DIAGNOZA STANU ZDROWIA I POTRZEB ZDROWOTNYCH MIESZKAŃCÓW SZCZECINA

DIAGNOZA STANU ZDROWIA I POTRZEB ZDROWOTNYCH MIESZKAŃCÓW SZCZECINA PROJEKT ZREALIZOWANY NA ZLECENIE URZĘDU MIASTA W SZCZECINIE OPRACOWANIE: DR N. ZDR. MARIA JASIŃSKA NA PODSTAWIE BADAŃ PRZEPROWADZONYCH PRZEZ IPC INSTYTUT BADAWCZY WE WROCŁAWIU SZCZECIN 2012

Spis treści WPROWADZENIE I METODOLOGIA. 4 I. WYNIKI BADAŃ PRZEPROWADZONYCH WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEśY... 8 1.1 Aktywność fizyczna... 8 1.2 OdŜywianie. 14 1.3 Samoocena poziomu stresu 27 1.4 śycie osobiste. 28 1.5 Otoczenie społeczne... 30 1.6 Samoocena stanu zdrowia.. 38 1.7 Czynniki ryzyka. 41 II. WYNKKI BADAŃ PRZEPROWADZONYCH WŚRÓD STUDENTÓW.. 43 2.1 Charakterystyka grupy badanej.. 43 2.2 Aktywność fizyczna. 44 2.3 OdŜywianie 52 2.4 Aktywność zawodowa i stres. 57 2.5 śycie osobiste. 60 2.6 Poziom zaufania społecznego 63 2.7 Samoocena stanu zdrowia.. 66 2.8 Czynniki ryzyka..... 85 III. WYNIKI BADAŃ PRZEPROWADZONYCH WŚRÓD OSÓB DOROSŁYCH. 87 3.1 Struktura i charakterystyka grupy badanej. 87 3.2 Aktywność fizyczna.. 91 3.3 OdŜywianie i dieta. 95 3.4 Aktywność zawodowa 99 3.5 śycie osobiste. 103 3.6 Zaufanie społeczne. 106 3.7 Samoocena stanu zdrowia.. 111 IV. PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADAŃ 139 2

4.1 Wnioski z badań przeprowadzonych wśród dzieci i młodzieŝy 139 4.2 Wnioski z badań przeprowadzonych wśród studentów 140 4.3 Wnioski z badań przeprowadzonych wśród dorosłych. 141 V. PROPOZYCJE INTEREWNCJI ZDROWOTNYCH SKIEROWANYCH DO MIESZKAŃCÓW SZCZECINA. 144 5.1 Kierowane do dzieci i młodzieŝy. 145 5.2 Kierowane do studentów.. 146 5.3 Kierowane do grupy dorosłych. 146 VI. SPIS TABEL I WYKRESÓW. 147 3

WPROWADZENIE I METODOLOGIA Badanie stanu zdrowia oraz określanie potrzeb zdrowotnych ludności stanowi punkt wyjścia dla realizacji zadań statutowych podmiotów mających na celu ochronę i promocję zdrowia. Trafna diagnoza, następnie podjęcie właściwych i skutecznych interwencji jest podstawą do osiągania korzyści zarówno w skali globalnej jaki i w wymiarze indywidualnym. Niniejsze badanie miało na celu rozpoznanie stanu zdrowia mieszkańców Szczecina oraz ocenę ich potrzeb zdrowotnych. Głównymi przyczynami zachorowalności i umieralności ludności w województwie zachodniopomorskim (podobnie jak i w całej Polsce) są choroby układu krąŝenia, choroby nowotworowe, a takŝe wypadki, zatrucia i urazy. Podstawowy wskaźnik zgonów ogółem na tysiąc mieszkańców, w roku 2009, w M. Szczecinie wynosił 10,7 a dla męŝczyzn aŝ 12,0. Natomiast średnio dla województwa równał się on 9,7 i 10,9 wśród męŝczyzn. WyróŜniony wskaźnik umieralności tylko z powodu chorób układu krąŝenia wynosił średnio 47 zgonów na 10 tys. mieszkańców Szczecina i pomimo wdroŝenia programów profilaktycznych nie ulega on oczekiwanym zmianom. Dla porównania, wskaźnik ten dla województwa wynosił 42,8/10 tys.. RównieŜ wyŝszy, w odniesieniu do średnich wskazań województwa, a takŝe kraju, był w Szczecinie wskaźnik umieralności z powodu chorób nowotworowych 284,1. Dla porównania - w województwie wynosił on 245,5 (na 100 tys. ludności). Dominującą przyczyną zgonów wśród kobiet województwa zachodniopomorskiego jest rak oskrzeli i płuc, nowotwór piersi, jelita grubego i szyjki macicy. U męŝczyzn zgony te spowodowane są rakiem płuc, Ŝołądka, jelita grubego i prostaty 1. PowaŜnym, współczesnym problemem zdrowotnym występującym takŝe wśród mieszkańców Szczecina jest takŝe zjawisko epidemii nadwagi i otyłości oraz cukrzycy typu 2. A są to schorzenia spowodowane głównie złą dietą oraz brakiem aktywności fizycznej. Wskaźniki zapadalności na te choroby w 2010 r. tylko nieznacznie zmieniły się 1 Informator statystyczny ochrony zdrowia województwa zachodniopomorskiego za 2010 rok 4

w porównaniu z danymi z 2009 r. w kaŝdej z wymienionych grup schorzeń, co ilustruje poniŝsza tabela: Tabela 1. Osoby dorosłe leczone z powodu chorób cywilizacyjnych (wskaźnik na 10 tys. mieszkańców) Kategoria 2009 rok 2010 rok Choroby układu krąŝenia 1 920,5 1 901,3 Nowotwory 145,1 142,5 Cukrzyca 460,5 459,8 Źródło : Szczecin - Raport o stanie miasta. Szczecin 2010 rok Niewątpliwy wpływ na poprawę zdrowotności społeczeństw mają przemiany ekonomiczne i społeczne, rozwój promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, zwłaszcza rozpowszechnienie aktywnego wypoczynku, prozdrowotnego sposobu odŝywiania i unikanie nałogów. Ponadto, na poprawę zdrowia wpływa nowoczesny rozwój profilaktyki w szczególności w odniesieniu do ograniczania występowania chorób serca i nowotworów poprzez powiększanie zakresu objęcia populacji tzw. wczesną diagnostyką 2. Na przełomie października i listopada 2011 roku na zlecenie Urzędu Miasta Szczecin zrealizowane zostało badanie dotyczące skali zagroŝeń i problemów zdrowotnych wśród mieszkańców Szczecina. Zastosowano standaryzowane narzędzie badawcze kwestionariusz ankiety audytoryjnej, które pozwoliło na uzyskanie danych, mogących być podstawą dla ponownych diagnoz w kolejnych latach. Badanie to umoŝliwi równieŝ bieŝące monitorowanie trendów oraz efektywności realizowanych programów promocji zdrowia i działań prewencyjnych. Diagnoza dotycząca oceny zdrowotności i potrzeb zdrowotnych mieszkańców Szczecina objęła kilka aspektów, związanych ze zdrowiem, które przedstawione są poniŝej. Aktywność fizyczna: - sposób i formy spędzania czasu wolnego; - rodzaj i miejsce uprawianych sportów; 2 Informator statystyczny ochrony zdrowia województwa zachodniopomorskiego za 2010 rok 5

- czas przeznaczony na aktywność fizyczną w ciągu tygodnia; - dostępność obiektów sportowych; Nawyki Ŝywieniowe: - ilość i rodzaj spoŝywanych posiłków i napojów; - stosunek do fast-foodów i częstość ich spoŝywania; - ilość i rodzaj poszczególnych produktów Ŝywieniowych w diecie; Zdrowie: - subiektywna ocena stanu zdrowia; - występujące schorzenia (w tym psychiczne); - ocena masy ciała; - realizacja badań profilaktycznych i szczepień ochronnych; - stosowanie leków i suplementów diety; - częstotliwość porad lekarskich; - wydatki z budŝetu domowego na zdrowie; - ocena dostępność do świadczeń zdrowotnych; Środowisko domowe/nauki/pracy: - kontakty z rodziną, przyjaciółmi i znajomymi; - naraŝenie na stres; - obecność czynników ryzyka. Badanie przeprowadzone w grupie dzieci i młodzieŝy zostało zrealizowane w następujących placówkach oświatowych: Szkoła Podstawowa nr 71, Szkoła Podstawowa nr 23, Zespół Szkół nr 2, Zespół Szkół nr 8, Gimnazjum nr 29. Badanie ze studentami zrealizowane zostało na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym (transport, energetyka) oraz Uniwersytecie Szczecińskim (filologia rosyjska, politologia, biologia, matematyka, historia, teologia, ekonomia). Grupa dorosłych dobrana została według grup wiekowych 5 stanowili respondenci w wieku produkcyjnym (męŝczyźni w wieku 18-65 lat, kobiety 18-60 lat). Pozostali, będący w wieku poprodukcyjnym, to męŝczyźni, którzy ukończyli 65 r.ŝ i kobiety, które ukończyły 60 r.ŝ. 6

