GALIŃSKA Barbara 1 RYBIŃSKA Katarzyna 2 Poprawa efektywności procesów logistycznych w przedsiębiorstwach transportowych WSTĘP Współcześnie podstawowym czynnikiem determinującym rozwój i osiągnięcie dobrych wyników ekonomicznych firmy jest logistyka. Stanowi ona bardzo ważny aspekt w działalności każdego przedsiębiorstwa. Jej głównym celem jest integracja wszystkich funkcji w celu racjonalizacji zaopatrzenia w całym łańcuchu logistycznym. Rozwój logistyki ma ścisły związek z rozwojem gospodarki i jest nakierowany na spełnianie oczekiwań klientów oraz na przynoszenie zysków. Przedsiębiorstwa, które świadczą usługi logistyczne muszą być zorientowane na pełną i sprawną obsługę klienta. Na potrzebach klienta koncentruje się działalność wszystkich firm, które tworzą łańcuch dostaw [1, s.11; 6, s.84]. Przewaga konkurencyjna operatorów logistycznych zależy w głównej mierze od jakości i terminowości realizacji dostaw w procesie zaopatrzenia. Czynniki te, razem ze sprawną obsługą klienta, pozwalają przedsiębiorstwom z branży logistycznej na osiągnięcie sukcesu. W większości firm występują problemy związane z terminowością dostaw, sprawnym przepływem produktów w łańcuchu logistycznym, identyfikacją przyczyn powodujących zakłócenia oraz utrudniających bądź uniemożliwiających czasową i wolną od braków czy uszkodzeń dostawę towarów do miejsc ich przeznaczenia. Mówiąc o jakości oferowanych usług trzeba zwrócić zatem szczególną uwagę na wymagania klienta, w tym na fachową obsługę, minimalizowanie uszkodzeń oraz uproszczoną procedurę reklamacyjną. Analiza efektywności przepływu dóbr w łańcuchu logistycznym firmy i próby opracowania rozwiązań umożliwiających poprawę jakości dostaw należą do podstawowych zadań niniejszego artykułu. 1 EFEKTYWNOŚĆ W PRZEDSIĘBIORSTWACH TRANSPORTOWYCH Efektywność informuje o stopniu realizacji celu, który został postawiony przed łańcuchem, siecią dostaw lub konkretną jednostką/ obiektem tego łańcucha. Odnosi się ona do przyjętych planów, standardów lub innych wzorców. Jeżeli wynosi mniej niż 100% oznacza to, że potencjał jednostki/ łańcucha nie jest w pełni wykorzystany [7, s.79-80]. Problem efektywności dostaw stanowi ważny problem w przedsiębiorstwach branży transportowej. Wpływa on na wizerunek firmy na rynku, zatem ważne jest, aby dążyć do poprawy jakości świadczonych usług, gdyż tylko taka droga jest w stanie zagwarantować właściwą pozycję konkurencyjną i umożliwić wejście na nowe rynki. Wzrost znaczenia tego czynnika jest szczególnie widoczny od roku 2009, w których nastąpił gwałtowny rozwój transportu samochodowego w Polsce (przewóz ładunków w roku 2009 na poziomie 67,7% na tle innych gałęzi) [5, s.96]. Przewozy ładunków transportem drogowym wykazują stałą tendencję rosnącą, przy równoczesnym wzroście dynamiki przewozów [2, s.178]. Sytuacja taka sprzyja powstawaniu nowych firm transportowych i tym samym powoduje wzrost konkurencji na rynku usług przewozowych. Do podstawowych nieprawidłowości związanych z jakością dostaw w firmach transportowych należą: [4] nieterminowość dostaw, 1 Dr inż. B. Galińska, Adiunkt, Politechnika Łódzka, Wydział Organizacji i Zarządzania, Instytut Nauk Społecznych i Zarządzania Technologiami, ul. Piotrkowska 266, 90-924 Łódź, barbara.galinska@p.lodz.pl. 2 Mgr inż. K. Rybińska, Asystent, Politechnika Łódzka, Wydział Organizacji i Zarządzania, Katedra Zarządzania Produkcją i Logistyki, ul. Wólczańska 215, 90-924 Łódź, katarzyna.rybinska@p.lodz.pl. 3763
