PAŹDZIERNIK 2014 ISSN 1895-1775 Rok X, nr 108 PRAWO i PODATKI KOMENTARZE l INFORMACJE l ANALIZY Zagraniczne spółki zapłacą nowy podatek Faktoring odwrotny uprawnia do korekty Leasing ruchomości jest objęty podatkiem u źródła Wniosek o rozłożenie na raty wstrzyma egzekucję Odpłatne przejęcie długu nie podlega CIT
PRENUMERATA 2015 Prawo i Podatki to prawo podatkowe w praktyce pogłębione analizy i komentarze wybitnego grona autorów SKORZYSTAJ Z OFERTY SPECJALNEJ! 15% ZNIŻKI NA PRENUMERATĘ ROCZNĄ Tym samym za 12 numerów zapłacisz aż o 117 zł mniej PRAKTYCZNA PUBLIKACJA BIBLIOTEKA FINANSOWO-KSIĘGOWA NR 7/2013 PKWIU 2013/2014 aktualna klasyfikacja z 2008 r. z właściwymi st k PKWiU 2013/2014 Aktualna klasyfikacja z 2008 r. z właściwymi stawkami VAT BIBLIOTEKA FINANSOWO-KSIĘGOWA NR 7/2013 Dla wszystkich Prenumeratorów książka w prezencie UNIKATOWA BRANSOLETKA Z KAMIENI NATURALNYCH W celu ustalenia kolorystyki, skontaktujemy się z Państwem osobiście. Wartość prezentu to 150 zł. DOŁĄCZ DO GRONA ZADOWOLONYCH PRENUMERATORÓW. DODATKOWE KORZYŚCI: JEDNA FAKTURA W ROKU GWARANCJA STAŁEJ CENY I OSZCZĘDNOŚĆ CZASU PRAKTYCZNE PORADY I WSKAZÓWKI EKSPERTÓW CO MIESIĄC WPROST NA TWOJE BIURKO MOŻLIWOŚĆ INDYWIDUALNYCH KONSULTACJI E-MAIL Z EKSPERTAMI ZAMÓW PRENUMERATĘ JUŻ DZIŚ! tel. 22 518 29 29, cok@wip.pl Zadzwoń lub napisz do Centrum Obsługi Klienta: i skorzystaj z oferty specjalnej.
SPIS TREŚCI Spis treści Nowe przepisy Zagraniczne spółki zapłacą nowy podatek Michał Wodzicki.................................................. 2 Koszty uzyskania przychodów Wytworzone przez podatnika prawo nie podlega amortyzacji Jarosław Sekita.................................................. 3 Skarga na interpretacje Sąd może orzec na niekorzyść osoby skarżącej Elżbieta Lis, Elżbieta Kokot......................................... 7 Koszty uzyskania przychodów Faktoring odwrotny uprawnia do korekty Wojciech Słomka, Michał Dacewicz................................. 8 Zwolnienia podmiotowe Strefa ekonomiczna rozwija przedsiębiorczość Beata Wójciak-Dziechciarz......................................... 11 Uprawnienia urzędników Podatnik odpowiada za zobowiązania fiskalne Łukasz Markowski................................................ 14 Unikanie podwójnego opodatkowania Leasing ruchomości jest objęty podatkiem u źródła Jakub Jankowski................................................. 18 Orzecznictwo UE Unijny sąd zdecyduje o akcyzie od wyrobów nieenergetycznych Mirosław Siwiński................................................ 21 Źródła przychodów Podatek od nieujawnionych dochodów zostanie zmieniony Michał Roszkowski................................................ 24 Orzecznictwo Wniosek o rozłożenie na raty wstrzyma egzekucję Alicja Sarna...................................................... 28 Interpretacje Odpłatne przejęcie długu nie podlega CIT Jakub Podleśny................................................... 29 Zakup motocykla na wynajem z pełnym odliczeniem Joanna Ryś-Bednarczyk........................................... 30 Korekta dotyczy starego VAT Przemysław Skorupa, Katarzyna Dąbkowska......................... 31 Aktualności Nowe regulacje, stanowiska i proces legislacyjny..... 32 Podatki na świecie.................................... 35 Oficyna Prawa Polskiego Wydawnictwo WiP ul. Łotewska 9A, 03-918 Warszawa NIP: 526-19-92-256 KRS: 0000098264 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł Prawo i Podatki Rada programowa: prof. dr hab. Hanna Litwińczuk (przewodnicząca) prof. dr hab. Bogumił Brzeziński prof. dr hab. Leonard Etel prof. dr hab. Jolanta Gliniecka prof. dr hab. Andrzej Gomułowicz prof. dr hab. Antoni Hanusz prof. dr hab. Ryszard Mastalski prof. dr hab. Włodzimierz Nykiel Redaktor naczelny: doc. dr Witold Konieczny e-mail: prawoipodatki@opp.com.pl Redaktor: Bogdan Świąder Wydawca: Norbert Pawlikowski Koordynacja produkcji: Mariusz Jezierski Skład i łamanie: Ireneusz Gawliński Drukarnia: Miller Nakład: 500 egz. Informacja dla autor w: Prosimy o dołączanie do przesyłanych materiałów krótkiej informacji o autorze oraz numerów telefonów. Sugerowana objętość artykułów to 20 tys. znaków (około 10 stron). Prawo i Podatki chronione są prawem autorskim. Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Fragmenty tekstu oznaczone skrótem red. pochodzą od redakcji. Informacje o prenumeracie: tel.: 22 429 42 99 faks: 22 617 60 10 e-mail: cok@opp.com.pl PRAWO I PODATKI 141 PAŹDZIERNIK 2014
