Mobilne systemy baz danych Wykład prowadzi: Mikołaj Sobczak 1
Strategia INFORM Uytkownik informuje system o swoim połoeniu Kada zmiana lokalizacji interakcja uytkownika Informacja o pozycji przechowywana w systemie Mobilne systemy baz danych(2) Aby omówi zagadnienia zwizane z systemami zalenymi od pozycji naley omówi dwie główne strategie aktualizacji połoenia uytkownika mobilnego. Strategia INFORM charakteryzuje si tym, e uytkownik mobilny zobowizany jest do biecego informowania systemu lub innych uytkowników o aktualnej swej pozycji. Cechy wyróniajce t strategi to: uytkownik musi posiada wiedz pozycyjn. Informacj o lokalizacji pozyskuje dowoln metod. wymagana jest transmisja z komputera mobilnego za kadym razem gdy nastpi zmiana pozycji. Przy złym ustawieniu parametrów, okrelajcych czstotliwo wysyłania komunikatów pozycyjnych moe to doprowadzi do bardzo duej sygnalizacji w sieci. -system przed wysłaniem komunikatu nie musi ustala pozycji uytkownika, jest ona znana, gdy jest cały czas utrzymywana przez system. 2
Strategia INFORM Okres wysyłania komunikatów: Metoda czasowa Metoda odległociowa Zmiana współrzdnych Mieszane połczenie kilku technik XX Mobilne systemy baz danych(3) Znane s róne metody zarzdzania czstoci wysyłania komunikatów. Najczciej robi si to periodycznie, a czas pomidzy kolejnymi komunikatami pozycyjnymi czsto zaley od prdkoci uytkownika (inny jest równie w czasie postoju). Inne podejcie polega na wysyłaniu komunikatów po przebyciu okrelonego odcinka drogi. Wreszcie ostatnie skupia si na wysłaniu komunikatu po zmianie współrzdnych geograficznych o okrelone wartoci. Mona równie stosowa te metody równoczenie. 3
Strategia SEARCH Uzytkownik nie wysyła komunikatów pozycyjnych System poszukuje uytkownika przed wysłaniem komunikatu Mobilne systemy baz danych(4) Strategia SEARCH charakteryzuje si tym, e uytkownik mobilny nie informuje systemu lub innych uytkowników o aktualnej swej pozycji. Cechy wyróniajce t strategi to: - uytkownik nie generuje adnych komunikatów zwizanych ze zmian pozycji, nie ma adnej sygnalizacji w sieci - przed wysłaniem wiadomoci do uytkownika zostaj wysłane komunikaty poszukujce, uytkownik odpowiada na danie systemu z okrelonej lokalizacji, powiadamiajc o swoim połoeniu. 4
Strategia SEARCH Zasig zapytania Globalne Lokalne (regionalne) Wybór grupy stacji do wydania zapytania Na podstawie niepewnej lokacji uytkownika Na podstawie zgrubnego oszacowania - uycie strategii INFORM Mobilne systemy baz danych(5) Wyrónia si podział ze wgldu na zasig zapytania na: zapytanie globalne, bardzo kosztowne komunikacyjnie, gdy komunikaty poszukujce wysyłane s do wielu, a w najgorszym przypadku do wszystkich stacji w systemie zapytanie regionalne do wybranej czci stacji bazowych systemu mobilnego. Problemem jest selekcja stacji do wysłania komunikatu poszukujcego uytkownika. Mona tego dokona na podstawie znajomoci ostatniej pozycji uytkownika mobilnego i czasu, jaki upłynł od tego momentu. Drugim sposobem jest połczenie strategii SEARCH ze strategi INFORM, w celu wstpnego, zgrubnego zlokalizowania uytkownika. 5
