25-34 lat 68,7 %, 35-44 lat 78,8, 45-54 73,2 %). Najniższe wartości odnotowano w skrajnych przedziałach tj 15-24 17,3 % oraz w przedziale otwartym 55 lat i więcej 22,3 %. 6

Wykres 5. Wskaźnik zatrudnienia wg wieku (w %), II kwartał 2014 r.* 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 17,3 68,7 78,8 73,2 15-24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-54 lat 55 lat i wiecej 22,3 Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności w województwie podkarpackim II kw. 2014 r. US w Rzeszowie. * Kolorem brązowym i niebieskim oznaczono kategorie o podobnych /porównywalnych/ udziałach. Największym odsetkiem charakteryzował się wskaźnik zatrudnienia wśród osób posiadających wykształcenie wyższe (75,5 %) i następnie: policealne i średnie zawodowe (57,8 %), zasadnicze zawodowe (52,4 %) oraz średnie ogólnokształcące (33,1 %). Najniższa wartość procentowa współczynnika aktywności zawodowej związana była z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym, niepełnym podstawowym i wśród osób bez wykształcenia szkolnego (14,8 %). Wykres 6. Wskaźnik zatrudnienia wg wieku (w%), II kwartał 2014 r.** 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 wyższe 75,5 policealne i średnie zawodowe 57,8 33,1 średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe 52,4 14,8 gimnazjalne, podstawowe, niepełne podstawowe i bez wykształcenia szkolnego Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności w województwie podkarpackim II kw. 2014 r. US w Rzeszowie. ** Kolorem brązowym oznaczono kategorię z największym odsetkiem. 7

Na wykresach nr 7 i 8 zamieszczono stopę bezrobocia BAEL definiowaną jako wyrażony w procentach stosunek liczby osób bezrobotnych w wieku 15 lat i więcej do liczby ludności aktywnej zawodowo w wieku 15 lat i więcej. Wysoką wartość stopy bezrobocia wg BAEL w okresie II kwartału 2014 r. odnotowano tylko w przypadku przedziału 15-24 lat 41,3 %. Dla pozostałych grup wieku wartość ta wynosiła poniżej 17 % tj. 25-34 lat 16,7 %, 35-44 lat 9,5, 45-54 9,0 % oraz w ostatnim przedziale wiekowym 55 lat i więcej wyniosła 6,6 %. Wykres 7. Stopa bezrobocia BAEL wg wieku (w %), II kwartał 2014 r.** 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 41,3 16,7 9,5 9,0 6,6 15-24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-54 lat 55 lat i wiecej Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności w województwie podkarpackim II kw. 2014 r. US w Rzeszowie. ** Kolorem brązowym oznaczono kategorię o największej stopie bezrobocia wg BAEL. Jak wynika z badania aktywności ekonomicznej w województwie podkarpackim (wykres nr 8) wartość procentowa stopy bezrobocia wg badania BAEL związana była, niezależnie od wieku, z osobami posiadającymi wykształcenie wyższe (6,3 %). Następnie niska wartość analizowanego wskaźnika dotyczyła następujących poziomów wykształcenia: policealnego i średniego zawodowego (13,7 %) oraz zasadniczo zawodowego (15,0 %). Wysoka wartość procentowa stopy bezrobocia według Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności związana była z dwoma poziomami wykształcenia: wykształceniem średnim ogólnokształcącym (27,3 %) oraz gimnazjalnym, podstawowym, niepełnym podstawowym wraz z osobami nie posiadającymi wykształcenia szkolnego (19,7 %). 8

