Adresaci: Studia przeznaczone są dla osób zajmujących się leczeniem zaburzeń psychicznych psychologów i lekarzy osób zorientowanych na zdobycie umiejętności i doskonalenie praktyki klinicznej w dziedzinie leczenia zaburzeń psychicznych metodami psychoterapii o dowiedzionej empirycznie skuteczności. Cel: Program czteroletnich, dwustopniowych studiów podyplomowych w psychoterapii poznawczo-behawioralnej został opracowany w celu umożliwienia Uczestnikom zdobycia wiedzy i umiejętności pozwalających na samodzielne prowadzenie psychoterapii zaburzeń psychicznych występujących u osób dorosłych, dzieci i młodzieży a także na zastosowanie umiejętności psychoterapeutycznych w rozumieniu i rozwiązywaniu problemów emocjonalnych jednostki, nie spełniających kryteriów rozpoznawania zaburzeń psychicznych określonych klasyfikacjami DSM i ICD. Uzyskana podczas studiów wiedza stanowi podstawę wykonywania zawodu psychoterapeuty - dotyczy zagadnień specyficznych dla psychoterapii poznawczej i behawioralnej, a także zagadnień ogólnych związanych z funkcjonowaniem psychicznym człowieka, psychopatologią i zróżnicowanymi metodami leczenia zaburzeń psychicznych, metodami weryfikacji empirycznej skuteczności oddziaływań terapeutycznych, zagadnieniami etycznymi i prawnymi w psychoterapii. Tematyka i organizacja zajęć: Program uwzględnia trzy główne obszary tematyczne: a) Mechanizmy powstawania i leczenia zaburzeń psychicznych - teoria i praktyka psychoterapii. b) Superwizja pracy terapeutycznej c) Rozwój osobisty. Ukończenie studiów I stopnia zapewnia uzyskanie wiedzy teoretycznej i praktycznej niezbędnej do rozpoczęcia praktyki terapeutycznej. Program realizowany jest w formie dwudniowych spotkań wykładowo warsztatowych odbywających się raz w miesiącu. Każdy blok zajęć to 20-25 godzin lekcyjnych (w sumie 360 godzin). Zajęcia prowadzone są przez wykładowców polskich i zagranicznych. II etap studiów przeznaczony jest dla osób prowadzących terapię poznawczo-behawioralną, pragnących po jego zakończeniu ubiegać się o certyfikat psychoterapeuty. Jego podstawową część stanowi superwizji pracy terapeutycznej oraz dyskusja przypadków klinicznych oraz warsztaty doskonalące (w sumie 360 godzin). Program obejmuje również 100 godzin wykładów fakultatywnych, 100 godzin rozwoju osobistego i 360 godzin stażu klinicznego. Program jest zgodny ze standardami szkolenia i posiada rekomendację Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (członka European Association for Behavioural and Cognitive Therapies), minimami programowymi szkoleń w psychoterapii określanymi w pracach nad ustawą o zawodzie psychoterapeuty w MZiOS i pracach Polskiej Rady Psychoterapii. 1
Warunki zaliczenia: Po I etapie - egzamin pisemny - sprawdzian wiedzy teoretycznej. Po II etapie egzamin zgodny ze standardami PTTPB (www.pttpb.pl) podsumowujący dysponowanie umiejętnościami praktycznymi, postawą osobistą umożliwiającą prowadzenie psychoterapii poznawczo-behawioralnej osób z zaburzeniami psychicznymi Czas trwania:i stopień cztery semestry, II stopień cztery semestry, razem osiem semestrów, ponad 1200 godzin z czego 720 wykładów, warsztatów i superwizji. Dokument ukończenia studiów: Po I etapie Absolwenci otrzymują zaświadczenie o ukończeniu I Etapu studiów w psychoterapii poznawczobehawioralnej. Po II etapie Absolwenci otrzymują, przewidziane ustawą, świadectwo ukończenia Studiów Podyplomowych w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej. Ukończenie II etapu studiów uprawnia także do ubiegania się o Certyfikat Psychoterapeuty Poznawczo- Behawioralnego Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (PTTPB), Certyfikat EABCT Program realizowany w wydziałach SWPS: SOPOT, WARSZAWA, POZNAŃ, KATOWICE SWPS SOPOT kierownik merytoryczny mgr Ida Derezińska SWPS KATOWICE kierownik merytoryczny mgr, lek med. Magdalena Skotnicka-Chaberek SWPS POZNAŃ kierownik merytoryczny dr n med. Artur Wiśniewski 2
