EGZAMIN MATURALNY Z GEOGRAFII

Miejsce na naklejkê z kodem (Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy) KOD ZDAJ CEGO MGE-W2A1P-021 EGZAMIN MATURALNY Z GEOGRAFII Instrukcja dla zdaj¹cego Czas pracy 120 minut 1. Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron. Ewentualny brak nale y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego egzamin. 2. Proszê uwa nie czytaæ wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi nale y zapisaæ czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu, pokazuj¹c drogê ich uzyskania. 4. Proszê pisaæ tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisaæ o³ówkiem. 5. W rozwi¹zaniach zadañ trzeba przedstawiæ tok rozumowania prowadz¹cy do ostatecznego wyniku. 6. Podczas egzaminu mo na korzystaæ z o³ówka, linijki, gumki oraz kalkulatora. 7. Nie wolno u ywaæ korektora. 8. B³êdne zapisy trzeba wyraÿnie przekreœliæ. 9. Wszelkie notatki nale y sporz¹dzaæ tylko w brudnopisie, który nie bêdzie oceniany. 10. Obok ka dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr¹ mo na uzyskaæ za jego poprawne rozwi¹zanie. 11. Do ostatniej kartki arkusza do³¹czona jest karta odpowiedzi, któr¹ wype³nia egzaminator. yczymy powodzenia! ARKUSZ II MAJ ROK 2002 Za rozwi¹zanie wszystkich zadañ mo na otrzymaæ ³¹cznie 60 punktów. (Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy) PESEL ZDAJ CEGO

2 Egzamin maturalny z geografii Zadania 22. i 23. wykonaj po przeczytaniu poni szego tekstu. Od 1582 r. powszechnie w œwiecie jest u ywany kalendarz gregoriañski. Przyjêto w nim za³o enie, tak jak we wczeœniej u ywanym kalendarzu juliañskim (od 46 r. p.n.e.), e zwyczajny rok kalendarzow y ma 365 dni, a co cztery lata wprowadza siê rok przestêpny (np. 1904, 1960). Dodatkowo lata o pe³nych setkach, których liczba nie jest podzielna przez czterysta, bêd¹ latami zwyk³ymi (np. 700, 1100, 1500, 1900 kalendarz gregoriañski zreformowa³ tak e liczenie czasu wstecz). W pierwszym tysi¹cleciu naszej ery (1 1000) lat o pe³nych setkach by³o 10. W kalendarzu juliañskim wszystkie by³y przestêpne, a w kalendarzu gregoriañskim tylko 2 (400 i 800). Kalendarz gregoriañski spowolni³ liczenie czasu w tym tysi¹cleciu w stosunku do juliañskiego o 8 dni. Zadanie 22. (2 pkt) Wyjaœnij, dlaczego w kalendarzu gregoriañskim wprowadzono lata przestêpne na zasadach opisanych powy ej. Zadanie 23. (2 pkt) Napisz obok podanych lat czy jest to rok PRZESTÊPNY, czy ZWYK Y. 1950 -..., 2006 -..., 2000 -..., 2100 -.... Zadania 24. 27. wykonaj, korzystaj¹c z za³¹czonych wykresów i fotografii cyklonu (tajfunu). Pamiêtaj, e cyklon to oœrodek ni owy.

Egzamin maturalny z geografii 3 Zadanie 24. (3 pkt) Narysuj na zdjêciu kilka strza³ek wskazuj¹cych kierunek wiatrów w cyklonie. Uzasadnij kierunek wiatrów w cyklonie............. Zadanie 25. (1 pkt) Odczytaj z wykresu datê i godzinê przejœcia oka cyklonu.... Zadanie 26. (2 pkt) Przedstaw i uzasadnij przebieg wybranego sk³adnika pogody w czasie przejœcia oka cyklonu. Zadanie 27. (2 pkt) Podaj dwa przyk³ady dzia³añ jakie powinni podejmowaæ ludzie, aby zminimalizowaæ straty wywo³ane cyklonami.

