6 Anna Murdzek Joanna Piasta-Siechowicz
SPIS TREŚCI Od Autorek... 4 Metodyczne materiały pomocnicze do podręcznika i zeszytu ćwiczeń... 6 Kontekst kulturowy... 50 Propozycje powtórzeniowych jednostek lekcyjnych... 57 Propozycje innych jednostek lekcyjnych... 63 Film na lekcjach języka polskiego... 84 Propozycje opracowania lektur Joanna Chmielewska Nawiedzony dom... 87 Charles Dickens Opowieść wigilijna... 92 Ogólne kryteria oceniania dla klasy VI... 96 Szczegółowe kryteria oceniania dla klasy VI... 99 Załączniki... 108
PROPOZYCJE POWTÓRZENIOWYCH JEDNOSTEK LEKCYJNYCH Temat: Czym jest poezja? Cele: rozumienie pojęć związanych z liryką tworzenie mapy mentalnej pojęć rozpoznawanie środków poetyckich w wierszach identyfikowanie podmiotu lirycznego i bohatera lirycznego wyodrębnianie obrazów poetyckich analiza budowy wiersza prezentowanie sposobów tworzenia poezji (uczeń w roli poety) Metody, techniki pracy: metoda zajęć praktycznych, mapa mentalna Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa Materiał: wiersze poetów polskich zamieszczone w podręcznikach Między nami: Między nami dla klasy IV J. Kulmowa, Kwitną gawrony, s. 139, D. Wawiłow, Kałużyści, s. 153, A. Kamieńska, Sowa, s. 157, Cz. Miłosz, Furtka, s. 182, J. Kulmowa, Marzenia, s. 242, D. Wawiłow, Szybko!, s. 256, J. Tuwim, Dyzio marzyciel, s. 258; Między nami dla klasy V Cz. Miłosz, Przypowieść o maku, s. 13, J. Tuwim, Deszczyk, s. 26, J. Tuwim, Dwa wiatry, s. 44, L. Staff, Czucie niewinne, s. 66, A. Kamieńska, Widok z gór, s. 126, Z. Herbert, Pudełko zwane wyobraźnią, s. 185, J. Tuwim, Gorące mleko, s. 188, Z. Herbert, W pracowni, s. 262; Między nami dla klasy VI L. Staff, Chleb, s. 72. Uwaga. Lekcję należy przeprowadzić po wykonaniu przez uczniów ćwiczeń Przypomnij sobie! z podręcznika, s. 79 (liryka). Organizacja lekcji: 1. Tworzenie mapy mentalnej z użyciem słów i wyrażeń: poeta, słowo, podmiot liryczny, obraz poetycki, środki poetyckie, porównanie, epitet, przenośnia, uosobienie, personifikacja, wyraz dźwiękonaśladowczy, sytuacja liryczna, bohater liryczny, budowa wiersza, wers, zwrotka, refren, rym (przykładowa mapa mentalna na następnej stronie). 2. Analiza warsztatu pracy poety. Podzielenie klasy na dwuosobowe grupy i przydzielenie zadań (załącznik 1 a p wraz z kartą pracy załącznik 2). 3. Prezentacja wyników pracy. Każda grupa typuje przedstawiciela, który występuje w roli poety i przedstawia kilkuzdaniową wypowiedź na temat pracy twórczej. 4. Dokonanie samooceny wiedzy i umiejętności z zakresu liryki (karta samooceny załącznik 3).
58 Propozycje powtórzeniowych jednostek lekcyjnych Przykładowa mapa mentalna z zadania 1.: Temat: Cele: Pisarz i świat przedstawiony. rozumienie pojęć związanych z epiką znajomość cech charakterystycznych dla wybranych gatunków epiki prezentowanie lektury z wykorzystaniem słownictwa dotyczącego świata przedstawionego w utworze epickim Metody, techniki pracy: Formy pracy: metoda zajęć praktycznych, mapa mentalna jednostkowa, grupowa, zbiorowa Materiał: egzemplarze lektur Uwaga. Lekcję należy przeprowadzić po wykonaniu przez uczniów ćwiczeń Przypomnij sobie! z podręcznika, s. 175 (epika). Organizacja lekcji: 1. Opracowanie mapy mentalnej pojęć związanych z epiką: opowiadanie, baśń, legenda, bajka, powieść, narrator, bohater, świat przedstawiony, fabuła, akcja, wątek.
