WYKORZYSTANIE OCHRONY ROCZNIKI W ASNOŒCI NAUK ROLNICZYCH, PRZEMYS OWEJ SERIA PRZEZ G, T. 97, POLSKICH z. 4, 2010PRODUCENTÓW... 117 WYKORZYSTANIE OCHRONY W ASNOŒCI PRZEMYS OWEJ PRZEZ POLSKICH PRODUCENTÓW W PRZEMYŒLE SPO YWCZYM Iren ¹ck Ktedr Ekonomii Zchodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie Kierownik: dr in. Iren ¹ck S³ow kluczowe: w³snoœæ przemys³ow, przemys³ spo ywczy, ochron, dofinnsownie Key words: industril property, food industry, protection, finncil support S y n o p s i s. W oprcowniu zprezentowno problem wykorzystni ochrony w³snoœci intelektulnej przez przedsiêbiorstw przemys³u spo ywczego w Polsce. Przedstwiono teoretyczne podstwy ochrony dóbr niemterilnych znczenie dl firmy, chrkterystykê poszczególnych chronionych form w³snoœci (wynlzków, znków towrowych, wzorów u ytkowych, wzorów przemys³owych i know-how) orz korzyœci z ich posidni dl w³œcicieli. Dziêki wykorzystniu dnych z bzy Urzêdu Ptentowego Rzeczypospolitej Polskiej dl polskich spó³ek przemys³u spo ywczego z Wrszwskiej Gie³dy Ppierów Wrtoœciowych oceniono stn ochrony w³snoœci przemys³owej w tym sektorze. W zkoñczeniu oprcowni zprezentowno mo liwoœci wykorzystni wsprci n uzysknie lub relizcjê ochrony w³snoœci przemys³owej w rmch Progrmu Opercyjnego Innowcyjn Gospodrk. WSTÊP Dzi³lnoœæ innowcyjn i w³œciw jej ochron zwsze by³y kluczem do zdobyci przewgi konkurencyjnej. Wiêkszoœæ wspó³czesnych miêdzynrodowych koncernów przemys³u spo ywczego osi¹gnê³ swoj¹ pozycjê rynkow¹ dziêki uzyskniu w przesz³oœci ochrony n zkupione lub oprcowne wynlzki (towry, procesy, us³ugi), znki towrowe, wzory przemys³owe lbo zrejestrowne oznczeni geogrficzne. Niektóre z tych koncernów przez dziesiêcioleci brdzo strzeg³y formu³ wytwrzni oferownych przez siebie produktów. W ten sposób chronion jest jko tjemnic przedsiêbiorstw, czyli knowhow receptur Coc Coli oprcown w 1886 r. i ndl podlegj¹c prwnej ochronie. Stnowi on ju od 124 lt tjemnicê produkcyjn¹ The Coc Col Compny. We wspó³czesnej gospodrce ochron w³snoœci przemys³owej wrunkuje jej efektywne wdr nie i w konsekwencji uzysknie wymiernych korzyœci ekonomicznych. Konkurownie w ci¹gle zmienij¹cych siê wrunkch rynkowych, nsilj¹cej siê rywlizcji o nbywcê, równie w wymirze globlnym, wymg od polskich przedsiêbiorstw przemys³u spo ywczego podejmowni nowych, nietypowych dzi³ñ, oprcowywni i wprowdzni innowcyjnych rozwi¹zñ. Dzi³lnoœæ innowcyjn jest kosztown i obci¹ on du ym ryzykiem, dltego brdzo istotn stje siê ochron oprcownych produktów, technologii,
118 I. CKA wymyœlonych znków towrowych lub wzorów przemys³owych. Dokonuje siê tego poprzez uzysknie ochrony ptentowej, prw ochronnego n znk towrowy, zrejestrownie i ochronê wzoru przemys³owego. W przypdku szczególnych towrów, które mj¹ typowe dl nich cechy zwi¹zne z ich geogrficznym miejscem pochodzeni, wykorzystuje siê ochronê oznczeñ geogrficznych produktów rolnych i œrodków spo ywczych. MATERIA I METODA BADAÑ Celem rtyku³u jest przedstwienie wykorzystni ochrony w³snoœci przemys³owej przez polskie przedsiêbiorstw przemys³u spo ywczego orz wskznie mo liwoœci zwiêkszeni stopni ochrony w³snoœci intelektulnej w tym sektorze dziêki wsprciu tkich dzi³ñ przez pñstwo. Wprowdzeniem do problemu jest wyjœnienie podstwowych pojêæ z zkresu ochrony w³snoœci przemys³owej. W dlszej czêœci oprcowni zbdno stn ochrony w³snoœci przemys³owej w polskich gie³dowych spó³kch przemys³u spo ywczego dziêki wykorzystniu dnych z bz Urzêdu