POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH Ludwik Synoradzki Jerzy Wisialski EKONOMIKA
Zasada opłacalności Na początku każdego przedsięwzięcia jest człowiek i jego pomysł, na produkt nowy, tańszy lub lepszy, to znaczy taki, który ma szansę na znalezienie nabywców. Jest sprawą oczywistą, że realizacja tego pomysłu ma na celu osiągnięcie zysku finansowego, oraz że wymaga poniesienia kosztów związanych z inwestycją. Technolog musi zdawać sobie sprawę z konieczności przeprowadzenia analizy ekonomicznej przedsięwzięcia, a więc porównania niezbędnych nakładów finansowych ze spodziewanym zyskiem jaki przyniesie produkcja i ustalenia, czy jest możliwe uruchomienie opłacalnej produkcji oraz jaki jest czas zwrotu poniesionych kosztów.
OPŁACALNOŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA Warunkiem realizacji pomysłu jest wykazanie opłacalności przedsięwzięcia. W najprostszym przypadku, kiedy zakład istnieje i mamy do dyspozycji aparaturę, ewentualnie potrzebne są tylko drobne przeróbki, możliwe do wykonania we własnym zakresie, podjęcie decyzji o wdrożeniu jest stosunkowo proste. Wystarczy posiadać środki obrotowe na pokrycie kosztów produkcji do czasu zapłaty za sprzedaż wytworzonej partii produktu. W przypadku większego przedsięwzięcia, zaczynającego się od badań, a następnie wymagającego inwestycji polegającej na budowie instalacji czy wręcz całego zakładu, ostateczną decyzję poprzedza szczegółowa analiza opłacalności przedsięwzięcia.
OPŁACALNOŚĆ Analizę opłacalności technologii zaczynamy już w fazie badawczej lub nawet przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu badań. Kolejne opracowania dotyczące zagadnień ekonomicznych znajdują się w projekcie procesowym i w budowlanym (d. ZTE). W miarę potrzeb opracowuje się specjalne materiały jak analiza wykonalności (feasibility study) czy biznes plan potrzebne, np. do otrzymania kredytu. Ostateczne opracowanie takich materiałów należy zwykle do odpowiednich specjalistów (ekonomistów). Podstawą opracowania jest opłacalność procesu, dlatego technolog badacz musi sam rozwiązać wiele problemów ekonomicznych, żeby przedsięwzięcie zakończyło się sukcesem. Trudno przekonać przyszłego inwestora o konieczności ponoszenia wydatków na badania, bez stworzenia wizji opłacalnego procesu.
Koszt inwestycji badania marketing inwestycja projekt kredyt Koszt badań zależy głównie od złożoności i znajomości procesu. Koszt marketingu wiąże się z wprowadzeniem produktu na rynek; obejmuje promocję i sprzedaż.
Koszt inwestycji a zysk z produkcji Koszt inwestycji zależy od wybranego wariantu: dostosowanie istniejącej instalacji najtańsze budowa nowej instalacji wykorzystując istniejącą infrastrukturę i budynki budowa zupełnie nowego zakładu najdroższe Koszt projektu również zależy od wybranego wariantu Przychód Koszty produkcji = Zysk brutto Zysk brutto podatek = Zysk netto Uwaga: brutto dopóki spłacamy zaciągnięte kredyty, odpowiednia część zysku zwolniona jest od podatku (raty kredytowe wchodzą w koszty) Podział zysku netto: Rozwój (badania i inwestycje) Konsumpcja (dywidenda)
INWESTYCJA Przychód CZAS ZWROTU (pay back) poniesionych kosztów inwestycyjnych Im ten czas jest krótszy tym przedsięwzięcie jest atrakcyjniejsze. Dopiero po upływie tego czasu można mówić o realnym zysku, a odzyskane fundusze zainwestować w kolejny projekt. KALENDARZ PŁYWÓW FINANSOWYCH PRZYCHODY 1 2 3 4 5 6 7 Lata KOSZTY PRODUKCJI
Przykład: Inwestycja 1.000.000 zł ROK Zysk netto (cash-flow) [zł] Zysk skumulowany [zł] 1 200.000 200.000 2 275.000 475.000 3 310.000 785.000 4 300.000 1085.000 5 220.000 1.305.000
CZAS ŻYCIA PRODUKTU Jak długo warto prowadzić daną produkcję? 0 + - Badania Rozwój Planowanie Budowa Wprowadzani e Wzrost Dojrzałość Nasycenie Spadek
Opłacalność procesu a skala produkcji Jak zależy opłacalność produkcji od skali procesu? Im większa skala tym lepsza opłacalność
PRÓG RENTOWNOŚCI (break-even point) Wielkość produkcji, która nie pozwala na uzyskanie ani zysku ani straty. Rezultat jest równy (Obliczany zeru. dla danego przedziału czasu) wartość ZYSK PRZYCHÓD = wielkość podukcji cena KP KOSZTY PRODUKCJI = wielkość produkcji koszt jednost. KS KOSZTY STAŁE STRATA KS + KP = koszt całkowity Techniczny Koszt Wytworzenia (TKW) KS PR PRÓG RENTOWNOŚCI PR PR KS wielkość produkcji Uwaga: jeśli obniżymy koszty stałe szybciej osiąga się próg rentowności
CENA a ZYSK Cena zależy od polityki producenta (sprzedawcy) i rynku. W stanie równowagi decyduje o niej prawo podaży i popytu. Zysk jest różnicą między ceną a poniesionymi kosztami. Techniczny koszt wytwarzania (TKW) suma kosztów niezbędnych do wytworzenia jednostki produktu ważny element kalkulacji ceny. Często stosowaną metodą obliczania TKW jest po prostu zsumowanie kosztu surowców, kosztu robocizny i tzw. narzutów obejmujących pozostałe koszty produkcji (energia, koszty utrzymania ruchu itd.) określonych współczynnikiem, np. jako % kosztu robocizny.
Uproszczona struktura kalkulacji ceny /zł/kg 1. 2. 3. Koszt surowców Koszt robocizny Koszty wydziałowe, zakładowe (Narzuty) 4. Techniczny koszt wytwarzania (TKW) = 1+2+3 5. Zysk (brutto) = 6 4 6. Cena 7. Podatek (np. 19% zysku brutto) 8. Zysk (netto) = 5 7