Informacje dla rodziców i nauczycieli Czy moje dziecko jest dyslektykiem? W swojej pracy w gimnazjum spotkałam się niejednokrotnie z uczniami, którzy mimo poważnych trudności w nauce doszli do kolejnego etapu edukacji jakim jest gimnazjum, bez jakiejkolwiek diagnozy stwierdzającej, co jest przyczyną ich kłopotów w nauce. A może należałoby sprawdzić? Klasa I i II to ostatni moment, aby diagnozę w kierunku dysleksji przeprowadzić. Można zwrócić się : - do psychologa szkolnego na wstępne rozpoznanie lub - do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 11 w Warszawie ul. Aleje Jerozolimskie 30 lok.5 Psycholog opiekująca się Gimnazjum mgr Agnieszka Topolewska tel. 22 825 18 15 Co to jest dysleksja? Są to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Wyróżnia się następujące formy tych zaburzeń: Dysleksja lub dysleksja rozwojowa-specyficzne trudności w czytaniu, najczęściej połączone z trudnościami w opanowaniu poprawnej pisowni. Dysortografia-specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni ( w tym błędy ortograficzne), mogą towarzyszyć trudnościom w czytaniu lub występować samodzielnie. Dysgrafia-niski poziom graficzny pisma, pismo nieczytelne. Zaburzenia komunikacji pisemnej- tworzenia wypowiedzi pisemnych. Przyczyny: wszystkie te trudności spowodowane są zaburzeniami rozwoju niektórych funkcji poznawczych,głównie słuchowo-językowo, wzrokowo-przestrzennych (dysleksja i dysortografia) i motorycznych (dysgrafia) oraz ich współdziałania ( integracji percepcyjnomotorycznej). Nasilenie tych zaburzeń może być: lekkie, umiarkowane, głębokie. Badania wskazują, że dzieci z dysleksją stanowią ok. 10-15% uczniów, w trym 4 % to przypadki bardzo nasilonych i uporczywych trudności w czytaniu i pisaniu (głęboka dysleksja).
Objawy dysleksji, dysgrafii, dysortografii: W czytaniu: Mylenie liter graficznie podobnych, np. a o, m n Przestawianie liter, sylab Opuszczanie liter, sylab, całych wyrazów Agramatyzmy Opuszczanie linijek tekstu Mylenie linijek tekstu Nieprzestrzeganie znaków przestankowych Zaburzona melodia czytania Brak zrozumienia czytanego tekstu zbytnia koncentracja na technice czytania obniża rozumienie treści. Słaba technika i wolne tempo czytania (literowanie, sylabizowanie) Niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego W pisaniu: Mylenie liter graficznie podobnych, np. a o, m n, l t, p g, d b, (bł. wzrokowe.) Przestawianie liter i sylab w wyrazach (inwersja dynamiczna bł. słuchowe) Odwracanie liter (inwersja statyczna) np. b d, g p, u n, m w, (wzrokowe) Perseweracja liter i sylab Opuszczanie liter, sylab na początku, w środku i na końcu wyrazów (bł. sł.) Bezsensowne zlepki literowe (sł.) Agramatyzmy (sł) Nieprawidłowa struktura liter (wzr.) Mylenie liter rzadziej używanych, np. h f F, Ł F (wzr.) Brak różnicowania liter dużych i małych (wzr.) Litery o różnym kierunku nachylenia Połączenia literowe na różnym poziomie lub ich brak. Skreślanie, poprawianie liter Błędy ortograficzne (wzr, sł.) Wolne tempo pisania W rysowaniu: Trudności w odwzorowywaniu kształtów geometrycznych Ubogie rysunki o prymitywnych uproszczeniach Zakłócone stosunki przestrzenne i proporcje elementów Trudności w rozplanowaniu rysunków Błędny kierunek odwzorowywania np. szlaczków od strony prawej do lewej Gwałtowne lub zwolnione ruchy przy rysowaniu Silny lub słaby nacisk ołówka Wzr. błędy wzrokowe Sł. Błędy słuchowe