Ptentowego Rzeczypospolitej Polskiej (UPRP). W oprcowniu przyjêto z³o enie, e spó³ki gie³dowe sektor spo ywczego reprezentuj¹ liderów poszczególnych brn i wykzuj¹ wiêksz¹ db³oœæ o ochronê w³snoœci intelektulnej ni pozost³e przedsiêbiorstw tego sektor. Przemys³ spo ywczy w Polsce w wiêkszoœci brn jest brdzo rozproszony i tworz¹ go przede wszystkim m³e i œrednie przedsiêbiorstw (MŒP). Podmioty nle ¹ce do tego sektor przedsiêbiorstw s¹ m³o innowcyjne, ogrniczeni ich rozwoju utrudnij¹ wykorzystywnie ochrony w³snoœci przemys³owej dl poprwy konkurencyjnoœci firmy i jej pozycji rynkowej. W ASNOŒÆ PRZEMYS OWA POJÊCIE I REGULACJE PRAWNE W³snoœæ przemys³ow nle y do w³snoœci intelektulnej i zlicz siê j¹ do dóbr niemterilnych. Do tej ktegorii nle ¹ tkie formy w³snoœci, jk: ptenty n wynlzki, wzory u ytkowe, wzory przemys³owe, znki towrowe, nzwy hndlowe i geogrficzne oznczeni pochodzeni towrów orz topogrfie uk³dów sclonych orz know-how tjemnice techniczne, orgnizcyjne i hndlowe przedsiêbiorców. W³snoœæ przemys³ow¹ w Polsce chroni¹ przepisy zwrte w ustwie z dni 30 czerwc 2003 r. Prwo w³snoœci przemys³owej [DzU. 2003.119.1117 z póÿn. zm.]. Szczegó³owy wykz obowi¹zuj¹cych któw prwnych w tej kwestii mo n znleÿæ n stronie internetowej Urzêdu Ptentowego Rzeczypospolitej Polskiej (www.uprp.pl). WYNALAZEK DEFINICJA I CECHY Njstrsz¹ czêœæ prw w³snoœci przemys³owej stnowi prwo ptentowe, które zwier przepisy dotycz¹ce ochrony prwnej wynlzków. Z wynlzki uw siê wszelkie rozwi¹zni o chrkterze technicznym, które s¹ nowe, posidj¹ poziom wynlzczy i ndj¹ siê do przemys³owego zstosowni. Wynlzek mo e dotyczyæ oprcowni nowego urz¹dzeni, produktu, metody, procesu lub stnowiæ istotne unowoczeœnienie ju istniej¹cych rozwi¹zñ. Nowoœæ wynlzku ozncz, e nie nle y on do dotychczsowego stnu techniki. Ntomist mo liwoœæ przemys³owego zstosowni ozncz, e powinien prowdziæ do uzyskni wytworu lub wykorzystywnego sposobu w rozumieniu technicznym, w jkiejkolwiek dzi³lnoœci przemys³owej, nie wy³¹czj¹c rolnictw. Jednoczeœnie nle y p-
WYKORZYSTANIE OCHRONY W ASNOŒCI PRZEMYS OWEJ PRZEZ POLSKICH PRODUCENTÓW... 119 miêtæ, e nie udziel siê ptentów n odminy roœlin lub rsy zwierz¹t orz czysto biologiczne sposoby hodowli roœlin czy zwierz¹t, tk e sposoby leczeni zwierz¹t. Te zstrze eni s¹ istotne dl podmiotów gospodrczych dzi³j¹cych w rolnictwie [Admczk, Gêd³ek 2009, Sieniow, W³odrczyk 2009, s. 15-16]. Ochron wynlzku nstêpuje poprzez udzielenie ptentu n okreœlony czs, tzn. mksymlnie n 20 lt od dni dokonni zg³oszeni. Wrunkiem koniecznym jest oczywiœcie wniesienie w wymgnym terminie wszystkich obowi¹zkowych op³t zwi¹znych z udzieleniem i utrzymniem ochrony wynlzku. Ptenty s¹ udzielne przez krjowe urzêdy ds. w³snoœci przemys³owej (w Polsce UPRP) lub urzêdy regionlne (np. Europejski Urz¹d Ptentowy). Nle y pmiêtæ, e ptent jest prwem obowi¹zuj¹cym terytorilnie, ogrniczonym grnicmi dnego pñstw lub regionu, w którym zost³ udzielony. Mo liwe jest tk e dokonnie zg³oszeni ptentowego w rmch procedury miêdzynrodowej. Tym zjmuj¹ siê: Œwitow Orgnizcj W³snoœci Intelektulnej (WIPO) orz krjowe urzêdy ptentowe. W polskim przemyœle spo ywczym przedsiêbiorstw niezmiernie rzdko wykorzystuj¹ ptentownie wynlzków, dltego trudno znleÿæ przyk³dy tkich dzi³ñ. Przyk³dowymi wynlzkmi, które zost³y optentowne w Polsce przez przedsiêbiorstw przemys³u spo ywczego s¹: opkownie s³odyczy przez ZPC Mieszko S.A. (1995 r.), sposób wytwrzni pieczeni indyczej przez