Zapytania zalene od pozycji Pozycja jeden z najwaniejszych parametrów lub przedmiot zapytania Najczstsze zapytania o: O najbliszy obiekt O wszystkie obiekty w okrelonej odległoci W linii prostej W grafie sieci ulic Mobilne systemy baz danych(6) Pozycja jest traktowana w systemach mobilnych jako dana i to najczciej zmieniajca si ze wszystkich. Pozycja moe by bardzo wanym parametrem zapyta, w sposób istotny implikujcym ich wynik. Pozycja moe by równie przedmiotem zapytania. Zapytania tego typu dzielimy na 1) dotyczce uytkownika ruchomego: - Where is - Gdzie jest Wacek? - Where is the nearest - Gdzie jest najbliszy radiowóz? - How many (show)in the range - Ile naszych samolotów przebywa w promieniu 5 km od lotniska? - How many (show) in the box - Ile taksówek jest teraz na Wildzie? - How many (show)in the area of the objest(s) - Ile karetek jest teraz na stacjach pogotowia? 2) dotyczce obiektów stałych - Where is - Gdzie jest restauracja Palladium? - Where is the nearest - Gdzie jest najbliszy lekarz połonik? - How many (show)in the range - Ile (poka) wszystkie stacje benzynowe w promieniu 5 km? - How many (show) in the box - Ile lotnisk jest w Macedonii? - How many (show)in the area of the objest(s) - poka wszystkie chiskie restauracje w pobliu których s parkingi wielopoziomowe 6
Zapytania zalene od pozycji Szacowanie kosztu zapytania zalenego od pozycji poszukiwanie uytkownika, czas wykonania zapytania koszty komunikacyjne Kompromis pomidzy kosztem a dokładnoci zapytania Mobilne systemy baz danych(7) W systemie mobilnym koszt wydania zapytania jest kombinacj znanego czasu wyszukania w systemie bazodanowym, (ang. database search) oraz opisanego przed chwil wyszukiwania uytkownika (ang. user search). Nie naley zapomina, e cz danych moe znajdowa si na dyskach uytkowników mobilnych, których trzeba zlokalizowa. Dochodz do tego koszty komunikacyjne do znaczne w przypadku połcze bezprzewodowych. Oszacowanie kosztów zapytania nie jest wic spraw prost, a podstawowym problemem jest znalezienie złotego rodka pomidzy kosztami komunikacyjnymi z jednej strony, a dan precyzj odpowiedzi na zapytanie. 7
Przykład Skrócenie czasu odpowiedzi a dokładno Obowizuje strategia Inform Estymacja niepewnego połoenia za pomoc okrgu. Mobilne systemy baz danych(8) Na przykładzie zapytania o pozycj uytkownika mobilnego wida bowiem, e czasami moemy zrezygnowa z dokładnoci na rzecz zmniejszenia kosztów zapytania i skrócenia czasu oczekiwania na odpowied. Przykład: Ile jest pojazdów w dzielnicy Wilda (okrg estymuje zgrubnie pozycj niepewn od ostatniego komunikatu pozycyjnego)? a) 2 b) 2-5 Czy precyzja odpowiedzi na zapytanie jest akceptowalna? Czy trzeba wyda dodatkowe zapytania, uszczegóławiajce lokalizacj pojazdów. 8
Zapytania a serwisy danych Stacja bazowa interfejsem pomidzy mobilnym klientem a czci stacjonarn Klasyczna architektura klient-serwer Problemy spowodowane specyfikrodowiska mobilnego Mobilne systemy baz danych(9) Zapytania wydawane s przez uytkownika mobilnego, a po przesłaniu ich do lokalnej stacji bazowej s realizowane przez serwer stacjonarny. Jest to zwykła architektura klient-serwer, która implikuje w rodowisku mobilnym kilka problemów: - wymiana danych midzy serwerem a komputerem mobilnym odbywa si przez łcza radiowe, co powoduje duy ruch w łczach bezprzewodowych, charakteryzujcych si wszak wskim pasmem (mimo stosowanych metod kompresji), - wymiana taka powoduje te due zuycie zasilania, gdy wszystkie podzespoły s pod napiciem, a nadawanie jest bardzo energochłonne. 9
Zapytania a serwisy danych Jeden ze sposobów zmiana architektury systemu Wprowadzenie i rola Agenta Przeniesienie ruchu na sie szerokopasmow Zmniejszenie transmisji w kanale bezprzewodowym agent Mobilne systemy baz danych(10) Poprzez zmian architektury systemu dy si do wykluczenia tych wad. Przykładem mog by mobilni agenci w systemie ORACLE (ang. Oracle Mobile Agents). Agent zainstalowany na komputerze stacjonarnym komunikuje si z serwerem i główne natenie ruchu ma miejsce w szerokopasmowej sieci tradycyjnej. Praktycznie agent realizuje całe zapytanie, a do uytkownika mobilnego spływaj jedynie dane do interfejsu graficznego, które zostaj wywietlone na ekranie. Mobilni agenci Oracle s dobrym przykładem na rozwizywanie problemów zwizanych z wskim pasmem i wynikajcych z tego opónieniem przesła, poprzez zmniejszenie liczby transmisji w kanale komputer mobilny - stacja bazowa. 10