Wykres 8. Stopa bezrobocia BAEL wg wykształcenia (w%), II kwartał 2014 r.** 30,0 25,0 27,3 20,0 19,7 15,0 10,0 13,7 15,0 5,0 6,3 0,0 wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne, podstawowe, niepełne podstawowe i bez wykształcenia szkolnego Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności w województwie podkarpackim II kw. 2014 r. US w Rzeszowie. ** Kolorem brązowym oznaczono kategorię z najmniejszym odsetkiem. IV. ZMIANY W AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ OSÓB MŁODYCH Wśród różnorodnych wskaźników dostępnych w bazach danych Eurostatu prezentujemy poniżej współczynnik aktywności zawodowej w okresie wybranych lat z zakresu od 2002 do 2013 zestawiony z danymi szczegółowymi dla różnych obszarów terytorialnych: województwa mazowieckiego, Polski i średniej dla 28 krajów Unii Europejskiej dotyczący osób młodych w wieku od 15 do 24 lat. Wykres 8. Współczynnik aktywności zawodowej w grupie osób 15-24 lat (w%)** 46,0 45,0 44,0 43,0 42,0 41,0 40,0 39,0 38,0 37,0 36,0 35,0 34,0 33,0 32,0 31,0 30,0 29,0 28,0 27,0 26,0 44,6 37,7 43,7 European Union (28 countries) Poland Mazowieckie Podkarpackie 38,3 34,4 35,7 35,1 27,5 44,0 44,2 34,1 34,2 29,1 38,7 33,1 28,6 42,8 42,4 42,1 35,5 34,6 30,8 34,9 33,6 29,7 33,3 31,9 30,6 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2013 Źródło: Europejski Urząd Statystyczny. 9

Kolejnym wskaźnikiem zawartym w bazach danych Eurostatu jest wskaźnik zatrudnienia dla grupy osób młodych w wieku od 15 do 24 lat zamieszczony na wykresie nr 9 /poniższym/. 38,0 37,0 36,0 35,0 34,0 33,0 32,0 31,0 30,0 29,0 28,0 27,0 26,0 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 19,0 18,0 17,0 Wykres 9. Wskaźnik zatrudnienia w grupie osób 15-24 lat (w %)** 36,5 26,4 22,0 20,7 35,5 23,3 21,1 36,3 European Union (28 countries) Poland Mazowieckie Podkarpackie 17,8 24,4 24,0 18,8 37,2 32,9 27,3 22,4 33,8 28,7 28,1 26,4 19,9 32,6 32,2 24,7 25,8 24,2 17,6 17,3 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2013 44,0 43,0 42,0 41,0 40,0 39,0 38,0 37,0 36,0 35,0 34,0 33,0 32,0 31,0 30,0 29,0 28,0 27,0 26,0 25,0 24,0 23,0 22,0 21,0 20,0 19,0 18,0 17,0 16,0 15,0 14,0 Źródło: Europejski Urząd Statystyczny. Jednym z głównych wskaźników rynku pracy pozostaje stopa bezrobocia. Na poniższym wykresie nr 10 zaprezentowano stopę bezrobocia dostępną w bazach danych europejskiego urzędu statystycznego. Wykres 10. Stopa bezrobocia w grupie osób 15-24 lat (w%)** 41,6 40,0 31,2 18,2 40,1 35,4 35,3 34,6 18,8 European Union (28 countries) Poland Mazowieckie Podkarpackie 28,6 29,8 17,5 21,6 17,3 15,7 14,9 35,3 23,7 21,1 40,8 26,5 43,5 27,3 23,0 23,5 19,1 19,4 19,3 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2013 Źródło: Europejski Urząd Statystyczny. 10

