Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa

Transkrypt

1 Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa Zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej firmy określa się mianem finansów przedsiębiorstwa Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa polega na pozyskiwaniu takich źródeł finansowania działalności firmy, które pozwolą na maksymalizowanie korzyści przypadających jej udziałowcom Zarządzający finansami podejmują decyzje na podstawie: wiedzy z zakresu systemu i mechanizmu finansów analizy sytuacji finansowej planowania finansowego Zewnętrznymi uwarunkowaniami decyzji finansowych są: koniunktura gospodarcza inflacja polityka fiskalna i budżetowa kurs walutowy polityka monetarna

2 Kapitał firmy AKTYWA PASYWA Majątek przedsiębiorstwa Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa = KAPITAŁY ŹRÓDŁA KAPITAŁÓW FIRMY Kapitały własne statutowy (akcyjny, założycielski) Długoterminowe zobowiązania Kapitały obce Krótkoterminowe zobowiązania rezerwowy Wpłaty udziałow ców Zysk netto niepodziel ony Emisja obligacji Bankowe kredyty inwestycyjne Pożyczki właścicieli Bankowe kredyty krótkoterm inowe Emisja krótkoterm inowych pap.wart. Kredyty handlowe i inne zobow. Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2005

3 Zyski Celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku dla jego właścicieli (udziałowców) Próg zysku to minimalna suma przychodów oraz wielkości produkcji, przy której następuje ich zrównanie z kosztami całkowitymi, a zatem po przekroczeniu której zysk powstaje górny próg zysku obszar strat 60 obszar zysków 40 sprzedaż obszar strat 20 próg zysku koszty całkowite koszty stałe Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2005

4 Zyski cd. Zysk finansowy (księgowy) = wpływy koszty Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) uwzględnia koszt alternatywny zaangażowanego kapitału i czasu Rachunek wyników w ujęciu księgowym wpływy koszty zysk księgowy zł zł zł Rachunek wyników w ujęciu ekonomicznym wpływy koszty: koszty księgowe koszty czasu pracy właściciela koszt alternatywny kapitału firmy (40 tys.) wg stopy procentowej = 10% zysk ekonomiczny zł zł zł zł zł zł Wielkość zysku nadzwyczajnego decyduje, czy warto angażować kapitał w dane przedsięwzięcie Zysk netto = zysk brutto podatek Zysk zatrzymany (niepodzielony) na rozwój firmy Zysk do podziału dywidenda

5 Analiza finansowa przedsiębiorstwa Podstawą analizy finansowej są sprawozdania finansowe : 1. Bilans - pokazuje stan majątku i źródła jego finansowania Aktywa (majątek posiadany) wg rosnącej płynności Pasywa (kapitały własne i zobowiązania) wg wzrastającego stopnia pilności ich zwrotu 2. Rachunek zysków i strat (P&L) - pokazuje, w ujęciu księgowym, zmiany poszczególnych elementów, tzn. przychodów i kosztów, składających się na łączny zysk lub stratę 3. Rachunek przepływów pieniężnych (Cash Flow) pokazuje faktyczne przepływy gotówki w przedsiębiorstwie. Przepływ gotówki to ilość pieniędzy netto faktycznie uzyskana w danym okresie

6 A. Aktywa (majątek) trwałe wartości niematerialne i prawne środki trwałe należności długoterminowe inwestycje długoterminowe długoterminowe rozliczenia międzyokresowe B. Aktywa (majątek) obrotowe zapasy należności krótkoterminowe krótkoterminowe inwestycje finansowe krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe Sposób zaangażowania kapitałów Schemat bilansu AKTYWA = PASYWA A. Kapitał własny podstawowy zapasowy rezerwowy z aktualizacji wyceny majątku zysk (+), strata (-) B. Zobowiązania i rezerwy rezerwy zob. długoterminowe zob. krótkoterminowe: wobec dostawców z tytułu podatków kredyty bankowe emisja krótkoterm. walorów inne fundusze specjalne rozliczenia międzyokresowe Źródła pokrycia majątku

