Warsaw City Report Q2 29 Warszawski Rynek Nieruchomości II kwartał 29
2 On Point Q2 29 Economy / Investment Gospodarka / Rynek inwestycyjny The global economic crisis is having a mixed impact on the Polish economy. Latest results bring cautious optimism; slight GDP growth over Q1 29 and positive dynamics of the retail sales distinguish the country from other EU members. Światowy kryzys wpływa na wyniki polskiej gospodarki. Ostatnie dane wnoszą jednak trochę optymizmu, wzrost PKB za I kw. oraz pozytywna dynamika sprzedaży detalicznej wyróżniają Polskę na tle innych gospodarek Unii Europejskiej. Poland s Economy The Polish economy grew by.8% in Q1 29, making Poland one of the three EU countries to indicate positive GDP dynamics. According to the Consensus Forecast, Poland has a chance to avoid recession in 29 (+.1%) and grow by 1.7% in 21. The Unemployment rate rose y-o-y to 1.8%, however compared to April this year it fell by.2%. Y-o-y inflation was at a level of 3.6%. After a decline in Q1, retail sales performed well with a cumulated.4% growth over the first five months. The dynamics were 1.% and 1.1% for April and May respectively. Industrial production declined by 6.9% in May y-o-y, compared to a 12.2% fall in April. Q2 brought a slight improvement to consumer sentiment. In comparison to March, when the all time low of (-3.3) was recorded, the consumer confidence index stood at (-24.3) in June (-3.2 value was registered during the highest economic growth). Investment Market In the first half of 29 Poland saw an investment volume of 23.5 million, the lowest volume since 24. It was almost five times lower than for the corresponding period of 28 and almost eight times less than for H1 27. Most of this volume was made up by office sector transactions ( 189.5 million). It is important to note that none of the deals that closed in H1 29 in Poland were initiated in 29, since all deals were the execution of preliminary contracts signed in 28. The slow down of activity in investment markets is likely to continue throughout H2 29. During this period most owners are likely to continue to delay sales of their assets, but we envisage a shift in owners sentiment and willingness to accept reduced prices in some cases. Once transactions happen at revised levels, we predict more owners will increase disposal activity and accept new pricing levels. However, as there are limitations in capital available for purchases of real estate, we believe that in any case the investment volumes in Poland over the next 6-12 months are unlikely to change materially in comparison to H1 29. Yields We estimate prime office yields are at approximately 7.25% to 7.5%, and prime retail yields at approx. 7.%. Prime warehouse/logistic yields are at 8.5% to 8.75%. However, currently yield evidence is poor due to limited investment activity. We expect that there may be a further outwards movement in the short term due to the continued effects of the global economic slowdown, lack of availability of financing and limited investor activity. GDP, Private Consumption, Retail Sales Average % Change on Previous Year PKB, spożycie indywidualne, sprzedaż detaliczna zmiany w stos. do poprzedniego roku 8.% 6.% 4.% 2.%.% Source/Źródło: CSO/GUS; Consensus Forecast, July 29 % -5-1 Retail Sales Dynamics - 29 Forecast Sprzedaż Detaliczna - Prognoza 29-15 Source/Źródło: Global Insight, March 29 Real Estate Investment Volume in Poland by Sectors (million ) Wartość transakcji inwestycyjnych w Polsce w podziale na sektory (w milionach Euro) 1 2 Hotel 1 8 6 4 2 25 26 27 28 29f 21f Bulgaria Romania Slovakia Poland France GDP/PKB Inflation rate / Inflacja Private Consumption / Spożycie indywidualne Austria Belgium Finland UK Netherlands Denmark Germany Sweden Ireland Czech Republic Portugal Italy H128 H129, July 29 Prime Yields H1 29 Stopy kapitalizacji za najlepsze obiekty I poł. 29 Sector Yield (%) Changes Offices 7.25 7.5 Retail 7. Warehouses 8.5 8.75, July 29 Spain Hungary Estonia Lithuania Mixed Industrial Retail Office Latvia Sytuacja gospodarcza Polski PKB Polski wzrósł w I kw. 29 roku o,8%. To jeden z trzech pozytywnych wyników w pogrążonej w kryzysie Europie. Według prognoz, w 29 roku Polska ma szansę uniknąć recesji (+,1%), a już w 21 roku rozwijać się w tempie 1,7% (Źródło: Consensus Forecasts). Wprawdzie w maju stopa bezrobocia wzrosła w ujęciu rocznym do 1,8%, jednak, w porównaniu z kwietniem b.r., odnotowano spadek o,2 pkt. proc. Inflacja średnioroczna w maju wyniosła 3,6%. Po negatywnym wyniku I kw. br., kwiecień i maj przyniosły pozytywną dynamikę sprzedaży detalicznej (odpowiednio +1% i +1,1%), co pozwoliło na skumulowany wzrost +,4% za 5 miesięcy 29 roku. W maju odnotowano zahamowanie spadku produkcji przemysłowej: -6,9% r. / r., podczas gdy w kwietniu spadek ten wyniósł -12,2 %. II kw. przyniósł nieznaczną poprawę nastrojów konsumenckich. W porównaniu do marca, kiedy zanotowano najniższą wartość (-3,3), w czerwcu wskaźnik ufności konsumenckiej wyniósł -24,3 (w czasie najsilniejszego wzrostu gospodarczego osiągał -3,2). Rynek inwestycyjny W pierwszej połowie 29 roku zanotowano transakcje o łącznej wartości 23,5 miliona, co było poziomem najniższym od 24r. To wynik prawie pięciokrotnie niższy niż w porównywalnym okresie 28 roku i prawie osiem razy mniej niż w I poł. 27 roku. Większość tej kwoty została zrealizowana w sektorze biurowym (189,5 ). Warto zaznaczyć, że żadna z transakcji zamkniętych w 29 roku nie została zainicjowana w tym roku. Wszystkie były następstwem wstępnych porozumień zawartych w 28 roku. Również w II poł. br. spodziewamy się niskiej aktywności na rynku inwestycyjnym. W tym czasie większość właścicieli nadal będzie zwlekać ze sprzedażą swoich aktywów. Przewidujemy jednak zmianę ich nastawienia w niektórych przypadkach i większą gotowość do akceptacji cen na zredukowanym poziomie. Zawarcie pierwszych transakcji na zrewidowanych warunkach skłoni większą liczbę właścicieli do zaakceptowania nowego poziomu cen i sprzedaży swoich aktywów. Jednak ze względu na ograniczoną ilość kapitału dostępnego na rynku z przeznaczeniem na zakup nieruchomości, spodziewamy się, że wartość transakcji w Polsce w ciągu następnych 6-12 miesięcy nie zmieni się diametralnie w porównaniu z I połową 29 roku. Stopy kapitalizacji Najlepsze stopy kapitalizacji szacujemy na poziomie ok. 7,25% - 7,5% w sektorze biurowym, ok. 7% w sektorze handlowym, a w sektorze magazynowym 8,5% - 8,75%. Brak jednak obecnie ewidencji stóp kapitalizacji wskutek bardzo ograniczonej aktywności transakcyjnej. Spodziewamy się, że stopy kapitalizacji mogą wzrosnąć w perspektywie krótkookresowej ze względu na trwające globalne spowolnienie gospodarcze, brak dostępnego finansowania i ograniczoną aktywność inwestorów.