PRAWO I PODATKI NOWE PRZEPISY Zagraniczne spółki zapłacą nowy podatek MICHAŁ WODZICKI ekspert podatkowy Sendero Tax & Legal Od 1 stycznia 2015 r. mają wejść w życie przepisy opodatkowujące tzw. CFC (ang. Controlled Foreign Corporation), czyli zagraniczne spółki kontrolowane przez polskich podatników. Nowe przepisy przewidują nałożenie podatku na zagraniczne spółki, nieprowadzące rzeczywistej działalności gospodarczej. By fiskus mógł nałożyć podatek, musi zostać spełnionych szereg warunków: podatnik musi posiadać nieprzerwanie przez co najmniej 30 dni (bezpośrednio lub pośrednio) minimum 25% udziałów w kapitale, 25% praw głosu w organach kontrolnych lub stanowiących lub 25% udziałów związanych z prawem do uczestniczenia w zyskach CFC. Ponadto co najmniej 50% przychodów CFC osiągniętych w roku podatkowym będzie musiało pochodzić z dywidend, zbycia udziałów, wierzytelności, pożyczek, poręczeń, gwarancji, praw autorskich lub praw wartości przemysłowej. Oprócz tego co najmniej jeden z rodzajów wymienionych powyżej przychodów będzie musiał podlegać w państwie siedziby lub zarządu CFC opodatkowaniu według stawki niższej niż 14,25%. Jeżeli wszystkie te warunki zostaną spełnione, od dochodów zagranicznej spółki będzie trzeba zapłacić podatek, którego stawka wyniesie 19%. Nowym przepisom nie będą podlegały CFC, których przychody nie przekroczą w danym roku podatkowym 250.000 euro albo które prowadzą rzeczywistą działalność gospodarczą poza Europejskim Obszarem Gospodarczym, a ich dochody nie przekraczają 10% przychodów. Szczególne wątpliwości budzi zawarta w projekcie nowelizacji klauzula generalna rzeczywistej działalności gospodarczej (przypomnijmy wykazanie, że spółka prowadzi rzeczywistą działalność, ma uniemożliwić zastosowanie podatku od CFC). Nowelizacja stara się definiować rzeczywistą działalność, wskazując m.in. na: posiadanie przez spółkę lokalu, wykwalifikowanego personelu, wyposażenia, nietworzenie struktur oderwanych od przyczyn ekonomicznych czy zawieranie porozumień zgodnych z rzeczywistością gospodarczą. Można się spodziewać, że wysoki stopień niedookreśloności definicji będzie w przyszłości osią licznych sporów interpretacyjnych pomiędzy podatnikami a organami skarbowymi. Warto podkreślić, że przepis dotyczący rzeczywistej działalności gospodarczej został skonstruowany na zasadzie zwolnienia z opodatkowania w związku z tym na podatniku (a nie na organie skarbowym) będzie ciążył obowiązek udowodnienia, że zagraniczna spółka prowadzi rzeczywistą działalność. Dla polskich podatników posiadających spółki za granicą wejście w życie nowych przepisów będzie się wiązało z licznymi dodatkowymi obowiązkami i związanymi z nimi utrudnieniami i kosztami. Firmy będą miały obowiązek prowadzenia rejestru CFC, a po zakończeniu roku podatkowego zaewidencjonowania zdarzeń gospodarczych, które wystąpiły w CFC, zgodnie z polskimi przepisami. Rejestr będzie musiał być prowadzony na bieżąco w przypadku gdy zapytają o niego organy skarbowe, podatnik będzie musiał udostępnić go w ciągu 7 dni (w przeciwnym wypadku organy będą mogły określić dochód w drodze oszacowania). Polscy podatnicy będą musieli więc być w stałym kontakcie ze swoimi spółkami zagranicznymi, by na bieżąco aktualizować ich status. Podatnicy, którzy zdecydują się zapłacić podatek od CFC, będą musieli złożyć zeznanie podatkowe osobne dla każdej ze spółek. Wzrosną więc wydatki administracyjno-księgowe, podatnicy będą musieli ponosić też koszty tłumaczeń odpowiednich dokumentów spółek zagranicznych na polski. Jak wskazuje się w uzasadnieniu nowelizacji, opodatkowanie CFC jest powszechnie stosowanym mechanizmem zwalczania nadużyć podatkowych polegających na wyprowadzaniu dochodu za granicę, a podobna regulacja funkcjonuje w wielu krajach, zarówno członków UE (np. Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Szwecja, Dania), jak i pozaeuropejskich (np. USA, Kanada, Japonia, Nowa Zelandia). Jest to tylko część prawdy. W wielu krajach CFC wywołuje kontrowersje na poziomie stanowienia prawa i jurysdykcji. Przykładowo, niedawno brazylijski Wyższy Sąd Sprawiedliwości zakwestionował zgodność tamtejszych przepisów w zakresie CFC z Modelową Konwencją OECD. Ponadto np. w Holandii czy Luksemburgu wprowadzenie opodatkowania CFC w ogóle nie jest brane pod uwagę, by nie odstraszyć inwestorów. Zlikwidowanie przepisów o CFC rozważa się również w Wielkiej Brytanii. PRAWO I PODATKI 142 PAŹDZIERNIK 2014
ROZLICZENIA Wytworzone przez podatnika prawo nie podlega amortyzacji Art. 16b ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej ustawa o CIT) 1 jako jeden z warunków uznania prawa za wartość niematerialną i prawną (dalej: wnip ) określa jego nabycie. Jest to rozwiązanie odmienne niż w przypadku środków trwałych, które mogą być nabyte lub wytworzone przez podatnika (art. 16a ustawy o CIT). Brak jest zatem możliwości wytworzenia wnip. Podatnik wytwarzając prawo wymienione (co do rodzaju, przedmiotu) w definicji wartości niematerialnych i prawnych 2 na gruncie przepisów podatkowych nie uzyskuje wnip, a w konsekwencji nie ponosi kosztu podlegającego amortyzacji. W procesie wytworzenia prawa podatnik może jednak ponosić koszty nabycia praw od innych podmiotów 3. Przedmiotem artykułu jest analiza, czy zakup cząstkowych praw (spełniających samoistnie definicję wnip) podlega amortyzacji podatkowej (na zasadach właściwych dla nabytego prawa), czy też stanowi on składnik kosztu wytworzenia prawa niepodlegający amortyzacji w zakresie wszystkich składników kosztów. Problem zostanie przedstawiony na przykładach wytworzenia prawa oraz prowadzenia prac rozwojowych. Wydatki na wytworzenie prawa Koszty wytworzenia prawa są kosztem ujmowanym w rachunku kalkulacji dochodu (nie podlegając amortyzacji). W zależności od przeznaczenia wytworzonego prawa (wytworzenie w celu zbycia lub wykorzystywania we własnej działalności) koszt wytworzenia ma charakter kosztu bezpośredniego lub pośredniego (zob. art. 15 ust. 4 i następne ustawy o CIT) i jest po- 1 (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.). 