Propozycje powtórzeniowych jednostek lekcyjnych 59 Przykładowa mapa mentalna: 2. Przygotowanie w grupach prezentacji wybranej lektury z uwzględnieniem elementów umieszczonych na mapie mentalnej. Każda grupa opracowuje inną lekturę załącznik 4. 3. Przypomnienie cech gatunków epickich. Przygotowanie argumentów do dyskusji, uzasadniających poszczególne stanowiska. Grupa I Wolę czytać powieści niż opowiadania, bo... (np. przedstawiają szersze tło zdarzeń i większą liczbę bohaterów, fabuła jest bardziej rozbudowana itd.). Wolę czytać opowiadania niż powieści, bo... (np. temat jest wyraźniejszy, krótsza lektura sprawia, że szybko poznajemy rozwiązanie akcji itd.). Grupa II Wolę czytać opowiadania niż baśnie, bo... (np. świat przedstawiony jest bardziej realny, można określić czas, miejsce zdarzeń itd.). Wolę czytać baśnie niż opowiadania, bo... (np. istnieje wyraźny podział na bohaterów dobrych i złych, dobro zawsze zwycięża zło, utwór zawiera elementy fantastyczne itd.).
FILM NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO Temat: Cele: Festiwale filmowe. rozumienie tekstu publicystycznego redagowanie notatki w punktach określanie problematyki i ocena dzieła filmowego redagowanie zaproszenia Metody, techniki pracy: Forma pracy: Materiał: Organizacja lekcji: metoda problemowa, technika grupy nominalnej zbiorowa, grupowa, jednostkowa wybrane filmy krótkometrażowe 1. Gromadzenie i opracowanie informacji o festiwalach filmowych praca w grupach (załącznik 10 a-e 1 ). zapisanie w punktach najważniejszych informacji o festiwalach na kartkach imitujących taśmę filmową. Przykładowe wypełnienie załącznika 10: a) FESTIWALE FILMOWE ŚWIĘTO KINA PRZYKŁADOWE KRYTERIA DOBORU FILMÓW: kraj produkcji, gatunek filmowy, temat. RODZAJE FESTIWALI: duże, międzynarodowe, skromne, organizowane z mniejszym rozmachem. b) ZAŁOŻENIE FESTIWALI FILMOWYCH: PROMOCJA KINA ARTYSTYCZNEGO SŁUŻĄ TEMU: nagrody, recenzje krytyków. 1 Tekst załącznika opracowany napodstawie:a.werner,to jest kino, Warszawa 1999.
Film na lekcjach języka polskiego 85 c) FESTIWALETOOKAZJADOOBEJRZENIA: szczególnie wartościowych filmów, przeglądów twórczości reżyserów, filmów, których nie można zobaczyć w normalnej dystrybucji. FESTWALE TO TAKŻE: niezwykła atmosfera, możliwość podyskutowania. d) NAJBARDZIEJ PRESTIŻOWE FESTIWALE: kategoria A (filmy premierowe): Cannes, Wenecja, Berlin, San Sebastian, Locarno, Karlove Vary, Tokio, Montreal, inne: Toronto, Sundance. e) FESTIWALE W POLSCE Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, Lubuskie Lato Filmowe w Łagowie, Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkich wkrakowie, Festiwal Sztuki Operatorskiej w Toruniu, Warszawski Międzynarodowy Festiwal Filmowy, Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza Ale Kino! w Poznaniu. 2. Klasowy festiwal filmowy: prezentacja kilku filmów krótkometrażowych (lub wybranie kilku filmów znanych całej klasie), określenie problematyki i ocena omawianych filmów, wybranie przez uczniów najlepszego z omawianych filmów. 3. Określenie problematyki filmów, które uczniowie chcieliby zobaczyć na Festiwalu Filmów Młodego Widza praca techniką grupy nominalnej.