On Point Q2 29 3 Office Market Рынок недвижимости Санкт-Петербурга Powierzchnie biurowe Q2 29 outperformed Q1 in terms of take-up. However, low demand, greater office space availability, downward pressures on rents and the growing subleasing market are still the main factors characterizing Warsaw office market. This is in contrast to a dynamic growth, record-breaking take-up, high rental levels and low vacancy rates, which were all market features in 28. Drugi kwartał lepszy od pierwszego pod względem popytu. Wzrost wskaźnika pustostanów, nadal niski popyt i duża liczba ofert podnajmu powierzchni świadczą o recesji. Pozostaje to w kontraście do dynamicznego rozwoju, rekordowo wysokiego poziomu najmu, wysokich stawek czynszu oraz niskiego wskaźnika powierzchni niewynajętej, które to czynniki cechowały rynek w 28 roku. Supply Warsaw s modern office stock has exceeded 3.15 million m 2, of which over 2 million m 2 are contributed by Non-Central locations. In H1 29 developers delivered 174, m 2, which account for 56% of completions scheduled for 29 (39, m 2 ). We expect new supply will slow over 21-211 to reflect the current problems with obtaining finance for new developments and the decline in occupiers confidence. It is estimated that only 125, m 2 of new offices will enter the market in 21 as constructions of new office projects are unlikely to commence in 29. A further 12, m 2 looks set to be delivered in 211. 4 3 2 1 22 Warsaw Office Supply (m 2 ) Podaż powierzchni biurowej (m 2 ) 23 24 25 26 CBD CC- Fringe Non-Central 27 28 29f 21f Podaż Zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej w Warszawie przekroczyły 3,15 mln m 2, w tym ponad 2 mln m 2 w lokalizacjach poza Centrum. W pierwszej połowie 29 roku deweloperzy oddali do użytkowania 174 m 2, co stanowi ponad 56% podaży zaplanowanej na cały 29 rok (39 m 2 ). Tempo dostarczania na rynek nowej powierzchni biurowej zapewne wyhamuje w latach 21-211 wskutek obecnych problemów z dostępem do finansowania bankowego dla deweloperów oraz zachwianiem śmiałych planów rozwojowych firm. Szacujemy, że w 21 roku na rynek trafi jedynie 125 m 2 nowej powierzchni biurowej jako efekt nielicznych tylko budów rozpoczynanych w br. Kolejne 12 m 2 pojawi się na rynku w 211 roku. Demand Take-up in H1 29 was only 18,9 m 2. This is 18% less than last year s quarterly average of 13, m 2. The first half of 29 also witnessed an increase in the number of lease renegotiations, which accounted for 23% of all deals in Q1-Q2 29 against 12% in 28. Due to a clear economic slowdown and the resulting lower occupier confidence / postponed relocation decisions, the level of take-up for the entire 29 looks unlikely to exceed 2, m 2. 29 will be similar to 2 in this respect when take-up stood at 225, m 2. Vacancy Rate Vacancy has increased over Q2 29 to 5.7% from 4.5% three months ago. This is also in line with the situation observed in other major Polish cities. Currently almost 74, m 2 are available in the Warsaw City Centre which corresponds to a vacancy rate of 6.6% (7.2% in CBD and 6.2% in City Centre Fringe). In Non- Central locations, the vacancy rate stands at 5.1%. In addition, over 5, m 2 of office space are under offer for sub-lease, which is adversely affecting the vacancy index and generic leasing market conditions in the capital city. The vacancy rate is expected to be subject to upward pressures throughout 29 and 21 and is likely to reach 8-9% by the end of this year. Rents After substantial rental growth in 27 and Q1-Q3 28 when prime headline rents reached a high of 3-33 m 2 /month in the City Centre, the market has been witnessing a sharp rental decrease over the last nine months. In Q2 29 prime headline rents in the City Centre levelled off at 23-24 m 2 /month and 15 m 2 /month in Non-Central locations; average rents were less affected by the slump. Prime office rents are likely to decline further throughout 29 due to weakening demand, competition between developers, as well as a growing sub-lease market. 6 5 4 3 2 1 Warsaw Office Take-Up (m 2 ) Ilość powierzchni wynajętej w Warszawie (m 2 ) 2 21 22 23 24 25 26 2% 15% 1% 5% Warsaw Office Vacancy Rate Wskaźnik powierzchni niewynajętej w Warszawie % 22 23 24 25 26 27 28 H1 29f 29 Core City Centre Non Central Total 4 3 2 1 Warsaw Prime Headline Rents ( / m 2 / month) Najwyższe czynsze w Warszawie ( / m 2 / m-c) City Centre 27 28 29f Non Central 2 21 2 2 23 24 25 26 27 28 Q1 29 Q2 29 29f Popyt Pierwsza połowa 29 roku upłynęła pod znakiem wyraźnego osłabienia popytu na powierzchnię biurową, a wynajęto łącznie jedynie 18 9 m 2, czyli o 18% mniej niż średnio w każdym kwartale 28 roku. W tym roku odnotowano także znaczny wzrost liczby renegocjacji umów najmu, które stanowiły 23% wszystkich umów zawartych w br. w porównaniu z 12% w roku ubiegłym. Ze względu na spowolnienie gospodarcze oraz niechęć ze strony najemców do podejmowania decyzji o zmianie biura, spodziewamy się, że całkowity poziom wynajętej powierzchni biurowej w br. wyniesie około 2 m 2 i rok ten będzie podobny w tym zakresie do 2 roku, kiedy to wynajęto łącznie 225 m 2. Wskaźnik powierzchni niewynajętej Wskaźnik powierzchni niewynajętej w Warszawie wzrósł w ciągu ostatnich trzech miesięcy do 5,7% z poziomu 4,5% zarejestrowanego na koniec I kw. 29 roku. Wzrost pustostanów został odnotowany również w innych dużych miastach Polski. W Centrum Warszawy dostępne jest prawie 74 m 2, co przekłada się na wskaźnik pustostanów w wysokości 6,6% (7,2% w CBD i 6,2% w Centrum poza CBD). Poza Centrum współczynnik ten wynosi 5,1%. Rośnie rynek podnajmu, na którym najemcy oferują ponad 5 m 2, co wpływa niekorzystnie na warunki najmu oraz wskaźnik powierzchni niewynajętej. Uważamy, iż poziom pustostanów będzie dalej wzrastał w 29 i 21 roku a jego wysokość szacowana jest na 8-9% pod koniec br. Czynsze Po okresie silnego wzrostu z lat 27- III kw. 28, kiedy czynsze transakcyjne w najwyższej klasy budynkach biurowych w Centrum wynosiły nawet 3-33 / m 2 / m-c, od ponad 9 miesięcy stawki nieprzerwanie maleją. Spadek przede wszystkim dotyczy najwyższych czynszów, w mniejszym stopniu średnich stawek. Aktualnie czynsze transakcyjne w najlepszych budynkach w Centrum wynoszą 23-24 / m 2 / m-c a poza nim 15 / m 2 / m-c. Czynsze będą wykazywać dalszą tendencję zniżkową na skutek znacznego obniżenia popytu, dużej konkurencji i rosnącego rynku podnajmu.