Tabela 2. Wielkość prób badawczych GRUPY BADANE n uczniowie szkół podstawowych klas 1-3 192 uczniowie szkół podstawowych klas 4-6 192 uczniowie szkół gimnazjalnych 193 uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 191 studenci 195 Dorośli w wieku produkcyjnym 196 Dorośli w wieku poprodukcyjni 195 RAZEM 1354 Do oceny zjawisk mających wpływ na zdrowie oraz stopnia ich nasilenia zastosowano metody badawcze ilościowe i jakościowe jako najbardziej klarowne w przypadku postawionych problemów dających się przełoŝyć na wskazane kategorie odpowiedzi. Wybór metod oraz specyfika badanej populacji wymogła teŝ zastosowanie określonego narzędzia badawczego: zamkniętego kwestionariusza wywiadu (ankiety) przeprowadzonego metodą audytoryjną. Zaletą wybranego instrumentu była moŝliwość indywidualnego, anonimowego udzielenia odpowiedzi w warunkach umoŝliwiających skupienie i komfort psychiczny, który z załoŝenia uznano za istotny w badaniu tej właśnie tematyki. Z racji róŝnej problematyki oraz zdolności percepcji w róŝnych grupach wiekowych zastosowano zróŝnicowane kwestionariusze wywiadu. 7

I. WYNIKI BADAŃ PRZEPROWADZOWE WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEśY 1.1 Aktywność fizyczna Istnieje związek pomiędzy podejmowanymi formami spędzania wolnego czasu przez młodzieŝ, a ich skłonnością ą do zachowań ryzykownych, takich jak: łamanie prawa, sięganie po środki psychoaktywne, skłonność do uŝywania przemocy. Dlatego skuteczność programów profilaktycznych wiąŝe się nie tylko z edukacją, ale równieŝ z aktywizacją młodzieŝy w czasie wolnym. Poznając rzeczywiste, podejmowane przez szczecińską młodzieŝ formy aktywności, poznaje się pośrednio ryzyko wystąpienia tych negatywnych zjawisk oraz ich poziom nasilenia. Wykres 1. Podejmowanie aktywności fizycznej Inne Nie podejmowałem aktywności fizycznej 3,1% 2,5% Sporty grupowe 42,8% Aerobik, fitness, siłownia 21,2% Chodzenie po górach 5,1% Jazda na rowerze 36, Pływanie 24,9% Bieganie 42,1% Spacery, wycieczki piesze 57,4% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, Najczęściej ciej wymieniane formy aktywności ruchowej badanych uczniów szczecińskich szkół to spacery i wycieczki piesze (57,4%), sporty grupowe (42,8%) oraz bieganie (42,1%). Niewątpliwie znaczna część uprawianych sportów nie wymaga dostępu do odpowiedniej infrastruktury, takiej jak sale sportowe, czy boiska. Niektóre jednak z nich, np. aerobik, fitness czy siłownia, a takŝe niektóre sporty grupowe wymagają dostępu do specjalistycznych urządzeń oraz odpowiednich sal. Oznacza to, Ŝe co najmniej 21,2 % badanych miała dostęp 8

do obiektów sportowych. JednakŜe przy załoŝeniu, Ŝe e do uprawiania sportów grupowych trzeba takŝe mieć dostęp do obiektów sportowych (zarówno na powietrzu, jak i zadaszonych), moŝna uznać, Ŝe 42% młodzieŝy miała dostęp do hal i boisk sportowych. Wykres 2. Podejmowanie aktywności fizycznej a płeć badanych Inne Nie podejmowałem aktywności fizycznej Sporty grupowe Aerobik, fitness, siłownia Chodzenie po górach Jazda na rowerze Pływanie Bieganie Spacery, wycieczki piesze 3,3% 2,9% 3,1% 1,6% 5, 5,2% 41,5% 44,3% 23,1% 17,3% 34,2% 37,8% 23, 27,4% 39,8% 45, 45,9% 64,6% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, Dziewczęta Chłopcy Z powyŝszego wykresu wynika, Ŝe dziewczęta częściej ciej od chłopców preferowały spacery oraz wycieczki piesze (64,6% wobec 45,9%). Pozostałe formy aktywności fizycznej były podejmowane w obu badanych grupach w zbliŝonych odsetkach, a przy załoŝonym błędzie statystycznym nie stwierdzono między istotnych róŝnic. 9

Wykres 3. Częstotliwość korzystania z placówek sportowych 43,4% 22,9% 15,7% 18, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Raz lub kilka razy w tygodniu Raz lub kilka razy w miesiącu Przynajmniej raz w roku Nigdy 43,4% badanych uczniów deklarowała, Ŝe korzystała z placówek sportowych raz lub kilka razy w tygodniu. Natomiast 22,9% respondentów raz lub kilka razy w miesiącu. Jak widać, przynajmniej w sferze deklaracji, częstotliwość korzystania, a co za tym idzie dostęp, do infrastruktury sportowej był na dość wysokim poziomie. Przy załoŝeniu, Ŝe jedna wizyta w placówce sportowej to przynajmniej jedna godzina, to najaktywniejsi badani uczniowie spędzali kilka godzin tygodniowo w obiektach i placówkach sportowych. Wykres 4. Częstotliwość korzystania z placówek sportowych (dekompozycja na płeć) Dziewczęta 36,2% 25,2% 19,2% 19,4% Chłopcy 54,5% 18,6% 10,7% 16,2% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Raz lub kilka razy w tygodniu Raz lub kilka razy w miesiącu Przynajmniej raz w roku Nigdy Badanie wskazało, Ŝe to chłopcy duŝo częściej od dziewcząt korzystali z placówek sportowych znajdujących się na terenie Szczecina. AŜ 54,5% z nich zadeklarowało, Ŝe korzystało z obiektów sportowych raz lub kilka razy w tygodniu (wobec 36,2% dziewcząt). 10

Wykres 5. Spędzanie czasu wolnego wśród młodzieŝy obu płci Gram na automatach 0,2% 0,4% 0,6% 15,5% 83,3% Korzystam z Internetu 11,2% 1,4% 1, 6,2% 80,2% Chodzę ze znajomymi do centrów handlowych, parków 2,7% 13, 7,6% 40,1% 36,6% Chodzę w godzinach wieczornych do dyskoteki, kawiarni itp. 1,9% 14,9% 36,5% 27,1% 19,6% Czytam książki dla przyjemności 9,4% 12,4% 27,2% 27,2% 23,8% Oglądam telewizję 4,5% 2, 4,3% 27,1% 62,1% Chodzę na zajęcia sportowe 16,3% 9,8% 21, 9,4% 43,5% Gram w gry komputerowe 16, 22,3% 19,1% 30,6% 12, 0, 20, 40, 60, 80, 100, Praktycznie każdego dnia Kilka razy w roku Raz w tygodniu lub częściej Nigdy Raz lub dwa razy w miesiącu Badanie unaoczniło jak duŝo czasu badani spędzali oglądając telewizję lub korzystając z Internetu. AŜ Ŝ 62,1% uczniów codziennie oglądało telewizję, a 80,2% codziennie korzystało z Internetu. Pozytywnie zaskakuje stosunkowo niski odsetek uczniów, którzy deklarowaliby spędzanie czasu poprzez częste granie w gry komputerowe. 11

Wykres 6. Spędzanie czasu wolnego (odpowiedzi chłopców) Gram na automatach Korzystam z Internetu Chodzę ze znajomymi do centrów handlowych, parków Chodzę w godzinach wieczornych do dyskoteki, kawiarni itp. Czytam książki dla przyjemności Oglądam telewizję Chodzę na zajęcia sportowe Gram w gry komputerowe 0, 0, 1,8% 19,5% 9,6% 1,3% 0, 11,4% 5,6% 31,5% 30,2% 21, 11,7% 3,1% 18,4% 35, 20,2% 23,3% 6,1% 11,7% 3,7% 0, 8, 22,7% 25,8% 33,7% 25,2% 27, 36,8% 12,3% 15,3% 8,6% 25, 28,6% 16,1% 17,9% 12,4% 63,1% 78,7% 77,7% 0, 20, 40, 60, 80, Praktycznie każdego dnia Kilka razy w roku Raz w tygodniu lub częściej Nigdy Raz lub dwa razy w miesiącu Chłopcy najczęściej ciej spędzali czas wolny na oglądaniu telewizji, uczestnictwie w zajęciach sportowych oraz korzystaniu z Internetu. Najrzadziej 78,7 % wskazywane było przez nich spędzanie wolnego czasu grając na automatach. 12

