Instytut Filozofii Zagadnienia na egzamin licencjacki z filozofii I. Metafizyka Zagadnienie 1: Synonimem metafizyki jest filozofia pierwsza. Na czym polega pierwszeństwo metafizyki? W. Stróżewski, Ontologia (rozdział I) W. Stróżewski, Istnienie i sens (rozdział II) T. Czeżowski, O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach Metafizyka w filozofii (red. A. Maryniarczyk, M. J. Gondek) Zagadnienie 2: Trzy teorie substancji: Arystoteles, Spinoza, Leibniz. Arystoteles, Metafizyka Baruch Spinoza, Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona G. W. Leibniz, Monadologia Zagadnienie 3: Absolut i byt względny. Podstawowe kryteria różnicy: konieczność niekonieczność, wieczność czasowość, nieskończoność skończoność. E. Gilson, Bóg i filozofia E. Morawiec, Podstawowe zagadnienia metafizyki klasycznej A. B. Stępień, Wprowadzenie do metafizyki Ib) Metafizyka fenomenologiczna Zagadnienie 4: Doświadczenie osoby (doświadczenie etyczne) jest filozoficznie pierwsze. Tezy filozoficzne nie są tworem spekulacji, lecz owocem kontemplacji metafizycznej (intuicji etycznej), w której poznajemy rzeczywistość w jej konstytutywnej strukturze miłości o triadycznej dynamice osobowej. Literatura podstawowa: A. Jarnuszkiewicz SJ, Emmanuela Lévinasa metafizyka spotkania, w: Teksty Filozoficzne,,Twarz Innego'', Kraków 1985, s. 154-165. Teks poszerzony: w: Towarzystwo Naukowe Jezuitów w Krakowie. Prace 1950-2008, [red.] Robert Janusz, Kraków 2008, s. 223-236; A. Jarnuszkiewicz SJ, Krytyka rozumu dialogicznego, w: Teksty Filozoficzne,,Rozum i Słowo. Eseje dialogiczne'', Kraków 1987, s. 164-177. Tekst poszerzony: Krytyka rozumu dialogicznego. Studium z metafizyki prawa naturalnego, w: Towarzystwo Naukowe Jezuitów w Krakowie. Prace 1950-2008, [red.] Robert Janusz, Kraków 2008, s. 207-222; A. Jarnuszkiewicz SJ, Miłość i bycie, Kraków 1994; A.Jarnuszkiewicz SJ, Od systemu do etyki, w: Życie etyczne żyć etyką. Ignatianum, Kraków 2009, ss 177-209.
II. Filozofia poznania i nauki Zagadnienie 5: Rola poznania w życiu codziennym i w nauce. - Anzenbacher A., Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2008. - Adjukiewicz K., Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Kraków 2003. Zagadnienie 6: Teoria poznania jako naukowa forma obcowania podmiotu ludzkiego z wiedzą. - Lenartowicz P., Elementy teorii poznania, Kraków 1995. - Anzenbacher A., Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2008. - Ingarden R., U podstaw teorii poznania, cz. 1, Warszawa 1971. Zagadnienie 7: Status poznawczy teorii naukowych (spór: o prawdziwość; realizm/antyrealizm). - Grobler A., Metodologia nauk. Kraków 2006. - Hajduk Z., Metodologia nauk przyrodniczych. RW KUL, Lublin 2002. - Losee J., Wprowadzenie do filozofii nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001. - Such J., Szcześniak J., Filozofia nauki. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2006. - Woleński J., Epistemologia. Tom III, Prawda i realizm. Wyd. Aureus, Kraków 2003. - Życiński J., Elementy filozofii nauki, Biblos, Tarnów 1996. Zagadnienie 8: Współczesne koncepcje rozwoju i postępu naukowego. - Chalmers, A., Czym jest to, co zwiemy nauką?, Siedmioróg, Wrocław 1993. - Grobler, A., Metodologia nauk. Kraków 2006. - Hajduk, Z., Metodologia nauk przyrodniczych. RW KUL, Lublin 2002. - Losee, J., Wprowadzenie do filozofii nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001. - Such J., Szcześniak J., Filozofia nauki. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2006. - Życiński J., Elementy filozofii nauki, Biblos, Tarnów 1996. III. Filozofia przyrody ożywionej i nieożywionej Zagadnienie 9: W bytach i zjawiskach obecnych w przyrodzie występuje determinizm, chociaż niekiedy tylko w postaci prawidłowości probabilistycznych. Zagadnienie 10: Dane obserwacyjne współczesnej kosmologii wskazują, że struktury wszechświata podlegają ewolucji i rozpoczęły się od stanu zwanego osobliwością początkową. Literatura pomocnicza: M. Heller, M. Lubański, S. Ślaga, Zagadnienia filozoficzne nauki współczesnej. Wstęp do filozofii przyrody, Warszawa 1992, s. 268-348. M. Heller, Granice kosmosu i kosmologii, Warszawa 2005. W. Heisenberg, Ponad granicami, Warszawa 1979, s. 127-141.
S. Mazierski, Elementy kosmologii filozoficznej i przyrodniczej, Poznań 1972, s. 268-348. J. Życiński, Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Lublin [b.r.w.]. IV. Filozofia człowieka Zagadnienie 11: Wyjątkowość człowieka w świecie (geneza człowieka; podobieństwa i różnice człowieka względem świata biologicznego, ludzka świadomość i cielesność). R. Darowski, Filozofia człowieka: Zarys problematyki Antologia tekstów, Kraków 2008. R. Ingarden, Książeczka o człowieku, Kraków 2009. G. Haeffner, Wprowadzenie do antropologii filozoficznej, cz. B, WAM, Kraków 2006; M. Drwięga, Kim jest człowiek? Studia z filozofii człowieka, Kraków 2013; R. Darowski, Philosophical Anthropology, Kraków 2014. Wokół genezy człowieka. Studia i rozprawy, red. P.S. Mazur, Kraków 2013. Zagadnienie 12: Struktura bytowa człowieka (jedność pierwiastka duchowego i materialnego a inne stanowiska; niematerialność i nieśmiertelność duszy ludzkiej). R. Darowski, Philosophical Anthropology, Kraków 2014. M.A. Krąpiec, Ja-człowiek, Lublin 2005. P. Mazur, W kręgu pytań o człowieka, Lublin 2008. Zagadnienie 13: Ludzka wolność i świat wartości (natura ludzkiej wolności i jej rodzaje; dobro a dziedziny wartości; rola wartości w urzeczywistnieniu potencjalności człowieka). Dynamizm - dynamizm ludzki - dynamizm osoby. Studia i rozprawy, red. P.S. Mazur, Kraków 2014. R. Darowski, Filozofia człowieka: Zarys problematyki Antologia tekstów, Kraków 2008. J. Tischner, O człowieku, Wrocław 2003. Zagadnienie 14: Osoba ludzka (substancja, natura, osoba, osobowość; właściwości osoby ludzkiej, godność osoby oraz wynikające z niej prawa i obowiązki). Spór o osobę w świetle klasycznej koncepcji człowieka. Studia i rozprawy, red. P.S. Mazur, Kraków 2012. S. Kowalczyk, Zarys filozofii człowieka, Sandomierz 2002. C. Valverde, Antropologia filozoficzna, Poznań 1998. V. ETYKA Zagadnienie 15: Zasadnicze systemy etyczne: intuicjonizm, emotywizm, preskryptywizm oraz deontonomizm, utylitaryzm i personalizm. Zagadnienie 16: Dlaczego zasadniczą rolę w etyce św. Tomasza ogrywa dobro, w etyce I. Kanta nakaz, a w etyce D. v. Hildebranda wartość? Zagadnienie 17: Czy sumienie jest aktem rozumu czy aktem decyzji, czy też aktem uczuć? Zagadnienie 18: Status ontyczny i moralny człowieka w okresie prenatalnym i jego uprawnienia etyczne.
T. Biesaga, Zarys metaetyki, Kraków 1996 T. Styczeń, Wprowadzenie do etyki, TN KUL, Lublin 1993 T. Ślipko, Zarys etyki ogólnej, WAM, Kraków 2004 K. Paczos, Podstawy teorii moralności. Zagadnienia podstawowe z etyki filozoficznej i teologicznej. Perspektywa Arystotelesa i św. Tomasza, Uniwersum, Gostynin 2011 J. Gorczyca SJ, Zarys etyki fundamentalnej. Być dla drugiego, WAM, Kraków 2014 Artykuły do tez: są na stronie domowej: www.biesaga.info ad 15: T. Biesaga, Zarys metaetyki, Kraków 1996; T. Biesaga, Uzasadnianie norm moralnych w bioetyce, Medycyna Praktyczna 6(160) 2004, s. 23-26, przedruk w: T. Biesaga, Elementy etyki lekarskiej, MP, Kraków 206, s. 49-56. ad 16: T. Biesaga, Etyka obowiązku I. Kanta, a etyka szczęścia Arystotelesa, w: Philosophia vitam alere. Prace dedykowane ks. prof. Romanowi Darowskiemu SJ z okazji 70-lecia urodzin. S. Ziemiański SJ red. Ignatianum WAM, Kraków 2005, s. 141-149; T. Biesaga, Cel czy nakaz racją działania moralnego; w: Spór o cel. Problematyka celu i celowościowego wyjaśniania, red. A. Maryniarczyk, PTTA, Lublin 2008, s.185-196; T. Biesaga, Emocjonalna odpowiedź na wartość podstawa życia moralnego, w: Konteksty podmiotowej świadomości, red. E. Podrez, R. Moń, Seria: Episteme 29(2003), Olecko 2003, 91-100. ad 17: T. Biesaga, Sumienie, Powszechna Encyklopedia Filozoficzna, PTTA, t. 9, Lublin 2008, s. 267-270; T. Styczeń, Sumienie źródłem wolności czy zniewolenia, w: Tenże, Wprowadzenie do etyki, TN KUL, Lublin 1993, s. 96-111. ad 18: T. Biesaga, Status embrionu stanowisko personalizmu ontologicznego, Medycyna Praktyczna 7-8(161-162)2004, s. 28-31, przedruk: w: Bioetyka polska, T. Biesaga (red.), WN PAT Kraków 2004, s. 257-264 oraz w: T. Biesaga, Elementy etyki lekarskiej, MP. Kraków 2006, s. 101-107; T. Biesaga, Status człowieka w okresie prenatalnym i jego prawa, Rocznik Wydziału Filozoficznego WSFP Ignatianum w Krakowie, 15(2009), s. 18-29. VI. Filozofia społeczna Zagadnienie 19: Podstawowym zadaniem władzy państwowej jest realizacja dobra wspólnego obywateli, natomiast obywatele mają obowiązek brania czynnego udziału w życiu politycznym i społecznym swego państwa. J. Höffner, Chrześcijańska nauka społeczna, Wydawnictwo WAM, Kraków 1991 P. Śpiewak, W stronę wspólnego dobra, Fundacja ALETHEIA, Warszawa 1998 Cz. Strzeszewski, Katolicka nauka społeczna, RW KUL Lublin 1994 Zagadnienie 20: Żródłem różnorodnych form życia społecznego oraz odnoszących się do nich wartości i norm moralnych jest osobowa natura bytu ludzkiego. Jan Paweł II, Centesimus annus Cz. Strzeszewski, Katolicka nauka społeczna, RW KUL Lublin 1994 Sobór Watykański II, Gaudium et spes Zagadnienie 21: Koncepcja sprawiedliwości społecznej wypracowana przez katolicką naukę społeczną a koncepcja liberalna, komunitariańska, libertariańska i socjalistyczna. Jan Paweł II, Centesimus annus Sobór Watykański II, Gaudium et spes W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Fundacja ALETHEIA Warszawa 2009 St. Kowalczyk, Idea sprawiedliwości społecznej a myśl chrześcijańska, Lublin 1998
R. Nozick, Anarchia państwo utopia, Fundacja ALETHEIA Warszawa 1999 J. Rawls, Teoria sprawiedliwości, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1994 M. Walzer, Sfery sprawiedliwości. Obrona pluralizmu i równości, WUW Warszawa 2007 VII. Filozofia Boga i religii Zagadnienie 22: Klasyczna problematyka Boga a kryzys współczesnego myślenia metafizycznego i próby poszukiwania nowej metafizyki. W. Stróżewski, Bóg i świat w myśli św. Tomasza z Akwinu oraz Metafizyka jako projekt, w: tenże, Istnienie i sens, Kraków 2005, s. 81-132; 358-380. M. Szulakiewicz, Poszukiwania metafizyczne Toruń 2014; rozdz. III: Bóg dzisiaj metafizyka w praktyce, s. 125-178; tenże, Dialog i metafizyka. W poszukiwaniu nowej filozofii pierwszej, Toruń 2006, rozdz. V: Metafizyka i chrześcijaństwo, s. 178-218. Zagadnienie 23: Kwestia (nie)pojmowalności absolutnego Boga a interpretacja języka religijnego (dosłowność, symbol/metafora, analogia, teologia apofatyczna)". L. Dupre, Inny wymiar, Kraków 1991, rozdz. V: "Symbolizm słów". P. Sikora, Logos niepojęty, Kraków 2010. P. Tillich, Istota języka religijnego [w:] tenże, Pytanie o Nieuwarunkowane, Kraków 1994, s. 135-147. S. Ziemianski SJ, Teologia naturalna. Filozoficzna problematyka Boga, Kraków 2008 Zagadnienie 24: Religia a filozofia. Uwzględnij następujące zagadnienia: religijne źródła filozofii; refleksja jako integralny element zaangażowania religijnego; kwestia wyznaczenia granicy pomiędzy myśleniem religijnym a filozoficznym. L. Dupre, Inny wymiar, tłum. S. Lewandowska, Kraków 1991, s. 93-119; H. Dumery, Problem Boga w filozofii religii, tłum. I. Kania, Kraków 1994, s. 29-58; P. Tillich, Pytanie o Nieuwarunkowane, tłum. J. Zychowicz, Kraków 1994, s. 29-53. Zagadnienie 25: Doświadczenie religijne a religijna postawa wiary. Uwzględnij następujące zagadnienia: bierne a czynne formy doświadczenia religijnego; wiara religijna jako całoosobowe zaangażowanie a treść wiary; problem określenia ostatecznego przedmiotu wiary; problemy związane z uzasadnianiem wiary. L. Dupre, Inny wymiar, tłum. S. Lewandowska, Kraków 1991, s. 17-53; A. MacIntyre, Postawa religijna, tłum. M. Szczubiałk, w: B. Chwedeńczuk (red.), Fragmenty filozofii analitycznej. Filozofia religii, Warszawa 235-250; Ch. Tylor, Oblicza religii dzisiaj, tłum. A. Lipszyc, Kraków 2002, s. 7-27; H. Dumery, Problem Boga w filozofii religii, tłum. I. Kania, Kraków 1994, s. 108-130, J. Hick, Wiara chrześcijańska w świetle koncepcji doświadczenia-jako, Znak 464(1)1994, s.66-80.