4 On Point Q2 29 Retail Market Powierzchnie handlowe Warsaw still enjoys interest from retail developers and occupiers. The retail market in Poland is being monitored by all stakeholders with only prime sites and projects in the large Polish cities under consideration. Warsaw is regarded as a relatively safe bet for prospective investments. Zainteresowanie Warszawą ze strony deweloperów i najemców nie słabnie. Rynek powierzchni handlowej w Polsce jest poddawany weryfikacji, na znaczeniu zyskują najlepsze tereny i projekty w głównych miastach. Warszawa postrzegana jest jako rynek bezpieczny i perspektywiczny. Supply There are 33 shopping centres within the Warsaw agglomeration totaling 1.4 million m 2 of GLA. This translates into 496 m 2 per 1, inhabitants and ranks Warsaw in the third position amongst the eight major Polish agglomerations. Retail construction activity is currently limited 52, m 2 is currently under construction. Amongst these projects are: a downtown department store by Wolf Immobilien, an extension to a shopping gallery by E.Leclerc in Ursynów, Metropol Dom i Wnętrze home finishing centre, and Tesco shopping centre in Gocław (initial stage). In addition, construction of the Auchan centre in Łomianki near Warsaw is expected to commence in Autumn. Warsaw still offers potential for new retail development, particularly in the currently underdeveloped residential areas of Wilanów, Białołęka/ Tarchomin, Kabaty/ Ursynów and Bielany. The undersupply of retail space has been identified by a number of developers, who have started design works on new projects. In addition, owners of the best performing existing assets plan extensions to their galleries e.g. Galeria Mokotów, Promenada, Wola Park, King Cross Praga. Also Neinver has obtained a building permit for the second Factory outlet centre to be located in the north-eastern part of Warsaw. Demand Occupier demand for retail space in Warsaw remains relatively high, particularly for prime shopping centres. Pandora jeweler opened its first two boutiques in the city. Also Warsaw s high street saw a number of new openings in Q2 29. These include: TruTrussardi which joined the high-end group of up-market brands centred around the Three Crosses Square and Haagen Dazs which opened on Nowy Świat Street. The Warsaw market is attractive to new brands looking for space, such as New Look, Peacocks, Throttleman or Giovanni Galli. It is now a good time for retailers to make lease commitments due to the expected greater availability of retail space with units being vacated by brands filed for bankruptcy e.g. Galeria Centrum, Monnari, Pabia or Reporter. Despite a projected rise in availability of shopping centre space, the vacancy rate dropped slightly in Q2 29 as a result of a Pure fitness club leasing space in Złote Tarasy. Rents Prime rents for the best locations in shopping centres in Warsaw are currently estimated at 75-85 m 2 /month. Prime high street rents oscillate around the same level. A 5% decrease was recorded on Q4 28 figures in this respect. The availability of units on Warsaw high streets have markedly improved over the last months. The reason underlying this situation is a significantly lower demand from bank occupiers which are being replaced by fashion retailers and restaurants. Prime shopping centre rents are expected to remain stable, with downward pressures in the short run (12-18 months) possible in respect of secondary assets. Retail Density in Poland (m 2 per 1, inhabitants of agglomerations) Nasycenie powierzchnią centrów handlowych w Polsce (m 2 na 1 mieszkańców aglomeracji) Katowice Agglomeration Kraków Łódź Tri - City Szczecin Warsaw Wrocław Poznań 1 2 3 4 5 6 7 Existing Stock Under Construction Warsaw Shopping Centre Market Vacancy Rate Warszawski rynek centrów handlowych Wskaźnik powierzchni niewynajętej 4% 3% 2% 1% % Q4 27 Q1 28 Q2 28 Q3 28 Q4 28 Q1 29 Q2 29 Prime Shopping Centre Rents ( / m 2 / month) Stawki czynszu za najlepsze lokale ( / m 2 / m-c) Warsaw Tri - City Poznań Kraków Szczecin Wrocław Łódź Katowice Agglomeration 2 4 6 8 1 Podaż W rejonie Warszawy działają 33 centra handlowe o łącznej powierzchni najmu 1,4 mln m 2, co przekłada się na 496 m 2 / 1 mieszkańców i plasuje Warszawę na trzecim miejscu wśród ośmiu największych aglomeracji. Aktywność budowlana deweloperów jest obecnie ograniczona. W realizacji są obiekty o łącznej powierzchni najmu 52 m 2 : dom handlowy Wolf Immobilien, rozbudowa galerii handlowej przy E. Leclerc na Ursynowie oraz centrum wyposażenia wnętrz Metropol Dom i Wnętrze. Ruszyły także prace przygotowawcze przy obiekcie Tesco na Gocławiu, a na jesieni br. można spodziewać się rozpoczęcia realizacji centrum handlowego Auchan w Łomiankach. W stolicy jest nadal miejsce na nowe przedsięwzięcia. Rejony miasta z największym potencjałem na budowę obiektów handlowych to Wilanów, Białołęka/ Tarchomin, Kabaty/ Ursynów oraz Bielany. Fakt ten dostrzegło kilku deweloperów, którzy przygotowują obecnie plany nowych centrów handlowych. Również właściciele dobrze funkcjonujących istniejących obiektów, jak Galerii Mokotów, Promenady, Woli Park czy King Cross Praga intensywnie myślą o rozszerzeniu oferty handlowej. Ponadto Neinver otrzymał pozwolenie na budowę swojego drugiego centrum wyprzedaży Factory powstanie w północno-wschodnim rejonie miasta. Popyt Lokale w stołecznych centrach handlowych, zwłaszcza tych najlepszych, cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem najemców. Swoje pierwsze sklepy w mieście otworzyła ostatnio marka jubilerska Pandora. Nowe sklepy otwierają się również w centrum miasta. W ekskluzywnym gronie marek przy Placu Trzech Krzyży pojawił się TruTrussardi, a przy Nowym Świecie otwarto lodziarnię kultowej amerykańskiej marki Haagen Dazs. Rynkiem nadal zainteresowane są nowe marki jak New Look, Peacocks, Throttleman czy Giovanni Galli. Obecne czasy sprzyjają ich ekspansji i podpisywaniu nowych umów najmu w Warszawie i Polsce. Jest to związane ze spodziewaną większą dostępnością lokali wskutek zwalniania miejsca przez marki w upadłości np. Galerię Centrum, Monnari, Pabię czy Reportera. Pomimo spodziewanego wzrostu dostępności powierzchni handlowej, w II kw. 29 roku odnotowano niewielki spadek wskaźnika pustostanów, m.in. dzięki podpisaniu klubu fitness Pure w Złotych Tarasach. Czynsze Czynsze za najlepsze lokale w wiodących centrach handlowych w stolicy wynoszą 75-85 / m 2 / m-c. Podobnie kształtują się stawki za lokale wzdłuż głównych ulic handlowych. W stosunku do stawek czynszowych z końca 28 roku, zaobserwowaliśmy 5% spadek. Zauważalna jest większa dostępność lokali przy głównych ulicach handlowych, ze względu na spowolnioną ekspansję banków, które zostają stopniowo zastępowane przez najemców odzieżowych i restauracje. Czynsze za najlepsze lokale w centrach handlowych będą utrzymywały się na stabilnym poziomie, natomiast stawki za powierzchnię handlową w pozostałych obiektach mogą podlegać presjom zniżkowym w ciągu najbliższych 12-18 miesięcy.