uszkodzenia w dostawach, braki w dostawach. Czynniki te w znaczny sposób wpływają na efektywność wykonywanych dostaw i mają bezpośredni wpływ na przedsiębiorstwo realizujące czynności transportowe. Nieterminowość dostaw Głównym kryterium wyboru firmy transportowej jest zapewnienie terminowości dostaw. Obecnie mniejsze firmy nie są w stanie zagwarantować lepszych warunków dostaw niż firmy duże. Terminowość dostaw największych operatorów logistycznych waha się w granicach 60-90%, natomiast pozostałych firm w granicach 70-80% [3, s.83-84]. Do najważniejszych przyczyn powodujących opóźnienia w dostawach należą: błąd nadawcy (wydanie towaru zbyt późno, wydanie towaru, który nie był zamówiony, załączenie niewłaściwej dokumentacji); błąd magazynu (błędny załadunek pod względem asortymentu, ilości); błąd działu transportu (niewłaściwe administrowanie przesyłkami w systemie operacyjnym, błędne planowanie przesyłek, błędne rozdzielanie dostaw); przetrzymanie kierowcy/pojazdu przy dostawie (przetrzymanie kierowcy u jednego dostawcy powoduje opóźnienie dostawy u innego; szczególnie widoczne w systemie drobnicowym, gdzie przesyłki są konsolidowane i w jednym pojeździe są transportowane towary do kilku odbiorców); awarie pojazdów; brak wolnej przestrzeni w pojazdach (spowodowane np. błędną informacją na zleceniu, błędną informacją o wymiarach towarów, o ich liczbie); odmowa przyjęcia dostaw (z powodu np. otrzymania niezamówionego towaru, dostawy po uzgodnionym terminie, dostawy towaru uszkodzonego, przeterminowanego); inne (klęski żywiołowe, wypadki, przebudowy dróg itd.). Wymienione czynniki wpływają w znaczny sposób na opóźnienia w dostawach, zatem należy dążyć do ich całkowitej eliminacji lub ograniczenia. Dotrzymywanie uzgodnionego terminu dostaw, a nie ich szybkość są obecnie najwyżej cenionym czynnikiem realizacji dostaw. Ważne stały się również kwestie bezbłędności dostaw, uszkodzeń towarów lub opakowań, kompletności dostaw oraz ich elastyczności [3, s.84]. Uszkodzenia w dostawach Jak pokazuje praktyka i doświadczenia spedytorów, każda dostawa narażona jest na uszkodzenia. Do głównych przyczyn powodujących uszkodzenie transportowanego towaru należą: zgniecenie towaru (ułożenie towaru zbyt ciasno, zastosowanie zbyt słabego opakowania, zbyt wysokie piętrowanie towaru); stłuczenie (niewłaściwe zabezpieczenie towaru, uszkodzenie w trakcie załadunku/wyładunku, brak zastosowania przekładek, taśm itd.); przechylenie towaru na palecie (nieprawidłowe ułożenie towaru na palecie); uszkodzenie palety (uszkodzenie mechaniczne np. wózkiem widłowym, duża liczba przeładunków, niska jakość palety); uszkodzenie opakowania zbiorczego (złe spiętrowanie towaru, uszkodzenie w trakcie załadunku/wyładunku). Wymienione przyczyny mogą być skutkiem prac załadowczych, wyładowczych bądź samego transportu. Ważne jest zatem, zwrócenie uwagi na to, aby każdy z tych trzech etapów realizowany był z należytą starannością. Braki w dostawach Realizacja niekompletnej przesyłki wpływa negatywnie na wizerunek przedsiębiorstwa. Najważniejszymi czynnikami przyczyniającymi się do występowania niekompletnych dostaw są: kradzieże (niewystarczająca kontrola, brak monitoringu); 3764