V. OSOBY BEZROBOTNE DO 25 ROKU ŻYCIA W PUP W końcu października 2014 r. liczba bezrobotnych w wieku od 18 do 25 lat dla województwa podkarpackiego wynosiła 25 613 osób i była niższa od liczby odnotowanej wg stanu na 31 października 2013 r. /31 574/ o 5 961 bezrobotnych. Najwyższą liczbę bezrobotnych od 18 do 25 roku życia odnotowano w następujących powiatach: rzeszowskim (2 102), jarosławskim (1 750), dębickim (1 654), mieleckim (1 637), jasielskim (1 405), ropczycko-sędziszowskim (1 375) oraz przemyskim (1 221). BEZROBOTNI W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY WG POWIATÓW W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM. STAN NA 31 PAŹDZIERNIKA 2014 r. Powiatowe Urzędy Pracy w województwie podkarpackim bezrobotni ogółem w wieku 18-25 lat % do razem z kol.2 w tym: kobiety % do razem 1 2 3 4 5 Bieszczadzki 290 1,1 137 1,1 Brzozowski 1 126 4,4 562 4,4 Dębicki 1 654 6,5 887 6,9 Jarosławski 1 750 6,8 818 6,4 Jasielski 1 405 5,5 756 5,9 Kolbuszowski 762 3,0 355 2,8 Krośnieński 1 073 4,2 521 4,1 Krosno 240 0,9 115 0,9 Leski 441 1,7 188 1,5 Leżajski 1 068 4,2 490 3,8 Lubaczowski 772 3,0 344 2,7 łańcucki 1 123 4,4 505 4,0 mielecki 1 637 6,4 906 7,1 niżański 1 033 4,0 509 4,0 przemyski 1 221 4,8 583 4,6 Przemyśl 526 2,1 283 2,2 przeworski 1 211 4,7 621 4,9 ropczycko-sędziszowski 1 375 5,4 734 5,8 rzeszowski 2 102 8,2 959 7,5 Rzeszów 1 054 4,1 523 4,1 sanocki 931 3,6 485 3,8 stalowowolski 873 3,4 507 4,0 strzyżowski 1 068 4,2 529 4,1 tarnobrzeski 538 2,1 276 2,2 Tarnobrzeg 340 1,3 172 1,3 Razem 25 613 100,0 12 765 100,0 Najniższą liczbę bezrobotnych w wieku 18-25 lat odnotowano w następujących powiatach: m. Krośnie (240), bieszczadzkim (290), m. Tarnobrzegu (340), leskim (441), 11

m. Przemyślu (526), powiecie tarnobrzeskim (538), kolbuszowskim (762), powiecie lubaczowskim (772), stalowowolskim (873), sanockim (931), niżańskim (1033), Rzeszowie (1 054) i strzyżowskim i leżajskim (po 1 068). VI. AKTYWNE FORMY PROMOCJI ZATRUDNIENIA W GRUPIE OSÓB BEZROBOTNYCH DO 25 ROKU ŻYCIA Dla grupy osób w wieku 18-25 zgodnie z zapisami ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ustawodawca przewidział szereg form wsparcia, z których korzystały osoby bezrobotne. W poniższym zestawieniu zostały zaprezentowane poszczególne formy aktywne w okresie 2013 r. w województwie podkarpackim. AKTYWNE FORMY PROMOCJI ZATRUDNIENIA W GRUPIE OSÓB BEZROBOTNYCH BĘDĄCYCH W WIEKU OD 18 DO 25 LAT. DANE DOTYCZĄ 2013 r. Formy aktywizacji Osoby, które ukończyły daną formę aktywizacji** Osoby, które podjęły pracę po ukończeniu danej formy aktywizacji /w okresie do 3 miesięcy po jej ukończeniu/** Efektywność kol. 3:2 1 2 3 4 Szkolenia 1 818 877 48,2 Staże 8 542 5 801 67,9 Przygotowanie zawodowe 8 2 25,0 dorosłych Prace interwencyjne 846 687 81,2 Roboty publiczne 147 70 47,6 Prace społecznie użyteczne 80 14 17,5 Usługi poradnictwa 10 510 3 935 37,4 indywidualnego* Kluby pracy 325 60 18,5 Zajęcia aktywizacyjne 3 144 864 27,5 * Efektywność obliczona w stosunku do osób, które skorzystały z poradnictwa indywidualnego. ** Dane statystyczne dotyczą osób bezrobotnych w wieku od 18 do 25 lat. Aktywizacja dotyczyła następujących głównych form promocji zatrudnienia realizowanych przez poszczególne powiatowe urzędy pracy w okresie 2013 roku w województwie podkarpackim: Staże zatrudniono 5 801 z aktywizowanych 8 542 osób bezrobotnych w wieku od 18 do 25 lat, 12