4 Egzamin maturalny z geografii W górach dosyæ czêsto wystêpuj¹ inwersje temperatury powietrza. W Sudetach jednym z takich obszarów jest np. Kotlina Jeleniogórska. Pamiêtaj, e s³owo inwersja oznacza odwrócenie. Dla zilustrowania po³o enia Jeleniej Góry w kotlinie wykonano profil terenu (przekrój). Pomo e Ci on rozwi¹zaæ zadania 28. 31. wysokoœæ (m n.p.m.) 1000 Rozk³ad pionowy temperatury powietrza w dniu 3 III 1987 r. o godz. 10.15 w Jeleniej Górze. 800 600 400 200 Jelenia Góra 20 10 0 10 20 Temperatura powietrza (ºC) Wysokoœæ (m n.p.m.) Temperatura powietrza ( C) 300 3 400 0 500 3 600 7 700 2 800 2 900 8 1000 14 Zadanie 28. (2 pkt) Korzystaj¹c z danych zamieszczonych w tabeli, przedstaw na wykresie pionowy rozk³ad temperatury powietrza w Jeleniej Górze. Zaznacz poziom¹ lini¹ górny zasiêg inwersji. Zadanie 29. (1 pkt) Podobne inwersje termiczne wystêpuj¹ w okolicach K³odzka, Kamiennej Góry, ywca, na Podhalu. Sformu³uj wniosek dotycz¹cy najczêœciej spotykanej zale noœci pomiêdzy wystêpowaniem inwersji a ukszta³towaniem terenu. Zadanie 30. (2 pkt) Uzasadnij wp³yw inwersji temperatury na stan czystoœci atmosfery w sytuacji, gdy znaczna czêœæ gospodarstw domowych jest ogrzewana wêglem..........

Egzamin maturalny z geografii 5 Zadanie 31. (2 pkt) Przedstaw dwie propozycje dzia³añ, które nale a³oby podj¹æ, aby zminimalizowaæ skutki wp³ywu inwersji temperatury na czystoœæ powietrza w Jeleniej Górze.......... Zadanie 32. (3 pkt) Wyspy koralowe na Oceanie Spokojnym i Indyjskim znajduj¹ siê w znacznej odleg³oœci od obszarów polarnych. Przysz³y los tych wysp mo e byæ jednak zwi¹zany w³aœnie z tymi obszarami, jeœli bêd¹ siê utrzymywaæ tendencje globalnych zmian klimatycznych, spowodowanych najprawdopodobniej nadmiern¹ emisj¹ CO 2. Wyjaœnij zale noœæ miêdzy globalnymi zmianami klimatycznymi a przysz³oœci¹ wysp koralowych. Zadanie 33. (2 pkt) Spoœród ni ej podanych propozycji ratowania wysp koralowych podkreœl te dwie, które s¹ najw³aœciwsze. a) Ograniczyæ iloœæ wycinanych lasów równikowych. b) Ograniczyæ liczbê samochodów na obszarze pañstw po³o onych na wyspach koralowych. c) Ograniczyæ budowê elektrowni atomowych. d) Ograniczyæ wielkoœæ spalanych kopalnych surowców energetycznych. e) Ograniczyæ eksploatacjê œrodowiska przyrodniczego (budowa osiedli, turystyka) na obszarach polarnych. Zadanie 34. (1 pkt) Uzasadnij jedn¹ z wybranych w zadaniu 33 propozycji.