Wykres 7. Spędzanie czasu wolnego (odpowiedzi dziewcząt) Gram na automatach 0,4% 0,6% 0, 13,2% 85,8% Korzystam z Internetu 11,9% 1,6% 1,6% 3,1% 81,8% Chodzę ze znajomymi do centrów handlowych, parków 1,3% 8,9% 5, 44, 40,8% Chodzę w godzinach wieczornych do dyskoteki, kawiarni itp. 1,3% 13,5% 17,2% 37,9% 30,1% Czytam książki dla przyjemności 10,9% 12,8% 30,2% 27,4% 18,7% Oglądam telewizję 5, 3,1% 2,2% 28,5% 61,2% Chodzę na zajęcia sportowe 10,9% 8,5% 10, 24,5% 46,1% Gram w gry komputerowe 11,1% 19,2% 20,8% 11,7% 37,2% 0, 20, 40, 60, 80, 100, Praktycznie każdego dnia Kilka razy w roku Raz w tygodniu lub częściej Nigdy Raz lub dwa razy w miesiącu Podobnie jak chłopcy, takŝe dziewczęta duŝo czasu poświęcały na korzystanie z Internetu oraz oglądanie telewizji. Jednak częściej niŝ chłopcy deklarowały, Ŝe czytają ksiąŝki (równieŝ rzadziej zgłaszały, Ŝe e nie czytają w ogóle). Dziewczęta takŝe, zdecydowanie częściej (44 %) od chłopców (31,5 %) deklarowały spędzanie wolnego czasu w galeriach handlowych. 13

1.2 OdŜywianie Wykres 8. Liczba posiłków spoŝywanych w ciągu dnia 6,2% 6,6% 15,4% Jeden posiłek 27,2% Dwa posiłki Trzy posiłki Cztery posiłki Powyżej czterech posiłków dziennie 44,6% Dla prawidłowego rozwoju i wzrostu dzieci i młodzieŝy niezbędne jest zdrowe oraz regularne odŝywianie. Badanaa młodzieŝ deklarowała, Ŝe zjadała najczęściej 3 lub 4 główne posiłki dziennie. Na podkreślenie zasługuje jednakŝe fakt, Ŝe 15,4 % z badanej grupy spoŝywało tylko dwa posiłki a 6,6 % tylko jeden. Wykres 9. Liczba posiłków spoŝywanych w ciągu dnia a płeć badanych Dziewczęta 7,9% 19,1% 43,1% 25,5% 4,4% Chłopcy 4,4% 9,9% 47,6% 29,9% 8,2% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Jeden posiłek Dwa posiłki Trzy posiłki Cztery posiłki Powyżej czterech posiłków dziennie 14

Zdecydowana większość badanych dzieci i młodzieŝy (ok. 45 %) spoŝywało 3 posiłki dziennie. Chłopcy nieco częściej niŝ dziewczęta deklarowali, Ŝe jedli trzy lub cztery posiłki dziennie. Dziewczęta z kolei częściej zgłaszały, Ŝe jadły tylko dwa posiłki dziennie. Wykres 10. Podjadanie między posiłkami 12,8% Tak Nie 87,2% AŜ 87,2% badanych uczniów przyznało się do tego, Ŝe e podjada między głównymi posiłkami. Wykres 11. Podjadanie między posiłkami a płeć badanych Dziewczęta 87,4% 12,6% Tak Chłopcy 87,1% 12,9% Nie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Nie stwierdzono istotnych róŝnic między odpowiedziami chłopców i dziewcząt. 15

Wykres12. Rodzaje podjadanego jedzenia Inne 10,5% Słone przekąski (paluszki, chipsy itp.) 32,7% Chipsy 26,3% Słodycze 55, Owoce, warzywa 65,2% 0, 20, 40, 60, 80, Badani wskazywali, Ŝe podjadanymi produktami spoŝywczymi były głównie owoce i warzywa. Deklarację taką ą złoŝyło aŝ 65,2% badanych, którzy wcześniej wskazali, Ŝe podjadali między posiłkami. Z kolei 55% przyznało, Ŝe sięgało raczej po słodycze. Innym, częstym artykułem spoŝywczym, które podjadali ankietowani były słone przekąski (32,7%) oraz chipsy (26,3%). Spora grupa przyznała się, Ŝe często sięga po fast-foody (kategoria inne). MłodzieŜ nie róŝnicowała jednak Ŝywności typu fast-food a innym jedzeniem, ale wskazywała je jako formę ę przekąski. Ten sposób postrzegania tego typu Ŝywności przyczynia się do spoŝywania zbyt duŝej ilości kalorii. Wykres 13. Rodzaje podjadanego jedzenia a płeć badanych Inne 7,2% 15,7% Słone przekąski (paluszki, chipsy itp.) 35,7% 27,5% Chipsy Słodycze 28,9% 23,4% 56,3% 53,5% Dziewczęta Chłopcy Owoce, warzywa 67,5% 62,8% -10, 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 16

RóŜnice w odpowiedziach były stosunkowo niewielkie, ale widoczne jest, Ŝe dziewczęta częściej sięgały po róŝnego rodzaju słone przekąski, chipsy ale takŝe po owoce i warzywa. Wykres 14. Preferowane napoje Napoje energetyczne 9,6% Napoje gazowane, słodzone 29,5% Woda mineralna Soki Herbata 44,5% 44,3% 47, Kawa Mleko 16,9% 19,1% 0, 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, Najchętniej spoŝywanymiymi przez dzieci i młodzieŝ napojami były soki (47%), woda mineralna (44,5%) oraz herbata (44,3%). Niestety uwypukliło się niepokojące zjawisko sięgania przez dzieci i młodzieŝ po napoje gazowane, słodzone, kawę i napoje energetyczne, które nie są zalecane w diecie. Mleko natomiast spoŝywał co piąty uczeń, który brał udział w badaniu. 17

Wykres 15. Preferowane napoje a płeć badanych Napoje energetyczne Napoje gazowane, słodzone Woda mineralna Soki Herbata Kawa Mleko 8,5% 10,4% 11,4% 26,3% 20, 18,8% 19,5% 34,2% 47,1% 39,7% 47,5% 45,6% 45,2% 42, Dziewczęta Chłopcy 0, 10, 20, 30, 40, 50, Generalnie, zarówno wśród chłopców jak i dziewczynek nie stwierdzono zbyt wielkich róŝnic co do wyboru napojów. Dziewczęta nieco częściej ciej wybierały kawę oraz wodę mineralną, natomiast chłopcy bardziej preferowali słodzone napoje gazowane i energetyczne. Odpowiedzi dotyczące spoŝywania mleka były podobne w obu grupach. Wykres 16. SpoŜywanie śniadań 4,7% tak, zawsze (7 dni w tygodniu) 21, 12,3% 54,5% tak, codziennie od poniedziałku do piątku czasami, kilka razy w ciągu tygodnia rzadko, najczęściej w weekendy 7,5% nigdy nie jadam śniadao 18

Niezwykle waŝne w prawidłowym Ŝywieniu jest zjadanie śniadania jako pierwszego posiłku. Tylko połowa dzieci i młodzieŝy tj. 54,5% zjadało je codziennie. Co czwarte dziecko przyznało, Ŝe nie zjadało śniadania nigdy albo tylko w weekendy. Wykres 17. SpoŜywanie śniadań a płeć badanych Dziewczęta 50,1% 6,2% 13,2% 24,8% 5,7% Chłopcy 59,3% 8,8% 11,5% 15,6% 4,8% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 tak, zawsze (7 dni w tygodniu) czasami, kilka razy w ciągu tygodnia nigdy nie jadam śniadao tak, codziennie od poniedziałku do piątku rzadko, najczęściej w weekendy Jak wynika z powyŝszego wykresu chłopcy częściej niŝ dziewczynki deklarowały codzienne spoŝywanie śniadań. Dziewczęta z kolei znacznie częściej ciej niŝ chłopcy zjadały śniadania tylko w weekendy. Wykres 18. Miejsce spoŝywania śniadania 0,3% 0,5% 18,1% Dom W drodze do szkoły W szkole 81,1% W barze, restauracji itp. 19

