Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na nowe podejście do zarządzania procesem rewitalizacji w Poznaniu, na tle największych miast w Polsce Przemysław Ciesiółka Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu
Uzasadnienie Od 2004 roku rewitalizacja po raz pierwszy pojawiła się jako element krajowej polityki wobec regionów w dokumentach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (Ziobrowski, 2010, s. 14) Fundusze Unii Europejskiej nie tylko otwierają polskim gminom drogę do uzyskania środków finansowych dla uruchomienia jakościowej odnowy i rozwoju miast, ale w zamyśle Unii mają wywołać strukturalne zmiany ( ) w sposobach działania administracji, rozwijać szeroką partycypację społeczną i pomóc tworzyć nowoczesne formy współpracy publiczno prywatnej (Jędraszko, Billert, 2006, s. 4)
Ustalenia terminologiczne Elementy zarządzania procesem rewitalizacji: planistyczno projektowe opracowanie odpowiednich planów i strategii postępowania, organizacyjno finansowe wykształcenie odpowiednich struktur organizacyjnych prowadzących proces rewitalizacji oraz zapewnienie środków finansowych, promocyjno informacyjne podjęcie współpracy ze społecznością lokalną przy formułowaniu celów i kierunków procesu rewitalizacji. (por. Parteka, 2005, Lorens, 2010)
Okres programowania 2004-2006 Podstawowe źródło finansowania projektów rewitalizacyjnych Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Priorytet 3 Rozwój Lokalny Działanie 3.3 Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe Uzupełniające źródła finansowania projektów rewitalizacyjnych ZPORR Priorytet 1: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów Działanie 1.4 Rozwój turystyki i kultury; ZPORR Priorytet 3: Rozwój lokalny Działanie 3.2 Obszary podlegające restrukturyzacji
Okres programowania 2004-2006 Podstawowe źródło finansowania projektów rewitalizacyjnych Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Priorytet 3 Rozwój Lokalny Działanie 3.3 Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe Wsparcie finansowe dla całej Polski: 96.462.776 Euro Dotacje do 75 % kosztów kwalifikowanych
Okres programowania 2007-2013 Podstawowe źródło finansowania projektów rewitalizacyjnych 15 Regionalnych Programów Operacyjnych W województwie wielkopolskim: Priorytet 4 Rewitalizacja obszarów problemowych Działanie 4.1 Rewitalizacja obszarów miejskich Działanie 4.2 Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych i powojskowych Uzupełniające źródła finansowania projektów rewitalizacyjnych W województwie wielkopolskim Priorytet 5 Infrastruktura dla kapitału ludzkiego Działanie 5.4 Wzmocnienie pozostałej infrastruktury społecznej Priorytet 6 Turystyka i środowisko kulturowe, Działanie 6.1 Turystyka, Działanie 6.2 Rozwój kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego
Okres programowania 2007-2013 Podstawowe źródło finansowania projektów rewitalizacyjnych 15 Regionalnych Programów Operacyjnych W województwie wielkopolskim: Priorytet 4 Rewitalizacja obszarów problemowych Działanie 4.1 Rewitalizacja obszarów miejskich Działanie 4.2 Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych i powojskowych Wsparcie finansowe dla całej Polski: 962.840.391 Euro Dotacje od 35% do 85% kosztów kwalifikowanych Pożyczki niskooprocentowane w ramach Inicjatywy JESSICA w województwach: mazowieckim, pomorskim, śląskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim.
Okres programowania 2007-2013 Rewitalizacja w Regionalnych Programach Operacyjnych na lata 2007-2013 w podziale na województwa Źródło: Dej, Huculak,Janas, Jarczewski, Ziobrowski 2012
Zarządzanie rewitalizacją Szczecin Gdańsk Miasta objęte analizą porównawczą w zakresie zarządzania rewitalizacją Poznań Wrocław Łódź Warszawa Kraków l.p. miasto l. ludności pow. w km 2 1. Warszawa 1 715 517 517,24 2. Kraków 758 463 326,85 3. Łódź 718 960 293,25 4. Wrocław 631 188 292,82 5. Poznań 550 742 261,91 6. Gdańsk 460 427 261,96 7. Szczecin 408 913 300,55 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS stan 12.2012
Działania planistyczno-projektowe Gdańsk Kraków Łódź Poznań Szczecin Warszawa Wrocław Lata obowiązywania programów rewitalizacji 1990 1995 2000 2005 2010 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie programów rewitalizacji
Działania planistyczno-projektowe Udział obszarów śródmiejskich objętych rewitalizacją w całkowitej powierzchni miasta 0,43 % 0,88 % 0,68 % 1,16 % 2,03 % 2,32 % 2,34 % Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych w Urzędach Miast