braki asortymentowe w momencie nadania towaru (złe zarządzanie zapasami, spóźniona dostawa); uszkodzenia (usunięta część towaru na terminalu w wyniku np. potłuczenia); pomyłki dokonane przez osoby odpowiedzialne za przygotowanie towaru (spowodowane zmęczeniem, przepracowaniem, nieuwagą). Szczególną uwagę należy zwrócić na kradzieże oraz uszkodzenia towarów na terminalach, co skutkuje ich usuwaniem z przesyłki. Oba te czynniki są istotne i mają wpływ na efektywność procesu logistycznego. 2 PROPOZYCJE ZMIAN W REALIZACJI PROCESÓW LOGISTYCZNYCH, CELEM POPRAWY ICH EFEKTYWNOŚCI [4] Silna konkurencja, zarówno na globalnym jak i krajowym rynku, zmusza polskich przedsiębiorców z branży transportowej do podejmowania działań zmierzających do redukcji cen świadczonych usług, przy równoczesnej poprawie ich jakości. Poprawa efektywności przepływu towarów ma służyć eliminacji czynników, które powodują niską jakość oferowanych usług oraz wpływają na poprawę konkurencyjności na rynku usług logistycznych. Błędy, które zostały zidentyfikowane (tj. nieterminowa dostawa, uszkodzona i z brakami) powinny być zredukowane w jak największym stopniu, gdyż mogą wpływać na pozycję firm i pośrednio przyczyniać się do rozwoju konkurentów. W celu redukcji problemów, z którymi najczęściej spotykają się przedsiębiorstwa transportowe, należy wprowadzać różnego rodzaju usprawnienia i dążyć do wzrostu efektywności procesów. Zmiany te mogą być zarówno nisko- jak i wysokonakładowe, a o ich implementacji każdorazowo powinni decydować właściciele lub osoby uprawnione. Poniżej zaproponowano szereg zmian, które mogą przyczynić się do usprawnienia działalności firm. Zmiany niskonakładowe w celu redukcji nieterminowości dostaw w celu redukcji błędów nadawcy: wzrost świadomości klientów odnośnie problemów, które powstają w związku z nieprawidłowym przygotowaniem/wydaniem przesyłki do transportu; bieżący i systematyczny kontakt z klientem, dopilnowanie terminów załadunku/wyładunku; w celu redukcji opóźnień: skanowanie ładunków a następnie weryfikacja elektroniczna załadunków; kary nakładane na pracowników magazynu za błędy w załadunkach; czytelne oznaczenie dróg transportowych, pól odkładczych i ramp załadowczych (eliminacja lub redukcja uszkodzeń towarów); w celu redukcji opóźnień z tytułu błędów działów transportu: wdrożenie prawidłowo funkcjonującego systemu administrowania przesyłkami; uzgadnianie godzin awizacji z odbiorcami; kontrola nad planowaniem przesyłek; w celu redukcji opóźnień spowodowanych awariami taboru: zwiększona częstotliwość sprawdzania stanu technicznego pojazdów; kontrola i monitoring aut; Zmiany niskonakładowe w celu redukcji uszkodzeń w dostawach w celu redukcji zgnieceń towarów: układanie towarów na paletach w taki sposób, aby eliminować bądź znacznie ograniczać możliwość zgniecenia (np. zastosowanie tekturowych przekładek); zwracanie uwagi na wytrzymałość opakowań tak, aby nie układać na dolnych partiach przesyłki zbyt dużej ilości kolejnych warstw; zastosowanie opakowań o dużej wytrzymałości na uszkodzenia mechaniczne; w celu redukcji stłuczeń: dokładne oznakowywanie przesyłek nadanych do transportu; 3765