On Point Q2 29 5 Industrial Market Рынок недвижимости Санкт-Петербурга Powierzchnie magazynowe Over 1 million m 2 of warehouse space remain vacant. The pipeline is shrinking. Significant drop in take-up volumes coupled with substantial completions has driven vacancy rates up. Ponad 1 mln m 2 powierzchni magazynowych stoi pustych. Coraz mniej nowych realizacji. Spadek popytu połączony z oddaniem do użytkowania dużej ilości nowych inwestycji, wpłynęły na wzrost wskaźnika pustostanów. Supply Warsaw with 2.41 million m 2 of modern warehouse space is still the biggest warehouse market in Poland in terms of stock and twice the size of the second largest logistic hub in Poland Upper Silesia. In H1 29 developers delivered over 257, m 2 in Warsaw s greater area. The construction of the majority of warehouses completed in the first half of the year was commenced prior to the deterioration of economic conditions in September / October 28. Due to weakening demand, limited new speculative developments will be undertaken this year. Construction activity is weak across Poland with only 166, m 2 of modern warehouse space in construction stages, of which 47, m 2 are in Warsaw. Some warehouse developments under construction have temporarily been put on hold until they have secured a certain level of occupancy. Central Poland North Polan d Warehouse Stock in Poland ( m 2 ) Podaż magazynów w Polsce (tys. m 2 ) Warsaw Siles ia Poznań Wrocław Kraków 5 1 1 5 2 2 5 3 Ex is ting Under Construction Source/Źródło : Jones Lang LaSalle Podaż Warszawa, z zasobami powierzchni magazynowej na poziomie 2,41 mln m 2, jest największym rynkiem magazynowym w kraju i ponad dwa razy większym niż drugi największy region magazynowy w Polsce - Górny Śląsk. W I połowie 29 roku w rejonie Warszawy deweloperzy oddali do użytkowania ponad 257 m 2. Większość ukończonych w br. obiektów to realizacje rozpoczęte jeszcze przed pogorszeniem się warunków rynkowych we wrześniu/ październiku 28 roku. Wskutek osłabnięcia rynku spodziewamy się, że w tym roku nie rozpoczną się nowe inwestycje spekulacyjne. Aktywność budowlana deweloperów jest obecnie niska. Jedynie 166 m 2 powierzchni magazynowej jest w trakcie budowy w całym kraju, z czego 47 m 2 w rejonie Warszawy. Część będących już w trakcie realizacji obiektów została zatrzymana na etapie budowy i czeka na najemców. Demand In 28 the market witnessed record-breaking levels of take-up across Poland with over 1.54 million m 2 leased (quarterly average of 385, m 2 ). In H1 29 take-up was only 436, m 2 - a 5% drop comparing to H1 28. In 29, Warsaw s greater area accounted for nearly 4% of all take-up in Poland (167, m 2 ). Most occupier activity was observed in Zone II. Due to falling industrial production and a slowdown in the transportation sector, we expect a low level of take-up in 29. Tenants now have a wider choice of available warehouses and locations. Developers are therefore focused on leasing existing logistics parks and built-tosuit projects. 1% 8% 6% 4% 2% % Take-Up by Warehouse Regions Popyt w regionach magazynowych 24 25 26 27 28 H1 29 Silesia Warsaw Poznań Central Poland Wrocław North Kraków Popyt W 28 roku wynajęto w Polsce ponad 1,54 mln m 2 powierzchni magazynowej, czyli średnio 385 m 2 kwartalnie. W I poł. 29 roku zawarto umowy najmu na 436 m 2, co oznacza spadek o prawie 5% w porównaniu do pierwszego półrocza 28 roku. W tym roku w Warszawie wynajęto 167 m 2, co stanowi prawie 4% popytu w Polsce. Największym powodzeniem wśród najemców cieszyła się Strefa II. Z powodu obniżenia produkcji przemysłowej oraz spowolnienia w sektorze transportowym spodziewamy się niskiego poziomu popytu w całym 29 roku. Najemcy mają szeroki wybór dostępnych magazynów, a deweloperzy skoncentrują się zatem na zapełnieniu istniejących parków oraz na projektach szytych na miarę built-to-suit. Vacancy Rate The vacancy rate has skyrocketed in the last 6 months from 8.6% at the end of 28 to 18.9% in Q2 29. Over 1,13, m 2 of warehouse space are currently available on the market and waiting for tenants. Warsaw recorded a vacancy rate at a similar level to Poland s average of 17.8% (a growth from 16.2%). The increase in vacant space in Poland is due to weakening demand and a number of new completions delivered to the market in Q1 29 (48, m 2 ) and in Q2 (3, m 2 ). Bearing in mind the increasingly cautious approach from occupiers, sub-leasing offers and a number of warehouse parks still under construction, we expect the vacancy rate to increase throughout 29. 3 25 2 15 1 5 Wa rsa w I Vacancy - Available Space (m 2 ) Ilość powierzchni niewynajętej (m 2 ) Warsaw II Warsaw III Upper Silesia Poznań Wrocław Central Poland North Kraków Wskaźnik powierzchni niewynajętej Wskaźnik pustostanów w Polsce wzrósł bardzo dynamicznie w ciągu ostatnich 6 miesięcy z poziomu 8,6% do 18,9%. Ponad 1 13 m 2 powierzchni magazynowej jest dostępnej na rynku. Warszawa nie odbiega od średniej - również tutaj pustostany zwiększyły się z 16,2% do 17,8%. Wzrost dostępnej powierzchni w Polsce miał związek z osłabnięciem popytu oraz z bardzo dużą ilością powierzchni magazynowej dostarczonej na rynek w I kw. 29 roku (48 m 2 ) i w II kw. (3 m 2 ). Mając na uwadze asekuracyjne podejście najemców do ekspansji, wiele pojawiających się ofert podnajmu powierzchni oraz parki magazynowe w trakcie realizacji sądzimy, że wskaźnik pustostanów dalej wzrośnie w br. Rents Warsaw offers the highest headline rents in Poland at a stable level of 4.8-5.8 m 2 /month in Zone I. Rents in other warehouse zones are 3.-4. m 2 /month. Similar rental levels are achievable in other regional industrial hubs - from 3.1-3.4 m 2 /month in Poznań to even 4.-5.3 m 2 /month in Kraków. Due to a slowdown in occupiers expansion plans and activity, as well as a growing sub-lease market, we expect a further decrease in rents. Prime Headline Rents in Poland ( / m 2 / month) Najwyższe czynsze bazowe w Polsce ( / m 2 / m-c) Warsaw Zone III Poznań Poland Central Wr ocław Si lesia Warsaw Zone II North Poland Krak ów Warsaw Zone I 3 4 5 6 Czynsze Czynsze magazynowe w Warszawie kształtowały się w pierwszej połowie 29 roku na stabilnym poziomie 4,8-5,8 / m 2 / m-c w Strefie I. W Strefie II i III czynsze oscylowały na poziomie 3,-4, /m 2 / m-c. Najemcy mogą uzyskać porównywalne stawki w innych regionach Polski, w których aktualnie wynoszą one od 3,1-3,4 / m 2 / m-c w Poznaniu do nawet 4,-5,3 / m 2 / m-c w Krakowie. Wskutek słabnącego popytu, rosnącego poziomu pustostanów i dużej liczby ofert podnajmu, można spodziewać się obniżenia stawek czynszu.