2 Np. stworzenie dzieła autorskiego lub zredagowanie opracowania stanowiącego know-how. 3 Np. tworząc znak towarowy, tj. przeprowadzając proces jego rejestracji, podatnik nabywa od grafika prawo do znaku graficznego; tworząc film, podatnik nabywa prawa autorskie do scenariusza; tworząc program komputerowy (grę), podatnik nabywa prawa do muzyki stanowiącej podkład dźwiękowy i in. JAROSŁAW SEKITA doradca podatkowy Meritum Doradcy Podatkowi sp. z o.o. trącany według zasad dlań właściwych. Dotyczy to bezspornie kosztów wytworzenia prawa, które z zasady nie podlegają amortyzacji podatkowej (np. wynagrodzenia pracowników i zleceniobiorców przyporządkowane wyłącznie do procesu wytwarzania prawa, koszty analiz, usług niezbędnych do jego wytworzenia, materiały biurowe wykorzystywane w procesie twórczym i in.). Wątpliwości powstają, gdy w procesie wytworzenia prawa wykorzystywane są dobra, które samoistnie spełniają definicję wnip. Może to dotyczyć np. procesu wytwarzania prawa autorskiego do programu/gry komputerowej, dzieła filmowego itp. oraz nabycia cząstkowych praw autorskich do dzieł muzycznych, graficznych, pisarskich itp. 4 Dzieła cząstkowe mogą samoistnie spełniać definicję wnip. Z uwagi na swój przedmiot mieszczą się w liście wnip (są to np. prawa autorskie). Są one nabyte od twórców. Mogą również spełniać wymóg przewidywanego okresu używania dłuższego niż rok (decyduje o tym każdorazowo przeznaczenie gospodarcze nabytego prawa). Jedną z przesłanek definiujących wnip jest wymóg, iż są to prawa wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Pojęcie wykorzystywania należy interpretować zgodnie z prawną i gospodarczą funkcją danego prawa. Z wykorzystywaniem prawa mamy do czynienia zarówno w przypadkach jego indywidualnego używania, jak również w celu stworzenia nowego dzieła. Jeżeli przedmiotem nabytego prawa jest utwór muzyczny (wykorzystany w procesie tworzenia innego dzieła np. gry komputerowej), prawo cząstkowe jest bezspornie wykorzystywane poprzez użycie go w procesie wytwarzania dzieła finalnego. Przedmiotem dywagacji może być jedynie kwestia okresu wykorzystywania. Prawa wykorzystywane w działalności Uważam, że z wykorzystywaniem mamy do czynienia już poprzez korzystanie z nabytego 4 Zob. przyp. 3 PRAWO I PODATKI 143 PAŹDZIERNIK 2014
PRAWO I PODATKI KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODÓW utworu w procesie tworzenia dzieła własnego. Wąska interpretacja uznałaby za wykorzystywanie jedynie okres późniejszego czerpania korzyści z dzieła wytworzonego (produkcja gier komputerowych o charakterze towaru, udzielanie licencji na wytworzone prawo i in.). Użycie nabytego prawa w procesie wytwórczym jest jednak jego wykorzystaniem w rozumieniu art. 16b ustawy o CIT. Analiza definicji wnip skłania do tezy, iż prawa o charakterze cząstkowym, wykorzystane w procesie wytwarzania wnip, mogą spełniać definicję dobra amortyzowanego. Powstaje jednak pytanie, czy w istocie na nabywcy ciąży obowiązek amortyzowania kosztów ich nabycia. W ocenie autora na to pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Podstawowym argumentem prawnym na obronę tej tezy jest odwołanie się do celu nabycia prawa cząstkowego. Nie stanowi ono dobra samoistnego, ale jest nabywane w celu wytworzenia innego prawa (finalnego). Z racji wytworzenia (a nie nabycia) nie stanowi ono wnip i nie podlega amortyzacji. Stosując rozumowanie a fortiori, skoro dobro finalne nie jest wnip i nie podlega amortyzacji, tym bardziej składniki nabyte w celu jego wytworzenia nie powinny podlegać amortyzacji podatkowej. Chociaż argument ten wynika w dużej mierze z ducha ustawy, a nie jej litery (jak zaznaczono formalnie definicja wnip może być spełniona przez nabyte prawa cząstkowe ), pełne zastosowanie zasady braku amortyzowania kosztu wytworzenia prawa wymaga objęcia nią wszystkich kosztów składowych. Pojęcie wytworzenia prawa jest zatem formą zbioru grupującego w sobie wszystkie koszty składające się na dane działania gospodarcze. Mogą mieć one różny charakter podatkowy (koszty bezpośrednie lub poddane amortyzacji), ale ostateczna, jednolita, forma potrącenia kosztów powinna wynikać z zasady braku amortyzowania wydatków na wytworzenie prawa. Powyższa teza ma charakter sporny, a praktyka skarbowa nie pozwala na wskazanie jednoznacznej linii interpretacyjnej. Odmienne interpretacje urzędowe Pogląd zgodny z prezentowanym przeze mnie stanowiskiem wyraził dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 1 lutego 2011 r. (nr