NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA w KRAKOWIE 30-038 KRAKÓW, ul. Łobzowska 67 (0-12) 633 77 22, 633 77 24, 633 37 09 Fax (0-12) 633 74 55 Kraków, dnia czerwca 2009 r. P/09/170 LKR-410-08-2/2009 Pan Jerzy Kołodziej Dyrektor Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w Opolu ul. 1-go Maja 6 45-068 Opole Wystąpienie pokontrolne Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 ze zm.) NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Krakowie przeprowadziła kontrolę Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w Opolu (ANR OT) w zakresie prawidłowości gospodarowania i nadzoru nad zabytkami nieruchomymi w latach 2004 2008. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole podpisanym z upowaŝnienia Pana Dyrektora przez Pana zastępcę Pana Wacława Landwójtowicza w dniu 12 maja 2009 r. i omówione na naradzie pokontrolnej w dniu 19 maja 2009 r., NajwyŜsza Izba Kontroli na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu niniejsze wystąpienie pokontrolne. Kontrolą objęto trzy spośród 169 będących we władaniu ANR OT (wg stanu na koniec 2007 r.) nieruchomości zabytkowych. Były to zespoły: dworsko-parkowy w Czulicach oraz pałacowo-parkowe w Osieku i Ściborzycach; wszystkie wpisane do rejestru zabytków Województwa Małopolskiego W badanym okresie ANR OT planowała na zabezpieczenie zabytków (inwestycje i remonty) kwoty w wysokości od 470 tys. zł w 2004 r. do 1.080 tys. zł w 2007 r., w tym na kontrolowane obiekty od 200 tys. zł w 2005 r. do 150 tys. zł w 2008 r. Planowane zadania
zostały wykonane w całości tylko w 2006 r. na kwotę 755 tys. zł. W tym teŝ okresie zrealizowano remont obiektów w Osieku na kwotę 69,6 tys. zł. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie gospodarowanie i nadzór nad ww. zabytkami nieruchomymi, pomimo stwierdzenia nieprawidłowości. PowyŜszą ocenę ogólną uzasadniają przedstawione poniŝej ustalenia i oceny cząstkowe. 1. Kontrola wykazała, Ŝe gospodarowanie badanymi zabytkami Oddział Terenowy Agencji powierzył jednostkom podległym, tj. Administracji Mienia Niezagospodarowanego (AMN) w Krakowie i Tarnowie (wcześniej Gospodarstwo Administracyjno-Handlowe Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa GAH w Tarnowie). NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działania Agencji obejmujące utrzymywanie bazy danych dotyczących aktualnego stanu ewidencyjnego i prawnego badanych obiektów zabytkowych. Ustalenia kontroli wykazały, Ŝe ANR OT posiadała aktualne wypisy z ksiąg wieczystych, ewidencji gruntów oraz planów zagospodarowania przestrzennego gmin, na których terenie połoŝone były badane nieruchomości. ZastrzeŜenia NIK dotyczą natomiast rozproszenia zakresu odpowiedzialności w gospodarowaniu badanymi zabytkami. Z ustaleń kontroli wynika bowiem, Ŝe dane ewidencyjne badanych obiektów znajdowały się w posiadaniu AMN w Krakowie a umowę dzierŝawy nieruchomości w Ściborzycach z Tadeuszem Toporem podpisał (15 listopada 2005 r.) uprawniony pracownik, reprezentujący GAH w Tarnowie. Dane ewidencyjne oraz dokumentacja dotycząca postępowania reprywatyzacyjnego nieruchomości w Osieku posiadała AMN w Krakowie a dokumentacja obejmująca prace konserwatorskie i zabezpieczające ww. zabytek znajdowała się w GAH w Tarnowie. 2. Pozytywnie naleŝy ocenić działania ANR OT obejmujące zabezpieczenie i poprawę stanu zespołu pałacowo-parkowego w Osieku. W badanym okresie na terenie zespołu przeprowadzono prace zabezpieczające i remontowe, obejmujące wymianę dachu na budynku tzw. Hotelu oraz remont dachu i kominów na obiekcie Zamku a takŝe wycinkę drzew i prace pielęgnacyjne samego parku. NIK nie wnosi równieŝ uwag do zabezpieczenia zespołu zabytkowego w Ściborzycach, pomimo braku robót konserwatorskich w latach 2004 2008 i budzącego zastrzeŝenia stanu technicznego pałacu. W ocenie Izby na zły stan obiektu miał wpływ poŝar, a środki finansowe konieczne do przywrócenia stanu poprzedniego przekraczały moŝliwości Agencji. 3. NIK pozytywnie ocenia sprawne i zgodne z postanowieniami decyzji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MR i RW) przekazanie zespołu pałacowo-parkowego w Osieku spadkobiercom rodziny Rudzińskich, a takŝe, do czasu pełnego przejęcia 2