Działania organizacyjno-finansowe Jednostki odpowiadające za zarządzanie rewitalizacją l.p. miasto Nazwa jednostki 1. Gdańsk - Referat Rewitalizacji w Wydziale Urbanistyki, Architektury i Ochrony Zabytków 2. Kraków - Referat ds. Rewitalizacji w Wydziale Rozwoju 3. Łódź - Biuro ds. Rewitalizacji i Rozwoju Zabudowy Miasta Departamencie Prezydenta 4. Poznań - Oddział Rewitalizacji w Biurze Koordynacji Projektów 5. Szczecin - Biuro Strategii - Szczecińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. - Towarzystwo Budownictwa Społecznego Prawobrzeże Sp. z o.o. 6. Warszawa - Wydział Rewitalizacji 7. Wrocław -ZespółZarządzania Projektami - Wrocławska Rewitalizacja Sp. z o.o. Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych w Urzędach Miast
Działania organizacyjno-finansowe Wielkość środków finansowych pozyskanych przez urzędy miast w ramach działania 3.3 w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MIR
Działania organizacyjno-finansowe Wielkość środków finansowych pozyskanych przez urzędy miast w ramach działania 3.3 w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006 w przeliczeniu na 1 mieszkańca Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MIR
Działania organizacyjno-finansowe Centrum "Hewelianum" Budowa kompleksu edukacyjno-rekreacyjnego w Gdańsku etap I Wartość projektu: 23.441.165,00 zł Kwota dofinansowania: 11.821.549,32 zł Budowa mostu Cybińskiego między Śródką a Ostrowem Tumskim w Poznaniu Wartość projektu: 8.604.609,98 zł Kwota dofinansowania: 6.453.457,48 zł Źródło: Urzędy Miast objętych analizą
Działania organizacyjno-finansowe Renowacja zabytkowego zespołu obiektów Ośrodka Szkolno Wychowawczego dla Dzieci Niesłyszących, ul Bydgoska 4a w Poznaniu, etap I Wartość projektu: 1.241.169 zł Kwota dofinansowania 930.877 zł Budowa mostu Cybińskiego między Śródką a Ostrowem Tumskim w Poznaniu Wartość projektu: 8.604.609,98 zł Kwota dofinansowania: 6.453.457,48 zł Źródło: Urzędy Miast objętych analizą
Działania organizacyjno-finansowe Budowa mostu Cybińskiego między Śródką a Ostrowem Tumskim w Poznaniu Wartość projektu: 8.604.609,98 zł Kwota dofinansowania: 6.453.457,48 zł Źródło: Urząd Miasta Poznania
Działania organizacyjno-finansowe Wielkość Funduszy Europejskich pozyskanych przez urzędy miast na rewitalizację w okresie programowania 2007-2013 (stan na 05.2014) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MIR
Działania organizacyjno-finansowe Wielkość Funduszy Europejskich pozyskanych przez urzędy miast na rewitalizację w okresie programowania 2007-2013 (stan na 05.2014) w przeliczeniu na 1 mieszkańca Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MIR
Działania organizacyjno-finansowe Rewitalizacja EC-1 i jej adaptacja na cele kulturalno-artystyczne w Łodzi Wartość projektu: 274.000.000,00 zł Kwota dofinansowania: 82.758.127,51 zł Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu kolebki państwowości i chrześcijaństwa w Polsce Wartość projektu: 98.900.000.00 zł Kwota dofinansowania: 50.439.000.00 zł Źródło: Urzędy Miast objętych analizą
Działania organizacyjno-finansowe Rezerwat Archeologiczny na Ostrowie Tumskim Wartość projektu: 9 683 903.18 zł Kwota dofinansowania: 5 422 008.43 zł Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu kolebki państwowości i chrześcijaństwa w Polsce Wartość projektu: 98.900.000.00 zł Kwota dofinansowania: 50.439.000.00 zł Źródło: Urząd Miasta Poznania
Działania organizacyjno-finansowe Rewitalizacja w budowie tworzymy zręby rewitalizacji w Polsce Wartość projektu: 763.600 zł Kwota dofinansowania: 649.100 zł Źródło: Urząd Miasta Poznania
Działania promocyjno-informacyjne Społeczna koncepcja zagospodarowania Śródki - Poznań Wypracowane przez mieszkańców wytyczne w zakresie rewitalizacji Śródki. Rewitalizacja RAZEM - Szczecin Projekty rewitalizacyjne realizowane wspólnie przez Gminę Miasto Szczecin, Szczecińskie TBS oraz Wspólnoty Mieszkaniowe. Źródło: Urzędy Miast objętych analizą
Działania promocyjno-informacyjne Źródło: strony internetowe Urzędów Miast objętych analizą
Podsumowanie Wejście Polski do Unii Europejskiej zapoczątkowało de facto proces rewitalizacji miast. Rewitalizacja stała się jednym z priorytetów rozwoju największych miast w Polsce. W ramach urzędów miast wytworzone zostały struktury organizacyjne odpowiadające za rewitalizację. Środki pozyskane na rewitalizację przyciągają środki finansowe z innych źródeł. z Funduszy Europejskich Duży udział w procesie rewitalizacji miast mają mieszkańcy, zarówno na etapie formułowania celów, jak i realizacji projektów. Istotnym ograniczeniem działań rewitalizacyjnych jest brak regulacji prawnych. Sposób zarządzania rewitalizacją wypracowany w Poznaniu stanowi wzór do naśladowania dla innych ośrodków w Polsce.
dr inż. Przemysław Ciesiółka przemko@amu.edu.pl