6 Egzamin maturalny z geografii Korzystaj¹c z rysunku przedstawiaj¹cego przekrój geologiczny, wykonaj zadania 35. i 36. Zadanie 35. (2 pkt) Analizuj¹c za³¹czony przekrój geologiczny mo na odczytaæ kolejnoœæ wielu wydarzeñ w geologicznej historii tego terenu. Spoœród tych, wydarzeñ wybrano po cztery. Uporz¹dkuj wydarzenia geologiczne w kolejnoœci chronologicznej w ka dej z podanych grup. WYDARZENIA GEOLOGICZNE I utworzenie y³y granitowej D II osadzenie ska³ serii A III osadzenie ska³ serii C IV osadzenie ska³ serii B I sfa³dowanie serii A II osadzenie ska³ serii A III wyp³yw lawy bazaltowej IV zrównanie sfa³dowanych warstw skalnych KOLEJNOŒÆ CHRONOLOGICZNA........................ Zadanie 36. (2 pkt) Dobierz odpowiednie rodzaje ska³ (spoœród zaznaczonych na przekroju) do procesów geologicznych, w wyniku których powsta³y. PROCES GEOLOGICZNY SKA A Lityfikacja (zlepienie) wiru... Lityfikacja (zlepienie) piasku... Przeobra anie nagromadzonych w du ych iloœciach szcz¹tków roœlin w warunkach beztlenowych... Zastygniêcie magmy na powierzchni ziemi...

Egzamin maturalny z geografii 7 Na podstawie zamieszczonego tekstu Ÿród³owego charakteryzuj¹cego strukturê agrarn¹ polskiego rolnictwa oraz wiadomoœci w³asnych, wykonaj zadania 37. 40. NAJDROBNIEJSZY PROBLEM POLSKIEGO ROLNICTWA Ministerstwo Rolnictwa policzy³o, e ziemia uprawna w Pol sce jest podzielona na 24 mln osobnych pól i poletek. Gospodarstw rolnych jest zaœ 2 mln, tzn. przeciêtne polskie gospodarstwo sk³ada siê z dwunastu rozrzuconych po okolicy czêœci. Tak du e rozdrobnienie uniemo liwia wiêkszoœci gospodarstw m. in. obni eni e kosztów produkcji, u ywanie maszyn rolniczych czy nawet stosowanie œrodków ochrony roœlin (wiatr przenosi je na pole s¹siada uprawiaj¹cego co innego). Na dojazd do po³o onych nieraz 2 km od domu pól rolnicy trac¹ mnóstwo czasu, nie mówi¹c o fortunie wyda wanej na paliwo. Do tego ocenia siê, e 5% ziemi uprawnej (prawie milion hektarów traci siê na miedze, czyli rozdzielaj¹ce pola ok. 30 -cm paski i na dró ki, które umo liwiaj¹ dotarcie do pola. Zmiany w strukturze agrarnej zachodz¹ powoli. Œrednia wielkoœæ polskiego gospodarstwa wzros³a z 7 ha w 1988 roku do 7,9 ha w 1996 r. To nie jest z³a œrednia w porównaniu z takimi krajami Unii Europejskiej, jak Portugalia czy Grecja, ale dobija nas ta szachownica pól - mówi Jan Bielañski, wicedyrektor departamentu nieruchomoœci rolnych. Najgorsza sytuacja jest na wschodzie i po³udniu kraju, gdzie bywaj¹ gospodarstwa posiadaj¹ce nawet do stu dzia³ek. Lepiej jest w Polsce centralnej i pó³nocno - zachodniej, bo œrednie gospodarstwo sk³ada siê tam tylko z dwóch - trzech dzia³ek. Wed³ug naszych szacunków na 18,5 mln ha u ytków rolnych powinniœmy natychmiast scaliæ 2 mln ha, a ³¹czymy rocznie 10 tys. ha - przyznaje Bielañski. Tyle scala siê od lat 80 -tych. Dlaczego idzie tak wolno? Od 1982 r. sprawy te reguluje Ustawa o scalaniu i wymianie gruntów. Ziemie ³¹czy siê na wniosek co najmniej po³owy mieszkañców wsi. Niestety, zwykle s¹siedzi nie mog¹ siê ze sob¹ dogadaæ, a rolnikom - ciê ko jest siê rozstaæ z ojcowizn¹. Do tego w wyniku scalania powstaje praktycznie nowe gos podarstwo, w które w³aœciciel musi zainwestowaæ du o pieniêdzy. Paradoksalnie na poprawê struktury mo e wp³yn¹æ panuj¹ca obecnie na wsi dekoniunktura - utrzymuj¹ce siê niskie ceny p³odów rolnych. Czêœæ rolników nic nie zmieni w swoich gospodarstwach i poni esie straty, ale czêœæ - zw³aszcza m³odzi, wi¹ ¹cy swoj¹ przysz³oœæ z rolnictwem zacznie myœleæ o obni eniu kosztów produkcji, w tym np. w³aœnie o scaleniu uprawianej przez siebie ziemi. /wg Gazety Wyborczej/ Zadanie 37. (2 pkt) Wyjaœnij, co to jest tzw. szachownica pól i jak dosz³o do jej powstania. Zadanie 38. (1 pkt) Przy obecnym tempie ³¹czenia gruntów proces koniecznego scalenia 2 mln ha gruntów trwa³by (podkreœl poprawn¹ odpowiedÿ): A. 2 lata, B. 20 lat, C. 200 lat, D. 2000 lat. Zadanie 39. (2 pkt) Wpisz do tabeli dwie korzyœci wynikaj¹ce ze scalenia gruntów oraz dwie przyczyny utrudniaj¹ce ten proces. KORZYŒCI ZE SCALENIA PRZYCZYNY TRUDNOŒCI 1. 1. 2. 2.