Charakterystyczne objawy specyficznych trudności w uczeniu się na innych przedmiotach: Geografia - Geometria - zaburzona orientacja w stronach świata (wzrokowe ujmowanie stosunków przestrzennych na mapie); trudności w odczytywaniu mapy, z zapamiętaniem kierunków na mapie; z orientacją na mapie i planach, z rysowaniem map. trudności w prowadzeniu obserwacji trudności w rozumieniu pojęć geometrycznych (np. równoległy, prostopadły); zmiany kierunku w rysunkach geometrycznych; kłopoty ze skorelowaniem nazwy z figurą geometryczną; zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej; słabe rozumienie pojęć; góra dół, wyżej niżej); zakłócenia stosunków przestrzennych i proporcji elementów. orientacja w przestrzennych modelach brył. Arytmetyka - mylenie cyfr podobnych graficznie (lustrzane zapisywanie cyfr, np. 6-9); niezamierzona zamiana kolejności cyfr w liczbach; kłopoty z zapamiętaniem tabliczki mnożenia; chaotyczny zapis operacji matematycznych. Języki obce - trudności z opanowaniem nowych obrazów graficznych wyrazów; słownictwo ubogie; zniekształcanie wyrazów mało znanych, przy czytaniu długo utrzymuje się technika literowania; błędy w czytaniu; mylenie wyrazów o podobnym brzmieniu; szczególne trudności w pisaniu ze słuchu wynikające z kłopotów z dokonaniem prawidłowej analizy dźwiękowej dyktowanych wyrazów; trudności z wyodrębnieniem wyrazów ze zdań, zmiana kolejności wyrazów w zdaniu. Historia - trudności z zapamiętywaniem nazw i nazwisk zła orientacja w czasie (chronologia, daty) trudności z orientacją na mapach historycznych Biologia - Chemia - Muzyka - Plastyka - trudności z opanowaniem terminologii (dłuższe nazwy, nazwy łacińskie); problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków trudności z zapamiętaniem łańcuchów reakcji biochemicznych trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji) trudności w prowadzeniu obserwacji nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych problemy z opanowaniem terminologii (np. nazwy oraz symbole pierwiastków i wzory związków chemicznych) trudności z zapamiętywaniem danych zorganizowanych przestrzennie (np. tablica Mendelejewa) niewłaściwe stosowanie dużych i małych liter (Mg MG, mg mg) mylenie indeksów górnych i dolnych (H2SO4) trudności w zapamiętaniu i odtwarzaniu tekstu podczas śpiewu; trudności w odtwarzaniu rytmu podczas śpiewu, gry, ruchu; trudności przy czytaniu nut; trudności w percepcji muzyki. niemożność ujęcia perspektywy, problemy kompozycyjne; niemożność zachowania stosunków przestrzennych; niesprawność w posługiwaniu się przyborami
Technika - Wych.Fiz. - kłopoty z majsterkowaniem, lepieniem, wycinaniem, szyciem, kreśleniem, trudności w wykonywaniu rysunków, planów trudności z przyswojeniem nazw i słownictwa trudności w odczytywaniu schematów i instrukcji trudności w działalności konstrukcyjnej, pracach ręcznych, posługiwaniu się narzędziami. trudności w opanowaniu zasad ruchu drogowego niższy poziom motoryki ogólnej zaburzenia koordynacji i organizacji ruchów w czasie i przestrzeni zaburzenia w odtwarzaniu ruchu i sekwencji ruchowych trudności z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe zorganizowane w czasie i przestrzeni) trudności w rozumieniu szybkich poleceń, treści, zadań, reguł gry dezorientacja makroprzestrzenna nieudolność w grach i zabawach sportowych Inne - mogą występować trudności ze zrozumieniem instrukcji, poleceń na wszystkich przedmiotach. bardzo wolne lub zbyt niskie tempo pracy, zaburzenia koncentracji uwagi, słaba pamięć trwała niska odporność emocjonalna na stres reakcje nieproporcjonalne do bodźca agresja słowna lub czynna lęki, reakcje nerwowe