Zdecydowanie najczęstszym miejscem spoŝywania śniadania był dom (81,1%). Drugim pod względem popularności miejscem, gdzie dzieci i młodzieŝ Ŝ zjada śniadanie była szkoła. Wykres 19. Miejsce spoŝywania śniadania a płeć badanych Chłopcy 84,9% 0, 15,1% Dziewczęta 78,9% 0,9% 20,2% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100, Dom W drodze do szkoły W szkole W barze, restauracji itp. Chłopcy nieco częściej niŝ dziewczęta deklarowali, Ŝe spoŝywali była to róŝnica sześciu punktów procentowych. śniadania w domu, Wykres 20. Składniki śniadania Inne Tylko piję mleko Tylko piję kawę/herbatę Owoce Słodycze Sałatki owocowe Sałatki warzywne 5,4% 1,2% 5,7% 5,4% 2,3% 1,9% 1,5% Kanapki 61,9% Płatki z mlekiem 42,2% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 20

Głównym składnikiem śniadania były kanapki (61,9%) oraz płatki z mlekiem (42,2%). Pozostałe produkty wskazywane były rzadko. Wykres 21. Składniki śniadania a płeć badanych Inne Tylko piję mleko Tylko piję kawę/herbatę Owoce Słodycze Sałatki owocowe Sałatki warzywne Kanapki Płatki z mlekiem 4, 6,8% 1,8% 0,4% 6,2% 5, 4,7% 6,4% 2,2% 1,4% 2,4% 1,1% 1,6% 1,4% 39,8% 46,1% 55, 66,7% Dziewczęta Chłopcy 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, Generalnie widoczne było równieŝ to, Ŝe dziewczęta częściej ciej niŝ chłopcy jadły kanapki, natomiast chłopcy z kolei częściej preferowali płatki z mlekiem. Wykres 22. SpoŜywanie ciepłych posiłków 14,3% 3,7% Tak, zawsze (7 dni w tygodniu) 4,5% Tak, codziennie od poniedziałku do piątku Czasami, kilka razy w ciągu tygodnia Rzadko, najczęściej w weekendy 77,5% 21

Większość badanych uczniów spoŝywało codziennie ciepły posiłek (77,5%). 14,3% spoŝywało go kilka razy w tygodniu, natomiast 3,7% rzadko, najczęściej w weekendy. Co piąty badany spoŝywał ciepły posiłek czasami lub rzadko. Wykres 23. SpoŜywanie ciepłego posiłku a płeć badanych Nigdy 0, 0, Rzadko, najczęściej w weekendy 4,9% 1,7% Czasami, kilka razy w ciągu tygodniu Tak, codziennie od poniedziałku do piątku 15,5% 11,7% 4,9% 4, Dziewczęta Chłopcy Tak, zawsze 74,7% 82,6% 0, 20, 40, 60, 80, 100, Chłopcy częściej niŝ Ŝ dziewczęta deklarowali, Ŝe spoŝywali gorące posiłki codziennie. Z kolei dziewczęta częściej ciej niŝ chłopcy spoŝywały ciepłe posiłki tylko kilka razy w tygodniu. 22

Wykres 24. Częstotliwość spoŝywanych produktów Słodycze Nabiał, sery Masło, margaryna Mięso wieprzowe i wołowe Drób Ryby Pieczywo z mąki z pełnego przemiału lub inne produkty zbożowe bogate w błonnik Owoce Surowe lub gotowane warzywa 21,7% 28,1% 12, 31,6% 5,4% 1,2% 18,4% 27,6% 33,5% 11,2% 7,1% 2,2% 24,9% 12,7% 4,5% 7,6% 6,9% 2,6% 8,4% 32,7% 26,8% 19, 10,5% 5, 16,2% 35,7% 22,8% 7,3% 13, 2,2% 1,3% 9, 24,6% 16,8% 21,6% 34,5% 6,3% 24,1% 5,5% 8, 18,9% 34,6% 31,1% 7,1% 6,4% 1,9% 5,7% 16,5% 35,5% 17,9% 13,8% 10,8% 43,4% 46,1% 0, 10, 20, 30, 40, 50, Kilka razy dziennie Raz w tygodniu Prawie codziennie Kilka razy w tygodniu Rzadziej niż raz w tygodniu Nigdy Badani wskazali na duŝą częstotliwość spoŝycia tłuszczy i węglowodanów wskazując na spoŝywanie masła, margaryny, pieczywa i słodyczy. Owoce oraz nabiał spoŝywany był w granicach 18% populacji. Mały odsetek wśród badanych zadeklarował jedzenie ryb i warzyw. 23

Wykres 25. Częstotliwość spoŝywanych produktów (odpowiedzi chłopców) Słodycze Nabiał, sery Masło, margaryna Mięso wieprzowe i wołowe Drób Ryby Pieczywo z mąki z pełnego przemiału lub inne produkty zbożowe bogate w błonnik Owoce Surowe lub gotowane warzywa 19,1% 24,9% 9,8% 9,8% 1,4% 35, 19,8% 32,7% 25,9% 11,8% 7,1% 2,7% 26,7% 12,8% 4, 39,7% 7,1% 9,7% 2,6% 13,5% 13,9% 6,8% 27,4% 35,8% 7,1% 19,5% 20,2% 12,5% 7,7% 33, 3,1% 2,7% 8,4% 30, 37, 18,8% 21,7% 31, 26,2% 5,8% 5,8% 9,5% 16,5% 36,7% 30,6% 8,8% 6,1% 1,3% 3,7% 14,8% 17,2% 15,2% 12,1% 37, 0, 10, 20, 30, 40, Kilka razy dziennie Raz w tygodniu Prawie codziennie Kilka razy w tygodniu Rzadziej niż raz w tygodniu Nigdy Chłopcy rzadziej niŝ Ŝ dziewczęta sięgali po słodycze, natomiast częściej z kolei jedli mięso wieprzowe i wołowe oraz pieczywo, choć nie były to róŝnice istotne statystycznie. 24

Wykres 26. Częstotliwość spoŝywanych produktów (odpowiedzi dziewcząt) Słodycze Nabiał, sery Masło, margaryna Mięso wieprzowe i wołowe Drób Ryby Pieczywo z mąki z pełnego przemiału lub inne produkty zbożowe bogate w błonnik Owoce Surowe lub gotowane warzywa 23,2% 30,5% 29,4 13,2% 2,6% 1,1% 17,3% 33,9% 29,0 10,9% 7,2% 1,7% 23,9% 45,6% 12,6 4,9% 7,9% 5,1% 2,6% 5,2% 12,9% 3,7% 14,3% 13, 7,2% 31,0 25,8% 22,6% 37,1 24,7% 1,8% 0,4% 9,2 21,1% 52,2% 15,3% 21,6% 36,9% 22,4 6,6% 5,5% 7, 20,4% 33,3% 31,1 6, 6,8% 2,4% 6,8% 17,5% 34,3 18,8% 12,4% 10,2% 0, 10, 20, 30, 40, 50, Kilka razy dziennie Raz w tygodniu Prawie codziennie Kilka razy w tygodniu Rzadziej niż raz w tygodniu Nigdy Porównanie nawyków Ŝywieniowych nie wykazało zbyt wielkich płciami. Dieta chłopców i dziewcząt była bardzo zbliŝona. róŝnic miedzy obu 25

Wykres 27. Częstotliwość zjadania słodyczy Słodycze 1,2% 5,4% 12, 31,6% 28,1% 21,7% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Nigdy Rzadziej niż raz w tygodniu Raz w tygodniu Kilka razy w tygodniu Prawie codziennie Kilka razy dziennie Częstotliwość spoŝywania słodyczy wśród badanej młodzieŝy była dość wysoka, aŝ 28,1% badanych deklarowało zjadanie słodyczy przynajmniej raz dziennie, a 31,6% ankietowanych czyniło to kilka razy w tygodniu. Wykres 28. Częstotliwość zjadania słodyczy a płeć badanych 1,1% Dziewczęta 2,6% 13,2% 29,4% 30,5% 23,2% 1,4% Chłopcy 9,8% 9,8% 35, 24,9% 19,1% 2 4 6 8 10 Nigdy Rzadziej niż raz w tygodniu Raz w tygodniu Kilka razy w tygodniu Prawie codziennie Kilka razy dziennie Chłopcy sięgali po słodycze nieco rzadziej niŝ dziewczęta, jednakŝe takŝe oni konsumowali je zdecydowanie za często. 26