7 Schemat rachunku zysków i strat Koszty operacyjne Przychody operacyjne jj (ze sprzedaży) Zysk (strata) z działalności operacyjnej +200 Koszty finansowe Przychody finansowe jj Zysk (strata) z działalności gospodarczej +130 Straty nadzwyczajne 24 j Zyski nadzwyczajne jj Zysk brutto +125 Podatek 30 - jj Zysk netto +90 Źródło: W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin Warszawa 2005

8 Zysk netto i nadwyżka finansowa Zysk netto = zysk brutto podatek Nadwyżka finansowa = zysk netto + amortyzacja = cash flow Przychody z działalności operacyjnej 300 Koszty z działalności operacyjnej 200 w tym amortyzacja 50 Zysk operacyjny 100 Koszty z działalności finansowej (zapłacone odsetki) 20 j jj Zysk brutto 80 Podatek dochodowy 15 Zysk netto 65 dywidendy 20 wzrost kapitału 45 Nadwyżka finansowa (cash flow) 115 Źródło: W Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2005, s. 16

9 Zysk netto Wynik finansowy netto pozostaje w dyspozycji jednostki. O jego przeznaczeniu decydują właściciele. Wynik finansowy netto (zysk) może być przeznaczony na: wypłatę dywidendy, wypłatę nagród i premii, zwiększenie kapitału własnego zwiększenie funduszy specjalnych itp.

10 Analiza wskaźnikowa Do oceny efektywności finansowej firmy najczęściej jest wykorzystywana metoda wskaźnikowa Konieczny jest dobór ograniczonej ale trafnej liczby wskaźników Wskaźniki zyskowności służą ocenie zyskowności: sprzedaży, majątku i wykorzystania obcych kapitałów Zyskowność sprzedaży = zysk netto / sprzedaż netto Zyskowność majątku = zysk netto / ogółem majątek (aktywa) Zyskowność kapitałów własnych = zysk netto / kapitały własne Dźwignia finansowa Konieczne jest kształtowanie takiej optymalnej struktury kapitałów firmy, aby zapewnić maksymalizację stopy zyskowności własnych kapitałów przy utrzymaniu granic określonego ryzyka finansowego

11 Wskaźniki zyskowności NAZWA METODA KALKULACJI TREŚĆ WSKAŹNIKA ZYSKOWNOŚĆ SPRZEDAŻY ZYSKOWNOŚĆ MAJĄTKU ZYSKOWNOŚĆ KAPITAŁÓW WŁASNYCH DŹWIGNIA FINANSOWA ZYSK NETTO/SPRZEDAŻ NETTO ZYSK NETTO/MAJĄTEK OGÓŁEM (MAJĄTEK) ZYSK NETTO/KAPITAŁY WŁASNE ZYSKOWNOŚĆ WŁASNYCH KAPITAŁÓW MINUS ZYSKOWNOŚĆ MAJĄTKU MARŻA ZYSKU NA SPRZEDAŻY EFEKTYWNOŚĆ WYKORZYSTANIA MAJĄTKU STOPA ZYSKOWNOŚCI ZAINWESTOWANYCH W FIRMIE KAPITAŁÓW WŁASNYCH EFEKTYWNOŚĆ WYKORZYSTANIA OBCYCH KAPITAŁÓW

12 Wskaźniki bieżącej płynności finansowej NAZWA METODA KALKULACJI TREŚĆ WSKAŹNIKA Bieżąca płynność Szybkość spłaty zobowiązań Obrót należnościami Obrót zapasami Stan zapasów w sniach Środki obrotowe ogółem/zobowiązania bieżące Płynne środki obrotowe/zobowiązania bieżące Sprzedaż netto/przeciętny stan należności Sprzedaż netto/przeciętny stan zapasów Liczba dni w okresie/obrót zapasami Możliwość spłacenia zobowiązań krótkoterminowych środkami obrotowymi Zdolność do szybkiego uregulowania krótkoterminowych zobowiązań Ilość cykli obrotu należnościami w ciągu okresu Ilość cykli obrotu zapasami w ciągu okresu Liczba dni potrzebna na jeden cykl obrotu zapasami