8 Egzamin maturalny z geografii Zadanie 40. (2 pkt) Przedstaw i uzasadnij dwie propozycje dzia³añ, jakie nale a³oby podj¹æ, aby przyspieszyæ proces scalania gruntów. I.... II.... Zadanie 41. (3 pkt) Korzystaj¹c z mapy i opisów wyrobów przemys³owych, uzupe³nij tabelê, wpisuj¹c dla ka dego podanego w niej okrêgu: - numer odpowiadaj¹cy po³o eniu na obszarze Polski, - literê oznaczaj¹c¹ charakterystyczne dla niego wyroby przemys³owe. CHARAKTERYSTYCZNE WYROBY PRZEMYS OWE A. tkaniny, dziewiarstwo, maszyny w³ókiennicze, w³ókna sztuczne, lekarstwa, B. energia, kruszywo skalne, ceramika i szk³o, wyroby w³ókiennicze, C. kwas siarkowy, nawozy sztuczne, maszyny budowlane, D. samochody, traktory, obrabiarki, pó³przewodniki, tworzywa sztuczne, œrodki pior¹ce, E. energia, wyroby karbochemii, wyroby hutnicze, odlewy eliwne, urz¹dzenia energetyczne, F. sprzêt nawigacyjny, telewizory, wyroby z rafinacji ropy naftowej, nawozy fosforowe. OKRÊG PRZEMYS OWY GDAÑSKI WARSZAWSKI TARNOBRZESKI ÓDZKI CHARAKTERYSTYCZNE WYROBY PRZEMYS OWE NUMER OZNACZAJ CY PO O ENIE OKRÊGU NA MAPIE

Egzamin maturalny z geografii 9 Zadanie 42. (3 pkt) W tabeli zestawiono wybrane pañstwa, w których zamieszkuje ludnoœæ pochodzenia polskiego. PAÑSTWA ZAMIESZKIWANE PRZEZ LUDNOŒÆ POCHODZENIA POLSKIEGO BIA ORUŒ LITWA UKRAINA U S A FRANCJA NIEMCY A B C ROSJA KAZACHSTAN Okreœl dla ka dej grupy pañstw najwa niejsz¹ przyczynê istnienia na ich terytoriach znacznych skupisk ludnoœci pochodzenia polskiego. A.... B.... C.... Poni ej zamieszczona mapa u³atwi Ci rozwi¹zanie zadania 43.