Usługi poradnictwa indywidualnego zatrudniono 3 935 bezrobotnych z 10 510 osób bezrobotnych 18-25 lat, które to rozpoczęły analizowaną formę aktywizacji, Szkolenia zatrudniono 877 bezrobotnych z 18 18 osób bezrobotnych 18-25 lat, które to rozpoczęły analizowaną formę aktywizacji, Zajęcia aktywizacyjne zatrudniono 864 bezrobotnych z 3 144 osób bezrobotnych 18-25 lat, które to rozpoczęły analizowaną formę aktywizacji, Prace interwencyjne zatrudniono 687 z 846 aktywizowanych (bezrobotnych w wieku 18-25 lat, którzy ukończyli opisywaną aktywną formę promocji zatrudnienia). Z powodu przyznania dotacji na podjęcie działalności gospodarczej na rachunek własny w okresie 2013 r. wyłączono z ewidencji 609 bezrobotnych w wieku 18-25 (w 2012 r. 628, tj. w okresie 2013 roku odnotowano spadek o 19 osób). Wykres 11. Bezrobotni w wieku 18-25 lat wyrejestrowani z powodu podjęcia działalności gospodarczej 96 92 88 84 80 76 72 68 64 60 56 52 48 44 40 36 32 28 24 20 16 12 8 4 0 98 83 85 83 73 59 62 57 58 56 56 51 52 44 10 5 2 0 68 62 48 44 44 37 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2013 - dz. gospodarcza 2012 - dz. gospodarcza Źródło: Sprawozdanie MPiPS-01 w zakresie odpływu z ewidencji osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. W związku z udzieleniem pracodawcy refundacji kosztów zatrudnienia bezrobotnego, czyli wydatków związanych z utworzeniem nowego stanowiska pracy, rejestry osób bezrobotnych opuściło łącznie w okresie 2013 r. 877 bezrobotnych 13

w wieku 18-25 lat (w 2012 r. 1 004). W okresie 2013 r. nastąpił spadek o 127 skierowanych na tą formę aktywizacji osób bezrobotnych w wieku 18-25 lat). 10 Wykres 12. Bezrobotni w wieku 18-25 lat wyrejestrowani z powodu refundacji utworzenia nowego miejsca pracy 201 208 181 161 141 150 121 101 81 61 41 38 36 49 48 80 63 97 100 87 84 84 75 83 76 98 74 76 106 65 63 21 1 21 20 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2013 - ref. pracodawcy 2012 - ref. pracodawcy Źródło: Sprawozdanie MPiPS-01 w zakresie odpływu z ewidencji osób bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy VII. NAJSKUTECZNIEJSZE FORMY WSPARCIA W ZAKRESIE EFEKTYWNOŚCI ZATRUDNIENIOWEJ WŚRÓD OSÓB BEZROBOTNYCH OD 18 DO 25 LAT W okresie 2013 r. najskuteczniejszymi formami wsparcia i aktywizacji zawodowej zostały analizowane dla grupy osób bezrobotnych w wieku 18-25 lat następujące formy aktywne: Prace interwencyjne najwyższa efektywność zatrudnieniowa /w zakresie rozpatrywanych aktywnych form/ na poziomie 81,2 %, Staże 67,9 %, szkolenia 48,2 %. 11 10 Na podstawie artykułu 46 ustawy O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 roku z późniejszymi zmianami (ustęp 1 punkt 1 i 1a oraz ustęp 1a). Przepis ten ogólnie określa zasady refundacji pracodawcom kosztów utworzenia nowego miejsca pracy dla osoby bezrobotnej w zakresie posiadanych przez powiatowe urzędy pracy środków finansowych. Natomiast ustęp 1 punkt 2 wyżej wymienionej ustawy określa zasady rozpoczęcia działalności gospodarczej przez osoby bezrobotne zarejestrowane w powiatowych urzędach pracy. 11 Dane dotyczące wskaźników efektywności zestawiono na podstawie sprawozdania MPiPS-01 załącznik nr 6 za 2012 i 2013 rok dotyczącego aktywnych programów rynku pracy w grupie osób bezrobotnych od 18 do 25 roku życia. 14

