Część trzecia JESTEM DYREKTOREM PRZYSZŁOŚCI Masz za sobą już drugi, bardzo ważny etap, jakim jest zarządzanie codziennością życia szkoły. Udało Ci się ustawić funkcjonowanie placówki od strony organizacyjnej. Zadbałeś o właściwe zabezpieczenie majątku szkolnego oraz ekonomiczne jego wykorzystanie. Nadszedł czas, aby wspiąć się na najwyższy etap zarządzania budowania przyszłości Twojej instytucji. Kiedy decydowałeś się przystąpić do konkursu na stanowisko dyrektora miałeś swoje wyobrażenia, jaka powinna być szkoła, którą chciałeś zarządzać. Dzisiaj masz szansę tę wizję zrealizować. Jesteś już bogatszy o gruntowną wiedzę o swojej szkole, znasz warunki, a także środowisko placówki. Znasz swój zespół, jego potrzeby, oczekiwania, lęki i wątpliwości. Skorzystaj z tych zasobów i wspólnie z zespołem krok po kroku, etap po etapie budujcie szkołę Waszych wspólnych marzeń. Pomogę Ci przygotować się do tego przedsięwzięcia. 3.1. Wizja dyrektora szkoły Jak już wcześniej wspomniałem, zanim zostaniemy dyrektorami szkół zadajemy sobie pytanie: Jakim chcę być dyrektorem? Teraz nadszedł odpowiedni czas na odpowiedź na to pytanie. Jeżeli chcesz być dyrektorem, dla którego ważny jest rozwój szkoły i jej przyszłość, to zajmij się tworzeniem wizji i misji szkoły. Tworzenie wizji i misji w szkołach jest od kilku lat rzeczą powszechną. W ostatnich latach słowo wizja zapewne jest nadużywane. Cele formułuje się we wszystkich dyrektorskich gabinetach. Ich recytowanie z pamięci i prezentowanie w drukowanej wersji należy do dobrego tonu. Taki dokument zwykle jest w dokumentacji placówki, często jednak zamknięty w gabinecie dyrektora szkoły. Podejrzewam, że gdyby przeprowadzić badania na temat identyfikacji z wizją nauczycieli, pracowników szkoły, rodziców czy uczniów, to ich wynik nie byłby zbyt optymistyczny. Prawdopodobnie większość z nich nie znałaby jej w ogóle, z pewnością niewielu uczniów by się z nią identyfikowało. Jeżeli dyrektor dba jedynie o to, aby posiadać dokumentację dotyczącą budowania przyszłości
szkoły i całą swoją energię skupia na tym, aby zabezpieczyć się przed negatywną oceną ewaluacji zewnętrznej, to oznacza, że sam w sobie nie ma wewnętrznej potrzeby do zajmowania się polem przyszłości. Jest mała szansa, że kiedykolwiek zrealizuje wizję szkoły. Tymczasem bez wizji, z którą identyfikuje się cała społeczność szkolna nie ma mowy o skutecznym rozwoju. Bez wizji, z którą identyfikuje się cała społeczność szkolna, nie ma mowy o skutecznym zarządzaniu Z pojęciem wizji łączy się misja oraz strategia. Jak zdefiniujemy te pojęcia? Wizja zapisany ogólny pomysł prowadzący do realizacji zadań organizacji, a odnoszący się do jej idei. Misja podstawowy zamiar, cel organizacji, który stanowi podstawę jej strategii. Strategia środek lub proces, poprzez który organizacja wypełnia swoją misję 1. Trudno mówić o zmianie funkcjonowania szkoły bez wspólnej wizji, z którą mogą się utożsamiać przedstawiciele wszystkich środowisk szkoły. Przypomnę, że jesteśmy na etapie, w którym usprawniliśmy pracę szkoły, zadbaliśmy o odpowiedni klimat do wdrażania zmian. Mamy także koncepcje funkcjonowania i rozwoju szkoły, która zyskała akceptację członków komisji konkursowej. W wyniku przeprowadzonej przez nas rzeczywistej inwentaryzacji szkoły posiadamy rzetelną wiedzę dotycząca funkcjonowania szkoły. Do tego mementu to była nasza osobista i autorska wizja, którą skonfrontowaliśmy ze specyfiką pracy szkoły. Jak sprawić, żeby stała się ona wizją całej szkoły? 1 Strategia Public Relations, Sandra Oliver, s.17 2
Być może okaże się, że we fragmentach trzeba będzie odejść od naszej koncepcji. Już przecież wiemy, że nie wszystkie pomysły będziemy w stanie zrealizować. Nie wszyscy nauczyciele i pracownicy są gotowi, aby zmienić swoje metody, podejście do uczniów. Trzeba uświadomić sobie czy, i na ile jesteśmy gotowi odejść od naszej wizji szkoły? Jeżeli pomysł na szkołę wynika z waszej głębokiej potrzeby zmian, nie odchodźcie od jego głównego nurtu. Praca nad wizją/misją szkoły powinna być jednym z pierwszych strategicznych zadań dyrektora szkoły. Tworzymy ja wspólnie z pracownikami (bądź oddelegowanym do tego celu specjalnym zespołem). Ważne jest, aby nasi nauczyciele, pracownicy identyfikowali się z naszą wizją. Dopiero wtedy będzie ona skuteczna, i będą realne szanse na jej realizację. Jeżeli uznają wizję za własną poczują się odpowiedzialni za realizację zadań, które będą wynikały z konsekwencji jej realizacji. Zachęcam, aby wizję budować wg przyjętego modelu, który zawiera wszystkie elementy tego narzędzia. Jeżeli po kilku latach będziemy ją weryfikować i na jej podstawie tworzyć nową wizję, łatwiej nam będzie porównać je i zobaczyć kierunek rozwoju naszej szkoły. Poniżej podaję Wam model, którym posługuję się tworząc misję podczas moich szkoleń w Waszych szkołach: Kim jesteśmy? Komu służymy? Jaki jest nasz cel? W jaki sposób zrealizujemy nasz cel? Jakimi wartościami się kierujemy? Co nas wyróżnia? Z czego jesteśmy dumni? 3
Jeżeli chcecie skorzystać z tego modelu, wskazane jest, aby odpowiedzieć na każde z zawartych tam pytań, a następnie odpowiedzi te połączyć w jeden spójny tekst, który stanie się wizją szkoły. Naszą wizję/misję zapisujemy w postaci dokumentu. Z tym dokumentem obowiązkowo zapoznajemy całą społeczność szkolną, a więc rodziców oraz uczniów. Podczas spotkań i zebrań z rodzicami wychowawcy powinni szczegółowo wyjaśnić każdy zapis w nim zawarty. Wtedy będziemy mieć pewność, że także cała społeczność szkoły wie, rozumie i akceptuje kierunek, do którego zmierzamy. Wielu z Was może się pokusić o włączenie uczniów do budowania misji. Miałem przyjemność w kilku szkołach pracować nad misją, do której budowania zostali zaproszeni uczniowie. Byli oni reprezentantami swoich środowisk, i bardzo często w ich imieniu wypowiadali się podczas naszej pracy. Było to bardzo pouczające doświadczenie dla mnie, jak również dla nauczycieli. Grono pedagogiczne było zaskoczone, jak wiele istotnych wątków zostało wypracowanych przez młodzież. Wszyscy stwierdziliśmy, że dzięki temu pomysłowi wizja była pełna, bogatsza, a co najistotniejsze wspólna. Byłoby znakomicie, gdyby ten wynegocjowany dokument został umieszczony w centralnym miejscu szkoły. Dopiero z tej perspektywy spróbujmy zadać pytanie nauczycielom, uczniom, a także sobie, czy jesteśmy dumni z naszej misji. Jeżeli wszyscy identyfikujemy się z nią, oznacza to, że nasza praca nie poszła na marne, a nasza wizja zostanie zrealizowana. 4
A oto dwa przykłady misji szkoły: Jesteśmy Szkołą Podstawową Nr.5 Z Oddziałami Integracyjnymi w Koronkowie. Kształcimy i wychowujemy dzieci potrzebujące szczególnego wsparcia. Chcemy naszym uczniom stworzyć nowe szanse na pełny rozwój. Nasz cel chcemy osiągnąć odkrywając mocne strony naszych dzieci. Wartościami, którymi się kierujemy są: - wzajemny szacunek, - tolerancja wobec inności, - oraz obopólne zaufanie. Nasz zespół wyróżnia pasja, konsekwencja w działaniu,a także profesjonalizm naszej kadry. Jesteśmy Gimnazjum Nr.1 im. Tadeusza Kościuszki w Kowalewie. Pracujemy z młodzieżą potrzebującą szczególnego wsparcia. Chcemy stworzyć szkołę bezpieczną i przyjazną,w której każdy uczeń będzie mógł się wszechstronnie rozwijać. Nasz cel chcemy osiągnąć poprzez wzajemne wspieranie się w osiągnięciu naszego celu. W naszej pracy kierujemy się wzajemnym szacunkiem zaufaniem oraz otwartością na drugiego człowieka. Wyróżnia nas zintegrowany, zespół odwaga w poszukiwaniu nowych rozwiązań oraz umiejętność wzajemnej współpracy. Pracując jako konsultant do spraw wdrażania systemu zarządzania jakością zgodnego z normą ISO 9001:2008 w szkołach i placówkach, próbuję poświęcać podczas szkoleń sporo uwagi budowaniu w szkole rzetelnej wizji odpowiadającej na potrzeby całej społeczności szkolnej. Niestety nauczyciele, a często i dyrektorzy nie widzą większego sensu na poświęcanie czasu na tworzenie tego dokumentu. Wizję i misję szkoły chcą zbudować w kilkadziesiąt minut! 5
Tymczasem w instytucjach biznesowych tworzenie wizji i misji zajmuje dwa, trzy dni. Jest to jeden z najbardziej istotnych dokumentów, jakie tworzy organizacja. Warunkiem przetrwania instytucji biznesowej jest realizacja wizji. Dlatego też firma tworząc ten dokument bardzo rzetelnie i odpowiedzialnie podchodzi do tego przedsięwzięcia. Wie, że od niej zależy przyszłość pracodawcy i pracowników. Tworzyłem wiele wizji, przeczytałem ich ogromną ilość. Przejrzałem mnóstwo literatury i publikacji na ten temat. Podsumowując rozważania o sensie misji, w mojej ocenia najbliższa jest mi definicja wybitnego lidera, jakim był Maxwell. Wizja jest czymś konkretnym i sugestywnym swoistym manifestem instytucji. Jest narzędziem kierowania, zastępującym 100 stronicową instrukcję (Być liderem, Maxwell s. 168) 6