PROGRAM SZCZEGÓŁOWY: Program czteroletnich, dwustopniowych studiów podyplomowych w psychoterapii poznawczo-behawioralnej został opracowany w celu umożliwienia Uczestnikom zdobycia wiedzy i umiejętności pozwalających na samodzielne prowadzenie psychoterapii zaburzeń psychicznych występujących u osób dorosłych, dzieci i młodzieży a także na zastosowanie umiejętności psychoterapeutycznych w rozumieniu i rozwiązywaniu problemów emocjonalnych jednostki, nie spełniających kryteriów rozpoznawania zaburzeń psychicznych określonych klasyfikacjami DSM i ICD. Uczestnikami studiów są osoby z wykształceniem wyższym psychologicznym lub medycznym, zorientowane na zdobycie umiejętności i doskonalenie praktyki klinicznej. Uzyskana podczas studiów wiedza stanowi podstawę wykonywania zawodu psychoterapeuty - dotyczy zagadnień specyficznych dla psychoterapii poznawczej i behawioralnej a także zagadnień ogólnych związanych z funkcjonowaniem psychicznym człowieka, psychopatologią i zróżnicowanymi metodami leczenia zaburzeń psychicznych, metodami weryfikacji empirycznej skuteczności oddziaływań terapeutycznych, zagadnieniami etycznymi i prawnymi w psychoterapii. Program uwzględnia trzy główne obszary tematyczne: I. Mechanizmy powstawania i leczenia zaburzeń psychicznych - teoria i praktyka psychoterapii. II. Superwizja III. Rozwój osobisty Wykładowcami są licencjonowani psychoterapeuci poznawczo behawioralni, osoby z doświadczeniem klinicznym i dydaktycznym, polscy i zagraniczni specjaliści w omawianej dziedzinie. 3
OPIS ZAWARTOŚCI MERYTORYCZNEJ PROGRAMU I. MECHANIZMY POWSTAWANIA I LECZENIA ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH - TEORIA I PRAKTYKA PSYCHOTERAPII A. TEORIA I PRAKTYKA PSYCHOTERAPII POZNAWCZO BEHAWIORALNEJ A.1. Zagadnienia ogólne Historia, główne założenia terapii poznawczych i behawioralnych, metodologia badań w psychoterapii, aktualny stan badań w dziedzinie psychoterapii poznawczych i behawioralnych. Poznawcze czynniki podatności na zachorowanie i mechanizmy utrzymywania się zaburzenia Konceptualizacja przypadku i określenie celów terapii, zaplanowanie strategii terapeutycznych, metody określania skuteczności podjętych interwencji terapeutycznych Podstawowe techniki terapeutyczne terapia poznawcza Podstawowe techniki terapeutyczne terapia behawioralna Relacja terapeutyczna i jej znaczenie w terapii poznawczo - behawioralnej A.2 Zagadnienia szczegółowe Zaburzenia nastroju (depresja - zaburzenia depresyjne nawracające, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, utrwalone zaburzenia nastroju dystymia). Diagnoza, modele poznawcze powstawania i utrzymywania się zaburzeń oraz specyfika terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń nastroju. Badania dotyczące skuteczności terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń nastroju Cześć praktyczna - Dostępne protokoły terapeutyczne. Techniki typowo stosowane w leczeniu zaburzeń nastroju. Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną (fobie społeczne, fobie proste i napady paniki, zaburzenie lękowe uogólnione, zaburzenie obsesyjno kompulsyjne, PTSD, zaburzenia somatyzacyjne). Diagnoza, modele poznawcze powstawania i utrzymywania się zaburzeń oraz specyfika terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń nastroju. Badania dotyczące skuteczności terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń lękowych Cześć praktyczna - Dostępne protokoły terapeutyczne. Techniki typowo stosowane w leczeniu zaburzeń lękowych. Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych. Diagnoza, modele poznawcze zaburzeń oraz specyfika terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń osobowości. Badania dotyczące skuteczności terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń osobowości Cześć praktyczna: planowanie leczenia-techniki typowo stosowane w leczeniu zaburzeń osobowości. Panowanie nad złością, terapia pacjentów z myślami i tendencjami samobójczymi. 4