6 On Point Q2 29 Residential Market Rynek mieszkaniowy Prices go down, sales go up, new supply on a very low level, offer volume decreases. In Q2 29 the situation on the Warsaw residential market has improved. Nearly 2, new transactions were reported, while returns, of which there were a large number in the previous period, amounted to approximately 1% of the units sold. However, the number of sold apartments remains lower than the long-term average for the Warsaw market, which was approximately 3, transactions per quarter. Moreover, new investments are also in short supply. The number of 6 new residential units introduced to the market in Q2 29 is dramatically low. Nonetheless, thanks to that figure, as well as to the fact of withdrawing certain new investments from the market, volume has significantly decreased. However, over 7, unsold units planned for completion in H2 29 are still under construction. Ceny w dół, sprzedaż nieco w górę, nowa podaż na bardzo niskim poziomie, wielkość oferty maleje. W II kwartale 29 roku sytuacja na warszawskim rynku mieszkaniowym uległa widocznej poprawie. Odnotowano blisko 2 nowych transakcji, zaś zwroty, których poprzednio było dość dużo, tym razem wyniosły ok. 1% sprzedanych lokali. Nadal jednak liczba sprzedanych mieszkań jest niższa od długoterminowej przeciętnej dla rynku warszawskiego, czyli ok. 3 transakcji kwartalnie. Nadal mało jest także nowych inwestycji. Liczba ok. 6 wprowadzonych na rynek nowych lokali w II kwartale br. jest dramatycznie niska. Ale dzięki temu, a także wskutek wycofywania części nowych inwestycji, wielkość oferty wyraźnie zmalała. W budowie jest jednak jeszcze ponad 7 niesprzedanych mieszkań z terminem oddania na II poł. br. Supply There were over 13, units on offer at the end of Q2 29, a figure close to the long-term yearly absorption rate in the Warsaw market. The number of units with construction started in the period between January and May 29 was 77 % lower than in the relevant period of the previous year. Developers started construction of 1,964 units within that period. Only 1,5 units were launched on the market in H1 29, which is five times lower than a year earlier. Demand Unit sales have increased in comparison with the previous two quarters, yet it remains at a relatively low level (under 2, units). However, the number of units sold was significantly higher from the number of units launched for sale, which contributed to reducing the total volume of the offer. Buyers prefer units that are ready or nearing completion. Currently, ready apartments (approximately 2,1 units) make up about 16% of the market offer. Proces In Q2 29 gross asking prices continued to fall. The average gross price for apartments on offer (approx. PLN 8,6 per m 2 ) decreased to the level from the period between Q2 - Q4 27, while the median price at the end of Q2 29 reached PLN 7,834 per m 2. The average price of apartments launched to the market in Q2 29 was approx. PLN 7,7 per m 2, which was a decrease to the level at the beginning of 27. The y-o-y decrease (Q2 29/ Q2 28) was nearly 19%. Units delivered or planned for completion by developers in Warsaw Mieszkania oddawane lub planowane do oddania przez deweloperów 25 2 15 1 5 2 21 2 2 23 2 4 2 5 2 6 27 2 8 29 f 21f Wa rsa w Statistics Office REAS monitoring Source/Źródło: Warsaw Statistical Office, REAS Residential Advisors 16 14 12 1 8 6 4 2 Units launched, sold and the size of offer Mieszkania wprowadzone, sprzedane oraz wielkość oferty Q2 7 Q3 7 Q4 7 Q1 8 Q2 8 launched in quarter sold in quarter Q3 8 offer by the end of the quarter Source/Źródło: REAS Residential Advisors Q4 8 Q1 9 Average prices of apartments in Warsaw (w PLN) Średnie ceny mieszkań w Warszawie (in PLN) 12 1 8 6 4 2 Q1 6 Q2 6 Q3 6 Q4 6 Q1 7 Q2 7 Q3 7 Q4 7 Q1 8 Q2 8 Q3 8 Q4 8 Q1 9 Podaż W ofercie na koniec kwartału było nieco ponad 13 lokali, a zatem liczba zbliżona do długoterminowej rocznej absorpcji na rynku warszawskim. Liczba mieszkań, których budowę rozpoczęto w okresie styczeń-maj 29 była o 77% niższa niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Deweloperzy rozpoczęli w tym czasie budowę 1 964 mieszkań. Do sprzedaży wprowadzono zaledwie ok. 1 5 mieszkań, czyli pięć razy mniej niż rok wcześniej. Popyt Sprzedaż mieszkań wzrosła w porównaniu z poprzednimi dwoma kwartałami, nadal jednak pozostaje na dość niskim poziomie (niespełna 2 jednostek). Liczba mieszkań sprzedanych przewyższyła jednak wyraźnie liczbę mieszkań wprowadzonych do sprzedaży, co przyczyniło się do zmniejszenia całkowitej oferty. Klienci kupują nadal głównie mieszkania gotowe lub z krótkim terminem oddania do użytku. Obecnie mieszkania gotowe (ok. 2 1 lokali) stanowią około 16% oferty na rynku pierwotnym. Ceny Ceny ofertowe w II kwartale nadal spadały. Średnia cena lokali znajdujących się w ofercie (ok. 8 6 PLN / m 2 brutto) spadła do poziomu z okresu II - IV kwartału 27 roku, mediana cen na koniec kwartału wyniosła 7 834 PLN / m 2. Przeciętna cena lokali wprowadzonych na rynek w II kwartale wyniosła ok. 7 7 zł / m 2, czyli spadła do poziomu z początku 27 roku. Spadek liczony r. / r. (II kw. 29 / II kw. 28) wyniósł blisko 19%. units launched for sales units exposed in the market Forecast The major problem of developers in the second half of 29 will be a liquidity gap, resulting from restrictive lending policies of banks. A limited number of mortgages will probably keep the number of sales at a fairly low level. However, every subsequent quarter should bring a slight improvement in both mortgage action and the number of transactions. Assuming that most of the leading economists are correctly forecasting the length of the slow-down period to two subsequent years, a visible improvement of the market situation can be expected in early 211. Source/Źródło: REAS Residential Advisors 3 25 2 15 1 5 Supply and sale relationship Relacje pomiędzy podażą a sprzedażą 1994 1999 24 29 214 units launched units sold (or potential demand) Source/Źródło: REAS Residential Advisors Prognoza Głównym problemem deweloperów w II poł. 29 roku będzie brak płynności, wynikający z restrykcyjnej polityki kredytowej banków. Ograniczona liczba kredytów hipotecznych utrzyma sprzedaż na dość niskim poziomie, jednak każdy kolejny kwartał powinien przynosić pewną poprawę zarówno w akcji kredytowej jak i liczbie transakcji. Zakładając, że czołowi ekonomiści poprawnie prognozują długość spowolnienia na dwa kolejne lata, poprawa sytuacji rynkowej może być widoczna na początku 211 roku.