13 Wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia NAZWA METODA KALKULACJI TREŚĆ WSKAŹNIKA Pokrycie odsetek zyskiem Obciążenie majątku zobowiązaniami Pokrycie majątku własnymi kapitałami Relacja zobowiązań do kapitałów Pokrycie zobowiązań nadwyżką finansową (Zysk brutto+płacone odsetki )/ odsetki płacone Zobowiązania ogółem / majątek ogółem (kapitały własne+rezerwy) / majątek ogółem Zobowiązania / (kapitały własne+rezerwy) Nadwyżka finansowa / zobowiązania Zdolność do obsługi długookresowych pożyczek Stopień pokrycia majątku obcymi kapitałami Stopień pokrycia majątku własnymi kapitałami Stopień ryzyka finansowego kredytodawców Zdolność do pełnej spłaty zobowiązań z nadwyżki finansowej

14 Wskaźniki rynku kapitałowego NAZWA METODA KALKULACJI TREŚĆ WSKAŹNIKA Zysk na 1 akcję (earnings per share EPS) Relacja ceny do zysku na akcję (priceearnings ratio P/E) Relacja ceny do kapitałów własnych na 1 akcję Zysk netto / ogólna liczba emitowanych akcji Cena rynkowa 1 akcji / zysk na 1 akcję Cena rynkowa 1 akcji / kapitał własny na 1 akcję Stopa dywidendy Dywidenda na 1 akcję / cena rynkowa jednej akcji Stopa wypłat dywidendy Dywidenda na 1 akcję / zysk netto na 1 akcję Marża zysku na 1 akcję Cena, jaką trzeba zapłacić za jednostkę zysku przy kupnie akcji skala zdolności kapitału własnego do kreowania zysku Skala korzyści udziałowców w stosunku do ceny rynkowej akcji Skłonność spółki do przeznaczania zysku na dywidendy

15 Wartość pieniądza w czasie Pieniądz jest miernikiem wartości (kapitałów, przychodów, kosztów, zysków/strat) Pieniądz jest pośrednikiem w wymianie dóbr i usług Pieniądz ma cechy dobra o określonej wartości Czynniki różnicujące wartość pieniądza w czasie: inflacja/deflacja potencjalny zysk/strata konsumpcja dziś/konsumpcja jutro Można zatem wyróżnić: przyszłą (skapitalizowaną) wartość pieniądza aktualną (zdyskontowaną) wartość pieniądza

16 Wartość pieniądza w czasie Cena wykorzystania obcego pieniądza to stopa procentowa. Obejmuje ona wynagrodzenie wierzyciela za: czas oczekiwania na wzrost wartości pieniądza koszt ryzyka niewypłacalności dłużnika koszt unieruchomienia (zamrożenia) kapitału + powinna gwarantować utrzymanie realnej wartości pieniądza Istnieje zatem nominalna i realna stopa procentowa Realna stopa procentowa D r = (d - i) x i d - nominalna stopa % i - stopa inflacji

17 Wartość pieniądza w czasie Przyszła wartość pieniądza: Koszt pieniądza liczymy przy zastosowaniu rachunku odsetek: prostych, tj. naliczanych od tej samej kwoty złożonych, w których odsetki ulegają kapitalizacji Przy kapitalizacji odsetek pojawiają się następujące pojęcia: kapitał pierwotny, czyli wkład początkowy (pożyczka) odsetki skapitalizowane, czyli powiększające kapitał pierwotny suma skapitalizowana Ks = kapitał pierwotny + skapitalizowane odsetki K s = K p x (1 + d ) n K p - kapitał podstawowy (pierwotny) d - stopa % dla okresu kapitalizacji n - liczba okresów kapitalizacji Aktualna (zdyskontowana) wartość przyszłej płatności K d : K d = K p x (1 + d ) -n

