Tadeusz Truskolaski TRANSPORT A DYNAMIKA WZROSTU GOSPODARCZEGO W POŁUDNIOWO-WSCHODNICH KRAJACH BAŁTYCKICH Białystok 2006
SPIS TREŚCI WSTĘP 7 ROZDZIAŁ I WZROST GOSPODARCZY I JEGO ZWIĄZKI Z TRANSPORTEM W ŚWIETLE TEORII EKONOMICZNCH 13 1. Wybrane teorie rozwoju i wzrostu gospodarczego 13 2. Teorie i prawa rozwoju transportu 25 3. Znaczenie transportu we wzroście gospodarczym 30 3.1. Transport na tle procesów gospodarczych 30 3.2. Transport jako sektor wytwórczy 38 3.3. Transport a ograniczenie bezrobocia 40 3.4. Transport jako katalizator współczesnych procesów sieciowego rozwoju 41 3.5. Transport w procesach dyfuzji efektów wzrostu 42 3.6. Transport a peryferyzacja regionów 44 4. Transport na tle czynników i barier wzrostu gospodarczego 45 4.1. Czynniki wzrostu gospodarczego i ich związki z transportem 47 4.2. Transport a bariery wzrostu gospodarczego 50 4.2.1. Bariery ekologiczne 51 4.2.2. Bariery pozaekologiczne 52 4.2.3. Bariery kreowane 54 ROZDZIAŁ II INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA W GOSPODARCE 55 1. Infrastruktura jako element systemu gospodarczego.'. 55 1.1. Istota infrastruktury 55 1.2. Klasyfikacja infrastruktury 57 1.3. Właściwości infrastruktury 60 1.3.1. Cechy inwestycji i obiektów infrastrukturalnych 60 1.3.2. Cechy usług infrastrukturalnych 62 1.3.3. Specyfika rynku infrastruktury 64
1.4. Funkcje infrastruktury 66 2. Miejsce transportu w infrastrukturze gospodarczej - podstawowe pojęcia 69 2.1. Klasyfikacja infrastruktury transportowej 69 2.2. Istota potrzeb transportowych 73 2.2.1. Źródła potrzeb transportowych 73 2.2.2. Cechy potrzeb transportowych 75 2.3. Funkcje transportu 75 3. Infrastruktura a determinanty wzrostu popytu na transport 77 4. Analiza relacji transport- środowisko 78 4.1. Polityka ekologiczna Unii Europejskiej 80 4.2. Współzależność transportu i środowiska 82 4.3. Wpływ transportu na ekosystemy, zdrowie i życie ludzi 83 4.4. Internalizacja kosztów 86 ROZDZIAŁ III ZMIANY W POLITYCE TRANSPORTOWEJ W KONTEKŚCIE TRANSFORMACJI USTROJOWEJ I PRZYSTĄPIENIA DO UNII EUROPEJSKIEJ 89 1. Teoretyczne rozważania dotyczące transportu w okresie transformacji ustrojowej 89 1.1. Transport w okresie transformacji 90 1.2. Zmiany instytucjonalne w transporcie w Europie Środkowej i Wschodniej 92 2. Cechy i założenia polityki transportowej 94 3. Integracja europejska w zakresie ujednolicenia polityki transportowej 96 3.1. Cele integracji europejskiej w odniesieniu do transportu 96 3.2. Zadania integracji europejskiej w odniesieniu do transportu 97 3.3. Funkcje integracji europejskiej w odniesieniu do transportu 99 3.4. Dostosowanie transportu do wymogów Unii Europejskiej 101 3.4.1. Transport samochodowy 101 3.4.2. Transport kolejowy 102 3.4.3. Transport wodny śródlądowy i transport morski 103 3.4.4. Transport lotniczy 105 3.5. Transeuropejskie Sieci Transportowe (TEN) 106 3.6. Wsparcie finansowe - fundusze unijne 109 3.7. Transport kombinowany 110 4. Ogólne uwarunkowania rozwoju transportu w badanych krajach 114