Indykpol S.A. (1998 r.). W ltch 90. XX w. Wwel S.A. uzysk³ cztery ptenty n swoje wyroby czekoldê pe³n¹ bezcukrow¹ orz sposób wytwrzni czekoldy pe³nej bezcukrowej, tk e n krmelki twrde bezcukrowe i sposób ich wytwrzni orz krmelki twrde z efektem musuj¹cym i sposób ich wytwrzni. Ptenty firmy wygs³y jednk w kolejnej dekdzie. ZNAKI TOWAROWE Znkiem towrowym mo e byæ k de oznczenie przedstwione w sposób grficzny lub tkie, które siê ud wyrziæ w sposób grficzny, je eli oznczenie tkie ndje siê do odró nini w obrocie towrów jednego przedsiêbiorstw od tego smego rodzju towrów innych firm [Ustw Prwo w³snoœci przemys³owej, DzU. 2003.119.1117 rt. 120, ust. 1 i 2]. Njczêœciej wystêpuj¹cymi formmi przedstwieni znków towrowych s¹ oznczeni s³owne (wyrz, zdnie, slogn), s³owno-grficzne orz grficzne (rysunki, ornmenty). Oprócz wymienionych form przedstwieniowych czêsto stosuje siê tk e znki towrowe przestrzenne (w tym postæ towru lub opkowni), dÿwiêkowe (np. melodie), przestrzenno-s³owno-grficzne orz przestrzenno-grficzne. Znki pe³ni¹ trzy funkcje, minowicie: funkcjê oznczni pochodzeni, funkcjê jkoœciow¹ i reklmow¹. Odpowiednio chronione znki towrowe mog¹ stæ siê tk e Ÿród³em dodtkowych dochodów dl ich w³œcicieli, np. poprzez udzielenie licencji n u ywnie znku przez innych przedsiêbiorców w rmch sieci frnchisingowej. Znk towrowy, zw³szcz o du ej renomie, mo e byæ czynnikiem wspierj¹cym proces ubiegni siê przedsiêbiorcy o przyznnie œrodków ze Ÿróde³ zewnêtrznych. Znk ten wykorzystywny jest tk e jko zbezpieczenie zci¹gnego kredytu, przedmiot sprzed y, zminy, drowizny lub zstwu. Uzysknie prwnej ochrony znku towrowego n obszr Polski wymg dokonni zg³oszeni w UPRP orz w Urzêdzie Hrmonizcji Rynku Wewnêtrznego OHIM w Alicnte w Hiszpnii. Ochron jest udzieln zwsze w odniesieniu do pewnego terytorium, w zwi¹zku z czym w przypdku rejestrcji w OHIM ochron bêdzie siê rozci¹gæ n c³e terytorium Unii Europejskiej. Rejestrcj znku towrowego zpewni jego ochronê n 10 lt, pod
120 I. CKA wrunkiem dokonni niezbêdnych czynnoœci i op³t z tym zwi¹znych [Admczk, Gêd³ek 2009b, Sieniow, W³odrczyk 2009, s. 17-18]. W przypdku przemys³u spo ywczego rejestruje siê znki s³owne i s³owno-grficzne, które njlepiej s³u ¹ promocji produktów i przedsiêbiorstw, budowniu renomy i wizerunku firmy, tk e odró nieniu od konkurencji. Przyk³dowymi s³owno-grficznymi znkmi towrowymi, wykorzystywnymi przez notowne n GPW w Wrszwie spó³ki przemys³u spo ywczego, s¹ : Je yki nje one bklimi i Gopln 1912 DAYS & NIGHTS Herbtniki z czekold¹ mleczn¹ i kremem jogurtowo-truskwkowym, zg³oszone w 2007 r. nle ¹ce do spó³ki Jutrzenk S.A. lub znk Sorenti zg³oszony przez Mkrony Polskie S.A. w 2005 r. wrz ze slognem Sorenti, ju jesteœ mój..., który spó³k zrejestrow³ w 2006 r. Do tej grupy znków nle ¹ tk e tkie znki, jk: Olej Kujwski 3 Zirn z 2009 r. lub znk reklmownej w TVP mrgryny Mnuel z ms³em z 2007 r. spó³ki Kruszwic. WZORY U YTKOWE Wzorem u ytkowym jest nowe i u yteczne rozwi¹znie o chrkterze technicznym, dotycz¹ce kszt³tu, budowy lub zestwieni przedmiotu o trw³ej postci, które pozwl n osi¹gniêcie celu mj¹cego prktyczne znczenie przy wytwrzniu lub korzystniu z wyrobów [Podrêcznik zrz¹dzni 2009, s. 9-10]. N wzór u ytkowy mo e byæ udzielone prwo ochronne, które zpewni wy³¹cznoœæ korzystni ze wzoru u ytkowego w sposób zrobkowy lub zwodowy n c³ym obszrze Polski. Prwo to obowi¹zuje przez 10 lt od dty zg³oszeni wzoru u ytkowego w UPRP. W polskim przemyœle