stosowanie dodatkowych tekturowych przekładek; w celu redukcji uszkodzeń spowodowanych przechyleniem palety: właściwe ofoliowywanie towarów; ograniczanie wysokości towarów na palecie; Zmiany niskonakładowe w celu redukcji braków w dostawach kontrola nad pojazdami transportującymi ładunki, zastosowanie np. systemu GPS; zwiększona kontrola nad zapasami magazynowymi; lepsze zabezpieczanie towarów nadanych do transportu; Zmiany wysokonakładowe Redukcja problemów, które mają bezpośredni wpływ na efektywność procesów logistycznych niekiedy może być zrealizowana bez dodatkowych nakładów finansowych. Zdarza się jednak, szczególnie w firmach, w których tego typu niekorzystne sytuacje występują często, że zmiany niskonakładowe są niewystarczające. Wówczas, dla utrzymania osiągniętej renomy/pozycji, konieczne stają się inwestycje i wdrażanie usprawnień kosztowych. Poniżej zaproponowano kilka z możliwości: częstsza wymiana taboru samochodowego; wdrażanie systemów informatycznych w celu lepszej kontroli nad stanami magazynowymi i przepływem produktów w przedsiębiorstwie; korzystanie z opakowań odpowiedniej jakości; ustawianie towarów na niezniszczonych paletach; korzystanie z pomocy firm monitorujących i chroniących obiekty magazynowe. Zaproponowane zmiany, zarówno nisko- jak i wysokonakładowe, mogą w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy jakości dostaw pod względem ich terminowości, ilości uszkodzeń oraz braków. Pośrednio wpływają na poprawę pozycji przedsiębiorstw transportowych na rynku usług i zapewniają możliwość sprawnego konkurowania. WNIOSKI Wysoki poziom zaufania do standardu obsługi ze strony klienta oznacza, że przedsiębiorstwo zmuszone jest do rywalizacji z innymi, często największymi czy najbardziej uznawanymi, firmami transportowymi. Rywalizacja ta dotyczy zapewnienia wysokiej jakości dostaw, w tym przede wszystkim: terminowości i kompletności dostaw oraz eliminacji uszkodzeń w trakcie przewozu. Zapewnienie wysokiego poziomu tych trzech czynników nie zawsze jest łatwe, jednakże może zapewnić firmie transportowej znaczną i długoterminową przewagę na tle konkurencji. Ważna jest, zatem eliminacja problemów związanych z tymi aspektami. Streszczenie Artykuł prezentuje istotę i znaczenie efektywności procesów logistycznych w przedsiębiorstwach transportowych. Zostały w nim omówione trzy najważniejsze czynniki wpływające na niewłaściwą jakość dostaw w firmach przewozowych, tj. nieterminowość dostaw oraz uszkodzenia i braki w dostawach. Następnie została podjęta próba eliminacji tych nieprawidłowości poprzez zaproponowanie szeregu możliwych usprawnień, zarówno nisko- jak i wysokonakładowych. Improving the efficiency of logistics processes in transport enterprises Abstract The article presents the essence and importance the efficiency of logistics processes in transport enterprises. In article have been described the three most important factors, which influence of the wrong quality of supply in transport companies, this is: punctualitness and the damage and shortages of supply. Then was made the attempt to eliminate these deficiencies by proposing a number of possible improvements, both from a low and 3766
high costs. BIBLIOGRAFIA 1. Fechner I., Centra logistyczne. Cel- Realizacja- Przyszłość. Biblioteka Logistyka, Poznań 2004. 2. Rosa G., Konkurencja na rynku usług transportowych. C.H.Beck, Warszawa 2013. 3. Rydzkowski W. (red), Usługi logistyczne. Teoria i Praktyka. Biblioteka Logistyka, Poznań 2011. 4. Sobocińska M., Procesy logistyczne w aspekcie poprawy efektywności w przedsiębiorstwie branży transportowej. Politechnika Łódzka, Łódź 2009. 5. Szymonik A., Ekonomika transportu dla potrzeb logistyka (I). Teoria i Praktyka. Difin, Warszawa 2013. 6. Szymonik A., Eurologistyka. Teoria i Praktyka. Difin, Warszawa 2014. 7. Śliwczyński B., Planowanie logistyczne. Podręcznik do kształcenia w zawodzie technik logistyk. Biblioteka Logistyka, Poznań 2008. 3767