Zapytania a serwisy danych Rozwizanie alternatywne dla operacji na danie Pojcie DATA ON AIR Duo moliwych implementacji Moliwo przechodzenia do trybu ograniczonego poboru mocy Mobilne systemy baz danych(11) Rozwizaniem alternatywnym dla operacji na danie (ang. on demand) jest periodyczne nadawanie najczciej uywanych informacji w eter. Uytkownik mobilny ciga sobie dane niejako z powietrza (ang. data on air), które tworzy wirtualn baz danych. Poprzez odpowiednie odfiltrowanie potrzebnej aktualnie informacji, otrzymuje błyskawicznie dane o pogodzie, ruchu na drogach, kursach walut czy odlotach samolotów. Wane przy tym jest to, e, wobec rozwoju technologii niskiego poboru mocy, operacje zwizane z nasłuchem i odfiltrowaniem informacji mog odbywa si w trybie zmniejszonego poboru mocy (ang. doze mode). Pracuj wówczas jedynie niektóre komponenty komputera mobilnego i oszczdza si tak wane ródła zasilania. Problemem jest tutaj okrelenie, jakie informacje powinny by wysyłane w eter jako serwisy rozgłoszeniowe. 11
Zapytania a serwisy danych Jakie informacje włcza do serwisów rozgłoszeniowych? Powizanie informacji z miejscem nadawania Podejcie statystyczne i dynamiczne włczanie Priorytetowanie informacji Reklama i ogłoszenia płatne Mobilne systemy baz danych(12) Poniej przedstawiono kilka sposobów rozwizania tego problemu: - wiadomo, e informacje zawarte w serwisach powinny by logicznie powizane z miejscem, w którym s nadawane. Dane o odlotach samolotów bd nadawane w rejonie lotniska, natomiast informacje dla rybaków w rejonie nadmorskim - mog równie by prowadzone statystyki dotyczce najczciej danych informacji i informacje te zostan odpowiednio włczane serwisów. Dynamicznie zmienia si wówczas profil wysyłanych informacji -mona umieszcza przy wybranych danych atrybut niezwykle wany, co pozwala na odpowiednie włczanie tych informacji do serwisów. -moliwe jest umieszczanie w tych serwisach reklam i płatnych ogłosze, które periodycznie s wysyłane przez okres zamówiony przez reklamodawc 12
Transakcje Wykonywana na wzłach mobilnych jak i komputerach stacjonarnych Zachowuje podstawowe własnoci transakcji: atomowo, spójno, izoalacja, spójno Rola serwera-koordynatora Mobilne systemy baz danych(13) Przez transakcj mobiln rozumiemy transakcj rozproszon, której cz moe by wykonywana na komputerach stacjonarnych, a cz na komputerach mobilnych. Serwery zapewniaj poprawne wykonanie operacji: odczytu, zapisu, zatwierdzenia odrzucenia Serwer jest koordynatorem, który otrzymuje operacje zwizane z transakcj od komputera mobilnego i monitoruje ich wykonanie. Jest on take odpowiedzialny za poprawne wykonanie 2PC. 13
Transakcje Właciwoci specyficzne dla rodowiska mobilnego: Długowieczno uwarunkowana czstymi wyłczeniami uytkowników, Podatno na błdy trudne warunki pracy i zawodna komunikacja, Heterogeniczno naturalna własno rodowiska mobilnego. Mobilne systemy baz danych(14) Transakcje w systemie mobilnym charakteryzuj si nastpujcymi właciwociami: - długowieczno (ang. long-lived) - ze wzgldu na due opónienia spowodowane przez komunikacj bezprzewodow oraz na długie okresy wyłcze uytkowników mobilnych. Transakcja musi wówczas czeka, a dany uytkownik mobilny z powrotem przyłczy si do sieci - podatno na błdy (ang. error-prone) - komputer mobilny jest bardziej naraony na eszelkiego rodzaju wypadki, ni komputer stacjonarny (zawodna transmisja typu bezprzewodowego, uszkodzenia, odłczenia) - transakcja mobilna moe da dostpu do rozproszonej, a poza tym heterogenicznej bazy danych, co jest spowodowane równie przemieszczaniem si uytkownika 14
