Mówić czy rozmawiać ucząc języka obcego? Dorota Campfield Pracownia Języków Obcych
Raport o Stanie Edukacji 2013 Aspekty stylu pracy nauczyciela języka obcego planowanie procesu dydaktycznego kształcenie umiejętności przedmiotowych procesy komunikacyjne na lekcji materiały i środki dydaktyczne kontrola i ocenianie postępów w nauce wspomaganie kontaktu z językiem obcym kształtowanie postaw wobec nauki języków obcych Badania kwestionariuszowe uczniów i nauczycieli języka obcego (ESLC Europejskie badanie kompetencji językowych, BUNJO Badanie uczenia się i nauczania języków obcych w gimnazjum, BENJA Badanie efektywności nauczania języka angielskiego w szkole podstawowej) Wywiady indywidualne z uczniami i nauczycielami (BUNJO)
Procesy komunikacyjne na lekcji języka obcego Podwójna rola komunikacji na lekcji języka obcego: cel i środek Podstawa programowa: przygotowanie uczniów do skutecznej komunikacji w mowie i w piśmie Cel określony przez uczniów Studia nad przyswajaniem języka obcego: używanie języka nauczanego w procesach komunikacyjnych zadania z luką informacyjną zadania zorientowane na osiągnięcie konkretnego celu zadania wymagające negocjacji (negotiating meaning), rozwiązywania problemów wspólna praca projektowa
Formy pracy i język komunikacji na lekcji języka obcego Pracach w parach/grupach: zwiększa szanse każdego ucznia na udział w mówieniu daje poczucie bezpieczeństwa i swobody w wyrażaniu opinii, uczuć pozwala nauczycielowi na monitorowanie pracy uczniów toczącej się jednocześnie rozwija u uczniów umiejętności społeczne Język komunikacji: zalecany principled pragmatism w posługiwaniu się językiem docelowym: uwzględniając potrzeby grupy oraz indywidualnych uczniów
Wyniki badań PJO Formy pracy: całą klasą, indywidualna (90% gimnazjalistów: nauczyciel zawsze lub prawie zawsze mówi do uczniów, ponad 80%: uczniowie zazwyczaj pracują pojedynczo) niski udział pracy w grupach w formach pracy na lekcji (10%)
Częstotliwość wykorzystywania określonych form pracy na lekcji języka na podstawie wskazań polskich uczniów w badaniu ESLC prawie zawsze lub zazwyczaj czasami bardzo rzadko lub nigdy nauczyciel mówi do całej klasy 90 89 6 6 4 5 uczniowie pracują pojedynczo 83 75 17 11 6 7 uczeń wypowiada się przed całą klasą 36 36 29 34 36 nauczyciel rozmawia z 1 lub 2 uczniami 33 34 41 41 26 26 grupa uczniów wypowiada się przed całą klasą uczniowie pracują w grupach 12 13 9 8 44 48 60 59 46 44 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych badania ESLC 2011.
Wyniki badań PJO Język komunikacji: nauczyciel posługuje się językiem docelowym (do całej klasy) na lekcjach połowy uczniów języka angielskiego i niemieckiego (gimnazjum); nauczyciele szacują, że mówią w języku nauczanym przez ½ lekcji w szkole podstawowej uczniowie rzadko lub prawie nigdy nie używają języka docelowego (45% gimnazjalistów: do całej klasy; 63%: praca w grupach i rozmowy między sobą na lekcji)
Intensywność komunikacji w języku angielskim na lekcji na podstawie wskazań polskich uczniów oraz wszystkich uczniów języka angielskiego nauczanego jako pierwszego języka obcego w krajach badania ESLC zawsze lub zazwyczaj czasami bardzo rzadko lub nigdy nauczyciel mówi do całej klasy Polska kraje ESLC 56 75 30 17 14 8 nauczyciel mówi do 1 lub uczniów Polska kraje ESLC 35 46 37 31 23 uczniowie zabierają głos przed całą klasą Polska kraje ESLC 55 27 23 45 22 uczniowie mówią do nauczyciela Polska 26 35 38 uczniowie pracują w grupach i rozmawiają ze sobą kraje ESLC Polska kraje ESLC 14 17 40 24 25 32 63 58 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych badania ESLC 2011.
Nauczyciel głównym źródłem kontaktu z językiem obcym Związek między używaniem języka obcego przez nauczyciela i posługiwaniem się językiem docelowym przez uczniów pozytywny wpływ na osiągnięcia (ESLC, ELLiE) Organizacja pracy w parach/grupach oraz zwiększenie natężenia posługiwania się językiem docelowym przez nauczycieli i uczniów Wyzwanie: uwzględnienie potrzeb uczniów (różnorodność osobowości i kompetencji); elastyczność w treści, organizacji i zarządzaniu zadaniem; zaangażowanie uczniów; zmiana dyskursu szkolnego; zrezygnowanie z roli nauczyciela jako eksperta, wyrównanie uprawnień w dyskursie Korzyści: włączenie uczniów do odpowiedzialności za procesy komunikacyjne na lekcji oraz własną naukę autonomia ucznia
Kapitał wypracowany przez nauczycieli Uczniowie: zmotywowani pozytywnie nastawieni do nauki języka obcego pozytywnie nastawieni do nauczycieli języka obcego lubią lekcje języka obcego Komunikacja/rozmowa potrzeba atmosfery sprzyjającej poczuciu bezpieczeństwa, swobody, nieskrępowania Lekcje języka obcego odpowiedni klimat, aby nauczyciel świadomie dobierał strategie komunikacji na lekcji pozwalające zmaksymalizować użycie języka obcego Mówić i rozmawiać w języku obcym
Dorota Campfield Pracownia Języków Obcych zjo@ibe.edu.pl