Makroekonomia 1. Wykład 2. Rachunek dochodu narodowego i pomiar sytuacji na rynku pracy

Makroekonomia 1 Wykład 2. Rachunek dochodu narodowego i pomiar sytuacji na rynku pracy

Plan wykładu 2. Rachunek dochodu narodowego w gospodarce zamkniętej i otwartej (SNA) Tożsamość oszczędności i inwestycji Rynek pracy Podstawowe definicje Pomiar sytuacji na rynku pracy

Rachunek dochodu narodowego

Model ruchu okrężnego (gospodarka otwarta z udziałem rządu ZAGRANICA Sektor finansowy Oszczędności (S) Konsumpcja Wydatki rządu (G) Eksport (X) Import (Imp) Inwestycje Gospodarstwa domowe Rząd Podatki pośrednie CIT Przedsiębiorstwa Sprzedaż dóbr pośrednich (między firmami) PIT Transfery Wynagrodzenie za usługi czynników produkcji Transfery (netto) z zagranicy Dochody (netto) z zagranicy

Z czego wynika wahliwość PKB? Przykład USA i Polski: stopy wzrostu poszczególnych wielkości 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 0.0-5.0-10.0-15.0 USA PKB Inwestycje Konsumpcja prywatna Konsumpcja publiczna 25.0 20.0 15.0 10.0-5.0-10.0-15.0 Polska Względna stabilność konsumpcji prywatnej Źródło: WEI, IMF Kontrcykliczność wydatków rządowych Ogromne wahania inwestycji Produkcja dóbr i usług konsumpcyjnych stanowi ok. 80% PKB o i odpowiada za ok. 20% wahań PKB Produkcja dóbr i usług inwestycyjnych stanowi ok. 20% PKB o i odpowiada za ok. 80% wahań PKB 5 5.0 0.0 PKB Inwestycje Konsumpcja prywatna Konsumpcja publiczna

Amortyzacja Z punktu widzenia celu makroekonomii (wyjaśnianie zmian/ różnic dobrobytu) interesuje nas nie tyle wartość całkowitej produkcji, ile wartość nowych dóbr i usług (bez produkcji mającej na celu jedynie odtworzenie istniejącego już wcześniej majątku): PKN (produkt narodowy netto) to produkt narodowy brutto pomniejszony o amortyzację: PNN = PNB Amortyzacja = = C + I netto + G + X Imp + F 6

Rachunek dochodu narodowego PKB = C + I + G + X Imp = C + I + G + NX PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granica PNN = PNB Amortyzacja PNN w cenach czynników produkcji, czyli Dochód narodowy = PNN podatki pośrednie (T VAT ) + dotacje rządowe dla firm (TR b ) 7

Podział dochodu narodowego Co dzieje się z dochodem narodowym? Część zostaje w firmach w postaci nierozdzielonych zysków Reszta trafia do wypłaty tym, którzy przyczynili się do wytworzenia tego zysku (pracownikom, właścicielom oszczędności, dzięki którym firma istnieje itd.) Ale po drodze. 8

Co trafia do gospodarstwa domowego? Dochód osobisty = Dochód narodowy nierozdzielone zyski (S b ) podatek od zysków (T CIT ) składki na ubezpieczenie społeczne (SS) + transfery z zagranicy (TR f ) + odsetki od długu publicznego (PD) + transfery socjalne (TR s ) 9

Dochód dyspozycyjny Dyspozycyjny dochód osobisty = dochód osobisty - podatki bezpośrednie Co dzieje się z dyspozycyjnych dochodem osobistym: Jest przeznaczany na: Konsumpcję (C) lub Oszczędności (S) DOMKNIĘCIE RUCHU OKRĘŻNEGO 1

Przepływ dochodów i wydatków Saldo handlu NX Inwestycje I Konsumpcja C Zakupy rządu G Dochody czynników produkcji z zagranicy F Produkt Krajowy Brutto PKB Oszczędności Zagranicy S f Amortyzacja Produkt Narodowy Brutto PNB Produkt Narodowy Netto PNN Podatki pośrednie T VAT Transfery z zagranicy TR F Zyski niepodzielone S b Dochód narodowy DN Suma zysków i płac przed przekazaniem do gospodarstw domowych Dotacje do biznesu TR b Podatki od biznesu T CIT Składki na ubezp. społeczne SS Odsetki od długu publicznego N Dochody osobiste DO Transfery socjalne TR s Oszczędności osobiste S o Dochody dyspozycyjne DD Podatki osobiste T PIT Oszczędności rządu S g