Odłczenia od systemu Długotrwałe odłczenia od systemu Przyczyny: Wyjcie poza zasig systemu Wyłaczenia terminala kocowego (oszczdzanie ródeł zasilania) Wybrane metody version stamp callback break Mobilne systemy baz danych(15) Wpływ na transakcj, w kwestii zapewnienia spójnoci, maj równie operacje odłczenia od systemu. Zakłada si, e uytkownik moe by czsto w takim stanie, oszczdzajc ródła zasilania bd pozostajc poza zasigiem stacji bazowych. Po ponownym włczeniu wzła, moe on próbowa uaktualnienia danych, które w czasie wyłczenia uytkownika zostały nadpisane przez innych. Zjawisko to, spotykane w tradycyjnych systemach rozproszonych, w systemach mobilnych, ze wzgldu na długie okresy wyłcze, nabiera wikszego znaczenia. W konsekwencji, ze wzgldu na cechy charakteryzujce transakcj mobiln, utrzymanie właciwoci ACID transakcji jest trudniejsze ni w systemach tradycyjnych. Istniej róne metody pozwalajce zapobiec tego typu negatywnym zjawiskom. Jednym z nich jest wersjonowanie wersji pliku lub innych danych, jego inkrementacja przy kadym zapisie i sprawdzanie przy nowych zapisach licznika wersji z t, posiadan przez klienta. Z kadym zasobem mona stworzy te list uytkowników, które go pobrały i w przypadku uaktualnienia rozsyła na jej podstawie powiadomienia do zainteresowanych wzłów. 15
Replikacja i migracja danych Mobilno to cigła zmiana topologii sieci Optymalizacja umieszczenia zasobów Replikacja+ruch=migracja Mobilne systemy baz danych(16) Mobilno uytkowników powoduje cigł zmian topologii sieci. Wymaga to od systemu cigłego dostosowywania si do zmiennej sytuacji, do takiego zarzdzania zasobami, by zapewni optymalny dostp przez uytkownika. Wiadomo jest bowiem, e serwer lokalny bdzie mógł najlepiej wiadczy usługi dla mobilnego klienta. Jest to zgodne z zasad, e dostp do danych połoonych bliej jest bardziej efektywny. Potrzeba zapewnienia efektywnego dostpu powoduje cigł replikacj danych. W połczeniu z ruchem uytkownika mobilnego nastpuje niespotykane w systemie klasycznym zjawisko migracji danych. Dane po prostu "wdruj za uytkownikiem, a mówic cilej s replikowane midzy serwerami na trasie ruchu uytkownika. 16
Migracja odpowiedzi Długi czas przetwarzania zapytania, uytkownik zmienił pozycj Nieaktualny wynik zapytania, nieadekwatny do aktualnego połoenia uytkownika TO HOTEL A Gdzie jest najbliszy hotel z chisk restauracj? Mobilne systemy baz danych(17) Zachodzi równie zjawisko migracji odpowiedzi. Zapytanie mona wyda z pozycji p1, a czas wykonania bdzie na tyle długi, e uytkownik bdzie ju si znajdował w pozycji p2. Zapytanie (np. "Gdzie jest najbliszy hotel z chisk restauracj?") moe by wydane w jednej dzielnicy, a czas odpowiedzi systemu bdzie na tyle długi, e w momencie zakoczenia przetwarzania tego zapytania uytkownik bdzie ju w innej dzielnicy. 17
Migracja odpowiedzi Moliwe rozwizania: Wyda zapytanie dla estymowanego połoenia uytkownika Odrzucenie wyniku i ponowne wydanie zapytania, Fragmentacja odpowiedzi i jej przesyłanie do uytkownika mobilnego Mobilne systemy baz danych(18) Moliwe s wówczas dwa główne podejcia: - odrzucanie wyniku - wyznaczenie połoenia uytkownika po estymowanym czasie wykonania zapytania (punkt p2) i wykonanie zapytania dla tej pozycji Gdy nie zaktualizowano pozycji i wydano zapytanie w jednej dzielnicy, to system moe skierowa odpowied do routera geograficznego lub stacji bazowej obsługujcej t dzielnic. Jeli wydano bardziej skomplikowane zapytanie, to fragmenty odpowiedzi mog nadchodzi do rónych lokalizacji, gdy adresat tych danych jest w cigłym ruchu. 18