ROZDZIAŁ IV TRANSPORT SAMOCHODOWY A WZROST GOSPODARCZY PAŃSTW BAŁTYCKICH 121 1. Transport samochodowy w kontekście uwarunkowań rozwojowych 121 1.1. Sieci drogowe 122 1.2. Tabor samochodów)'i firmy transportowe 124 1.3. Pasażerski transport samochodów}' 128 1.4. Przewozy ładunków w transporcie samochodowym 130 2. Transport samochodów}' a transportochłonność gospodarki 132 3. Transport samochodów} 7 a dynamika wzrostu gospodarczego 133 4. Związek pomiędzy popytem na transport samochodów}' a wzrostem gospodarczym analiza korelacji kanonicznej 135 4.1. Specyfikacja zbiorów zmiennych do analizy kanonicznej 135 4.2. Wyniki analizy korelacji kanonicznej 138 ROZDZIAŁ V TRANSPORT KOLEJOWY A WZROST GOSPODARCZY PAŃSTW 1. Poziom rozwoju transportu kolejowego 151 2. Składniki infrastruktur}'ekonomicznej kolei i ich wykorzystanie 152 3. Przewozy ładunków, poziom pracy przewozowej i ich uwarunkowania... 154 3.1. Praca przewozowa transportu pasażerskiego 154 3.2. Przewozy ładunków transportem kolejowym 155 3.3. Kolejowe przewozy wewnątrzkrajowe 158 4. Determinanty rozwoju transportu multimodalnego z wykorzystaniem kolei. ~.'. 159 5. Zależności pomiędzy zapotrzebowaniem na transport kolejowy a wzrostem gospodarczym analiza korelacji kanonicznej 160 5.1. Specyfikacja zbiorów zmiennych do analizy kanonicznej 160 5.2. Wyniki analizy korelacji kanonicznej 161 ROZDZIAŁ VI TRANSPORT MORSKI A WZROST GOSPODARCZY PAŃSTW BAŁTYCKICH 173 1. Transport morski a gospodarka 173 2. Produkcja usług i praca przewozowa w transporcie morskim 176 2.1. Pasażerski transport morski ' 176 2.2. Przewozy ładunków w transporcie morskim 177 2.3. Zdolność przeładunkowa portów morskich 179 3. Związek pomiędzy popytem na transport morski a wzrostem gospodarczym analiza korelacji kanonicznej 180 3.1. Specyfikacja zbiorów zmiennych do analizy kanonicznej 180 3.2. Wyniki analizy korelacji kanonicznej 181
ROZDZIAŁ VII POZOSTAŁE RODZAJE TRANSPORTU I ICH INTERAKCJE ZE WZROSTEM GOSPODARCZYM 191 1. Rynek usług transportu wodnego śródlądowego 191 2. Żegluga śródlądowa w systemie transportowym poszczególnych krajów 192 3. Substytucyjność i komplementarność żeglugi śródlądowej 193 4. Transport lotniczy jako ogniwo systemu transportowego 194 4.1. Porty lotnicze 195 4.2. Pasażerski transport lotniczy 196 4.3. Przewozy ładunków transporcie lotniczym 197 5. Transport rurociągów}' w południowo-wschodnich krajach bałtyckich... 198 6. Zależność pomiędzy zapotrzebowaniem na transport lotniczy i rurociągów}' a wzrostem gospodarczym-analiza korelacji kanonicznych 200 6.1. Transport lotniczy 200 6.1.1. Specyfikacja zbiorów zmiennych do analiz}' kanonicznej 200 6.1.2. Wyniki analizy korelacji kanonicznej 200 6.2. N Transport rurociągów}' 212 6.2.1. Specyfikacja zbiorów zmiennych do analizy kanonicznej 212 6.2.2.Wyniki analizy korelacji kanonicznej 212 ROZDZIAŁ VIII MODEL TRANSPORTU I KIERUNKI POLITYKI TRANSPORTOWEJ POŁUDNIOWO-WSCHODNICH KRAJÓW BAŁTYCKICH 219 1. Ogólny model transportu w krajach południowo-wschodniego Bałtyku.. 219 1.1. Specyfikacja modelu miękkiego transportu 219 1.2. Estymacja i weryfikacja modelu miękkiego transportu 221 2. Prognozy w zakresie rozwoju transportu 229 3. Instytucje i kierunki polityki transportowej południowo-wschodnich ktajów bałtyckich 234 ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI 241 BIBLIOGRAFIA 245 SPIS TABEL 261 SPIS WYKRESÓW 265 SPIS RYSUNKÓW 269 ANEKS STATYSTYCZNY 271