Zaburzenia seksualne. Diagnoza, specyfika terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń seksualnych. Badania dotyczące skuteczności terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń seksualnych Zaburzenia odżywiania się. Diagnoza, modele poznawcze powstawania i utrzymywania się zaburzeń oraz specyfika terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń odżywiania się. Badania dotyczące skuteczności terapii poznawczo behawioralnej. Cześć praktyczna - Dostępne protokoły terapeutyczne. Techniki typowo stosowane w leczeniu zaburzeń odżywiania się. Zaburzenia psychiczne występujące u dzieci i młodzieży. Diagnoza, modele behawioralne i poznawcze powstawania i utrzymywania się zaburzeń oraz specyfika terapii poznawczo behawioralnej zaburzeń internalizacyjnych i eksternalizacyjnych. Badania dotyczące skuteczności terapii poznawczej i behawioralnej w leczeniu zaburzeń psychicznych występujących u dzieci i młodzieży.integracja terapii indywidualnej i rodzinnej. Interwencje środowiskowe Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe Diagnoza, uwarunkowania biologiczne i deficyty poznawcze w schizofrenii. Modele poznawcze powstawania i utrzymywania się zaburzeń oraz specyfika terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu zaburzeń z grupy schizofrenii. Badania dotyczące skuteczności terapii poznawczo behawioralnej. Cześć praktyczna - Dostępne protokoły terapeutyczne. Techniki typowo stosowane w leczeniu schizofrenii. Psychoedukacja i rehabilitacja. Integracja terapii indywidualnej i rodzinnej. Interwencje środowiskowe Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych. Diagnoza, modele poznawcze zaburzeń oraz specyfika terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu uzależnień. Badania dotyczące skuteczności terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu uzależnień Cześć praktyczna: planowanie leczenia - techniki typowo stosowane w leczeniu zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych. Motywacja do terapii interwencje motywujące Organiczne zaburzenia psychiczne, nieorganiczne zaburzenia snu Poznawczo behawioralna terapia rodzinna, małżeńska, grupowa B. OGÓLNE ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE ZDROWIA PSYCHICZNEGO, PSYCHOPATOLOGII I LECZENIA ZABURZEŃ PSCYHICZNYCH: I.1 Zagadnienia ogólne dotyczące funkcjonowania psychicznego człowieka Koncepcje psychologiczne, biologiczne i filozoficzne funkcjonowania psychicznego człowieka Psychopatologia. Diagnoza psychologiczna i psychiatryczna Biologiczne podstawy zaburzeń psychicznych Metody leczenia zaburzeń psychicznych główne kierunki psychoterapii, farmakoterapia 5
I.2 Zagadnienia ogólne w psychoterapii: Zagadnienia etyczne i prawne w psychoterapii Podstawowe umiejętności psychoterapeutyczne Formy psychoterapii - psychoterapia indywidualna, grupowa, rodzinna i małżeńska II. SUPERWIZJA Superwizja grupowa terapii prowadzonych przez uczestników kursu. W ciągu czterech lat studiów każdy z Uczestników powinien poprowadzić terapię co najmniej dziesięciu pacjentów prezentujących co najmniej trzy różne obszary problemowe. Podczas superwizji terapeuta przedstawia problem pacjenta, konceptualizację problemu, diagnozę kliniczną, plan terapii, zastosowane techniki terapeutyczne. Analizowane są problemy w terapii. Celem superwizji jest pomoc terapeucie w rozwiązaniu problemów pojawiających się na różnych etapach terapii. Jednym z elementów superwizji jest analiza relacji terapeutycznej, a także przekonań, schematów terapeuty mogących mieć wpływ na proces terapii, dlatego cześć superwizji zaliczana jest również do rozwoju osobistego terapeuty. Superwizja odbywa się w oparciu o opis terapii przez terapeutę, analizę nagrań audio i/lub video sesji terapeutycznych. III.ROZWÓJ OSOBISTY Rozwój osobisty w terapii poznawczej jest uznawany za odpowiednik terapii własnej w innych nurtach terapeutycznych. Ideą rozwoju własnego zawartą w minimach programowch European Association for Behavioural and Cognitive Therapies (EABCT) jest zastosowanie koncepcji poznawczej do rozumienia własnych schematów poznawczych, emocji i strategii behawioralnych terapeuty mogących mieć wpływ na relację terapeutyczną z pacjentem i stosowanie interwencji