Depesze adresowane geograficznie Wysyłanie komunikatów sparametryzowanych geograficznie Do uytkownika, o ile jego lokalizacja spełnia kryteria geograficzne Do wszystkich (grupy) w danym rejonie Do wszystkich (grupy), którzy znajd si w danym rejonie w oknie czasowym <t min -t max > Mobilne systemy baz danych(19) Adresowanie geograficzne pozwala na wysłanie komunikatu wyłcznie do uytkowników znajdujcych si na danym obszarze. Mona poda nastpujce przykłady: przesłanie depeszy alarmowej do uytkowników na terenie budynku, lotniska, autostrady zorientowana geograficznie reklama poprzez Internet: np. oferty s wysyłane w promieniu 3 kilometrów od Tesco tworzenie hiperłcz do obiektów w przestrzeni: np. do obiektów bdcych w polu widzenia kamery lub bdcych na mapie. Jako przykłady mona poda: - budynek i informacje o nim, - wysłanie listu do wszystkich w budynku : (mailto:all_in_building) 19
Depesze adresowane geograficznie Uwzgldnienie połoenia uytkownika Warstwa sieciowa Warstwa aplikacji Routing geograficzny Parametr na stronach WWW Mobilne systemy baz danych(20) Aby zapewni działanie powyszych aplikacji, naley rozwiza nastpujce problemy: pozycja powinna by zarówno jednym z elementów protokołów sieciowych, takich jak IP czy ATM jak i funkcjonowa na warstwie aplikacji powinny zosta opracowane metody routingu komunikatów adresowanych geograficznie pozycja powinna by parametrem przy pracy z WWW, aby wybiera dane ze stron połoonych w okrelonej lokalizacji. Funkcjonowa powinny: - odnoniki zalene od pozycji (odległoci) - zakładki zalene od pozycji i odległoci 20
Marszrutyzacja geograficzna Partycjonowanie danych przestrzennych Rozproszenie danych i oblicze Usługi typu multicast i broadcast Róne formy intearaktywnej adresacji Mobilne systemy baz danych(21) Marszrutyzacja geograficzna jest najbardziej niezbdnym elementem powyszych systemów. Umoliwia wysłanie komunikatów do uytkowników w okrelonej lokalizacji jak i wykonywanie zapyta zalenych od pozycji. Odbywa si to w partycjonowanym rodowisku, umozliwiajcym rozproszenie danych i lokalnie wykonywanie oblicze. Wyrónia si dwa zasadnicze pojcia: - geocasting - usługa typu broadcast w ramach zdefiniowanego obszaru - geo-multicasting - usługa typu multicast w ramach zdefiniowanego obszaru Adres komunikatu moe by reprezentowany na nastpujce sposoby: - punkt - koło (rodek, promie) - wielokt (zbiór punktów) Zakłada si, e uytkownik pracuje z interakcyjn map i adresowanie odbywa si za pomoc myszy. Wiadomo zostanie wysłana do wszystkich uytkowników na zaznaczonym obszarze. 21
Marszrutyzacja geograficzna Komponenty systemu GeoHost - komputer uytkownika mobilnego GeNode interfejs pomidzy uytkownikiem i systemem GeoRouter marszrutyzacja depesz pomidzy uytkownikami Mobilne systemy baz danych(22) Przykładowy system GEOCAST, opracowany na Rutgers University, składa si z trzech głównych komponentów. Aplikacja GeoHost znajduje si na komputerach zdolnych do wysyłania i odbierania depesz adresowanych geograficznie. Jej podstawowe funkcje to: - utrzymywanie informacji pozycyjnej - utrzymywanie adresu lokalnego GeoNode - umoliwienie wszystkim lokalnym procesom korzystanie z depesz adresowanych geograficznie Wzeł GeoNode słuy jako bramka do systemu. Jego główne zadanie to przechowywanie nadchodzcych depeszy przez ich czas ycia i okresowe wysyłanie ich do wszystkich podsieci z nim