1.3 Samoocena poziomu stresu Wykres 29. Radzenie sobie ze stresem 10,1% 4,6% 17, 11, zdecydowanie tak raczej tak nie mam zdania raczej nie zdecydowanie nie 57,3% 74,3% badanych stwierdziło, Ŝe radziło sobie ze stresem. 14,7% ankietowanych natomiast - deklarowało, Ŝe miało problemy w sytuacjach stresujących odpowiedzi raczej nie i zdecydowanie nie. Wykres 30. Radzenie sobie ze stresem a płeć badanych Dziewczęta 13,3% 57, 11,6% 12,3% 5,8% Chłopcy 22,6% 58,5% 10,5% 5,6% 2,8% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 zdecydowanie tak raczej tak nie mam zdania raczej nie zdecydowanie nie To chłopcy częściej niŝ Ŝ dziewczęta deklarowali, Ŝe radzili sobie ze stresem. Łącznie 70,3% dziewcząt potrafiło radzić sobie ze stresem, natomiast w przypadku chłopców ten odsetek wynosił 81,1%. 27

1.4 śycie osobiste Wykres 31. Poziom wykształcenia ojca/ojczyma 17% 7% 18% 58% gimnazjalne lub niższe Średnie Wyższe nie wiem 58% badanych przyznało, Ŝe ich ojciec/ojczym posiadał wykształcenie średnie. 18% zadeklarowało wykształcenie wyŝsze, a aŝ 17% nie wiedziało, jakie wykształcenie posiadał ich ojciec. Wykres 32. Poziom wykształcenia matki/macochy 1 6% 32% 52% gimnazjalne lub niższe Średnie Wyższe nie wiem 28

52% badanych przyznało, Ŝe ich matki/macochy miały najczęściej wykształcenie średnie. 32% matek - według badanych - posiadało wykształcenie wyŝsze. 1 badanych uczniów nie wiedziało jaki wykształcenie miała ich matka (macocha). Wykres 33. Osoby mieszkające z respondentami Inne niespokrewnione osoby Inny krewny/i Dziadkowie Siostra/y Brat/cia Macocha Matka Ojczym Ojciec Mieszkam sam 2, 5,2% 2,2% 1,3% 17, 14,4% 36,8% 44,7% 68,4% 91,9% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100, Badani uczniowie najczęściej zamieszkiwali ze swoimi matkami (91,9%). Co ciekawe, odsetek osób, które zadeklarowały, Ŝe mieszkali ze swoim ojcem wynosi 68,4%, a z ojczymem 14,4%. Sporo osób mieszkało ze swoim rodzeństwem (bracia 44,7%, siostry 36,8%). Niewielki odsetek dzieci i młodzieŝy 1,3 % - wskazało odpowiedź mieszkam sam co jest dość wątpliwe z uwagi na to, Ŝe była to grupa niepełnoletnia. 29

1.5 Otoczenie społeczne Wykres 34. Ocena relacji rodzinnych w skali 1-6 2,4% 3,3% Przyjaciele 1,1% 5,8% 29,6% 57,8% Dziadek 13, 7,1% 10,5% 18,4% 24,4% 26,6% Babcia 10,1% 4,7% 15, 18, 24,4% 27,8% Ojciec (ojczym) 20, 7,7% 10,5% 19,6% 26,2% 16, Matka (macocha) 9,7% 4,3% 5,6% 14,8% 29, 36,6% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 Badani bardzo dobrze ocenili swoje relacje z przyjaciółmi oraz matkami. TakŜe ich relacje z dziadkami i babciami były na dość wysokim poziomie. Najsłabiej w tym zestawieniu (co nie oznacza jako złe) wyglądały relacje z ojcami. Nie powinno to jednak dziwić, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, Ŝe e z ojcami mieszka około 7 na 10 badanych. Oznacza to, Ŝe są to prawdopodobnie rodziny niepełne (rozwody, praca poza miejscem zamieszkania), co ma niebagatelny wpływ na więzi z ojcem. 30

Wykres 35. Ocena relacji a płeć badanych Matka (macocha) Ojciec (ojczym) Babcia Dziadek Przyjaciele Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy 2,7% 3,9% 29,9% 5,6% 1,3% 3,6% 2,2% 30,2% 0,7% 2,2% 23,1% 22,2% 21,4% 11,1% 8,1% 14,1% 32,4% 28,1% 13,2% 9,6% 5,3% 11,4% 26,5% 23,6% 18,8% 16, 5,2% 10,1% 30,1% 24,8% 17,3% 13,5% 3,8% 10,5% 13,4% 25,5% 20,5% 10,1% 8,4% 22,1% 21,5% 27,4% 18,5% 11,9% 6,7% 14, 37,3% 28,9% 13,6% 5,6% 3,3% 11,3% 36,1% 29,7% 18,1% 5,1% 4,3% 6,7% 56,6% 61,1% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 6 5 4 3 2 1 Najlepsze relacje miała badana młodzieŝ z przyjaciółmi, następnie matkami. Chłopcy lepiej niŝ dziewczęta ocenili swoje relacje z dziadkami oraz z ojcami. W pozostałych przypadkach oceny relacji z poszczególnymi osobami były do siebie zbliŝone. 31

Wykres 36. Stosunek do własnej osoby Często uważam, że jestem beznadziejny 7,3% 25,4% 49, 18,3% Mam pozytywny stosunek do siebie 24,5% 55,7% 16,9% 2,9% Chciałbym miec więcej szacunku do siebie 9,2% 43, 35,6% 12,2% Jestem tak samo wartościową osobą jak inne 32,9% 52,3% 12,1% 2,7% Czasami czuję się bezużyteczny 11,2% 40,8% 38,6% 9,4% Czuję, że nie mam wielu powodów do dumy 7,6% 29,4% 51,4% 11,6% Jestem w stanie robid podobne rzeczy jak inne osoby 23,2% 53, 21,6% 2,2% Czuję, że mam kilka dobrych cech 32,5% 59, 7,6% 0,9% Czasami myślę, ze jestem do niczego 11,2% 48,8% 28,7% 11,3% Jestem z siebie zadowolony 15,3% 62, 22,4% 0,3% 1 2 3 4 5 6 7 8 910 Całkowicie się zgadzam Zgadzam się Nie zgadzam się Całkowicie się nie zgadzam Większość badanych miało pozytywny stosunek do własnej osoby. Ankietowani uwaŝali, Ŝe byli takimi samymi wartościowymi osobami jak inne, czuli teŝ, Ŝe mają kilka dobrych cech oraz były z siebie zadowolone. Na uwagę zasługuje jednak fakt, Ŝe prawie połowa badanych czuła się ę bezuŝytecznie, 27% wskazało, Ŝe e nie ma powodów do dumy, a aŝ 59%, Ŝe są do niczego 32

Wykres 37. Stosunek do własnej osoby a płeć badanych Często uważam, że jestem beznadziejny Mam pozytywny stosunek do siebie Chciałbym miec więcej szacunku do siebie Jestem tak samo wartościową osobą jak inne Czasami czuję się bezużyteczny Czuję, że nie mam wielu powodów do dumy Jestem w stanie robid podobne rzeczy jak inne osoby Czuję, że mam kilka dobrych cech Czasami myślę, ze jestem do niczego Jestem z siebie zadowolony Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy 14,2% 6,9% 26,1% 52,8% 27,2% 8,6% 22,1% 42,1% 2,9% 18,2% 20,8% 58,1% 2,9% 12,9% 32,8% 51,4% 11,7% 8, 34,3% 46, 13,1% 12,3% 35,5% 39,1% 2,3% 13,4% 31,8% 52,5% 3,5% 9,9% 35,2% 51,4% 8,3% 12,6% 36,4% 42,7% 11,6% 8,7% 34,8% 44,9% 11,2% 8,3% 31, 49,5% 12,2% 6,4% 25, 56,4% 1,6% 21,5% 22,8% 54,1% 3,5% 22,9% 23,6% 50, 1,4% 7,9% 32, 58,7% 0, 7,1% 34,3% 58,6% 8,9% 11,8% 28,2% 51,1% 16,1% 10,6% 31, 42,3% 0,3% 14,9% 23,2% 61,6% 0, 19, 16,2% 64,8% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, Całkowicie się nie zgadzam Nie zgadzam się Zgadzam się Całkowicie się zgadzam 33

Więcej chłopców deklarowało, Ŝe miało pozytywny stosunek do siebie, z kolei dziewczęta częściej uwaŝały, Ŝe chciałyby mieć więcej szacunku do siebie. W większości kategorii przedstawiciele obu płci odpowiadali w zbliŝony sposób. Wykres 38. Częstotliwość spotkań z rodziną i znajomymi Nigdy Rzadziej niż raz w miesiącu Raz lub dwa razy w miesiącu Raz lub dwa razy w tygodniu Codziennie lub prawie codziennie 0,8% 0,8% 1,2% 9,1% 1,8% 12,3% 14, 22,2% 55,6% 82,2% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, Z przyjaciółmi lub ze znajomymi Z rodziną/krewnymi Większość badanych (82,2%) wskazywała, Ŝe częściej widywała się ze swoimi znajomymi i przyjaciółmi niŝ z rodziną lub krewnymi (55,6%). Wykres 39. Częstotliwość spotkań z rodziną i znajomymi a płeć badanych Nigdy Rzadziej niż raz w miesiącu Raz lub dwa razy w miesiącu Raz lub dwa razy w tygodniu Codziennie lub prawie codziennie 1,2% 0, 0,9% 0,3% 0,2% 2,7% 11,6% 4,8% 2,6% 0,7% 16,5% 6,1% 15,3% 11,8% 20,4% 25,2% 50,6% 63,6% 80,7% 84,8% 0, 20, 40, 60, 80, 100, Z przyjaciółmi lub ze znajomymi Dziewczęta Z przyjaciółmi lub ze znajomymi Chłopcy Z rodziną/krewnymi Dziewczęta Z rodziną/krewnymi Chłopcy 34