spo ywczym wzory u ytkowe stnowi¹ brdzo rzdko wykorzystywny sposób n poprwê konkurencyjnoœci firmy. Spoœród 19 polskich spó³ek gie³dowych tego sektor, jedynie 4 podmioty zg³osi³y i dysponow³y wzormi u ytkowymi (obecnie ochron wygs³) lub zg³osi³y wzór, lecz UPRP podj¹³ decyzjê odmown¹ w sprwie jego zstrze eni. Nle ¹ do nich: Wwel S.A., Mieszko S.A., Kruszwic S.A. orz Indykpol S.A. Przyk³dem firmy, któr zg³osi³ i uzysk³ dw prw ochronne n wzory u ytkowe (opski n produkty) jest Indykpol S.A., jednk jej prw ochronne ju wygs³y. Podobnie st³o siê w przypdku jedynego wzoru u ytkowego n opkownie, zg³oszonego przez Wwel S.A. i ztwierdzonego przez UPRP. WZORY PRZEMYS OWE Wzorem przemys³owym jest now, mj¹c indywidulny chrkter postæ wytworu lub jego czêœci, ndn mu w szczególnoœci przez cechy linii, konturów, kszt³tów, kolorystykê, strukturê lub mteri³ wytworu orz przez jego ornmentcjê [DzU. 2003.119.1117 rt. 102, ust. 1]. Wytworem jest k dy przedmiot wytworzony w sposób przemys³owy lub rzemieœlniczy, obejmuj¹cy w szczególnoœci opkownie, symbole grficzne orz kroje pism typogrficznego, z wy³¹czeniem progrmów komputerowych. Wzór przemys³owy podnosi wrtoœæ produktu, gdy powoduje, e nbywcy postrzegj¹ go jko trkcyjny, co sk³ni ich do zkupu. Przedsiêbiorcy, tworz¹c nowy i oryginlny wzór przemys³owy, strj¹ siê dostosowæ dny produkt do oczekiwñ okreœlonych grup odbiorców n rynku, wype³niæ niszê rynkow¹ orz podnieœæ renomê znku towrowego. Ochron wzoru rejestrownego w systemie krjowym w Polsce i w systemie wspólnotowym mo e trwæ nwet do 25 lt. Z ekonomicznego punktu widzeni zrejestrownie
WYKORZYSTANIE OCHRONY W ASNOŒCI PRZEMYS OWEJ PRZEZ POLSKICH PRODUCENTÓW... 121 wzoru przemys³owego poprwi konkurencyjnoœæ przedsiêbiorstw orz przynosi dodtkowe korzyœci, poniew : zbezpiecz przed kopiowniem lub podrbiniem wzoru przez konkurentów, przyczyni siê do zwrotu kosztów poniesionych w zwi¹zku z tworzeniem i wypromowniem dnego produktu, co pozwl w konsekwencji n zwiêkszenie zysków firmy, przedsiêbiorstwo zwiêksz swoj¹ wrtoœæ, gdy zrejestrowne wzory przemys³owe nle ¹ do ktywów firmy, zrejestrowne wzory przemys³owe mog¹ byæ przedmiotem sprzed y lub licencji. W polskim przemyœle spo ywczym rejestrownie wzorów przemys³owych tk e nie stnowi powszechnej prktyki. Wœród notownych n wrszwskiej gie³dzie spó³ek tego sektor, bêd¹cych w polskich rêkch, jedynie Indykpol S.A., Jutrzenk S.A., Wwel S.A. i Wilbo S.A. dokon³y zg³oszeni rejestrcji wzorów przemys³owych w UPRP. Indykpol S.A. uzysk³ od 2006 r. prwo rejestrcji opkowni wyrobu wêdlinirskiego (prówek). Jutrzenk S.A. dysponuje 14 zrejestrownymi wzormi przemys³owymi dl wyrobów, etykiet i opkowñ. Wwel S.A. m 33 zrejestrowne wzory przemys³owe n wyroby i opkowni swoich produktów. Ntomist Wilbo S.A. zrejestrow³ 5 wzorów przemys³owych n oferowne dni browe orz opkowni i tcki do nich. TAJEMNICA PRZEDSIÊBIORSTWA (KNOW-HOW) Do wrtoœci niemterilnych przedsiêbiorstw nle ¹ tjemnice firmy. Stnowi¹ one c³okszt³t widomoœci, czyli wiedzy orz doœwidczeñ w zkresie technologii i procesu produkcyjnego dl dnego wyrobu. W fchowej terminologii okreœl siê je minem knowhow. Wed³ug prw europejskiego know-how to pkiet nieoptentownych informcji prktycznych, wynikj¹cych z doœwidczeni i bdñ, które s¹: niejwne, czyli nie s¹ powszechnie znne lub ³two dostêpne, istotne, tzn. w ne i u yteczne z punktu widzeni wytwrzni produktów objêtych umow¹, zidentyfikowne, czyli opisne w wystrczj¹co zrozumi³y