On Point Q2 29 7 Hotel Market Рынок недвижимости Санкт-Петербурга Rynek hotelowy Since 2 Warsaw has experienced steady growth in visitor arrivals and occupancy. Improved accessibility through various infrastructure projects will increase the attractiveness of Warsaw to both business and leisure travelers over the next few years. Od 2 roku obserwujemy w Warszawie ciągły wzrost liczby odwiedzających oraz wskaźnika wykorzystania miejsc hotelowych. Rozwój infrastruktury wpłynie pozytywnie na dostępność Warszawy, dzięki czemu w ciągu najbliższych kilku lat miasto stanie się bardziej atrakcyjne zarówno dla ruchu turystycznego jak i biznesowego. Supply At June 29, Warsaw s graded hotel supply consisted of 58 graded hotels with a total of about 1,3 rooms. The 3-star segment represents about 32% of total supply, whilst around 4% of all rooms are concentrated in the 4- and 5-star segment. Between 2 and 25, Warsaw experienced substantial growth in total room supply, when the number of hotel rooms increased by an annual average growth rate of 9.3%. Since then, the supply pipeline has narrowed substantially, not in the least due to worsening economic conditions since 27. Whereas some hotels were due to enter the Warsaw hotel market between 29 and 212, the majority of these have now been postponed or converted to a different use. Demand Warsaw s tourism comprises a balanced mix of domestic and international demand. The city has experienced continuous growth in visitation, with the exception of a marginal decline of.6% in 21. In 28, total visitor arrivals continued to grow by 7.%, despite toughening economic conditions, with domestic and international demand increasing by 1.% and 2.7% respectively. In spite of the significant growth in domestic arrivals, some 42% of all bed nights generated in 28 were derived from international travellers. Growth in the number of bed nights in hotels did show a notable slowdown. In particular, foreign demand weakened, with international nights in hotels falling by 1.8% compared to 27. Although attracting a balanced demand mix, the hotel market in Warsaw largely depends on the corporate sector, deriving business from companies in and around the city. Overall, room yield has developed favourably between 25 and 27. Despite a weak performance in Q4 28, Warsaw managed to achieve growth of 6.6% for the entire 28. Nevertheless, occupancy showed its first sign of reacting to the current global economic crisis and dropped by 1.3% in 28. Average room rates started to be impacted in the final quarter of 28. This trend has continued in the first few months of 29, with room yield having fallen by 32.% at year-to-date May 29, due to a fall in both occupancy and average room rates. Investment Market The hotel investment market in Poland has historically been rather illiquid. International investors have continued to display strong interest in Poland; however much of investor activity has taken place outside of Warsaw. In 28, two hotels transactions occurred in Poland with a total volume of 6 million. At year to date 29, one hotel transaction above 1 million was recorded in Krakow, when Union Investment bought the Radisson Blu Hotel for a reported 32 million at a yield of 7.5%. Hotel investment activity, however, is likely to remain subdued until better market conditions return as investors remain risk averse and again turn to less established hotel locations compared to Western Europe. 12 1 8 6 4 2 - Hotel Supply (no. of rooms) Wielkość oferty hotelowej (liczba pokoi) 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 Existing Developments Hotels 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Hotel Performance Wskaźniki rynku hotelowego Occupancy % 8 21 22 23 24 25 26 27 28 YTD May 8 ARR Average Room Rate ARR ( ) / Średnia stawka za pokój Yield ( ) / Zysk Occupancy (% ) / Obłozenie Hotels YTD May 9 Poland Transaction Volume in the Hotel Sector (million ) Polska Wielkość rynku inwestycyjnego w sektorze hotelowym (w mln ) 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 21 22 23 24 25 26 27 28 YTD Jun 9 Hotels 7 6 5 4 3 2 1 Podaż Według stanu na czerwiec 29r., w Warszawie działa 58 skategoryzowanych hoteli oferujących w sumie ok. 1 3 pokoi. Segment obiektów 3-gwiazdkowych stanowi ok. 32% rynku, natomiast 4% oferty przypada na obiekty 4- i 5-gwiazdkowe. W latach 2 25 zanotowano w Warszawie pokaźny wzrost podaży liczby pokoi, bowiem średnioroczny przyrost ich liczby wyniósł 9,3 proc. Od tamtej pory, liczba budowanych obiektów znacząco spadła, nie tylko z powodu pogarszających się od 27 roku warunków ekonomicznych. Niektóre hotele miały zostać ukończone między rokiem 29 a 212, jednak ich budowa została przełożona, lub nastąpiła zmiana funkcji danego obiektu. Popyt Proporcje ruchu turystycznego w Warszawie są rozłożone równomiernie między turystów krajowych i zagranicznych. Poza drobnym spadkiem o,6% w 21 roku, obserwujemy ciągły wzrost liczby odwiedzających. Pomimo pogarszającej się koniunktury gospodarczej, w 28 roku utrzymał się trend wzrostowy. Liczba przyjazdów zwiększyła się o 7 proc., przy czym dynamika w podziale na turystów krajowych i zagranicznych wyniosła odpowiednio 1,% i 2,7%. Mimo znacznego przyrostu przyjazdów z kraju, około 42% wszystkich noclegów w 28 roku przypadło na turystów z zagranicy. Wyhamowała dynamika liczby noclegów. Zwłaszcza zmniejszający się popyt zagraniczny doprowadził do spadku noclegów obcokrajowców o 1,8% w porównaniu z 27 rokiem. Chociaż popyt na usługi rynku hotelowego w Warszawie jest stabilny, jednak nadal w dużej mierze jego wyniki są zależne od zapotrzebowania sektora korporacyjnego zlokalizowanego w Warszawie i okolicy. Wskaźnik rentowności pokoi kształtował się pozytywnie w latach 25-27. Pomimo słabszych wyników w IV kw., Warszawa zdołała osiągnąć wzrost 6,6% również za 28. Niemniej jednak, wskaźnik wynajęcia pokoi wykazał pierwsze oznaki wpływu globalnego kryzysu spadł o 1,3% w 28 roku. Trend ten trwał w pierwszych miesiącach br., nakładając się na spadające stawki za pokój, czego skutkiem