Rachunek dochodu narodowego: podsumowanie - sumowanie wartości dodanej - PKB od strony wydatkowej - PKB od strony dochodów czynników produkcji 1

Od wydatków do dochodu rozporządzalnego w gospodarce zamkniętej PKB = C + I + G PNB = PKB PNN = PNB Amort. DN = PNN - T VAT DDO = DN + B T PIT DDO = C + S Czyli C + I + G Amort. T VAT + B T PIT = C + S I = S + (T VAT + T PIT - B G) + Amort. Inwestycje = Oszczędności prywatne + Oszczędności rządu + Amortyzacja Inwestycje = Oszczędności prywatne + Saldo budżetu państwa + Amortyzacja Inwestycje netto = Oszczędności prywatne + Saldo budżetu państwa

Od wydatków do dochodu rozporządzalnego w gospodarce otwartej PKB = C + I + G + NX PNB = PKB + dochody netto z własności za granicą (R) PNN = PNB Amort. DN = PNN + transfery jednostronne z zagranicy (TR) T VAT DDO = DN + B T PIT DDO = C + S Czyli C + I + G + NX+ R Amort. + TR T VAT + B T PIT = C + S I = S + (T VAT + T PIT - B G) - (NX + R + TR) + Amort. Inwestycje = Oszczędności prywatne + Oszczędności rządu + Oszczędności zagranicy + Amortyzacja Inwestycje = Oszczędności prywatne + Saldo budżetu państwa Saldo rachunku obrotów bieżących + Amortyzacja Inwestycje netto = Oszczędności prywatne + Saldo budżetu państwa Saldo rachunku obrotów bieżących I = S deficyt budżetu CA

CA (% PKB) S, I (% PKB) CA (% PKB) Tożsamość oszczędności i inwestycji: ilustracja 35 Japonia 6 22 USA 0 30 4 20-2 2 18 25 0 16-4 20-2 14-6 1980 1985 1990 1995 2000 2005 1980 1985 1990 1995 2000 2005 I S CA I S CA Źródło: WEI, IMF 1

Rachunek obrotów bieżących a kryzys finansowy 1

% PKB % PKB Deficyty bliźniacze? 5 Japonia 2 USA 0 0-2 -5-4 -10 1980 1985 1990 1995 2000 2005-6 1980 1985 1990 1995 2000 2005 T-G CA T-G CA Źródło: WEI, IMF 1

Podstawowe kategorie rynku pracy

PKB a zatrudnienie Źródło: Employment in Europe 2010 1

Podstawowe kategorie na rynku pracy Populacja w wieku produkcyjnym POP Zasoby pracy (osoby, chcące i mogące pracować): aktywni zawodowo LF Nieaktywni (bierni) zawodowo N Pracujący: samozatrudnieni i zatrudnieni najemnie E Bezrobotni U 2

Wiek produkcyjny Jak się określa? Dolna granica: (1) Koniec obowiązku szkolnego (2) Zezwolenie na pracę Górna granica: (1) Uzyskania uprawnień emerytalnych w powszechnym systemie ubezpieczeń (2) Brak 2

Definicja bezrobotnego Definicja ekonomiczna Jest w wieku produkcyjnym Nie pracuje Chce podjąć pracę Może w krótkim czasie podjąć pracę Rozbieżności i ich przyczyny Jw. + określone sposoby weryfikacji Definicja administracyjna Ograniczenie możliwości posiadania dochodów Czasem warunek uprzedniego zatrudnienia i/lub ubezpieczenia 2

Wielkość poszczególnych populacji na polskim rynku pracy, III kwartał 2012 E LF 15 722 tys. 17 440 tys. POP (15 lat i więcej) 31 039 tys. U 1 718 tys. N 13 599 tys. 2

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Zmiany podstawowych wskaźników rynku pracy w przebiegu transformacji 65 25 60 20 55 50 15 10 Aktywność Zatrudnienie Bezrobocie (prawa oś) 45 5 40 0 Źródło: Publikowane wyniki BAEL 2

Podstawowe mierniki stanu na rynku pracy (wykorzystania zasobów pracy); dane za III kwartał 2012 Stopa bezrobocia u U LF 9,9% Stopa aktywności zawodowej a LF POP 56,2% Stopa zatrudnienia e E POP 50,7% Bezrobocie długookresowe

Koniec wykładu 2. Dziękuję i zapraszam za tydzień!