sposób, by mo n by³o sprwdziæ, czy spe³nij¹ kryteri niejwnoœci i istotnoœci. Szerzej ujmuj¹c to pojêcie, z know-how mo n uznæ c³okszt³t wiedzy i doœwidczeni o chrkterze technicznym, hndlowym, dministrcyjnym, finnsowym lub innego rodzju, które mog¹ byæ stosowne w dzi³lnoœci dnego przedsiêbiorstw lbo do wykonywni dnego zwodu. W zwi¹zku z tym do tjemnic przedsiêbiorstw (know-how) mo n zliczyæ: niezrejestrowne wzory u ytkowe, nieoptentowne wynlzki, informcje techniczne dotycz¹ce stosowni ptentów lub wzorów u ytkowych, doœwidczenie dministrcyjne i orgnizcyjne zwi¹zne z w³snoœci¹ przemys³ow¹, zsdy postêpowni produkcyjnego, doœwidczeni technologiczno-orgnizcyjne, metody kontroli jkoœci, sposoby orgnizcji orz prowdzeni dzi³lnoœci mrketingowej, metody prowdzeni dzi³lnoœci dystrybucyjnej, zsdy finnsowni przedsiêwziêæ gospodrczych, regu³y prktyki zwodowej. Tjemnice przedsiêbiorstw mog¹ obejmowæ wynlzki lub sposoby produkcji, które nie spe³nij¹ kryteriów wymgnych dl uzyskni ochrony ptentowej lub ich ochron ju wygs³. Jednoczeœnie jednk stnowi¹ ndl tjemnicê i lepiej nie dopuszczæ do ich ujwnieni, gdy pozwlj¹ osi¹gæ wiêksze korzyœci [Podrêcznik zrz¹dzni 2009, s. 22]. Zpewnienie tjemnicy przedsiêbiorstw nie wymg ponoszeni kosztów zwi¹znych z ochron¹ ptentow¹ ni ujwnieni lub rejestrcji w urzêdzie krjowym. Ochron know-how
122 I. CKA nie jest ogrniczon w czsie i utrudni mo liwoœci rozpoznni dzi³ñ przedsiêbiorstw przez konkurentów. Know-how mo e byæ tk e przedmiotem obrotu (sprzed y, licencji). Chc¹c zchowæ tjemnice przedsiêbiorstw, nle y zdbæ o to, by w umowch okreœlj¹cych ró ne stosunki z podmiotmi gospodrczymi (prcownikmi, kontrhentmi, prtnermi wspó³prcy itp.) znlz³y siê kluzule zobowi¹zni do zchowni udostêpnionych informcji w tjemnicy. Przedstwione zsdy obowi¹zuj¹ce w przypdku ochrony know-how s¹ stosowne przede wszystkim przez du e polskie firmy przemys³u spo ywczego. W przypdku MŒP tego sektor mo n zuw yæ brk dosttecznie silnej ochrony know-how, co wynik z niskiej œwidomoœci potrzeby chronieni w³snoœci niemterilnych w przedsiêbiorstwie orz niedosttecznej wiedzy w tym zkresie. OCHRONA W ASNOŒCI PRZEMYS OWEJ W GIE DOWYCH SPÓ KACH SEKTORA SPO YWCZEGO W celu zbdni stnu ochrony w³snoœci niemterilnych w przedsiêbiorstwch przemys³u spo ywczego w Polsce, wybrno grupê njwiêkszych firm (spó³ek kcyjnych) tego sektor notownych n GPW w Wrszwie. S¹ one lidermi brn, w których dzi³j¹, dysponuj¹ zncznymi zsobmi kpit³owymi orz okreœlonymi strtegimi rozwoju. Uznno, e jednym z elementów tych strtegii powinn byæ silnie rozwiniêt ochron w³snoœci przemys³owej. Wykorzystuj¹c bzy dnych UPRP, ustlono liczbê zg³oszonych przez polskie spó³ki gie³dowe (chronionych lub nie) i zrejestrownych wynlzków, znków towrowych, wzorów u ytkowych, wzorów przemys³owych orz miêdzynrodowych znków towrowych. Okz³o siê, e poz spó³k¹ Kofol S.A., któr m 13 zrejestrownych miêdzynrodowych znków towrowych (n Czechy) i firm¹ Jutrzenk S.A., dysponuj¹c¹ 1 miêdzynrodowym znkiem towrowym (w Szwjcrii), pozost³e przedsiêbiorstw nie zg³osi³y znków w procedurze miêdzynrodowej. Wyniki nliz dnych zestwiono w tbeli 1. Z dnych zwrtych w tbeli 1. wynik, e polskie przedsiêbiorstw spo ywcze, bêd¹ce spó³kmi gie³dowymi, njczêœciej stosuj¹ ochronê znków towrowych, przy czym njwiêksz¹ liczb¹ zrejestrownych w UPRP znków towrowych dysponuj¹ spó³ki brn y cukierniczej i npojów lkoholowych (Mieszko, Jutrzenk, Wwel, Ambr i Sobieski). Ochron znków