Co ciekawe, to chłopcy częściej wskazywali na spotykanie się ę z rodziną. Natomiast spotkania z przyjaciółmi i znajomymi były na podobnym poziomie u obu płci. Wykres 40. Poziom zaufania społecznego W kontaktach z innymi trzeba zachować jak 8,1% 12,8% 45,5% 33,6% Większości ludzi można zaufać 13, 49,8% 34,1% 3,1% Większość ludzi zwykle stara się byd uczciwa 7, 39,5% 48,9% 4,6% Większość ludzi wykorzystuje innych, jeśli mają 12,2% 19,1% 51, 17,7% 1 2 3 4 5 6 7 8 910 Zupełnie się nie zgadzam Nie zgadzam się Zgadzam się Całkowicie się zgadzam Ponad 75 % badanych stwierdziło, Ŝe trzeba być ostroŝnym w kontaktach z innymi osobami, a takŝe Ŝe większość ludzi wykorzystuje innych, jeśli ma tylko okazję. Oznacza to, Ŝe e poziom zaufania społecznego wśród dzieci i młodzieŝy szczecińskich szkół nie jest zbyt wysoki. Wykres 41. Poziom zaufania społecznego a płeć badanych W kontaktac h z innymi trzeba zachować jak największ ą ostrożnoś ć Większośc i ludzi można zaufać Większość ludzi zwykle stara się byd uczciwa Większość ludzi wykorzyst uje innych, jeś li mają okazję Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy 8,2% 15,7% 8,1% 8,5% 3,3% 12, 3,8% 13,6% 3,7% 5,4% 6,3% 8,8% 18,4% 11,8% 20, 15,4% 13,5% 18,4% 31,3% 44,8% 37,7% 45,7% 34,8% 50, 33,1% 49,5% 42, 48,9% 35,8% 49,1% 49,8% 52,7% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, Całkowicie się zgadzam Zgadzam się Nie zgadzam się Zupełnie się nie zgadzam 35

Opinie chłopców i dziewcząt na temat zaufania w kontaktach z innymi ludźmi były do siebie zbliŝone. Obie grupy miały podobny stosunek do ludzi, choć to chłopcy byli bardziej nieufni i ostroŝni w kontaktach z innymi osobami. Wykres 42. Korzystanie z infrastruktury społecznej Restauracji, kawiarni, pubu 18,3% 22, 12,6% 47,1% MDK (Ośrodek kultury) 4,5% 8,3% 16,4% 70,8% Świetlicy osiedlowej 3,8% 5,1% 7,3% 83,8% Ogródka, działki 24,6% 16,5% 25,7% 33,2% Placówek sportowych 18, 15,7% 22,9% 43,4% Miejsc kultu religijnego (kościół) 21,5% 28,2% 19,3% 31, Kina, teatru 9,6% 10,7% 34,9% 44,8% Biblioteki 22,8% 19,2% 19,3% 38,7% Parków, terenów zielonych 7,2% 6,8% 24,6% 61,4% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, Nigdy Przynajmniej raz w roku Raz lub kilka razy w miesiącu Raz lub kilka razy w tygodniu Badana młodzieŝ najchętniej korzystała z parków i terenów zielonych oraz placówek sportowych. Najrzadziej badani korzystali ze świetlic osiedlowych oraz miejskich domów kultury (MDK). 36

Wykres 43. Korzystanie z infrastruktury społecznej a płeć badanych Restauracji, kawiarni, pu bu MDK (Ośrodek kultury) Świetlicy osiedlowej Ogródka, dzi ałki Placówek sportowych Miejsc kultu religijnego (kościół) Parków, tere nów zielonych Biblioteki Kina, teatru Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy 9,2% 5, 6,4% 18,1% 24,5% 48,2% 18,3% 18,7% 17,3% 45,7% 16,5% 3,8% 16,6% 11,1% 4,5% 5,2% 5,4% 2,8% 4,5% 10,6% 16,5% 25,9% 28,3% 29,3% 15,8% 22,7% 21, 40,5% 19,2% 19,4% 25,2% 36,2% 10,7% 16,2% 18,6% 54,5% 22,2% 20,3% 29,3% 28,8% 20,8% 17,3% 26,1% 35,8% 6,8% 8,8% 36,3% 48,1% 13,7% 13,7% 32,6% 40, 20,9% 21,5% 19,1% 38,5% 15,7% 26, 19,2% 39,1% 7,3% 8,6% 27,3% 56,8% 4,1% 7,2% 20,3% 68,5% 68,4% 72,1% 84,9% 82,1% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, Nigdy Przynajmniej raz w roku Raz lub kilka razy w miesiącu Raz lub kilka razy w tygodniu Chłopcy i dziewczęta korzystali chętnie z tych samych elementów infrastruktury społecznej parki, placówki sportowe. Podobnie sytuacja wyglądała w przypadku miejsc, 37

z których korzystali najrzadziej tj. MDK, świetlic osiedlowych czy restauracji, kawiarni, pubów. 1.6 Samoocena stanu zdrowia Wykres 44. Subiektywna ocena stanu zdrowia 2,5% 20,7% 30, bardzo dobrze dobrze przeciętnie źle 46,1% Większość z badanych dość dobrze oceniła swój stan zdrowia, aŝ Ŝ 76,1% wskazało na dobry lub bardzo dobry. Co piąty uznał swoje zdrowie za przeciętne, natomiast odpowiedzi o stanie zdrowia złym były marginalne. Wykres 45. Subiektywna ocena stanu zdrowia a płeć badanych bardzo źle źle 0,9% 0,3% 3,3% 1,4% przeciętnie dobrze 16,2% 23,3% 47,9% 43,8% Dziewczęta Chłopcy bardzo dobrze 24,6% 38,3% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 38

Chłopcy lepiej niŝ Ŝ dziewczęta ocenili stan swojego zdrowia, szczególnie dobrze widoczne było to przy wyborze odpowiedzi dotyczącej cej samooceny zdrowia jako bardzo dobrego. Na uwagę zasługuje fakt częstszego oceniania przez dziewczynki swojego zdrowia w kategoriach od przeciętnego do bardzo złego. Wykres 46. Wizyty u lekarza w okresie ostatnich 3 miesięcy 18, 11,3% tak, kilka razy tak, raz czy dwa 27,2% nie, nie zasięgałem opinii lekarza, chod czułem się źle, leczyłem się sam Około 4 na 10 badanych było w okresie ostatnich trzech miesięcy z wizytą u lekarza. Badani zostali dopytani, o powody wizyty, a co za tym idzie uzyskane zostały informacje na temat ich chorób oraz schorzeń. Najczęściej wymieniane były najczęstsze choroby typu przeziębienie czy grypa, ale część osób wymieniała takie choroby oby jak alergie, przepukliny, a takŝe problemy z sercem lub nadciśnienie. Wykres 47. Wizyty u lekarza w okresie ostatnich 3 miesięcy a płeć badanych nie, nie zasięgałem opinii lekarza, ponieważ nie miałem takiej 40,1% 49,5% nie, nie zasięgałem opinii lekarza, chod czułem się źle, leczyłem się sam tak, raz czy dwa tak, kilka razy 20,2% 14,7% 28,4% 25,6% 11,3% 10,2% Dziewczęta Chłopcy 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 39

Dziewczęta nieco częściej zgłaszały się do lekarza, niŝ chłopcy choć nie były to zbyt wielkie róŝnice i mieściły się ę w granicach błędu statystycznego. Wykres 48. Przyjmowanie leków oraz suplementów diety Odżywki dla sportowców 16,5% Środki przeciwbólowe Witaminy 87,8% 88,4% Suplementy diety 40,9% Leki 0, 69,6% 20, 40, 60, 80, 100, Blisko 7 na 10 badanych przyznało się, Ŝe przyjmowało leki, a takŝe Ŝe robiło to bez wiedzy lekarza. Środki przeciwbólowe przyjmowało 87,8% badanych, podobny odsetek brał brało witaminy. Suplementy diety przyjmowało 40,9% badanych, a odŝywki dla sportowców 16,5% respondentów. Wykres 49. Przyjmowanie leków oraz suplementów diety a płeć badanych Odżywki dla sportowców 11,4% 27,3% Środki przeciwbólowe 77,7% 92,6% Witaminy Suplementy diety 43, 36, 90,4% 84,9% Dziewczęta Chłopcy Leki 55,3% 74,9% 0, 20, 40, 60, 80, 100, 40