terapeutycznych (teoria więzi a schematy poznawcze, genogram z punktu widzenia terapii poznawczej, część superwizji odnosząca się do analizy przekonań terapeuty). FORMY REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu studiów ma charakter dwustopniowy. Stopień I pierwsze dwa lata kształcenia podyplomowego mają charakter teoretyczny i praktyczny (wykłady, warsztaty, ćwiczenia). Podczas pierwszych dwóch lat realizowane są zagadnienia dotyczące powstawania i leczenia zaburzeń psychicznych w koncepcji poznawczej i behawioralnej. Uczestnicy zdobywają wiedzę teoretyczną i umiejętności praktyczne stanowiące podstawę warsztatu psychoterapeuty ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki pracy psychoterapeuty poznawczo-behawioralnego. Część ćwiczeń, których podstawą są doświadczenia własne Uczestników studiów (analiza schematów poznawczych, praca z własnymi automatycznymi myślami zaliczana) jest zaliczana do rozwoju osobistego. Zaliczenie stopnia I oznacza szerokie przygotowanie do pracy terapeutycznej pod superwizją, uczestnicy powinni dysponować wiedzą dotyczącą diagnozy, konceptualizacji i planowania terapii oraz 6
umiejętnościami umożliwiającymi terapię niepowikłanych, najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń psychicznych, powinni także umieć zidentyfikować czynniki mogące ułatwiać i utrudniać proces terapii. Tematy realizowane podczas studiów I stopnia obejmują: Podstawy terapii poznawczej i behawioralnej, Diagnoza psychologiczna, Psychopatologia ogólna i biologiczne mechanizmy powstawania zaburzeń psychicznych, Ogólne zasady kontaktu psychoterapeutycznego, Techniki terapii poznawczej, Techniki terapii behawioralnej, oraz psychoterapię poznawczo behawioralną poszczególnych zaburzeń psychicznych wymienionych w pkt A2 opisu merytorycznego programu. Zaliczenie stopnia pierwszego umożliwia kontynuację studiów stopnia II. Stopień II ostatnie dwa lata kształcenia podyplomowego poświęcone są doskonaleniu podstawowych umiejętności terapeutycznych. Mają charakter spotkań wykładowo- warsztatowych poświeconych dodatkowym formom psychoterapii (terapia grupowa, rodzinna małżeńska) oraz zaburzeniom psychicznym o mniejszym rozpowszechnieniu a także spotkań superwizyjnych w małych 5-6 osobowych grupach, odbywających się raz w miesiącu, podczas których terapeuci prezentują własną pracę terapeutyczną. W ciągu trzech lat kursu każdy z Uczestników powinien poprowadzić terapię co najmniej dziesięciu pacjentów prezentujących co najmniej trzy różne obszary problemowe. Podczas superwizji terapeuta przedstawia problem pacjenta, konceptualizację problemu, diagnozę kliniczną, plan terapii, zastosowane techniki terapeutyczne, prezentuje nagrania audio lub video z sesji terapeutycznych. Analizowane są problemy w terapii. Celem superwizji jest pomoc terapeucie rozwiązaniu problemów pojawiających się na różnych etapach terapii. Jednym z elementów superwizji jest analiza relacji terapeutycznej, a także przekonań, schematów terapeuty mogących mieć wpływ na proces terapii, dlatego cześć superwizji zaliczana jest również do rozwoju osobistego terapeuty. Zaliczenie drugiego stopnia (po spełnieniu warunków formalnych ukończenia studiów) stanowi egzamin końcowy, którego pozytywny wynik, uprawnia do ubiegania się o Certyfikat Psychoterapeuty Poznawczo- Behawioralnego PTTPB Program studiów ( Stopień I i Stopień II) realizowany jest w formie: - obowiązkowych dwudniowych spotkań wykładowo warsztatowych (stopień I) lub superwizyjnych i wykładowch (stopień II) odbywających się raz w miesiącu, w soboty i niedziele, przez cztery lata. Każdy blok zajęć to 20 godzin lekcyjnych. Zajęcia prowadzone są przez wykładowców polskich i zagranicznych. (w sumie 720 godzin, zawarte w opłacie czesnego) - wykładów i warsztatów fakultatywnych W ciągu czterech lat trwania studiów Uczestnicy zobowiązani są do uczestnictwa w wykładach, warsztatach lub konferencjach poświęconych w całości lub częściowo psychoterapii poznawczo - behawioralnej. Wybór tematyki organizatora i miejsca jest dowolny, czas i temat powinien zostać odnotowany w indeksie. (100 godzin). 7