towrowych stnowi tk e istotny element strtegii konkurencyjnoœci w przypdku spó³ki Kruszwic, dzi³j¹cej w brn y t³uszczowej (produkcj mrgryn i roœlinnych t³uszczy jdlnych). Z wypowiedzi przedstwicielki ZPC Mieszko S.A. Adrinny Ottlik wynik, e firm t zg³sz do ochrony znki towrowe s³owne (nzwy produktów, hs³) orz znki s³owno-grficzne (grfik opkowñ, logotypy, log, symbole itp.) po przeprowdzeniu bdni opinii konsumentów nt. mo liwoœci ich rejestrcji. W przypdku pozytywnej opinii nstêpuje zg³oszenie znku do ochrony. Znki, które zostn¹ pozytywnie zweryfikowne przez konsumentów, nie bêd¹ wykorzystne, trfij¹ do bzy dnych przedsiêbiorstw i mog¹ byæ wykorzystywne podczs prc nd kolejnymi produktmi. Spó³k Mieszko njpierw zg³sz znk do ochrony n terytorium Polski, nstêpnie dokonuje rejestrcji n wybrnych rynkch eksportowych. Wybór krjów, tk e sposobu rejestrcji wynik ze strtegii eksportowej przyjêtej przez spó³kê dl dnego produktu lub mrki [Popio³ek 2009]. W podobny sposób postêpuj¹ pozost³e wymienione firmy posidj¹ce chronione znki towrowe. Jednk nle y mieæ œwidomoœæ, e polscy przedsiêbiorcy brdzo rzdko chroni¹ swoj¹ w³snoœæ przemys³ow¹ poz terytorium Polski. Do Europejskiego Urzêdu Ptentowego trfi k dego roku jedynie oko³o 100 zg³oszeñ ptentowych polskich przedsiêbiorców (w 2008 r. 105).
WYKORZYSTANIE OCHRONY W ASNOŒCI PRZEMYS OWEJ PRZEZ POLSKICH PRODUCENTÓW... 123 Zprezentowne dne wskzuj¹, e wynlzki, wzory u ytkowe orz wzory przemys³owe rzdko s¹ zg³szne do ochrony przez spó³ki gie³dowe sektor spo ywczego. Wynik to zrówno z brku tych wrtoœci w bdnych spó³kch, jk i niskiej œwidomoœci ich znczeni dl konkurencyjnoœci firmy. Tkie dzi³ni podejmow³y jedynie nieliczne podmioty, które chroni³y swoje znki towrowe. Wœród brier ochrony w³snoœci przemys³owej wskzywnych przez polskich przedsiêbiorców wymieni siê przede wszystkim: wysokie koszty, d³ugotrw³oœæ i skomplikownie procedur, brk dostêpu do informcji i bezp³tnego dordztw, niepewnoœæ skutecznoœci ochrony, brk wykwlifikownych specjlistów w firmie [Gwrychowski 2009, s. A2-A3]. Szczególnie istotnym czynnikiem ogrniczj¹cym ochronê w³snoœci przemys³owej w przypdku polskich MŒP (wszystkich brn ) s¹ koszty zwi¹zne z oprcowniem i ochron¹ ró nych form w³snoœci niemterilnej wynlzków, znków towrowych, wzorów u ytkowych i przemys³owych. Njwiêksze koszty wystêpuj¹ w sytucji ptentowni wynlzku, co wynik z koniecznoœci poniesieni zncznych nk³dów n stworzenie nowego rozwi¹zni, potem przeprowdzenie procesu jego ochrony. W przypdku znków towrowych, wzorów u ytkowych i przemys³owych koszty poniesione n ich oprcownie s¹ ni sze, le tk e stnowi¹ problem dl przedsiêbiorców z sektor MŒP [Admczk, Gêd³ek Tbel 1. Formy ochrony w³snoœci przemys³owej stosowne przez spó³ki gie³dowe sektor spo ywczego w Polsce Nzw spó³ki Ambr Beef-Sn Sobieski Elstr Oils Grl Indykpol Jutrzenk Kofol Kruszwic Mkrony Polskie Mieszko Mispol Pmpol Pepees PKM Dud Seko Wwel Wilbo Hermn Brn Wynlzk i Znki towrowe Wzory u ytkowe Wzory przemys³owe npoje lkoholow e - 237 miêsn - 13 npoje lkoholow e - 144-1 t³uszczow - 2 rybn - 13 drobirsk 1 72 2 1 cukiernicz - 362-14 npoje bezlkoholow e t³uszczow - 324 odmow - produkcj mkronów - 21 cukiernicz 1 571 odmow przetwórstwo miêsn e - 14 przetwórstwo miêsn e i wrzywne przetwórstwo ziemników i produkcj skrobi - 10-6 miêsn - 34 rybn - 2 cukiernictw o 5 202 1 33 rybn - 46-5 miêsn - 4-1 ród³o: oprcownie w³sne n podstwie bzy dnych UPRP [http://www.uprp.pl].