skojarzonych. Kada podsie lub komórka moe by skojarzona z jednym wzłem GeoNode. Czas ycia wiadomoci okrelony jest przez nadawc, jest wany ze wzgldu na mobilno uytkowników. Wiadomoci s przez wzeł GeoNode szeregowane na podstawie nastpujcych kryteriów: - rozmiar depeszy - priorytet depeszy - przepustowo medium GeoRouter jest odpowiedzialny za przesłanie depeszy od nadawcy do adresata. Realizuje to poprzez funkcj routingu geograficznego. Kady GeoRouter pokrywa swym zasigiem pewien obszar terenu. Powstaje on poprzez zsumowanie wszystkich obszarów pokrywanych przez skojarzone z nim GeoNodes. GeoRoutery tworz struktur hierarchiczn. 22
Marszrutyzacja geograficzna Nagłówek depeszy zawiera informacje geograficzne adres depeszy Róne podejcia Zmiana protokołu IP Budowa sieci nad protokołem IP Inne podejcie: nie współrzdne geograficzne, lecz obecno w zasigu stacji bazowej Mobilne systemy baz danych(23) Metoda marszrutyzacji geograficznej (ang. Geographic Routing Method - GEO) uywa wielokta bezporednio w nagłówku depeszy. Dy si, by GEO był zaimplementowany w protokole IP i w warstwie aplikacji. Ponad sieci a Internet bdzie funkcjonowa wirtualna sie, w której obowizywa bdzie adresowanie geograficzne. Stanie si tak dziki routerom geograficznym. Bd one uywały protokołu IP do tunelowania wszdzie tam, gdzie nie funkcjonuje adresowanie geograficzne. Dy si do automatycznego konfigurowania tabel routingu. Czasami, zamiast dokładnego lokalizowania uytkownika, polega si tylko na lokalizacji uytkownika z dokładnoci do stacji bazowej. Podejcie to ma głównie zastosowanie w systemach wewntrzbudynkowych. 23
Marszrutyzacja geograficzna Wysłanie depeszy z GH do GN Wyznaczenie obszaru pokrycia Całkowite pokrycie (zawieranie) Czciowe pokrycie Brak pokrycia Wysłanie depeszy do odpowiednich GN i GR Mobilne systemy baz danych(24) Wysłanie depeszy adresowanej geograficznie składa si z trzech kroków: Wysłanie depeszy: - GeoHost dostarcza adres IP lokalnego wzła GeoNode - depesza zostaje wysłana do GeoNode a nastpnie otrzymuje j GeoRouter Przekazanie midzy routerami: - GeoRouter wyznacza cz wspóln swego obszaru pokrycia i wielokta okrelajcego adres. S trzy moliwoci: - adres zawiera si w obszarze pokrycia - GeoRouter ustala wszystkie wzły GeoNode i GeoRouters lece niej w hierarchii, które zawieraj cho czciowo podany adres i wysyła do nich depesze - adres i obszar pokrycia nie maj czci wspólnej - depesza zostanie przekazana do GeoRouter'a na wyszym poziomie hierarchii - adres i obszar pokrycia czciowo si pokrywaj - GeoRouter ustala wszystkie wzły GeoNode i GeoRouters lece niej w hierarchii, które zawieraj cho czciowo podany adres i wysyła do nich depesze, kopia depeszy zostaje przekazana do GeoRouter'a na wyszym poziomie hierarchii 24
Marszrutyzacja geograficzna Przechowywanie depeszy przez czas ycia Okresowe wysyłanie w eter Nasłuchiwanie Znalezienie nagłówka depeszy cignicie depeszy n1 n2 n3 n4 n6 n7 m1 m2 m3 m4 m6 m7 Mobilne systemy baz danych(25) Odbiór depeszy: - GeoNode przechowuje depesze przez jej czas ycia, dołcza j do której z grup depeszy - okresowo wysyła dan grup w eter, jednoczenie w specjalnym kanale wysyłane s nagłówki depesz z adresami - GeoHost nasłuchuje na tym kanale i po stwierdzeniu, e depesza jest do niego adresowana (zawieranie si własnej pozycji w adresie) - znajc adres grupy powoduje cignicie depeszy (odfiltrowanie) Jak wida idea routingu geograficznego, połczona z partycjonowaniem danych przestrzennych, w prosty sposób moe by zaimplementowana w partycjonowanym geograficznie rodowisku. 25
Dzikuj za uwag Mobilne systemy baz danych(26) 26