- stażu klinicznego w wymiarze minimum 3 miesięcy (360 godzin) - rozwoju osobistego (terapii własnej) udokumentowanie minimum 100 godzin z czego 50 godzin realizowanych jest ramach programu studiów ( zawartych w opłacie czesnego) WARUNKI ROZPOCZĘCIA I UKOŃCZENIA STUDIÓW Kwalifikacja: Studia przeznaczone są dla osób zajmujących się leczeniem zaburzeń psychicznych głównie psychologów i lekarzy. Warunkiem wstępnym uczestnictwa w szkoleniu jest przedstawienie dyplomu ukończenia wyższej uczelni oraz życiorysu zawierającego informacje o dotychczasowej praktyce klinicznej, doświadczeniu zawodowym oraz spełnienie wymogów formalnych dotyczących opłaty kwalifikacyjnej, płatności czesnego w SWPS. Kwalifikacji dokonuje Kierownik studiów na podstawie przedstawionych dokumentów. Kandydat może zostać poproszony na rozmowę kwalifikacyjną. W kwalifikacji decyduje kolejność zgłoszeń, ze względu na warsztatowy charakter zajęć uwzględniany jest także skład grupy zróżnicowany pod względem doświadczenia klinicznego (wskazane aby w grupie znalazły się osoby o różnym stażu i profilu zainteresowań klinicznych), i zawodowego (psycholodzy/lekarze) Uczestnicy studiów są jednocześnie członkami Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (PTTPB) przez cały czas trwania szkolenia. Do ubiegania się o Certyfikat PTTPB mają prawo jedynie członkowie PTTPB nie zalęgający w składkach członkowskich za cały czas trwania rekomendowanego szkolenia. Warunki ukończenia I stopnia studiów Uczestnictwo w wymaganej ilości godzin szkolenia (360 godzin zajęć obowiązkowych, możliwa nieobecność nie przekraczająca 60 godzin zajęć w ciągu 2 lat) Sprawdzian wiedzy teoretycznej zaliczony z wynikiem pozytywnym. Wskazane jest odbycie stażu klinicznego, terapii własnej i części wykładów fakultatywnych podczas pierwszych dwóch lat zajęć, nie jest to jednak warunek konieczny zaliczenia I stopnia studiów Warunek rozpoczęcia II stopnia studiów podyplomowych: Ukończenie I stopnia z wynikiem pozytywnym. Czas rozpoczęcia studiów II stopnia bez ponownego zaliczania sprawdzianu wiedzy teoretycznej nie może przekraczać 2 lat 8
Warunek ukończenia II stopnia studiów podyplomowych i dopuszczenia do egzaminu końcowego Spełnienie wymogów formalnych: 1.Uczestnictwo w wymaganej ilości godzin szkolenia obowiązkowego, udokumentowanie odbycia zajęć fakultatywnych w ilości wymaganej programem kursu, udokumentowane odbycie stażu klinicznego i pracy własnej 2. Przedstawienie na piśmie czterech opisów prowadzonych i terapii pacjentów prezentujących trzy różne problemy kliniczne, 3. Przedstawienie nagrań audio lub video dwóch sesji terapeutycznych 4. Przygotowanie do publikacji przeglądu piśmiennictwa dotyczącego wybranego tematu, lub publikacja wyników badań przeprowadzonych w ramach terapii poznawczo-behawioralnej (pierwszy autor) 5. Rekomendacja superwizora prowadzącego 6. Brak zaległości w opłatach Egzamin końcowy - obejmuje teorię i praktykę terapii poznawczo-behawioralnej, dyskusję przedstawionych opisów przypadków klinicznych, ocenę przedstawionych materiałów. Egzamin końcowy jest egzaminem ustnym indywidualnym odbywającym się w określonym przez organizatorów terminie. Przystąpienie do egzaminu końcowego w czasie późniejszym niż dwa lata od ukończenia II stopnia studiów niesie za sobą konieczność kolejnego przedstawienia przypadków klinicznych nagrań sesji. Pozytywny wynik egzaminu, w świetle obowiązujących przepisów uprawnia do ubiegania się o Certyfikat Psychoterapeuty Poznawczo-Behawioralnego PTTPB. Komisję egzaminacyjną stanowią trzy osoby z certyfikatem Superwizora dydaktyka PTTPB. Jeżeli do czasu ukończenia studiów zmienią się uregulowania PTTPB i/lub MZiOS dotyczące procedur egzaminacyjnych do certyfikatu psychoterapeuty - SWPS zastrzega sobie prawo dostosowania do tych przepisów. Materiały egzaminacyjne są archiwizowane, przechowywane przez 10 lat i udostępniane na życzenie odpowiednim, uprawnionym władzom PTTPB i MZiOS 9