124 I. CKA 2009, s. 19-20, 2009b, s. 16-17, Admczk, Dobosz, Gêd³ek 2009, s. 18-19]. Nwet gdy rozw j¹ ochronê jedynie n terytorium Polski, to musz¹ liczyæ siê z poniesieniem dodtkowo nstêpuj¹cych wydtków: kosztów zwi¹znych z prowdzeniem bdñ ogólnego stnu techniki, poszukiwñ w rejestrch przedsiêbiorstw, bzch dnych (ptentów, znków towrowych wzorów przemys³owych i u ytkowych), co niekiedy wymg wykorzystywni p³tnych bz dnych, kosztów zwi¹znych z nbyciem prw mj¹tkowych, w tym utorskich prw mj¹tkowych np. do znku towrowego, wzoru itp., kosztów zwi¹znych z procedur¹ dotycz¹c¹ udzieleni ochrony op³t urzêdowych zwi¹znych ze zg³oszeniem ró nych form w³snoœci przemys³owej i op³t okresowych z utrzymnie ochrony, honorrium rzecznik ptentowego w przypdku korzystni z jego us³ug. Szczegó³owe informcje dotycz¹ce op³t zwi¹znych z ochron¹ wynlzków, znków towrowych, wzorów u ytkowych i przemys³owych w trybie krjowym w postêpowniu przez UPRP mo n znleÿæ n stronie internetowej http://www.uprp.pl. DOTACJE NA OCHRONÊ W ASNOŒCI PRZEMYS OWEJ Brierê kosztow¹ stoj¹c¹ przed polskimi firmmi mo e ogrniczyæ wykorzystnie przez przedsiêbiorców dofinnsowni z funduszy unijnych n pokrycie kosztów zwi¹znych z uzyskniem ochrony w³snoœci przemys³owej. Od lutego 2009 r. mog¹ siê oni ubiegæ o œrodki w rmch dzi³ni 5.4. Progrmu Opercyjnego Innowcyjn Gospodrk. Dzi³nie to jest skierowne do mikro-, m³ych i œrednich firm. Dofinnsownie mo e pokryæ koszty zwi¹zne z przygotowniem zg³oszeni wynlzku, wzoru u ytkowego lub przemys³owego, koszty op³t urzêdowych z to zg³oszenie, reprezentcji pe³nomocnik przed odpowiednim orgnem w³snoœci przemys³owej czy postêpowni w zkresie uniew nieni lub stwierdzeni wygœniêci ptentu, prw ochronnego n wzór u ytkowy lub prw z rejestrcji. Dotcj n wsprcie ochrony prw w³snoœci przemys³owej jest zró nicown (od 2 tys. do 400 tys. z³) i wymg wk³du w³snego. Jej wysokoœæ zle y od wielkoœci podmiotu i nie mo e przekrczæ okreœlonego udzi³u wydtków kwlifikownych do objêci dofinnsowniem. Njwy szy stopieñ wsprci w wysokoœci 70% wydtków kwlifikownych stosuje siê w przypdku mikro- lub m³ego przedsiêbiorstw. Wrunkiem niezbêdnym do uzyskni wsprci w tym przypdku jest stworzenie wynlzku, wzoru u ytkowego lub przemys³owego w rmch bdñ przemys³owych. W tych smych wrunkch firm œredni uzysk dotcjê n 60% kosztów kwlifikownych. Ntomist je eli mikro- lub m³e przedsiêbiorstwo chce uzyskæ wsprcie n ochronê wynlzku, wzoru u ytkowego lub przemys³owego, które powst³y w trkcie prc rozwojowych, to dofinnsownie mo e wynieœæ mksymlnie 45% wydtków kwlifikownych. Firm œredni otrzym w podobnej sytucji dotcjê w wysokoœci 35% wydtków kwlifikownych. Przedsiêbiorcy mog¹ skorzystæ tk e z dofinnsowni n relizcjê ochrony w³snoœci przemys³owej (od 2 tys. do 400 tys. z³). Wielkoœæ tej dotcji zle y od rozmirów podmiotu. Mikro- i m³e przedsiêbiorstw mog¹ uzyskæ mksymlnie pokrycie 45% wydtków kwlifikuj¹cych siê do objêci wsprciem, firmy œrednie 35% kosztów kwlifikownych [Gwrychowski 2009, s. A2-A3].