administrowanie tym obiektem, tak w zakresie niezbędnego utrzymania budynków i budowli jak i zadrzewienia zespołu parkowego. Zabezpieczenie obiektu w system alarmowy, stały nadzór administratora a takŝe sukcesywne remonty, zabezpieczające pałac i budowle w obrębie zespołu przed pogorszeniem stanu technicznego, w ocenie NIK spełniały wymagania wynikające z obowiązków właściciela. W świetle tych działań, za niewystarczające w ocenie NIK, naleŝy uznać działania ANR OT obejmujące sprzedaŝ nieruchomości w Czulicach na rzecz spadkobierców byłego właściciela, tzn. rodzinie Wollen. Po okresie wymiany korespondencji w latach 2006 2008, od września 2008r. brak było postępu w działaniach dotyczących sprzedaŝy ww. zespołu dworskiego. Z ustaleń kontroli wynika, Ŝe przyczynę tego stanu rzeczy stanowi zły stan techniczny obiektu, brak operatu szacunkowego ww. nieruchomości oraz zmniejszone zainteresowanie rodziny spadkobierców tym obiektem. 4. NIK nie wnosi uwag do współpracy z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków (WKZ) w zakresie uzgadniania i uzyskiwania zezwoleń na prowadzenie prac zabezpieczających i robót konserwatorskich na terenie zespołu w Osieku i Ściborzycach. Roboty te realizowane były w porozumieniu i przy akceptacji SłuŜby Ochrony Zabytków. Nie budzi zastrzeŝeń Izby sposób uzgadniania koniecznych prac i ich zakresu w odniesieniu do dworu w Czulicach. AMN w Krakowie wspólnie z przedstawicielem WKZ przeprowadzała wizytacje obiektu i uzgadniała zakres koniecznych dla dalszego niepogarszania się stanu technicznego robót zabezpieczających. W ocenie NIK, ANR OT nie dołoŝyła starań aby na ww. zabytkach zamieścić znaki informujące o tym, Ŝe obiekty te podlegają ochronie, zgodnie z art. 12 ust.1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.). 5. ZastrzeŜenia NIK dotyczą braku inwentaryzacji badanych obiektów zabytkowych (w szczególności obejmującej obiekt w Czulowicach), co m.in. uniemoŝliwia odniesienie się w ocenach ich stanu aktualnego do stanu wyjściowego, na dzień przejęcia ww. własności Skarbu Państwa przez ANR OT w Opolu. Pozytywnie naleŝy ocenić zlecenie, w badanym okresie, opracowania operatów szacunkowych zespołów w Osieku i Ściborzycach, określających stan faktyczny i wartość szacunkową budynków pałacowych. Uwagi NIK dotyczą braku takiego opracowania obejmującego obiekt w Czulicach, pomimo wniosku spadkobierców z lipca 2000r. 6. ZastrzeŜenie NIK budzi takŝe brak stosownych, zgodnych z cyt. ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami postanowień umowy z Tadeuszem Toporem dzierŝawcą zespołu pałacowo-parkowego w Ściborzycach, wynikających z art. 5 ww. 3
ustawy. NajwyŜsza Izba Kontroli uznaje za zasadne wyjaśnienia Pana Dyrektora, Ŝe umowę zawarto w oparciu obowiązujący wówczas w ANR wzór, lecz zdaniem Izby, nadzór właścicielski Agencji wymagał nałoŝenia na uŝytkownika obowiązku zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, zgodnie z postanowieniami art. 5 cyt. ustawy. 7. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia negatywnie zaniechanie działań ANR OT właściciela obiektu w stosunku do zespołu dworsko-parkowego w Czulicach. Od czasu podpisania umowy dzierŝawy z ElŜbietą Grzyb do czasu przeniesienia własności na Janusza Grzyba, AMN w Krakowie nie przeprowadziła rzetelnej oceny stanu technicznego dworu, a tym samym nie reagowała na pogarszający się stan techniczny zabytku. Ustalenia kontroli wykazały, Ŝe dopiero po wystąpieniu Ireny Wollen z Krakowa, z dnia 5.04.2006r. do ANR OT (Biuro w Krakowie) podnoszącym krytyczny stan zabezpieczenia tego obiektu Agencja podjęła działania polegające na ocenie faktycznego stanu ww. zespołu dworskoparkowego. Brak działań w tym zakresie dotyczy szczególnie lat 2004 2008. Pomimo uzgodnionej z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków konieczności przeprowadzenia robót remontowych i zabezpieczających oraz ich zakresu, a takŝe zaplanowania koniecznych środków finansowych na ten cel w budŝecie (od 100 tys. zł w 2004 r. do 150 tys. zł w 2008 r.) Agencja nie podjęła Ŝadnych działań, dopuszczając do niszczenia ww. zabytkowego dworu. W ocenie NIK, zaniechanie uzgodnionych prac konserwatorskich i zabezpieczających było niezgodne z postanowieniami art. 4 pkt.1 3 oraz art. 5 pkt 2 4 cyt. ustawy o ochronie zabytków. 8. NIK ocenia negatywnie nadzór nad realizacją umowy z Januszem Grzybem. W badanym okresie AMN w Krakowie nie egzekwowała od dzierŝawcy nieruchomości w Czulicach realizacji postanowienia 6, pkt 2 umowy, zobowiązującego J. Grzyba do dbałości o zachowanie zabytku w stanie niepogorszonym, a w szczególności zabezpieczenie przed zniszczeniem, uszkodzeniem i dewastacją. Brak działań w tym zakresie ze strony Agencji przyczynił się do tego, iŝ J. Grzyb dzierŝawca nieruchomości w Czulicach całkowicie zaniedbał wspomniany obiekt zabytkowy, dopuszczając do jego zawilgocenia (wyłączenie ogrzewania), zagrzybienia ścian zewnętrznych i wewnętrznych, zniszczenia stolarki oraz załamania w wyniku zalewania opadowego podłogi w jednym z pomieszczeń. W latach 2004 2008 dzierŝawca nie ponosił Ŝadnych nakładów na utrzymanie obiektu w stanie niepogorszonym, a wręcz przeciwnie dopuścił do niszczenia dworu, wykorzystując nawet jedno z pomieszczeń na magazyn przeterminowanych soków. Przedkładając powyŝsze oceny i uwagi NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 4
1. Niezwłoczne podjęcie, w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, niezbędnych działań zmierzających do zabezpieczenia stanu technicznego zespołu dworsko-parkowego w Czulicach, wpisanego do rejestru zabytków Województwa Małopolskiego. 2. Dokonanie oceny strat w zabytkowym mieniu, spowodowanych brakiem działań zabezpieczających i podjęcie działań zmierzających do wyegzekwowanie, zgodnie z postanowieniem umowy dzierŝawy z Januszem Grzybem, naprawienia (wyrównania w stosownej części) szkód i zaniedbań w tym zakresie. 3. Dokonanie zmian w postanowieniach umowy dzierŝawy z Tadeuszem Toporem dzierŝawcą Zespołu pałacowo-parkowego w Ściborzycach zobowiązujących uŝytkującego do zabezpieczenia i utrzymania obiektu w jak najlepszym stanie, zgodnie z art. 5 cyt. ustawy o ochronie zabytków. 4. Ustalenie, w porozumieniu ze spadkobiercami byłego właściciela (rodziny Wollen), zakresu niezbędnych czynności (w tym ocenę stanu technicznego), umoŝliwiających ewentualne zbycie na ich rzecz, nieruchomości w Czulicach. 5. Wystąpienie do właściwych Starostów Powiatowych o umieszczenie na ww. obiektach znaków informujących o tym, Ŝe podlegają one ochronie. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Krakowie, na podstawie art.62 ust.1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Dyrektora w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków oraz o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie do 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Dyrektorowi prawo zgłoszenia na piśmie, do Dyrektora NajwyŜszej Izby Kontroli Delegatury w Krakowie, umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art.62 ust.2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o której mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały. Do wiadomości: 1. Adresat; 2. Delegatura NIK w Rzeszowie 3. a/a. 5