ILPB3/423 877/10 3/ MM). Organ uznał, że koszty wytworzenia filmu nie podlegają amortyzacji, obejmując tą tezą koszty nabytych praw niezbędnych do wytworzenia Filmu np. prawa do scenariusza Filmu, licencje dotyczące utworów muzycznych wykorzystanych w Filmie itp. Prawa i licencje te nie są wykorzystywane samodzielnie przez Spółkę, ale są elementem całości, którą jest Film. W interpretacji uznano prawidłowość poglądu wnioskodawcy, iż: licencje i prawa nabyte w celu wytworzenia Filmu nie stanowią samodzielnych wartości niematerialnych podlegających amortyzacji. Pojęcie wykorzystywania należy interpretować zgodnie z prawną i gospodarczą funkcją danego prawa Odmienne stanowisko wyraził zaś dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 8 lipca 2009 r. (nr IPPB5/423 193/09 5/PS). Odnosząc się do przypadku nabycia praw do programu komputerowego, organ uznał pogląd strony, iż Koszty usług obcych dotyczące wytworzenia oprogramowania komputerowego jako nabycie autorskich praw majątkowych (wartości niematerialne i prawne) podlegać będą amortyzacji jako odrębne wartości niematerialne i prawne, poprzez dokonywane odpisy amortyzacyjne ( ). Wątpliwości podatników może potęgować stanowisko wyrażone w interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 2 czerwca 2014 r. (nr ILPB4/423 126/14 2/MC). Pismo dotyczy kwalifikacji podatkowej nabywanych praw autorskich w celu wytworzenia portalu internetowego. Określając efekt podatkowy prowadzonych prac, organ uznał, że: Należy wskazać, że skoro oprogramowanie portalu składa się z 18 modułów, które stanowią jeden utwór, to moduły te będą stanowiły jedną wartość niematerialną i prawną. Zdaniem organu mamy zatem do czynienia z powstaniem (wytworzeniem) jednego ( zbiorczego ) wnip. Chociaż organ potwierdził bezsporną tezę o braku możliwości wytworzenia wnip (a w konsekwencji braku amortyzowania wartości wytworzonego prawa). Nakazał on jednak uznać za wnip nabyte prawa składowe wykorzystywane w procesie wytwórczym. Wskazując zasady potrącenia kosztów wytworzenia programu, organ uznał, że: W konsekwencji należy stwierdzić, że nabyte przez spółkę autorskie prawa majątkowe do wszystkich utworów powstałych w związku z budową portalu o wartości początkowej stanowiącej cenę ich nabycia (tu: przeniesienia niniejszych praw) wyższej niż 3.500 zł stanowią podatkowe wartości niematerialne i prawne, a wydatki dotyczące ich nabycia zostaną zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przez odpisy amortyzacyjne. Nabyte prawa autorskie spółka powinna wprowadzić do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Zatem może to nastąpić już w dacie przeniesienia na spółkę opisanych praw. W praktyce skarbowej nie wypracowano zatem jednolitej linii interpretacyjnej. Autor stawiając tezę, iż kwalifikacja podatkowa dzieła wytworzonego (niepodlegającego amor- PRAWO I PODATKI 14 PAŹDZIERNIK 2014
ROZLICZENIA tyzacji) determinuje zasady potrącania wszystkich kosztów cząstkowych, wskazuje jednak istniejące rozbieżności wykładni prawa. Różnica między nabyciem a wytworzeniem Niezależnie od kontrowersji wokół ustalenia zasad potrącania kosztów cząstkowych wytworzenia prawa wyjaśnienia wymagają zasady rozróżnienia przypadków nabycia i wytworzenia prawa. Samo nabycie nie rodzi kontrowersji (warunkiem jest istnienie prawa, które przysługuje innemu podmiotowi, a następnie jest zbyte podatnikowi). Wytworzenie oznacza przypadek, gdy prawo pierwotnie staje się własnością podatnika (brak transferu własności). Ma to miejsce oczywiście w przypadku osobistego wykonania dzieła przez podatnika będącego osobą fizyczną. W przypadku podatników korporacyjnych (osoby prawne, jednostki organizacyjne) oraz osób fizycznych (wytwarzających prawo poprzez swoich pracowników) zasady uzyskiwania autorskich praw majątkowych określają przepisy ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych 5. Zgodnie z art. 12 ust. 1 tej ustawy: Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Jak stanowi zaś art. 74 ust. 3 wspomnianej ustawy: Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej. A zatem również w stosunkach pracownik pracodawca może istnieć zbycie prawa (nabycie przez pracodawcę). W takim przypadku nabycie wywołuje analogiczny skutek prawny jak w przypadku nabycia od osoby trzeciej (w razie spełnienia pozostałych elementów definicji nabyte dobro stanowi wnip). Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z 12 września 2012 r. (nr ITPB3/423 315c/12/PS) po- Wytworzenie oznacza przypadek, gdy prawo pierwotnie staje się własnością podatnika 5 (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. nr 90 poz. 631 ze zm). twierdził ten pogląd, wskazując, że: W przypadku zatem, gdy program komputerowy nie został nabyty, lecz został stworzony przez pracowników jednostki na jej użytek, a w umowach o pracę nie została zawarta klauzula wyłączająca z zakresu czynności tych pracowników tworzenie programów komputerowych, to powstały w wyniku ich pracy program komputerowy traktuje się jako wytworzony przez jednostkę we własnym zakresie. Jeżeli z zasad prawa autorskiego i treści stosunku pracy wynika, że pracodawca w sposób pierwotny staje się właścicielem praw wytworzonych przez pracownika mamy do czynienia ze stricte wytworzeniem nierodzącym obowiązku amortyzowania kosztów 6. Nakłady poniesione na prace rozwojowe Innym przypadkiem kontrowersji prawnych jest zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów wydatków na prowadzenie prac rozwojowych. Przepisy ustawy o CIT nie definiują zakresu pojęcia koszty prac rozwojowych. Na potrzeby analizy tematu należy wskazać, że do kosztów prac rozwojowych mogą być również zaliczone dobra spełniające samoistnie definicję wartości niematerialnych i prawnych (np. prawa autorskie). Dodać należy, że istnieje również możliwość nabycia rzeczy (spełniającej definicję środka trwałego) wyłącznie w celu prowadzenia prac rozwojowych. W powyższych przypadkach powstaje pytanie, czy koszt nabycia ww. praw lub rzeczy podlega amortyzacji podatkowej właściwej dla danego rodzaju wnip lub środka trwałego, czy też stanowi on składnik kosztu prac rozwojowych potrącany w ciężar kosztów podatkowych według mechanizmu przyjętego dla prac rozwojowych. Zgodnie z art. 15 ust. 4a ustawy o CIT Koszty prac rozwojowych mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów: 1) w miesiącu, w którym zostały poniesione albo począwszy od tego miesiąca w równych częściach w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy, albo 2) jednorazowo w roku podatkowym, w którym zostały zakończone, albo 3) poprzez odpisy amortyzacyjne dokonywane zgodnie z art. 16m ust. 1 pkt 3 od wartości niematerialnych i prawnych, o których mowa w art. 16b ust. 2 pkt 3. Ustawa przewiduje zatem trzy, a z uwagi na dualizm pierwszego mechanizmu cztery sposoby rozliczania w czasie kosztów prac rozwojowych. Potrącenie kosztu podatkowego według powyższych zasad (uwzględniając moment rozpoczęcia potrącania kosztu, okres potrącania rat kosztu oraz każdorazową wysokość kosztu podatkowego) odbiega od zasad właściwych dla amortyzowania samoistnych wnip (art. 16m ustawy o CIT). 6 Również w przypadku zlecenia wykonania dzieła autorskiego osobie niebędącej pracownikiem strony mogą ustalić dwa mechanizmy powstania praw autorskich majątkowych: bezpośrednio u zlecającego lub u twórcy, z jednoczesnym zbyciem na rzecz zamawiającego. PRAWO I PODATKI 145 PAŹDZIERNIK 2014
PRAWO I PODATKI KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODÓW Również w tym przypadku autor przychyla się do tezy o uznaniu jednolitości zasad potrącania wszystkich kosztów prowadzenia prac rozwojowych. Obejmuje ona swoim rygorem również koszty cząstkowe, które spełniają samoistnie definicję wnip lub środka trwałego. Art. 15 ust. 4a oraz art. 16m ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT należy uznać za lex specialis wyłączające stosowanie innych przepisów, m.in. określających zasady amortyzacji podatkowej. Aktualna (jak w przypadku wytworzenia wnip) pozostaje teza, iż zakres prac rozwojowych stanowi swoisty zbiór różnego rodzaju kosztów. Koszty te mogą mieć charakter kosztów amortyzowanych lub potrącanych jako koszty w procesie kalkulacji dochodu. W zakresie drugiej kategorii również (jako tzw. koszty pośrednie) mogą podlegać różnym zasadom potrącania w czasie. Objęcie wszystkich wydatków statusem kosztów prac rozwojowych uzasadnia pominięcie zasad potrącania w czasie poszczególnych kosztów składowych. Oznacza to zastosowanie do wszystkich wydatków zasady przyjętej przez podatnika zgodnie z art. 15 ust. 4a ustawy o CIT. Uznanie obowiązku amortyzowania części kosztów prac rozwojowych de facto uchylałoby stosowanie szczególnych zasad potrącania tego rodzaju kosztów. Prace rozwojowe w interpretacjach Również w przypadku prac rozwojowych w praktyce skarbowej nie wypracowano jednolitej wykładni prawa. Pogląd zgodny ze stanowiskiem autora wyrażono w interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 5 września 2013 r. (nr ILPB4/423 196/13 2/MC). Inaczej zaś wskazano w piśmie dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 4 lutego 2014 r. (nr ILPB4/423 435/13 2/DS). Wydaje się, że przeważająca praktyka skarbowa uznaje jednolitość potrącania wszystkich kosztów składowych danej pracy rozwojowej 7. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 26 października 2011 r. (nr ILPB4/423- -114/10/11-S/MC) przedstawił pogląd, iż: ( ) Spółka nabyła tylko pewien element kosztów prac rozwojowych (w skład których wchodzą również prawa autorskie), które następnie kontynuowała. W wyniku obu tych czynności powstały koszty prac rozwojowych stanowiących jedną wartość niematerialną i prawną, bowiem wówczas koszty te spełniają wszystkie warunki niezbędne do uznania ich za taką wartość, określone w art. 16b ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zatem wydatki spółki poniesione na nabycie od spółki powiązanej kosztów prac rozwojowych oraz na ich kontynuowanie, a także dodatkowo wycenione przeniesienie praw autorskich od tych prac, pozostają w bezpośrednim związku z przeprowadzanymi pracami rozwojowymi. Tym samym stanowią one łącznie koszt ich wytworzenia, a zarazem wartość początkową wartości niematerialnej i prawnej. Przedmiotowa wartość niematerialna i prawna (tj. łączne koszty przeprowadzonych 7 Wybór metody potrącania kosztów dotyczy odrębnie każdego przedsięwzięcia składającego się na odrębne ( jedne ) prace rozwojowe. Zakres prac rozwojowych stanowi swoisty zbiór różnego rodzaju kosztów prac rozwojowych dotyczących jednego produktu oraz dodatkowo wycenione przeniesienie praw autorskich od tych prac) powinna być wprowadzona do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w momencie złożenia do urzędu rejestracji leków dokumentacji rejestracyjnej danego produktu leku i amortyzowana od miesiąca następującego po miesiącu wprowadzenia tej wartości do stosownej ewidencji 8. Organ uznał zatem jednolitość kosztu prac rozwojowych nawet jeżeli składają się nań cząstkowe dobra spełniające definicję wnip (bez jednakże uzyskiwania takiego, samoistnego, statusu podatkowego). Pośrednio stanowisko autora potwierdza również pogląd wyrażony w interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 25 czerwca 2012 r. (nr IPTPB3/423 88/12 6/IR). Organ wskazał, że: ( ) Wnioskodawca w ramach projektu wewnętrznego finansowanego w całości przez siebie opracowuje i konstruuje prototyp nowego produktu, z jego przeznaczeniem na potrzeby własne jednostki. Spółka planuje wykorzystywać przedmiotowe prototypy po ich wytworzeniu przez okres dłuższy niż jeden rok w celach marketingowych lub szkoleniowych, a w przypadku znalezienia nabywcy prototypu wytworzonego w ramach projektu wewnętrznego dokonać jego zbycia. Zatem prototyp nowego produktu wytworzonego przez wnioskodawcę powstaje w ramach prac rozwojowych i koszt jego wytworzenia stanowi część wydatków poniesionych na prace rozwojowe oraz pozostaje w bezpośrednim związku z tymi pracami rozwojowymi. Wartość początkową kosztów prac rozwojowych stanowi suma poniesionych przez spółkę nakładów, tj. koszty prac rozwojowych wraz z kosztami wytworzenia prototypu nowego produktu. W związku z tym brak jest podstaw, aby koszty wytworzenia przedmiotowych prototypów zostały wyodrębnione z kosztów prac rozwojowych zakończonych wynikiem pozytywnym i zakwalifikowane jako koszt wytworzenia środków trwałych, podlegających amortyzacji. Skoro efekt prac rozwojowych rzecz spełniająca definicję środka trwałego nie stanowi odrębnego od prac rozwojowych dobra podlegającego amortyzacji, również części składowe prac rozwojowych nie powinny podlegać wydzieleniu i poddaniu amortyzacji. 8 Uniwersalność powołanej interpretacji stawia pod znakiem zapytania położenie przez organ w ocenie autora wadliwego prawnie nacisku na kwestię osobistych praw autorskich. Tego rodzaju prawa nie są bowiem przedmiotem obrotu prawnego. PRAWO I PODATKI 146 PAŹDZIERNIK 2014
SKARGA NA INTERPRETACJE Sąd może orzec na niekorzyść osoby skarżącej Interpretacja indywidualna jest objęta kontrolą sądów administracyjnych na podstawie art. 3 2 pkt 4a Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi 1 (dalej: PrPostSAdm). Sąd uwzględniając skargę na interpretację, uchyla ją. W przepisach nie przewidziano natomiast możliwości stwierdzenia nieważności interpretacji. W tym kontekście pojawiły się wątpliwości co do obowiązku stosowania zasady reformationis in peius (zakaz orzekania na niekorzyść skarżącego), w sytuacji zaskarżenia interpretacji indywidualnej do sądu administracyjnego. Wyjątkiem od zasady jest stwierdzenie przez sąd takiego naruszenia, które skutkuje stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności. Zasada ta wynika z art. 134 2 Pr- PostSAdm, zgodnie z którym sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności. Skoro nie można stwierdzić nieważności interpretacji, to czy można stosować do nich wskazany art. 134 2 PrPostSAdm? Zgodnie z regulacjami wprowadzonymi do Ordynacji podatkowej w 2007 roku 2 interpretacje nie przyjmują już formy postanowień. Zmiana charakteru interpretacji indywidualnych wpłynęła na zmianę podejścia sądów administracyjnych w zakresie stosowania. W orzecznictwie pojawiło się stanowisko, że skoro interpretacja indywidualna stanowi tylko udzielenie informacji o możliwościach stosowania i wykładni prawa, to samego uchylenia takiej interpretacji przez sąd administracyjny nie można zasadnie oceniać jako rozstrzygnięcia z punktu widzenia obowiązującego prawa korzystnego lub niekorzystnego 3. Niektóre składy orzekające uznawały natomiast, że zakaz reformationis in peius znajduje zastosowanie również w przy- ELŻBIETA LIS doradca podatkowy KSP Legal & Tax Advice w Katowicach ELŻBIETA KOKOT konsultant podatkowy KSP Legal & Tax Advice w Katowicach padku zaskarżenia interpretacji indywidualnej 4. Powstałe rozbieżności w orzecznictwie skłoniły Rzecznika Praw Obywatelskich do złożenia wniosku do Naczelnego Sądu Administracyjnego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego 5. Sam rzecznik stanął na stanowisku, że interpretacji indywidualnej jako zaskarżalnej do sądu czynności organu podatkowego powinna przysługiwać ochrona przyznawana innym aktom administracji publicznej. Ponadto żaden przepis ustawy, nie wyłącza tej zasady w odniesieniu do skarg składanych na akty i czynności wymienione w art. 3 2 PrPostSAdm, a wynikająca z art. 2 Konstytucji RP 6 zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i prawa nie pozwala na przyjęcie, że osobom wnoszącym skargi na interpretacje indywidualne nie przysługuje w przypadku braku jednoznacznego wyłączenia gwarancja procesowa w postaci zakazu orzekania na niekorzyść podatnika. Argumentacja Rzecznika Praw Obywatelskich nie przekonała jednak składu 7 sędziów NSA, którzy orzekli w lipcowej uchwale 7, że w razie złożenia skargi do sądu administracyjnego na interpretację indywidualną zasada zakazu reformationis in peius nie znajduje zastosowania. NSA uznał, że art. 134 2 PrPostSAdm stanowi normę prawną, którą należy stosować w całości, a nie w części. Tym samym, skoro przepisy ustawy nie przewidują możliwości stwierdzenia nieważności interpretacji, to przepis mówiący, że sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności, mógłby znaleźć zastosowanie tylko w części, co jest niedopuszczalne. W świetle wskazanej uchwały NSA zakaz orzekania na niekorzyść podatnika w postępowaniu przed sądem administracyjnym w razie zaskarżenia interpretacji indywidualnej nie obowiązuje. 1 Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.). 2 Ustawa z 16 listopada 2006 o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 217, poz. 1590). 3 Wyrok NSA z 27 czerwca 2012 r., sygn. akt II FSK 2608/10; wyrok NSA z 5 kwietnia 2012 r., sygn. akt II FSK 1475/10. 4 Wyrok NSA z 17 maja 2012 r., sygn. akt II FSK 2114/10; wyrok NSA z 29 lutego 2012 r., sygn. akt II FSK 1523/10. 5 Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z 20 stycznia 2014 r., sygn. akt V.511.40.2014.JG. 6 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 ze zm.). 7 Uchwała NSA z 7 lipca 2014 r. sygn. akt II FPS 1/14. PRAWO I PODATKI 147 PAŹDZIERNIK 2014
PRAWO I PODATKI KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODÓW Faktoring odwrotny Obowiązek korekty kosztów uzyskania przychodów został wprowadzony do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT) z dniem 1 stycznia 2013 r. 1, w założeniu mając poprawić sytuację podatników, którzy borykają się z zagadnieniem zatorów płatniczych. Art. 15b ustawy o CIT reguluje obowiązek korekty kosztów uzyskania przychodu w przypadku nieuregulowania kwot wynikających z faktur lub innych dokumentów. Przepisy te w praktyce stały się źródłem licznych sporów z organami podatkowymi, które w swoich interpretacjach rozszerzają zakres obowiązków nałożonych na przedsiębiorców i ich działy księgowe. Cel wprowadzenia korekty Celem wprowadzenia art. 15b ustawy o CIT była poprawa płynności finansowej przedsiębiorców oraz ograniczenie zatorów płatniczych. Obowiązek korekty kosztów oprócz nałożenia dodatkowych obowiązków prowadzi również do wyeliminowania niektórych z form finansowania działalności gospodarczej, a więc w efekcie zmniejszenia płynności finansowej przedsiębiorców. W wyniku przyjętej przez organy podatkowe wykładni art. 15b ustawy o CIT prowadzi do rezultatów całkowicie sprzecznych z celem wprowadzonej regulacji. Instytucja faktoringu odwrotnego Jednym z istotnych zagadnień związanych z zastosowaniem art. 15b ustawy o CIT okazało się wykorzystanie instytucji tzw. faktoringu odwrotnego. Faktoring odwrotny (zwany również faktoringiem odwróconym) jest umową, na 1 Ustawa z 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (Dz.U. z 2012 r. poz. 1342). WOJCIECH SŁOMKA radca prawny doradca podatkowy, menedżer GALT Tax MICHAŁ DACEWICZ konsultant podatkowy GALT Tax podstawie której na wniosek faktoranta (odbiorcy) zaakceptowana wierzytelność dostawcy jest regulowana w terminie przez faktora (np. bank lub instytucję finansową), nie zaś przez odbiorcę. Rozliczenie odbiorcy z faktorem następuje w późniejszym czasie na zasadach określonych przez strony umowy faktoringu odwrotnego. Umowa ta ma na celu m.in. możliwość otrzymania zniżki (skonto) na zakupione towary i usługi z racji wcześniejszych spłat zobowiązań oraz przede wszystkim poprawę płynności finansowej zarówno dostawcy, jak i odbiorcy towarów i usług eliminując zatory płatnicze. Instytucja faktoringu odwrotnego w pełni realizuje cel przepisu art. 15b ustawy o CIT, spełniając jednocześnie wszystkie przesłanki zawarte w tym przepisie. Faktoring odwrotny powinien podatnikom umożliwiać uniknięcie obowiązku korekty kosztów uzyskania przychodów. Interpretacje organów podatkowych Organy podatkowe pomimo spełnienia przesłanek wynikających z przepisu art. 15b ustawy o CIT w przypadku skorzystania przez podatników z faktoringu odwrotnego prezentują jednolite stanowisko, zgodnie z którym podatnicy zobowiązani są dokonywać korekty kosztów uzyskania przychodów pomimo