Ekonomiczna analiza podatków

Transkrypt

1 Ekonomiczna analiza podatków 2. Podatki jako narzędzie polityki gospodarczej i społecznej Owsiak (2005), Finanse Publiczne, PWN James, Nobes (2014), The economics of Taxation, Fiscal Publications Ministerstwo Finansów (2015), Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2014 r., Warszawa 1

2 Plan: Podatki jako narzędzia polityki społeczno-gospodarczej państwa, Sprawiedliwość podatków, Efektywność a sprawiedliwość podatków, Konflikt między zapewnianiem dochodów sektora publicznego a realizacją celów politycznych i społecznych. 2

3 Efektywny podatek: Dochód koszt uzyskania przychodu (1335 zł) składka na ubezpieczenia społeczne (13,71% dochodu) = Dochód do opodatkowania * Stopa podatkowa (18%, 32%) kwota zmniejszająca (556,02 zł) składka zdrowotna (9% dochodu bez składki na ubezpieczenia społeczne) = Podatek ulga na dzieci (1112,04 zł) = Faktyczny podatek Uproszczenie. Tak naprawdę od podatku można odliczyć nie więcej niż 7,75% podstawy wymiaru. Jeżeli ma się tylko jedno dziecko, to ulga należy się jeżeli łączne dochody nie przekroczyły zł. 3

4 Podatki jako narzędzia polityki społeczno-gospodarczej państwa: Problem: jaka ma być rola podatków w polityce państwa? 1. Podatki powinny tylko zapewnić rządowi dochody niezbędne do funkcjonowania. 2. Podatki powinny być używane jako narzędzie polityki gospodarczej i społecznej państwa. Czy rząd powinien kształtować i prowokować pożądane zachowania konsumentów i przedsiębiorców poprzez odpowiednią politykę podatkową? Kto odnosi korzyści z tego, że rząd używa podatków jako narzędzi polityki społeczno gospodarczej? 4

5 Sprawiedliwość podatków: System podatkowy jest optymalny, jeżeli przy danej wielkości dochodów, które rząd chce osiągnąć, struktura i stopy podatków są tak dobrane, by maksymalizować dobrobyt społeczny. Sprawiedliwość, albo równość, pionowa, gwarantuje, że podatnik, który ma większą zdolność płacenia podatków, płaci więcej, niż inni. Równości pozioma wymaga, by identyczni podatnicy byli opodatkowani w ten sam sposób. 5

6 Sprawiedliwość podatków: Sprawiedliwość, albo równość, pionowa, gwarantuje, że podatnik, który ma większą zdolność płacenia podatków, płaci więcej, niż inni. - Jakie są możliwości redystrybucji dochodów od bogatych do biednych i jak to wiąże się z efektywnością podatków? - O ile większą część dochodu bogaci powinni oddawać w formie podatku? - Na podstawie jakich kryteriów decydujemy, kto jest bogaty, albo kto ma większą zdolność uzyskiwania dochodów? - Co to znaczy, że płacimy według zdolności do płacenia podatków? 6

7 Sprawiedliwość podatków: Równości pozioma wymaga, by identyczni podatnicy byli opodatkowani w ten sam sposób. - Co to znaczy identyczni? Jakie kryteria pokazują, że dwóch podatników jest identycznych? - Które charakterystyki podatnika są istotne dla płacenia podatków? - Jaka powinna być zależność między istotnymi charakterystykami a wymiarem podatku? - Ile będzie kosztować zebranie potrzebnych informacji? 7

8 Konflikt między sprawiedliwością a efektywnością podatków: Uchylanie się od płacenia podatków (tax evasion) nielegalne postępowanie w celu obniżenia podatków. Unikanie płacenia podatków (tax avoidance) manipulacja własnymi finansami w ramach obowiązujących reguł prawnych, by zapłacić niższe podatki. The rich avoid and the poor evade 8

9 Konflikt między sprawiedliwością a efektywnością podatków: Efektywność podatków - Jaka jest skala zakłóceń powodowanych przez podatki w gospodarce? - Jakie są koszty administracji podatkowej? - Jakie są koszty płacenia podatków? Im prostszy i niższy podatek tym większa efektywność. Sprawiedliwe podatki zwykle wymagają uwzględnienia indywidualnych charakterystyk komplikacja podatków. 9

10 Konflikt między zapewnianiem dochodów sektora publicznego a realizacją celów politycznych i społecznych: Każde (?) działanie rządu zmierzające do poprawy sytuacji obywateli oznacza ubytek dochodów publicznych, Każde (?) zwiększenie dochodów publicznych oznacza pogorszenie sytuacji materialnej obywateli, Ile osób musi stracić, aby ktoś zyskał? Według teorii przy progresywnym systemie podatkowym zawsze jest możliwa zmiana poprawiająca sytuację w sensie Pareto. Wydatki publiczne rosną wraz z demokratyzacją społeczeństwa. 10

11 PIT 2014: Dokonało rozliczenia ogółem podatników, Z możliwości łącznego opodatkowania dochodów małżonków skorzystało podatników (37,76%), podatników (5,72%) nie uzyskało przychodów ze źródeł podlegających opodatkowaniu, a skorzystało z możliwości wspólnego opodatkowania z małżonkiem, Z preferencyjnego opodatkowania dochodów przysługującego osobom samotnie wychowującym dzieci skorzystało podatników (2,17% ), 11

12 PIT 2014: Odliczenia od dochodu: - darowizny 1,58% podatników, - wydatki na cele rehabilitacyjne 4,5% podatników, - wydatki z tytułu użytkowania sieci Internet 1,68 podatników, - wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (IKZE) 0,23% podatników. 12

13 PIT 2014: Odliczenia od podatku: - Ulga na dzieci 16,61% podatników, Liczba dzieci Przeciętna kwota na dziecko zł - Ulga, o której mowa w art. 27g ustawy 0,07% podatników, - Odliczenia od podatku na zasadzie praw nabytych 0,24% podatników. 13

14 Central government PIT marginal rates, 2013 Country Basic relief Marital status relief Relief for children Marginal rates (%) Australia , Austria ,5 43,21 50 Belgium Canada Chile , ,4 35,5 40 Czech Republic * Denmark + joint taxation - 5, Estonia + joint taxation + 21 Finland ,5 17,5 21,5 29,75 31,75 France + joint family 0 5, Germany - joint taxation + formula based Greece + joint taxation Hungary Iceland ,9 25,8 31,8 Ireland + joint taxation Israel Italy Japan Korea Luxembourg + joint taxation Mexico ,92 6,4 10, ,92 21,36 23,52 30 Netherlands ,85 10, New Zealand ,5 17, Norway - joint taxation Poland + joint taxation Portugal + joint taxation + 14,5 28, Slovak Republic Slovenia Spain + joint taxation + 12, ,5 25,5 27,5 29,5 30,5 Sweden Switzerland + joint taxation [11,5] Turkey United Kingdom United States + joint taxation ,6 Source: OECD (2014) Taxing Wages dr Grzegorz Kula, 14