AKTYWNE FORMY PROMOCJI ZATRUDNIENIA W GRUPIE OSÓB BEZROBOTNYCH BĘDĄCYCH W WIEKU 18-25 LAT. PORÓWNANIE W ZAKRESIE LAT 2012 2013 r. Formy aktywizacji osób bezrobotnych w wieku 18-25 lat Efektywność zatrudnieniowa w okresie 2012 r.* Efektywność zatrudnieniowa w okresie 2013 r.* wzrost/ lub spadek* 1 2 3 4 Szkolenia 35,9 48,2 12,4 Staże 61,5 67,9 6,4 Prace interwencyjne 81,9 81,2-0,7 Roboty publiczne 56,0 47,6-8,4 Prace społecznie użyteczne 20,9 17,5-3,4 Usługi poradnictwa indywidualnego 36,3 37,4 1,1 Kluby pracy 22,2 18,5-3,7 Zajęcia aktywizacyjne 17,8 27,5 9,7 * Z powodu zastosowania komputerowej metody obliczania odsetek mogą nastąpić zaokrąglenia od 0,1 do 0,2 %. Warto na zakończenie również nadmienić, że w porównaniu do 2012 r. wzrost efektywności nastąpił w przypadku: szkoleń (również w zakresie realizacji systemu przekwalifikowań w celu uzyskania innego niż dotychczas zawodu, z którym związany jest wyższy popyt na rynku pracy i jest on w większym stopniu od innych zawodów poszukiwany przez pracodawców) wzrost efektywności o 12,4 %, zajęcia aktywizacyjne wzrost efektywności o 9,7 %, staże o 6,4 %, VIII. PODSUMOWANIE W niniejszym opracowaniu zamieszczono podstawowe wartości liczbowe charakteryzujące sytuację młodzieży na rynku pracy rynku pracy w województwie podkarpackim. Osoby młode stanowią pewną zbiorowość pozostającą w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Jest ona w znacznym stopniu w porównaniu do pozostałych subpopulacji bezrobotnych podatna na aktywizację i stosowanie szeregu aktywnych form promocji zatrudnienia, primo z powodu młodego wieku uczestników i secundo możliwości zastosowania różnorodnych form aktywizacji. Osoby młode często korzystają z usług i instrumentów rynku pracy, co niejednokrotnie umożliwia im zdobycie pożądanego przez pracodawców doświadczenia zawodowego i zwiększa szansę na uzyskanie oferty pracy w wybranym zawodzie. 15

Zharmonizowana stopa bezrobocia zamieszczona przez Europejskie Biuro Statystyczne - Eurostat prezentuje wysoką wartość tego wskaźnika wśród osób w wieku od 15 do 24 lat w województwie podkarpackim w porównaniu do odpowiednich procentów wymienionych dla innych województw i średniej dla kraju (diagram nr 1). Diagram 1. Zharmonizowana stopa bezrobocia w grupie osób młodych (od 15 do 24 lat) w 2013 roku. POLSKA 27,3 % zachodnio pomorskie 32,2 % pomorskie 26,5 % kujawskopomorskie 32,3 % warmińsko mazurskie 28,8 % podlaskie 25,8 % lubus kie 27,8 % wielkopolskie 21,9 % mazowieckie 19,3 % dolnośląskie 30,1 % opolskie 21,8 % łódzkie 23,8 % śląskie 25,6 % świętokrzyskie 32,2 % lubelskie 31,0 % w % małopolskie 30,9 % podkarpackie 43,5 % 18,0 23,0 26,0 30,0 32,0 36,0 50,0 Źródło: Europejski Urząd Statystyczny. Wszystkie aktywne działania realizowane na rynku pracy przyczyniają się do łagodzenia negatywnych skutków bezrobocia i wpływają na minimalizację liczby osób bezrobotnych pozostających bez zatrudnienia w wieku od 18 do 25 lat. Obserwujemy wzrost efektywności popularnych wśród zainteresowanych różnorodnych form subsydiowanego zatrudnienia. Pomocne okazują się być dla promocji zatrudnienia w tej grupie: staże, szkolenia jak również zatrudnienie przy realizacji prac interwencyjnych. Opracowanie: Piotr Kocaj Starszy Inspektor Wydział Informacji Statystycznej i Analiz Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie 16