86 Film na lekcjach języka polskiego Technika grupy nominalnej: 1. Zadanie pytania: Jakie problemy mogłyby się stać tematem filmów prezentowanych na Festiwalu Filmów Młodego Widza? 2. Udzielanie indywidualnych odpowiedzi na postawione pytanie (uczniowie zapisują swoje odpowiedzi na kartkach każda odpowiedź na jednej kartce). 3. Odczytanie własnych odpowiedzi. 4. Zebranie odpowiedzi. 5. Wyjaśnianie, dopowiadanie i eliminacja powtórzeń. 6. Ponumerowanie odpowiedzi. 7. Każdy uczeń wybiera trzy tematy, które są dla niego najważniejsze (nie musi wybrać własnych). 8. Indywidualny ranking każdej z wybranych odpowiedzi uczeń przyznaje od 1 do 3 punktów. 9. Zestawienie rankingu. Tabela do zestawienia wyników pracy techniką grupy nominalnej: NUMERY KARTEK 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.... 4. Prezentacja wyników pracy. INICJAŁY UCZNIÓW PUNKTY SUMA 5. Opisanie w kilku zdaniach ogólnej treści filmu poruszającego problematykę, która zdobyła najwięcej punktów w klasowym rankingu praca w grupach. 6. Prezentacja wyników pracy. 7. Praca domowa. Zredaguj zaproszenie na festiwal filmowy, wykorzystując podane słownictwo: Serdecznie zapraszamy do udziału... W tym roku zaprezentujemy... Będą również prezentowane filmy... Tradycyjnie przedstawiamy kilka filmów animowanych. Będą wśród nich... Zostaną wręczone nagrody... Gorąco polecamy film... Adresatem festiwalu są... Tegoroczny festiwal... Zachęcamy do...
PROPOZYCJE OPRACOWANIA LEKTUR Joanna Chmielewska Nawiedzony dom TEMAT LICZBA GODZIN Niecodzienne wydarzenia w rodzinie Chabrowiczów. 2 Porozmawiajmy z nimi po prostu jak z ludźmi. 2 Temat: Cele: Niecodzienne wydarzenia w rodzinie Chabrowiczów. wyodrębnianie elementów świata przedstawionego powieści redagowanie artykułów prasowych poprawne zapisywanie tytułów czasopism Metody, techniki pracy: Forma pracy: Przebieg lekcji: problemowa,aktywizująca burzamózgów zbiorowa, jednostkowa 1. Swobodne wypowiedzi uczniów na temat przeczytanej lektury. Dokończenie zdania: Wydarzenia opisane w lekturze określiłbym jako... 2. Tworzenie tytułów (w formie równoważników zdań) artykułów prasowych, informujących o sensacyjnych zdarzeniach przedstawionych w powieści: zgromadzenie wyrazów bliskoznacznych do przymiotnika sensacyjny, np. wyjątkowy, niespotykany, niecodzienny, rzadki, niepowszedni, niesłychany, rewelacyjny, fantastyczny, osobliwy, zadziwiający, niezwykły, zagadkowy, nieoczekiwany, niespodziewany, zaskakujący, tajemniczy, łączenie przymiotników z rzeczownikami, np. strych, okno, szyfr, spadek, zawiadomienia, afera filatelistyczna, paserstwo, rupiecie, reduktorki, pies. 3. Przypomnienie zasad zapisu tytułów gazet i czasopism (wyjaśnienie różnicy w zapisie tytułu książki Nawiedzony dom i czasopisma Nawiedzony Dom ). 4. Opracowanie pierwszej strony (winiety) specjalnego wydania czasopisma Nawiedzony Dom, zawierającej informacje o świecie przedstawionym powieści (załącznik 11). 5. Redagowanie notatek prasowych zgodnych z ułożonymi wcześniej tytułami. 6. Zaimprowizowanie sceny rodzinnej dyskusji, którą rozpoczyna jedna z osób, mówiąc: Posłuchajcie, o czym piszą w wydaniu specjalnym Nawiedzonego Domu! W trakcie dyskusji następuje głośne odczytanie wybranych artykułów. 7. Praca domowa. Narysuj drzewo genealogiczne rodziny Chabrowiczów. W odpowiednich miejscach dorysuj portrety poszczególnych osób. Wyszukaj fragmenty powieści zawierające komizm sytuacyjny lub słowny.
88 Propozycje opracowania lektur Przykładowo wypełniony załącznik 11: