Rozdział III Anoreksja wróg twojego dziecka 3.1. Anoreksja fakty i mity Na anoreksję chorują tylko dziewczęta i młode kobiety Nieprawda, chociaż faktycznie przeważnie choroba ta dotyka dziewcząt i młodych kobiet. Zdarzają się jednak również zachorowania w grupie mężczyzn i chłopców. Przebieg choroby i leczenie są podobne bez względu na płeć. Jedyną znacząca różnicą w diagnozowaniu anoreksji u chłopców jest eliminacja jednego z objawów, jakim jest zatrzymanie miesiączki. Anoreksja jest chorobą śmiertelną Tak, jeśli jest nie leczona, ponieważ bardzo szybko niszczy organizm i znacząco wpływa na psychikę chorego. Śmierć najczęściej jest konsekwencją anoreksji następuje z powodu wyniszczenia organizmu. Czasami osoby chore są tak zmęczone chorobą i własną bezradnością wobec anoreksji, że popełniają samobójstwo. Anorektyczką/anorektykiem pozostaje się do końca życia Nie. Można wyzdrowieć i prowadzić normalne życie bez diet, wyrzutów sumienia z powodu zjedzonego obiadu i natrętnych myśli o wadze swojego ciała. Jednak powrót do życia następuje powoli. Dlatego przez długi czas po ustąpieniu objawów pacjenci powinni monitorować swoje zachowania i w przypadku wątpliwości czy niepokoju zwracać się do terapeuty. Na anoreksję chorują osoby, których matki dbają o szczupłą sylwetkę Odchudzanie się matki i mocne koncentrowanie na własnym wyglądzie i wadze ciała może stanowić czynnik zachęcający dziecko do odchudzania. Jednak ta-
42 Rozdział III. Anoreksja wróg twojego dziecka kie spojrzenie jest bardzo powierzchowne, warto rozpatrywać tego typu czynniki inaczej: skoncentrowana na swoim wyglądzie, wiecznie odchudzająca się kobieta często nie akceptuje siebie i jest nieszczęśliwa, dlatego trudno jej stworzyć ciepły, dobry dom dla dziecka. Ponadto dzieci naśladują rodziców i właśnie obserwując własną rodzinę uczą się pełnienia różnych ról w społeczeństwie. Warto jednak powiedzieć, że prawie wszystkie kobiety dbają o wygląd i starają się kontrolować kaloryczność spożywanych posiłków. Nie oznacza to oczywiście, że ich dzieci zachorują na anoreksję, ponieważ na występowanie tej choroby ma wpływ wiele innych ważnych czynników. Anorektyczka nie może cierpieć na bulimię Według kryteriów diagnostycznych (wg DSM IV, 1994) jedna osoba nie może cierpieć na anoreksję i bulimię w tym samym czasie. Jednak zdarza się dość często, że podczas wychodzenia z anoreksji pojawiają się czasowe epizody bulimiczne. Trzeba dodać, że jeśli pacjent w tym czasie jest w terapii, to zwykle te epizody objadania się i wymiotowania mijają po krótkim czasie. Dieta osoby cierpiącej na anoreksję, która jest w procesie leczenia powinna być wysokokaloryczna Dieta powinna być przede wszystkim dobrze zbilansowana (dostarczająca potrzebnych wartości odżywczych) i lekkostrawna. Osoby cierpiące na anoreksję szybko przybierają na wadze, nawet jeśli ich dieta zawiera przeciętne dzienne zapotrzebowanie kaloryczne. Najważniejszym zadaniem terapeuty jest zmotywowanie chorego do jedzenia, co jest znacznie łatwiejsze, kiedy przyrost masy ciała następuje stopniowo. Wprowadzenie do diety chorego dużej ilości wysokokalorycznych pokarmów może spowodować zbyt szybki wzrost masy ciała i nasilić objawy choroby. Podobne niepożądany efekt może nastąpić przy wprowadzeniu potraw ciężkostrawnych, które nasilają uczucie sytości, ciężkości w żołądku i wywołują u chorego dodatkowy dyskomfort. Osoby cierpiące na anoreksję nie boją się śmierci Osoby cierpiące na anoreksję czasem latami żyją na granicy życia i śmierci, ale nie oznacza to, że chcą umrzeć, czy nie odczuwają lęku przed śmiercią. Problem polega na tym, że równie mocno boją się życia, ponieważ czują, że nie potrafią tak dobrze sobie radzić jak inni. Anoreksja jest sposobem na życie, pozwala koncentrować się na sprawach związanych z jedzeniem i wagą i czerpać satysfakcję z osiągniętych celów. Oddala od prawdziwego życia i problemów.
3.1. Anoreksja fakty i mity 43 Ruch pro-ana zachęca do anoreksji Tak, jak sama nazwa wskazuje. Promowanie pro-ana jako zdrowego stylu życia nie jest prawdą. Istniej bardzo duża różnica miedzy zachęcaniem do zdrowego stylu życia (racjonalnego odżywiania, uprawiania sportu), a rygorystycznymi dietami, nienawiścią do swojego ciała i promowaniem wychudzonego wizerunku ciała kobiety. Strony pro-ana są zagrożeniem dla osób chorych i predysponowanych do zachorowania na anoreksję, ponieważ chorzy znajdują u siebie wzajemne zrozumienie, co utwierdza ich w dalszym odchudzaniu i znacznie utrudnia leczenie. Każde odchudzanie może prowadzić do anoreksji Odchudzanie jest czynnikiem, który w określonych warunkach może wywoływać anoreksję, dlatego mimo, że nie każda odchudzająca się nastolatka jest nią zagrożona, warto do tego podejść poważnie. Najważniejsze to być wtedy blisko dziecka, poświęcić mu czas, rozmawiać, wybrać się do dietetyka, rozpocząć rodzinny sportowy tryb życia. Tego typu działania zwykle okazują się skuteczne, a odchudzanie kończy się na kilku kilogramach. Jeśli jednak cokolwiek nas zaniepokoi warto od razu zwrócić się do specjalisty, ponieważ anoreksję najłatwiej leczyć w pierwszych etapach choroby. Anoreksja zaczyna się od odchudzania Tak można powiedzieć, ponieważ wtedy osoba chora zaczyna swym zachowaniem (i wkrótce również wyglądem) zwracać uwagę innych. Jednak pewne symptomy, które powinny niepokoić bliskich zwykle występują wcześniej, np. izolowanie się od otoczenia, niechęć do swojego ciała, smutek. Komentarze z otoczenia, typu: Jesteś gruba mogą wywołać anoreksję Tak. Szczególnie u nastolatek, które są bardzo wrażliwe na punkcie swojego wyglądu. Krytyczne uwagi na temat wyglądu stanowią jednak tylko tzw. czynnik spustowy, który prowadzi najpierw do intensywnego odchudzania, a potem rozwija się w cały zespół chorobowy. Należy kolejny raz przypomnieć, że nie u każdej skrytykowanej nastolatki odchudzanie przerodzi się w anoreksję. Jednak jeśli taka uwaga skierowana zostanie w stronę osoby z zaniżoną samooceną i silną potrzebą osiągania sukcesów (przy jednoczesnej potrzebie akceptacji) istnieje dość duże prawdopodobieństwo wystąpienia choroby.
44 Rozdział III. Anoreksja wróg twojego dziecka Osoby cierpiące na anoreksję muszą być karmione dożylnie Czasami pojawia się taka konieczność, kiedy z różnych powodów nie jest możliwe normalne przyjmowanie posiłków. Należy jednak pamiętać, że dla osoby chorej najważniejsze jest ponowne nauczenie się jedzenia i przyzwyczajanie organizmu do normalnego trawienia. Na początku zwykle wiąże się to z silnym oporem, odczuciem dyskomfortu (zarówno psychicznego jak i fizycznego), ale stopniowo te przykre dolegliwości mijają i chorzy siadają do posiłków z coraz mniejszym lękiem. Osoby cierpiące na anoreksję nie chcą jeść w towarzystwie Najczęściej tak, szczególnie w przypadku anoreksji o charakterze restrykcyjnym. Wynika to z poczucia, że jedząc osoba chora łamie swoje anorektyczce przekonania, które prowadzą do poczucia winy, więc w jej mniemaniu postępuje źle. Poza tym jedzenie jest pewnym rytuałem, który chorzy wolą odbywać w samotności (często jest to jedzenie o określonych porach, tych samych produktów, dzielenie na bardzo małe porcje itp.). Osoby cierpiące na anoreksję, która przebiega z epizodami objadania się i wymiotowania, często siadają razem z rodziną do stołu, zjadają posiłek, a potem zamykają się w toalecie by prowokować wymioty. Osoba chora nie odczuwa głodu Najczęściej osoby chore na anoreksję odczuwają głód, a nawet cierpią z powodu silnych skurczów głodowych, ale wstydzą się do tego przyznać. Pokonanie głodu jest przecież celem, oznacza zwycięstwo, pozwala poczuć się lepiej. Dlatego, jeśli osoba cierpiąca na anoreksję tłumaczy, że nie je, ponieważ nie ma apetytu, nie zawsze należy w to wierzyć, gdyż przyznanie się do uczucia głodu jest przyznaniem się do słabości. Poza tym brak apetytu jest lepiej przyjmowany i rozumiany przez otoczenie. Z czasem może oczywiście nastąpić brak łaknienia, ale nie jest on tak częsty jak można by przypuszczać. Osoba chora na anoreksję nie powinna pracować ani się uczyć Oczywiście najważniejszy jest stan zdrowia osoby chorej. Czasem organizm jest tak wycieńczony chorobą, że przez jakiś czas jakakolwiek aktywność (np. praca, szkoła) jest niemożliwa. Wtedy cała energia powinna być skierowana na terapię i powrót do zdrowia. Jeśli jednak osoba chora ma wystarczająco dużo siły, to błędem jest nakłanianie jej do urlopu dziekańskiego na studiach czy rezygnacji
3.1. Anoreksja fakty i mity 45 z pracy. Każda aktywność i spotkania z innymi ludźmi pomagają oderwać myśli od spraw związanych z jedzeniem, wagą i dietą. Osoby, objęte terapią, które nadal pracują lub uczą się, szybciej wracają do zdrowia. Intensywne uprawianie sportu może być objawem anoreksji Tak, jeśli jest powiązane z obsesyjnym ważeniem, koncentracją na wyglądzie i sprawdzaniem kaloryczności posiłków. Zwykle też ćwiczenia są wtedy wielogodzinne i bardzo wyczerpujące. Ich celem jest spalenie spożywanych kalorii. Kobiety chore w przeszłości na anoreksję nie mogą mieć dzieci Zwykle razem ze wzrostem masy ciała powracają miesiączki i osoby cierpiące w przeszłości na anoreksję mogą zajść w ciążę i rodzić dzieci. Jednak z powodu różnych komplikacji wynikających z zatrzymania okresu, mogą mieć czasem problemy z zajściem w ciążę. Najczęściej jest to brak owulacji i zaburzenia hormonalne. Jednak w większości przypadków leczenie jest skuteczne. Ciąża może wywołać nawrót anoreksji Niestety należy brać to pod uwagę i dobrze się do ciąży przygotować. Nie można zakładać, że ciąża musi wywołać objawy zaleczonej już choroby, ale jest czynnikiem ryzyka, ponieważ wiąże się: ze zmianami hormonalnymi i huśtawką nastrojów (a z emocjami osoba cierpiąca w przeszłości na anoreksję często dopiero niedawno nauczyła się sobie radzić); ze zmianą wyglądu i wagi (szybkie przybieranie na wadze może wywoływać niepokój); z niepokojem związanym z nową rolą w życiu (osoby cierpiące w przeszłości na anoreksję potrzebują często więcej czasu na zaadoptowanie się do nowych sytuacji). Dlatego podczas ciąży warto oprócz wizyt u ginekologa korzystać z pomocy swojego terapeuty, który z pewnością pomoże przezwyciężyć trudne momenty i cieszyć się myślą o narodzinach dziecka. Osoba cierpiąca na anoreksję nie chce przyznać się do swojej choroby Tak jest najczęściej, ponieważ osoby chore na początku nie uważają swoich zaburzeń za groźne. Wydaje im się, że to ich wybór i mogą diety, czy pewne zachowania związane z pozbywaniem się pokarmu, bez trudu kontrolować. Potem, kiedy uświadamiają sobie, że choroba przejmuje nad nimi władzę najczęściej boją się leczenia i społecznego odrzucenia.
46 Rozdział III. Anoreksja wróg twojego dziecka Osoby chore na anoreksję nie chcą podjąć terapii Tak. Na początku choroby anoreksja pozwala uwierzyć w siebie, daje mnóstwo korzyści związanych z poczuciem własnej wartości, zmianą pozycji w rodzinie, siłę do przeciwstawiania się całemu światu. Ten początkowy etap jest ze względu na krótki czas trwania choroby najlepszym momentem na rozpoczęcie leczenia, ale niestety bardzo rzadko udaje się namówić chore na podjęcie terapii w tym czasie. Potem jest znacznie trudniej zmienić pewne zachowania i sposoby radzenia sobie z własnymi emocjami, dlatego osoby cierpiące na anoreksję, nawet jeśli są bardzo zmęczone swoją chorobą, nie potrafią uwierzyć, że mogą bez niej żyć. Boją się terapii nie tylko dlatego, że wiąże się ona z przybraniem na wadze. Równie ważne jest przekonanie, że nie poradzą sobie bez choroby, nie będą umiały żyć tak, jak inni ludzie. Osoba chora z dumą manifestuje swoją chudość Nie zawsze, ale często faktycznie, szczególnie na początku choroby, chore z dumą pokazują swoją chudość, która jest dla nich dowodem zwycięstwa z głodem, sobą, światem. Szczupła sylwetka jest anorektycznym świadectwem, że wysiłki przyniosły oczekiwany efekt. Często otoczenie nieświadomie samo do tego zachęca, ponieważ kiedy nastolatka zaczyna się odchudzać i traci 2, 3 kilogramy to zwykle na początku słyszy: Super! Schudłaś. Świetnie teraz wyglądasz! Ale ci zazdroszczę silnej woli, więc ucieszona sukcesem chudnie dalej 5 kilo, 10, 15, 20 Nieważne, że wtedy już nikt jej nie podziwia. Dla niej to jest sukces, ponieważ osiąga swój cel. To podnosi samoocenę, pozwala poczuć się lepiej. Najbardziej na anoreksję narażone są dziewczęta w okresie dojrzewania Tak. Najczęściej na anoreksję chorują dziewczęta i młode kobiety. Pierwsze objawy choroby występują przeważnie u dziewcząt między 11 a 17 rokiem życia, chociaż zdarzają się przypadki zachorowań dziewczynek 8, 9-letnich czy też kobiet po 35. roku życia. Najczęściej na anoreksję chorują dziewczęta z bogatych domów Nie. Tak przez dłuższy czas uważano, ale obecnie osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania pochodzą z rodzin o różnym statusie materialnym.