18 Inwestycje Ogół procesów gospodarczych, związanych z całkowitą prostą i rozszerzoną reprodukcją majątku trwałego określa się jako działalność inwestycyjną Nakłady poniesione na stworzenie nowego lub powiększenie istniejącego majątku trwałego nazywamy inwestycjami: znaczna wielkość nakładów jednorazowe wydatkowanie wydłużony okres osiąganych dzięki inwestycji korzyści Preliminowanie inwestycji: sformułowanie długookresowego celu związanego z inwestycją kalkulacji nakładów i korzyści (nadwyżek finansowych) ustalenie wariantów możliwych rozwiązań wybór projektów spełniających wymóg opłacalności wybór ostatecznego wariantu do realizacji

19 Inwestycje Schemat cyklu inwestycyjnego wydatek środków pieniężnych (I) nadwyżki finansowe (Cf) Nadwyżka finansowa (Cf) oczekiwana dzięki realizacji danej inwestycji obejmuje: nadwyżkę pomiędzy wpływami pieniężnymi przewidywanymi w okresie eksploatacji inwestycji a kosztami ich uzyskania minus obciążenia podatkowe (zysk netto) amortyzację majątku trwałego uzyskanego w wyniku realizacji inwestycji (strumień zwrotu zainwestowanego kapitału) Przewidywana nadwyżka stanowi podstawę do jej konfrontacji z kalkulowanymi nakładami inwestycyjnymi

20 Schemat cyklu inwestycyjnego wydatki środków pieniężnych (I) nadwyżki finansowe (Cf) wydatki środków pieniężnych (I) nadwyżki finansowe (Cf)

21 Inwestycje Wskaźniki efektywności inwestycji (wg UNIDO i Banku Światowego): 1. okres zwrotu nakładów inwestycyjnych 2. aktualna wartość nadwyżek finansowych metoda NPV 3. wewnętrzna stopa zyskowności inwestycji wskaźnik IRR 4. stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych + wskaźnik B/C Ratio W relacji z innymi wskaźnikami zawsze najważniejsza jest NPV

22 Inwestycje Ad 2. Metoda NPV (ang. net present value; pol: zaktualizowana wartość netto) Porównanie (różnica) (NPV) sumy nakładów (I) z sumą zdyskontowanych spodziewanych nadwyżek (Cf) n NPV = Σ I; t=1 n Cf t (1+ d ) t NPV = Σ Cf t x D I t=1 Za korzystne uważa się te projekty, gdzie NPV > 0 Cf kalkulowane nadwyżki finansowe (Cash flow) I suma nakładów inwestycyjnych t okres (np. lata) eksploatacji inwestycji d stopa dyskonta (minimalnej stopy zyskowności kapitału) w okresie t D wsp. dyskonta

23 Inwestycje Ad 3. Wskaźnik IRR (wewnętrzna stopa zwrotu) IRR to wielkość stopy %, dla której NPV = 0, czyli przy której zdyskontowana wartość nadwyżek Cf jest równa wartości inwestycji I. n Σ Cf t = I; t=1 (1+ r ) t IRR = r, kiedy NPV = 0 n Cf NPV = Σ t I = 0 t=1 (1+ r ) t Ad 4. Stopa zyskowności inwestycji Projekt inwestycji jest opłacalny, jeżeli r > d Z = ΣCf td I Dla Z > 1, nadwyżki finansowe netto umożliwią zwrot zaangażowanych kapitałów Ad 4a. Wskaźnik B/C Ratio B/C = n Σ B td t=1 I + Σ C td B przychody z tytułu inwestycji C koszty eksploatacji inwestycji t=1 n Projekt inwestycji jest opłacalny, jeżeli B/C > 1

24 Inwestycje Ocena finansowa bierze pod uwagę efektywność inwestycji z punktu widzenia jej inwestora Ocena ekonomiczna bierze pod uwagę efektywność inwestycji z punktu widzenia wszystkich podmiotów zaangażowanych w jej realizację - producenci, dostawcy, wykonawcy, instytucje finansowe Ocena społeczna bierze pod uwagę efektywność inwestycji z punktu widzenia wszystkich związanych z inwestycją uczestników rynku - użytkownicy, mikro- i makroregion, środowisko naturalne