jest spadek wskaźnika rentowności pokoi o 32,% w okresie styczeń - maj br. Rynek inwestycyjny Dotychczas hotelowy rynek inwestycyjny w Polsce charakteryzował się niewielką liczbą transakcji. Międzynarodowi inwestorzy wykazują nadal duże zainteresowanie Polską, jednak wielu z nich jest aktywnych w miastach innych niż Warszawa. W 28 roku w Polsce zanotowano dwie transakcje w sektorze hoteli na łączna kwotę 6 mln. W I poł. br. zanotowano tylko jedną transakcję na kwotę powyżej 1 mln - zakup hotelu Radisson Blu w Krakowie przez Union Investment za 32 mln przy stopie kapitalizacji 7,5%. Plany długookresowe obejmują realizację wielu hoteli, zwłaszcza w stolicy, co powinno spowodować większą aktywność inwestycyjną w następnych latach. Nie można się jednak spodziewać realizacji tych założeń do czasu poprawy warunków rynkowych, kiedy to niechętni ryzyku inwestorzy ponownie wrócą na mniej nasycone rynki Europy Środkowej.
8 On Point Q2 29 Market Practice Purchasing Cost Summary VAT 22% on buildings and land (commercial properties) or in exceptional cases civil-transaction tax in the amount of 2% of the transaction price on real estate transactions,1% in the case of a sale of shares; Court registration fees real estate transactions are subject to fixed court registration fees, not linked to the volume of the contract, e.g. PLN 2 for the entrance of the right of freehold or perpetual usufruct to the Perpetual Book; Notarial fees vary according to transaction price but no more than 6 months average salary in the domestic economy for the previous year; Agency fees typically 1%-3% of purchase price plus VAT at 22%; Leasing Practice Office Lease length Rental basis Lease agreement collateral Rent increases Repairs Insurance Agency fees Reinstatement: Other developers incentives 5 years; 3-year rare and usually not applicable in new buildings; paid monthly in advance with rents denominated in but paid in Polish Zloty (currently acceptable also in ); full rent is typically payable for common areas; bank guarantee or cash deposit equivalent of 3 months rent, service charges, car parking, warehouse space, all increased by VAT; annually according to Harmonised Index of Consumer Prices (HICP); internal tenant; external/structural by landlord, not recovered through service charge; common areas landlord, although recovered through service charge (with the exception of major repairs) landlord covers costs of building insurance (recovered through service charge), tenant covers insurance of own premises, contents and civil liability; 1% - 2% of the annual rent, increased by VAT. Fees are paid by either the landlord or tenant. Remuneration may be also calculated as a percentage from the total value of a lease contact. In case of renegotiations on behalf of tenant remuneration paid by tenant may be based on the percentage of the savings secured for the tenant; not common practice - negotiable by lease; partial or full fit-out (depending on the transactional volume and lease length) rent free periods: common practice on the market - usually in the range of 4-7 months rent (depending on the transactional volume and lease length); Leasing Practice Industrial Lease length Rental basis Lease agreement collateral Rent increases Repairs Insurance Agency fees Reinstatement: 3-5 years for logistic companies; 7-1 years more common for production or warehouse built to suit projects; paid monthly in advance with rents denominated in but paid in Polish Zloty; bank guarantee or cash deposit equivalent of 3-6 months rent and service charges all increased by VAT; annually according to Harmonised Index of Consumer Prices (HICP); internal - tenant; external/structural and common areas landlord although recovered through service charges; landlord covers costs of building insurance (included in service charges), tenant covers insurance of own premises, contents and civil liability; 12% - 2% of the annual rent, increased by VAT, depending on the lease length. Fees are paid by the landlord. Remuneration may be also calculated as a percentage from monthly rent or percentage of the total value of a lease contact. In case of renegotiations on behalf of tenant remuneration paid by tenant may be based on the percentage of the savings secured for the tenant; negotiable by lease; Leasing Practice Retail Lease length Base rent Turnover rent Lease agreement collateral Key money or premiums Rent increases Leasing fees Other developers incentives 5, 7 or 1 years with an option to extend, but possible for max. 3 years; paid monthly in advance, denominated in but paid in PLN; 6%-8% of the turnover, adjusted monthly, quarterly or yearly, applicable when higher than the base rent; bank guarantee or cash deposit equivalent of 3-6 months base rent plus service charges and marketing fees plus VAT; common for high street retail as well as in shopping centres equal to fit out cost or even exceeding in case of best locations; indexed annually according to Harmonised Index of Consumer Prices (HICP); 1%-16% of the annual rent, increased by VAT; participation in fit-out costs of the rented space usual in case of anchor tenants;
On Point Q2 29 9 Praktyka rynkowa Рынок недвижимости Санкт-Петербурга Warunki kupna-sprzedaży nieruchomości Podatek VAT 22% na budynki i grunt (w przypadku transakcji nieruchomościami komercyjnymi) lub w wyjątkowych przypadkach podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2% od ceny transakcyjnej przy transakcjach kupna-sprzedaży nieruchomości, w przypadku zbycia udziałów - 1%; Koszty sądowe stałe opłaty sądowe związane z księgami wieczystymi, przykładowo wpis prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego do Księgi Wieczystej podlega opłacie w wysokości 2 PLN; Opłaty notarialne zmienne w zależności od ceny transakcyjnej, nie wyższe niż sześciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku; Prowizja agencji zazwyczaj 1%-3% ceny transakcyjnej plus 22% VAT; nieruchomości Warunki najmu powierzchni biurowych Długość najmu 5 lat; 3-letni okres najmu występuje sporadycznie i