uregulowania zobowiązania wobec kontrahenta w terminach określonych w art. 15b ustawy o CIT. Organy podatkowe negatywne skutki w zakresie wykorzystania faktoringu odwrotnego wywodzą z braku uszczuplenia w majątku podatnika. W interpretacji indywidualnej dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 10 kwietnia 2014 r. (nr IPTPB3/423 42/14 2/MF) organ podatkowy wskazuje, że: aby można było bowiem mówić o poniesieniu wydatku, w majątku ponoszącego wydatek powinno nastąpić uszczuplenie. Uwzględnienie danego wydatku jako kosztu uzyskania przychodów uzależnione jest od jego faktycznego i definitywnego poniesienia. Wydatek musi być poniesiony i prawidłowo udokumentowany. Przez poniesienie wydatku należy PRAWO I PODATKI 148 PAŹDZIERNIK 2014
ROZLICZENIA uprawnia do korekty rozumieć obciążenie majątku podatnika. Obciążenie to powinno mieć jednocześnie charakter definitywny, tzn. musi być poniesiony z majątku podatnika i mieć ostateczny charakter. Argument o konieczności uszczuplenia po stronie podatnika, prezentowany jest konsekwentnie we wszystkich wydanych dotychczas interpretacjach prawa podatkowego w tym zakresie. Ten jedyny, kluczowy argument jest sprzeczny z literalnym brzmieniem przepisu art. 15b ustawy o CIT. Przepis ten bowiem odnosi się wyłącznie do pojęcia uregulowania zobowiązania. Organy podatkowe w wydawanych interpretacjach dokonują karkołomnych wywodów w celu uzasadnienia swojego błędnego stanowiska. Nie jest również do końca jasne, z jakiego powodu organy przechodzą od pojęcia uregulowanie zobowiązania do pojęcia uszczuplenie w majątku podatnika. Treść przepisu art. 15b ustawy o CIT nie wskazuje podmiotu, który powinien dokonać uregulowania zobowiązania. Co istotne, akceptacja wykładani organów podatkowych prowadziłaby do wyeliminowania dłużnych form finansowania działalności gospodarczej, takich jak pożyczki, obligacje, papiery dłużne, karty kredytowe, kredyty bankowe itd. W tych bowiem przypadkach uzyskane środki nie stanowią definitywnego przysporzenia po stronie podatnika, w związku z czym, idąc tokiem rozumowania organów, także w tych przypadkach nie dochodzi do uszczuplenia w majątku podatnika. Zatem w myśl wykładni organów podatkowych wątpliwości budzić może regulowanie zobowiązań za pomocą środków pieniężnych pochodzących z wszelkich innych form niż kapitały własne, tj. kapitał zakładowy i akcyjny oraz wypracowany zysk. Prawo podatkowe nie operuje pojęciem uszczuplenia w majątku podatnika. Z perspektywy prawa podatkowego jest to okoliczność ocenna i niemożliwa w praktyce do zweryfikowania ani identyfikacji. Zastosowanie się do wykładni organu wiązałoby się z koniecznością wydzielania przez podatnika na rachunku bankowym środków pochodzących z kapitałów własnych oraz środków pochodzących z pożyczek, obligacji itp. Pieniądze stanowią rzeczy oznaczone co do gatunku, więc utrudnione i irracjonalne byłoby ich ewidencjonowanie do potrzeb określenia obowiązku dokonania korekty kosztów uzyskania przychodów. Jak wynika z powyższego, wykładnia organów podatkowych prowadzi do absurdalnych rezultatów. Stanowisko organów jedynie pozornie odnosi się do treści przepisów, w rzeczywistości dochodzi do istotnego rozszerzenia zakresu zastosowania przepisu. Zgodzić się należy z organami podatkowymi, że kluczowa jest wykładnia pojęcia uregulowanie zobowiązania. W interpretacji z 15 maja 2014 r. (nr ILPB3/423 69/14 2/KS) dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu wskazuje, że: zgodnie ze Słownikiem języka polskiego PWN»uregulować«znaczy m.in.»uiścić jakąś należność«. Z kolei»uiścić uiszczać«oznacza»uregulować należność za coś«. Natomiast»uiszczać się«zgodnie z powyższym słownikiem oznacza»wywiązać się z jakiegoś zobowiązania finansowego«. W konsekwencji należy uznać, że»uregulować«, zgodnie z literalnym brzmieniem, oznacza spełnienie świadczenia skutkującego wywiązaniem się z zobowiązania finansowego, a w konsekwencji wygaśnięciem zobowiązania. Wywód ten potwierdza, że uszczuplenie na gruncie wykładni pojęcia uregulowanie zobowiązania nie ma żadnego znaczenia i jest dodatkową przesłanką wyinterpretowaną przez organy podatkowe na gruncie zastosowania wykładni rozszerzającej. Ponadto zgodnie z art. 356 1 Kodeksu cywilnego wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko wtedy, gdy to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości świadczenia. Co oznacza, że możliwe jest uregulowanie zobowiązania przez osobę trzecią. A jak zostało podkreślone wyżej, przepis art. 15b ustawy o CIT nie wskazuje podmiotu, który powinien dokonać uregulowania zobowiązania oraz form finansowania kapitału, który ma służyć spłacie zadłużenia. Opłacenie faktury nie wymaga również osobistego świadczenia dłużnika. Końcowym wnioskiem, jaki wynika z powyższych rozważań, jest to, że wykładnia organów prowadzi do wprowadzenia kwalifikowanej metody kasowej, zgodnie z którą Każde opłacenie kwoty przez dowolny podmiot mieści się w pojęciu uregulowania zobowiązania PRAWO I PODATKI 149 PAŹDZIERNIK 2014