W pytaniu o przyjmowanie leków bądź suplementów diety, we wszystkich kategoriach farmaceutyków, oprócz odŝywek dla sportowców, dominowały dziewczęta. 1.7 Czynniki ryzyka Wykres 50. Ocena własnej masy ciała 10,9% 22,6% 6,5% 47,3% Tak Nie, ważę za mało Nie, mam nadwagę Nie, jestem otyły/a Nie wiem 12,7% 47,3% badanych uczniów stwierdziło, Ŝe posiada odpowiednią, prawidłową masę ciała. Blisko 3 stwierdziło, Ŝe waŝy za duŝo, natomiast 12,7% uznało, Ŝe waŝy za mało, czyli ma niedowagę. Co dziesiąty uczeń nie potrafił ocenić swojej masy ciała. Wykres 51. Ocena własnej masy ciała a płeć badanych Dziewczęta 44,1% 9,8% 24,7% 8,5% 12,9% Chłopcy 52,9% 16,3% 19, 3,5% 8,3% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tak Nie, ważę za mało Nie, mam nadwagę Nie, jestem otyły/a Nie wiem To chłopcy częściej ciej niŝ dziewczęta deklarowali, Ŝe waŝą odpowiednio. 24,7% ankietowanych dziewcząt uznało, Ŝe ma nadwagę, a 8,5% twierdziło wręcz, Ŝe była otyła. 41

Wykres 52. Występujące choroby w rodzinie zapalenie górnym dróg oddechowych bóle kręgosłupa padaczka choroby psychiczne depresja ostre bóle głowy/migreny nowotwory osteoporoza gościec chroniczne zapalenie oskrzeli udar mózgu zawał serca lub dusznica bolesna wysokie ciśnienie tętnicze zadma cukrzyca alergia astma 4,1% 34,3% 4,7% 6,8% 9,9% 17,4% 14,8% 3,3% 1,5% 3,1% 3,6% 13,8% 26, 6,7% 27,6% 23,6% 51,1% 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, Najczęstszymi schorzeniami występującymi w rodzinach respondentów były alergie, bóle kręgosłupa, cukrzyca oraz wysokie ciśnienie tętnicze. tnicze. Badani wskazywali takŝe na choroby, które mogą stanowić dla nich obciąŝenie genetyczne, takie jak nowotwory, choroby psychiczne etc. Spora grupa przyznała, Ŝe w ich rodzinie występują choroby psychiczne, co moŝe świadczyć o pewnym otwarciu się na osoby dotknięte te takimi schorzeniami oraz przełamywanie tematu tabu. 42

II. WYNIKI BADAŃ PRZEPROWADZONYCH WÓD STUDENTÓW 2.1 Charakterystyka grupy badanej Badani tej grupy to łącznie 198 osób w zakresie wiekowym 18-28 lat będący studentami szczecińskich skich uczelni wyŝszych. Na potrzeby dalszych analiz ankietowani podzieleni zostali na cztery kategorie wiekowe: do 20 lat, 21-22 lata, 23-24 lata oraz 25 lat i więcej (tabela 54). Wykres 53. Płeć respondentów Płeć respondentów 53% 47% Kobieta Mężczyzna MęŜczyźni byli w próbie badawczej reprezentowani nieco silniej, niŝ kobiety stanowili łącznie 53% wszystkich osób biorących udział w badaniu. Wykres 54. Wiek respondentów 25% Wiek respondentów 2 15% 14,6% 14,6% 19,7% 19,7% 18% 1 5% 0,6% 5,1% 18 lat 19 lat 20 lat 5,6% 0,6% 1,1% 0,6% 21 lat 22 lata 23 lata 24 lata 25 lat 26 lat 27 lat 28 lat 43

W grupie badanej dominowały osoby 22 i 23-letnie stanowiły łącznie niemal 4 wszystkich respondentów. Licznie reprezentowani byli równieŝ 24-latkowie, stanowiący 18% wszystkich badanych. Najmniej licznie natomiast pojawili się w próbie badawczej najmłodsi (18 lat) i najstarsi (28 lat) respondenci. Wykres 55. Wiek respondentów w przedziałach Wiek respondentów 8% 2 Do 20 lat 38% 34% 21-22 lata 23-24 lata 25 lat i więcej 2.2 Aktywność fizyczna Ocena stylu Ŝycia tej grupy wiekowej w kategorii aktywności fizycznej dotyczyła w pierwszym rzędzie sposobu spędzania wolnego czasu. Wykres 56. Sposoby spędzania czasu wolnego Spędzanie czasu wolnego Ze znajomymi Z rodziną Sport Hobby Prace domowe Ogródek, działka Inne 12,6% 7,1% 6,1% 1,5% 2,5% 40,4% 79,8% 15% 3 45% 6 75% 9 44

Czterech na pięciu badanych deklarowało, Ŝe najchętniej czas wolny od zajęć i pracy spędzało w towarzystwie przyjaciół i znajomych, zaś 4 respondentów dzieliło go równie często z rodziną. Tylko 13% szczecińskich studentów spędzało czas wolny uprawiając sport, a kolejne 7% poświęcało się ę swojemu hobby. Wśród innych niŝ Ŝ ujęte w kafeterii sposobów spędzania czasu wolnego, badani wskazywali na randki i spotkania z partnerem (2 wskazania), podróŝowanie i oglądanie filmów. Jeden respondent przyznał natomiast, Ŝe e nigdy nie ma czasu wolnego, który mógłby poświęcić na ulubionym zajęciom. Wykres 57. Spędzanie czasu wolnego a płeć respondentów Spędzanie czasu wolnego Ze znajomymi Z rodziną Sport Hobby Prace domowe Ogródek, działka Inne 9% 8% 4% 3% 1 2% 1% 2% 3% 17% 35% 48% 76% 82% 15% 3 45% 6 75% 9 Mężczyzna Kobieta Sposoby spędzania czasu wolnego były wśród szczecińskich skich studentów zróŝnicowane ze względu na płeć i wpisujący się w dominujący w Polsce kulturowy podział ról, w którym kobieta zdecydowanie więcej czasu niŝ męŝczyzna spędza w domu. Obie płcie jako dwie najpopularniejsze formy wypoczynku wskazały spędzanie czasu ze znajomymi (męŝczyźni udzielają tej odpowiedzi częściej, niŝ kobiety; róŝnica wskazań wyniosła 6%) oraz rodziną 45

(kobiety o 13% liczniej niŝ męŝczyźni wybierały tę odpowiedź). Trzecie miejsce wśród najchętniej wybieranych w czasie wolnym aktywności zdywersyfikowało się natomiast w zaleŝności od płci badanych studenci wskazali przede wszystkim na uprawianie sportu (17% męŝczyzn i 9% kobiet), studentki zaś na drobne prace domowe (1 kobiet i tylko 3% męŝczyzn). Panowie równieŝ dwukrotnie częściej niŝ panie czas wolny poświęcali swojemu hobby. Analiza najchętniej wybieranych form spędzania czasu wolnego ze względu na wiek badanych nie wykazała natomiast istotnych statystycznie zaleŝności. Wykres 58. Podejmowanie aktywności fizycznej Aktywność fizyczna Spacery, wycieczki piesze 77,7% Aerobik, fitness, siłownia Bieganie Jazda na rowerze Pływanie Sporty grupowe Chodzenie po górach Inne formy Brak aktywności 20,7% 16,1% 13,5% 13% 9,3% 4,7% 1,6% 3,6% 15% 3 45% 6 75% 9 Respondenci zapytani o aktywność fizyczną, mogli wskazać kilka odpowiedzi, stąd teŝ wskazania nie sumują się do 10. Dominującą formą aktywności fizycznej podejmowanej przez szczecińskich studentów były spacery i wycieczki piesze aŝ 78% z nich wskazało na tę formę aktywności fizycznej. Co piąty student korzystał z zajęć aerobiku, fitnessu czy w siłowni. Nieco mniej respondentów wskazało na bieganie (16%) czy teŝ jazdę na rowerze i pływanie (13,5% i 13%). Inne podejmowane formy aktywności 46