zwykle nie dotyczy nowych obiektów; Czynsz płatny z góry miesięcznie; czynsze ustalane w, ale płatne w PLN (obecnie dopuszczalne również w ); pełen czynsz za powierzchnie wspólne - dodawany do opłat głównych; Zabezpieczenie umowy gwarancja bankowa lub depozyt gotówkowy w wysokości 3-miesięcznego czynszu, opłat eksploatacyjnych i należności za miejsca parkingowe i magazyny plus VAT; Wzrost czynszu coroczna indeksacja wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych dla strefy Euro (tzw. HICP); Naprawy wewnętrzne najemca; zewnętrzne/strukturalne - właściciel, bez odzyskiwania poprzez opłatę eksploatacyjną; powierzchnia wspólna właściciel, jednak koszt ten jest odzyskiwany poprzez opłatę eksploatacyjną (za wyjątkiem napraw głównych); Ubezpieczenie właściciel - ubezpieczenie budynku, (koszt ten jest odzyskany poprzez opłatę eksploatacyjną), najemca - OC, NW, majątek ruchomy; Prowizja agencji 1% 2% rocznego czynszu plus VAT, płatna przez właściciela lub najemcę. Wynagrodzenie może być także zdefiniowane w oparciu o nieruchomości całkowitą wartość zawartej umowy najmy. W przypadku renegocjacji, wynagrodzenie płacone przez najemcę może być zależne od oszczędności wynegocjowanych przez agencję; Przywrócenie przedmiotu nie praktykowane - negocjowane przy wynajmie; najmu do stanu pierwotnego Dodatkowy pakiet oferowany najemcom częściowa lub pełna aranżacja wynajmowanej powierzchni (zależnie od wielkości kontraktu i czasu jego trwania); okres wolny od płatności czynszu: standardowo na początku okresu najmu oferuje się 4-7 miesięcy wolnych od płatności (w zależności od wielkości transakcji i długości okresu najmu); Warunki najmu powierzchni magazynowych Dłuogość najmu 3-5 lat dla firm logistycznych, 7-1 lat bardziej typowe dla firm produkcyjnych lub najemców magazynów budowanych na konkretne zamówienie, tzw. built to suit; Czynsz płatny z góry miesięcznie; czynsze ustalane w, ale płatne w PLN; Zabezpieczenie umowy gwarancja bankowa lub depozyt gotówkowy w wysokości 3-6 - miesięcznych czynszów oraz opłat eksploatacyjnych powiększone o podatek VAT; Wzrost czynszu coroczna indeksacja według wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych dla strefy Euro (tzw. HICP); Naprawy wewnętrzne najemca, zewnętrzne/strukturalne oraz powierzchnia wspólna właściciel, jednak koszt ten jest odzyskany poprzez opłatę eksploatacyjną; Ubezpieczenie właściciel - ubezpieczenie budynku, (koszt ten stanowi część opłat eksploatacyjnych), najemca - OC, NW, majątek ruchomy; Prowizja agencji 12% 2% rocznego czynszu plus VAT, w zależności od długości najmu, płatna przez właściciela. Wynagrodzenie może być także zdefiniowane nieruchomości w oparciu o czynsz miesięczny lub o całkowitą wartość zawartej umowy najmy. W przypadku renegocjacji prowadzonych w imieniu najemcy, wynagrodzenie płacone jest przez najemcę i może być zależne od oszczędności wynegocjowanych przez agencję; Przywrócenie przedmiotu negocjowane przy wynajmie; najmu do stanu pierwotnego Warunki najmu powierzchni handlowych Długość najmu 5, 7 lub 1 lat, z możliwością przedłużenia, ale nie dłużej niż 3 lat Czynsz podstawowy płatny z góry miesięcznie; ustalany w, ale płatny w PLN; Czynsz od obrotu 6%-8% od obrotu, rozliczany miesięcznie, kwartalnie lub rocznie, należny w przypadku, gdy wyższy od czynszu podstawowego; Zabezpieczenie umowy gwarancja bankowa lub depozyt gotówkowy równe 3-6 miesięcznemu czynszowi podstawowemu wraz z opłatami eksploatacyjnymi i marketingowymi (plus VAT); Odstępne praktykowane w przypadku sklepów przy głównych ulicach handlowych jak również w centrach handlowych, równe zwrotowi nakładów na adaptację sklepu lub znacznie je przewyższające dla najlepszych lokalizacji; Wzrost czynszu coroczna indeksacja według wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych dla strefy Euro (tzw. HICP); Prowizja agencji 1%-16% rocznego czynszu plus VAT; nieruchomości Dodatkowy pakiet oferowany dofinansowanie kosztów aranżacji wynajmowanej powierzchni zwyczajowe w przypadku kluczowych najemców; najemcom
1 On Point Q2 29 Warsaw Map of Office and Warehouse Provision
On Point Q2 29 11 Рынок недвижимости Санкт-Петербурга Warsaw Agglomeration Map of Retail Provision
Contacts John Duckworth Managing Director CEE Jones Lang LaSalle Anna Bartoszewicz-Wnuk Associate Director Head of Research and Consultancy Jones Lang LaSalle Poland Alister McCutchion Senior Vice President Jones Lang LaSalle Hotels London Paweł Sztejter Partner REAS Residential Advisors Poland +48 22 318 john.duckworth@eu.jll.com www.joneslanglasalle.pl +48 22 318 7 anna.bartoszewicz-wnuk@eu.jll.com www.joneslanglasalle.pl +44 27 399 5295 alister.mccutchion@eu.jll.com www.joneslanglasallehotels.com +48 22 38 21 pawel.sztejter@reas.pl www.reas.pl Warsaw City Report Q2 29 OnPoint reports from Jones Lang LaSalle include quarterly and annual highlights of real estate activity, performance and specialised surveys and forecasts that uncover emerging trends. www.joneslanglasalle.com The residential section of the Report was prepared by REAS - expert and consultant on residential projects in Poland. In January 27 Jones Lang LaSalle and REAS have signed a cooperation agreement and offer integrated services in regards to commercial and residential sectors in Poland. Część raportu poświęcona rynkowi mieszkaniowemu została przygotowana przez firmę REAS - eksperta i doradcę w zakresie planowania i realizacji inwestycji mieszkaniowych w Polsce. W wyniku umowy o współpracy podpisanej w styczniu 27 roku, Jones Lang LaSalle i REAS wspólnie oferują zintegrowane usługi w sektorze nieruchomości komercyjnych i mieszkaniowych w Polsce. www.reas.pl COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC. 29. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means without prior written consent of Jones Lang LaSalle. It is based on material that we believe to be reliable. Whilst every effort has been made to ensure its accuracy, we cannot offer any warranty that it contains no factual errors. We would like to be told of any such errors in order to correct them.