Objawy dysleksji, dysgrafii, dysortografii: W czytaniu: Mylenie liter graficznie podobnych, np. a o, m n Przestawianie liter, sylab Opuszczanie liter, sylab, całych wyrazów Agramatyzmy Opuszczanie linijek tekstu Mylenie linijek tekstu Nieprzestrzeganie znaków przestankowych Zaburzona melodia czytania Brak zrozumienia czytanego tekstu zbytnia koncentracja na technice czytania obniża rozumienie treści. Słaba technika i wolne tempo czytania (literowanie, sylabizowanie) Niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego W pisaniu: Mylenie liter graficznie podobnych, np. a o, m n, l t, p g, d b, (bł. wzrokowe.) Przestawianie liter i sylab w wyrazach (inwersja dynamiczna bł. słuchowe) Odwracanie liter (inwersja statyczna) np. b d, g p, u n, m w, (wzrokowe) Perseweracja liter i sylab Opuszczanie liter, sylab na początku, w środku i na końcu wyrazów (bł. sł.) Bezsensowne zlepki literowe (sł.) Agramatyzmy (sł) Nieprawidłowa struktura liter (wzr.) Mylenie liter rzadziej używanych, np. h f F, Ł F (wzr.) Brak różnicowania liter dużych i małych (wzr.) Litery o różnym kierunku nachylenia Połączenia literowe na różnym poziomie lub ich brak. Skreślanie, poprawianie liter Błędy ortograficzne (wzr, sł.) Wolne tempo pisania W rysowaniu: Trudności w odwzorowywaniu kształtów geometrycznych Ubogie rysunki o prymitywnych uproszczeniach Zakłócone stosunki przestrzenne i proporcje elementów Trudności w rozplanowaniu rysunków Błędny kierunek odwzorowywania np. szlaczków od strony prawej do lewej Gwałtowne lub zwolnione ruchy przy rysowaniu Silny lub słaby nacisk ołówka Wzr. błędy wzrokowe Sł. Błędy słuchowe
Objawy dysleksji rozwojowej Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się dopiero w szkole, ale już w okresie przedszkolnym można zauważyć pewne symptomy ryzyka dysleksji: - opóźniony rozwój mowy; - mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi, - wadliwa wymowa, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, błędy gramatyczne; - trudności z różnicowaniem głosek podobnych fonetycznie oraz z wydzieleniem sylab, głosek ze słów i ich syntezą; - trudności z wykonywaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych; - oburęczność; - mylenie prawej i lewej ręki; - trudności w czytaniu pomimo dobrej inteligencji oraz braku zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego; - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni: pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g), liter odpowiadających głoskom zbliżonym fonetycznie, opuszczanie liter, błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad ortografii. MATERIAŁY DO POBRANIA Materiały dla ucznia: - Tygodniowe ćwiczenia poprawnej pisowni - samodzielna praca starszych uczniów - Wspomnienia ucznia z dysleksją - "Prawa ucznia dyslektycznego w szkole" - Programy komputerowe dla starszych uczniów - Przewodnik dla rodziców Materiały dla rodzica:
- Dekalog rodziców dzieci dyslektycznych - Prawa ucznia dyslektycznego w szkole - Katalog rodzicielskich zachowań - "Dyktando w 10 punktach" -czyli jak pracować z dzieckiem? - Wspomnienia matki dziecka dyslektycznego - Programy komputerowe dla starszych uczniów Materiały dla nauczyciela i terapeuty pedagogicznego: - Kampania Polskiego Towarzystwa Dysleksji: "Prawa ucznia dyslektycznego w szkole" - Kwestionariusz Skali Ryzyka Dysleksji (SRD) - Jak stworzyć warunki do efektywnej współpracy uczniowie- nauczyciel - Praktyczne rady dla terapeutów - Informacja nt. uzyskania praw do wydawania opinii obowiązujących w systemie wewnątrz i zewnątrzszkolnego systemu oceniania przez poradnie niepubliczne - Programy komputerowe dla starszych uczniów - Modelowy system profilaktyki i pomocy psychologiczno - pedagogicznej uczniom z dysleksją