fizycznej to sporty grupowe (9,3%) oraz chodzenie po górach (4,7%). Sporadycznie (1,6%) wskazywane były inne formy aktywności fizycznej, jak taniec czy skakanie na skakance. Stwierdzono pozytywny fakt, Ŝe e zaledwie 3,6% studentów deklarowało, Ŝe w ostatnich 3 miesiącach nie podejmowało Ŝadnej aktywności fizycznej. Wykres 59. Podejmowanie aktywności fizycznej a płeć badanych Aktywność fizyczna Spacery, wycieczki piesze Aerobik, fitness, siłownia Bieganie Pływanie Jazda na rowerze Sporty grupowe Chodzenie po górach Brak aktywności 17% 17% 15% 16% 9% 13% 15% 13% 7% 5% 4% 3% 4% 26% 75% 81% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Mężczyzna Kobieta RóŜnice w aktywności fizycznej studentek i studentów nie były bardzo znaczące przez obie płcie najczęściej ciej podejmowaną aktywnością były spacery i wycieczki piesze, przy czym na tę formę wskazało cztery na pięć kobiet i trzech na czterech męŝczyzn. Kobiety częściej niŝ męŝczyźni korzystały z zajęć aerobiku, fitnessu oraz siłowni. Deklarowała tak co czwarta kobieta i co szósty z męŝczyzn. MęŜczyźni z kolei częściej niŝ Ŝ kobiety podejmowali aktywność w formie pływania (16% wobec 9%) oraz sportów grupowych (13% wobec 7%). 47

Pozostałe formy aktywności fizycznej nie wykazały istotnych statystycznie róŝnic w zaleŝności od płci. Ponadto na podstawie odpowiedzi respondentów moŝna powiedzieć, iŝ aktywność fizyczna była podejmowana w równym stopniu przez przedstawicieli obu płci zaledwie 4% studentek i 3% studentów w ogóle nie było aktywnych w okresie ostatnich 3 miesięcy. Wykres 60. Podejmowanie aktywności fizycznej a wiek badanych Aktywność fizyczna 25 lat i więcej 23-24 lata 21-22 lata Do 20 lat 7% 7% 7% 5% 5% 3% 5% 7% 3% 7% 7% 6% 14% 19% 14% 14% 11% 15% 13% 2 15% 17% 11% 21% 23% 3 31% 64% 81% 74% 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Spacery, wycieczki piesze Aerobik, fitness, siłownia Bieganie Pływanie Chodzenie po górach Jazda na rowerze Brak aktywności Sporty grupowe 48

NiezaleŜnie od wieku respondentów, najczęściej podejmowaną ą formą aktywności fizycznej były spacery i wycieczki piesze. NajwyŜszy odsetek korzystających z tej formy aktywności był wśród studentów w wieku 23-24 lata oraz do 20 lat (odpowiednio 81% i 8). Najrzadziej spacerowali starsi studenci choć to aŝ 64% z nich podjęło tę formę aktywności fizycznej. Odpowiedzi respondentów wskazały, iŝ Ŝ ogólnie najczęściej jakąkolwiek formę aktywności fizycznej podejmowali młodsi studenci, mający do 22 lat. Najrzadziej róŝne formy aktywności podejmowali najstarsi studenci osoby mające 25 i więcej lat. W tej kategorii wiekowej najwyŝszy był takŝe odsetek osób niepodejmujących w ogóle aktywności fizycznej w okresie ostatnich 3 miesięcy (7%). Warto zauwaŝyć, Ŝe wśród najmłodszych studentów, w wieku do 20 lat, taka kategoria odpowiedzi w ogóle się nie pojawiła. Wykres 61. Przyczyny niepodejmowania aktywności fizycznej Przyczyny niepodejmowania aktywności fizycznej 21% 21% 21% 37% Nie ma pieniędzy Nie ma czasu Nie zna odpowiednich miejsc Nie lubi sportu Najczęstszą przyczyną niepodejmowania aktywności fizycznej przez szczecińskich studentów w okresie ostatnich 3 miesięcy był deklarowany brak czasu wskazało tak 37% respondentów. Co piąty student twierdził, Ŝe powodem braku aktywności był brak moŝliwości finansowych, ogólna niechęć do sportu lub brak znajomości miejsc, w których odbywane mogły by być zajęcia sportowe. 49

Wykres 62. Czas przeznaczany na aktywność fizyczną 5 4 3 2 1 Czas przeznaczany na aktywność fizyczną 42,7% W ogóle 13,5% 11,7% Mniej niż 3 godziny Mniej niż 5 godzin 19,3% Mniej niż 10 godzin 12,9% 10 godzin i więcej Kontrolnie, respondentom zadano jeszcze jedno pytanie dotyczące konkretnej ilości godzin przeznaczanych tygodniowo na aktywność fizyczną. Okazałoało się, Ŝe 43% ankietowanych studentów w ogóle nie uprawiało sportów regularnie. 19% przeznaczało na aktywność fizyczną 5 do 10 godzin tygodniowo. Natomiast dla pozostałych kategorii odpowiedzi odsetki wskazań ń kształtowały się na podobnym poziomie, ok. 12-13%. Wykres 63. Czas przeznaczany na aktywność fizyczną a płeć badanych 6 5 4 3 2 1 Czas przeznaczany na aktywność fizyczną 33% 49% 25% 2% W ogóle Mniej niż 3 godziny 13% 11% 18% 22% Mniej niż 5 godzin Mniej niż 10 godzin 11% 16% 10 godzin i więcej Kobieta Mężczyzna Ogólnie moŝna stwierdzić, Ŝe kobiety częściej niŝ męŝczyźni w sposób regularny przeznaczały czas na aktywność fizyczną - do 3 godzin tygodniowo. Ten poziom wskazało jedynie 2% męŝczyzn i 25% ankietowanych kobiet. MęŜczyźni rzadziej niŝ kobiety 50

przeznaczali czas na aktywność fizyczną (niemal połowa nie robi tego w ogóle). JednakŜe jeśli juŝ ją podejmowali, to stosunkowo częściej niŝ kobiety byli aktywni fizycznie dłuŝej niŝ 5 godzin tygodniowo (łącznie 38% męŝczyzn i 29% kobiet). Wykres 64. Czas przeznaczany na aktywność fizyczną a wiek badanych 5 4 3 2 1 Czas przeznaczany na aktywność fizyczną 42% 34% 3 26% 23% 2 21% 18% 13% 13% 15% 17% 14% 8% 5% 36% 27% 27% 9% Do 20 lat 21-22 lata 23-24 lata 25 lat i więcej W ogóle Mniej niż 3 godziny Mniej niż 5 godzin Mniej niż 10 godzin 10 godzin i więcej Respondenci w róŝnym wieku z róŝną częstotliwością podejmowali aktywność fizyczną. Dla większości kategorii wiekowych najczęściej pojawiającą ą się odpowiedzią było wskazanie całkowity brak aktywności fizycznej. Stosunkowo najwięcej takich wskazań odnotowano wśród osób w wieku 23-24 lata (42%). Jedynie wśród osób młodszych, mających do 20 lat, odsetek osób uprawiających aktywność fizyczną w wymiarze mniej niŝ 3 godziny w tygodniu (3) był wyŝszy niŝ odsetek osób w ogóle nie podejmujących aktywności (23%). 51

2.3 OdŜywianie Wykres 65. Liczba posiłków spoŝywanych w ciągu dnia Dzienna liczba posiłków 7 6 5 4 3 2 1 4% 19% 65% 6% 7% Jeden posiłek Dwa posiłki Trzy posiłki Cztery posiłki Więcej niż cztery posiłki Szczecińscy studenci najczęściej spoŝywali trzy posiłki dziennie deklarowało tak aŝ 65% z nich. Co czwarty student dziennie zjadał mniej niŝ trzy posiłki - 19% dwa posiłki, a 4% - jeden. 13% spoŝywało cztery i więcej posiłków dziennie. Wykres 66. Liczba posiłków spoŝywanych w ciągu dnia a płeć badanych Dzienna liczba posiłków 8 6 57% 71% 4 2 4% 4% 23% 15% 7% 5% 9% 5% Jeden posiłek Dwa posiłki Trzy posiłki Cztery posiłki Więcej niż cztery posiłki Kobieta Mężczyzna Dekompozycja odpowiedzi respondentów ze względu na płeć ć wykazała, Ŝe studenci najczęściej zjadają trzy posiłki dziennie. RóŜnica procentowa wskazań ń kobiet i męŝczyzn wynosiła 14, bowiem trzy posiłki dziennie spoŝywało 71% studentów i 57% studentek. RóŜnicę w zaleŝności od płci moŝna było zaobserwować teŝ w przypadku konsumowania dziennie dwóch posiłków czyniło tak 23% kobiet i 15% męŝczyzn. Jednocześnie 52