10 Egzamin maturalny z geografii Zadanie 43. (2 pkt) Podane pañstwa podziel na eksporterów i importerów ropy naftowej i wpisz ich nazwy do tabeli. POLSKA, FRANCJA, NORWEGIA, JAPONIA, ARABIA SAUDYJSKA, ROSJA,WENEZUELA, NIEMCY EKSPORTERZY IMPORTERZY Zadanie 44. (1 pkt) Wyjaœnij, dlaczego USA, pomimo du ego w³asnego wydobycia ropy naftowej, s¹ równie znacznym jej importerem. Zadanie 45. (2 pkt) Uzasadnij, który z dwóch rodzajów transportu ropy ruroci¹gi czy tankowce jest bezpieczniejszy dla œrodowiska przyrodniczego; przedstaw dwa argumenty. Zadanie 46. (1 pkt) OPEC zrzesza 10 pañstw eksporterów ropy naftowej. Na spotkaniach przedstawicieli tych pañstw ustala siê miêdzy innymi roczne limity wydobycia ropy dla ka dego z cz³onków OPEC. Przeczytaj uwa nie poni sze stwierdzenia i zaznacz te, które w³aœciwie okreœlaj¹ g³ówne cele pañstw zrzeszonych w OPEC. a) Ujednolicenie polityki w zakresie wydobycia ropy naftowej. b) Maksymalne zwiêkszenie wydobycia i eksportu ropy przez ka dy kraj OPEC. c) Systematyczne ograniczenie eksportu ropy naftowej. d) Utrzymanie wysokich cen ropy na rynkach œwiatowych. e) Koordynowanie wielkoœci importu w pañstwach kupuj¹cych ropê naftow¹.

Egzamin maturalny z geografii 11 Zadanie 47. (2 pkt) Tabela przedstawia najczêœciej u ywane jêzyki œwiata wg liczby ludnoœci na co dzieñ pos³uguj¹cej siê danym jêzykiem. JÊZYKI MLN OSÓB (1997) chiñski 1200 hindi, urdu 450 angielski 400 hiszpañski 320 rosyjski 190 bengalski 180 arabski 180 indonezyjski 180 portugalski 150 pend abski 130 japoñski 130 francuski 100 Spoœród jêzyków zestawionych w tabeli utwórz dwie pary, tak aby ka da z par mia³a w³asn¹ (ró n¹) przyczynê liczebnoœci. Obie pary jêzyków wpisz do tabeli poni ej i dla ka dej z nich podaj przyczynê du ej liczebnoœci. PARY JÊZYKÓW PRZYCZYNA DU EJ LICZEBNOŒCI I II............ Zadanie 48. (3 pkt) Wybierz z tabeli (zad. 47.) jêzyki europejskie i przyporz¹dkuj je do poni szych grup jêzykowych. S OWIAÑSKA -... ROMAÑSKA -... GERMAÑSKA -... Zadanie 49. (2 pkt) Uzasadnij, dlaczego w podzia³ach etnicznych najczêœciej u ywanym kryterium jest jêzyk, a nie rasa lub religia.

12 Egzamin maturalny z geografii Zadanie 50. (2 pkt) Jednym z najbardziej konfliktogennych i niestabilnych regionów œwiata jest Azja Po³udniowo Zachodnia. Do miejsc konfliktów, które zaistnia³y stosunkowo niedawno, dobierz odpowiedni¹ przyczynê ich zaistnienia. A. Próba zbrojnej aneksji kraju posiadaj¹cego bogate z³o a ropy naftowej. B. Okupacja Wzgórz Golan. C. Zajêcie czêœci wyspy przez wojska tureckie. D. Niepodleg³oœciowe d¹ enia Kurdów. E. Secesja i wojna w Abchazji. 1. GRUZJA -... 2. CYPR -... 3. IRAN, IRAK, TURCJA -... 4. IRAK KUWEJT -... 5. IZRAEL SYRIA -... Zadanie 51. (2 pkt) Zlokalizuj konflikty (zad. 50.), wpisuj¹c na mapie cyfry (od 1 do 5), oznaczaj¹ce miejsca ich zaistnienia. Zadanie 52. (1 pkt) Na obszarach konfliktowych czêsto stacjonuj¹ wojska ONZ-tu (tak jak np. w strefie Wzgórz Golan). Przedstaw jedno z zadañ, które wype³niaj¹ przebywaj¹ce w strefach konfliktowych wojska ONZ, lub podaj przyk³ad ich dzia³añ.