WYKORZYSTANIE OCHRONY W ASNOŒCI PRZEMYS OWEJ PRZEZ POLSKICH PRODUCENTÓW... 125 WNIOSKI Odpowiedni ochron wynlzków i innych form w³snoœci przemys³owej przes¹dz o przewdze rynkowej i sukcesie komercyjnym przedsiêbiorstw przemys³u spo ywczego. Mo e tk e przyczyniæ siê do powstwni kolejnych rozwi¹zñ, zwiêkszj¹cych innowcyjnoœæ firmy. Podmioty sektor grobiznesu mj¹ wiele mo liwoœci wykorzystywni swoich ptentów poprzez sprzed nowych produktów lub us³ug, modernizcjê procesów wytwrzni, poprwê jkoœci i efektywnoœci, co umo liwi osi¹gnie przewgi konkurencyjnej n rynku. Posidne ptenty, znki towrowe i wzory przemys³owe mog¹ stæ siê tk e dl przedsiêbiorstw Ÿród³em korzyœci pochodz¹cych z op³t licencyjnych. Rejestrcj znku zpewni firmie monopol n korzystnie z mrki, le tk e umo liwi zdobycie dodtkowych œrodków finnsowych znki towrowe mog¹ byæ odsprzedwne lub stæ siê zbezpieczeniem kredytu. Nle y pmiêtæ, e znki towrowe i wzory przemys³owe s¹ dl firmy istotnym elementem promocji i strtegii tworzeni wizerunku przedsiêbiorstw orz produkownych towrów lub œwidczonych us³ug. Ich brk utrudni, niekiedy ogrnicz rozwój przedsiêbiorstw sektor grobiznesu. Polskie firmy przemys³u spo ywczego nie wykorzystuj¹ we w³œciwy sposób mo liwoœci ochrony w³snoœci przemys³owej. Pod wzglêdem stosowni instrumentów tej ochrony wszystkie brn e polskiej gospodrki prezentuj¹ siê drmtycznie Ÿle n tle du ych krjów UE i USA lub Jponii. Wynik to z wystêpowni wielu brier, w tym tk e finnsowych, podejmowni dzi³ñ innowcyjnych orz ochrony w³snoœci przemys³owej. Szns¹ n ogrniczenie tych brier i zwiêkszenie stopni ochrony wynlzków, znków towrowych, wzorów u ytkowych i przemys³owych jest wykorzystnie przez przedsiêbiorców sektor spo ywczego wsprci n ten cel z Progrmu Opercyjnego Innowcyjn Gospodrk. LITERATURA Admczk A., Dobosz E., Gêd³ek M. 2009: Wzory przemys³owe w dzi³lnoœci m³ych i œrednich przedsiêbiorstw. KIG, UP RP, Wrszw. Admczk A., Gêd³ek M. 2009: Wynlzki w dzi³lnoœci m³ych i œrednich przedsiêbiorstw. KIG, UP RP, Wrszw. Admczk A., Gêd³ek M. 2009b: Znki towrowe w dzi³lnoœci m³ych i œrednich przedsiêbiorstw. KIG, UP RP, Wrszw. Bzy Dnych Urzêdu Ptentowego RP, http://www.up.rp.pl. Gwrychowski A. 2009: Nowe grnty dl firm n ptenty, Gzet Prwn, nr 47. http://www.uprp.pl. Konwencj Prysk o ochronie w³snoœci przemys³owej z dni 20 mrc 1883 r.: Akt sztokholmski z dni 14 lipc 1967 r. Dz.U. 1975.9.51. Podrêcznik zrz¹dzni w³snoœci¹ intelektuln¹, J. Anders (red.), Urz¹d Mrsz³kowski Województw Wielkopolskiego. Poznñ, grudzieñ 2009. Popio³ek E. 2009: Mrketing i reklm: Si³ znku. Portl Spo ywczy, http://portlspozywczy.pl (dostêp 23.05.2009). Sieniow T., W³odrczyk W. 2009: W³snoœæ intelektuln w spo³eczeñstwie informcyjnym,. KIG, UPRP, Wrszw. Ustw z dni 30 czerwc 2000 r. Prwo w³snoœci przemys³owej,: Dz.U. 2003.119.1117 z póÿn. zm.
126 I. CKA Iren ¹ck THE USE OF INDUSTRIAL PROPERTY PROTECTION BY THE POLISH PRODUCERS IN THE FOOD INDUSTRY Summry The rticle discusses the problem of using the intellectul property protection by food industry enterprises in Polnd. There re both the theoreticl bses of the intngible ssets protection its importnce for the enterprise, the chrcteristic of the prticulr protected forms of property (inventions, trdemrks, utility models, industril designs nd know-how) s well s the benefits of their possession for owners. Using the dtbse of the Ptent Office of the Republic of Polnd for the Polish food industril stock corportions, tere were evluted the stte of industril property protection in this sector. The end of the pper shows the possibilities of using the support for obtining the industril property protection within the Innovtive Economy Progrmme. Adres do korespondencji: dr in. ¹ck Iren Ktedr Ekonomii Zchodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie ul. o³niersk 47 71-210 Szczecin tel. (71) 449 69 90 e-mil: iren.lck@zut.edu.pl