SPIS TREŚCI WPROWADZENIE WZAJEMNE RELACJE MIĘDZY JA, TOŻSAMOŚCIĄ, SAMOOCENĄ I SAMOREGULACJĄ............................................ 11 Ja, poczucie tożsamości i samoocena............................. 11 Samoregulacja............................................... 12 Zdolność do samoregulacji a zdrowie psychiczne.................... 13 I. JA I TOŻSAMOŚĆ............................................ 17 1. Pojęcia Ja i tożsamość................................... 17 1.1. Czym jest Ja?.......................................... 17 1.2. Czym jest tożsamość i jej rozwój?.......................... 19 1.3. Wiliam James rozumienie Ja i tożsamości.................. 25 1.4. Obraz Ja.............................................. 27 1.5. Klarowność obrazu Ja................................... 28 2. Koncepcje Ja.............................................. 30 2.1. Koncepcje treści Ja..................................... 31 2.1.1. Koncepcja możliwych Ja............................ 33 2.2. Koncepcje struktury Ja.................................. 36 2.2.1. Organizacja Ja a samoocena i przystosowanie: przedziałowość Ja................................. 36 2.2.2. Organizacja Ja a samoocena i przystosowanie: złożoność Ja...................................... 37 2.3. Koncepcje procesów w Ja podejście dynamiczne............. 39 2.3.1. Nowe sformułowanie teorii rozbieżności Ja............. 40 2.3.2. Integracyjny model Ja.............................. 41 3. Dynamika zmian w Ja: stabilne vs. zmienne...................... 50 3.1. Rozwój Ja............................................ 50 3.2. Przystosowanie się do zmian: znaczenie struktury Ja........... 52 3.3. Ochrona Ja............................................ 57 II. SAMOREGULACJA I PROCESY UWAGI............................. 60 4. Pojęcie samoregulacji: samoregulacja a samokontrola............. 60 4.1. Koncepcja dwóch trybów kontroli działania: samoregulacji i samokontroli.............................. 61 5
5. Koncepcje samoregulacji.................................... 62 5.1. Teoria samoświadomości................................. 63 5.2. Samoregulacja i rola emocji cybernetyczny model procesów kontroli i uwagi......................................... 65 5.2.1. Samoregulacja cele i informacja zwrotna.............. 65 5.2.2. Samoregulacja a emocje............................ 71 5.2.3. Sprawność i zaburzenia procesów samoregulacji......... 75 5.3. Zdolność do samoregulacji jako zasób: świadoma samoregulacja. 78 5.4. Automatyczna samoregulacja............................. 85 5.4.1. Automatyczna samoregulacja procesów poznawczych, emocji i zachowań................................. 86 5.4.2. Tworzenie się automatycznej samoregulacji............. 90 5.5. Koncepcja regulacji zachowań elastyczność procesów samoregulacji....................... 93 6. Uwaga i samoregulacja...................................... 94 6.1. Uwaga jako istotny element samoregulacji: autokoncentracja.... 95 6.1.1. Uwaga i samoświadomość a funkcje monitorowania i kontroli.................... 95 6.1.2. Autokoncentracja a różnice indywidualne.............. 98 6.1.3. Autokoncentracja a emocje i samoregulacja............. 99 6.2. Zaburzenia uwagi i samoregulacji.......................... 101 6.2.1. Przyczyny zaburzonej samoregulacji: znaczenie autokoncentracji i struktury Ja............... 101 6.2.2. Ruminacje a autokoncentracja i samoregulacja.......... 107 6.3. Koncepcja kierowania uwagi odpowiednio do kontekstu........ 111 6.3.1. Uwaga a samoregulacja błędy w samoregulacji........ 111 6.3.2. Deficyty w zakresie kierowania uwagi a zaburzenia psychiczne............................. 113 6.4. Model psychopatologicznej autokoncentracji w relacji do zaburzeń klinicznych................................. 115 6 III. SAMOOCENA, JA I SAMOREGULACJA........................... 120 7. Samoocena i jej związki z funkcjonowaniem osoby................ 120 7.1. Samoocena............................................ 121 7.2. Samoregulacja motywy związane z samooceną i Ja, czyli funkcje samooceny................................. 124 7.3. Ja symboliczne i motywy wartościowania, czyli znaczenie samooceny dla przystosowania................ 125 7.4. Teoria socjometru samoocena i samoregulacja, czyli uzyskiwanie akceptacji innych........................ 128 7.5. Rozwój i ochrona Ja, czyli samoocena jako obrona przed lękiem................... 131
7.6. Dążenie do pozytywnej samooceny........................ 136 7.7. Samoocena a Ja, relacje z innymi oraz ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych........................ 141 8. Autokoncentracja a Ja i samoocena............................ 147 8.1. Autokoncentracja a samoocena............................ 147 8.2. Teoria samoświadomości jako model motywacji związanych z Ja, czyli znaczenie autokoncentracji........................... 148 8.3. Samoorganizacja Ja a autorefleksja......................... 151 8.4. Autokoncentracja i samoregulacja a zmiana w życiu osoby i zaburzenia psychiczne.................................. 156 IV. KONTEKSTY SAMOREGULACJI: ZMIANA W ŻYCIU OSOBY ORAZ ZABURZENIA PSYCHICZNE.............. 157 09. WPŁYW ZM IAN I ZDARZEŃ ŻYCIOWYCH NA OSOBĘ JEJ JA, SAM OOCENĘ I FUNKCJONOWANIE......................................... 157 10. ZABURZENIA P SYCHICZNE: ZABURZENIA LĘKOWE, DEP RESJA, SCHIZOFRENIA... 161 10.1. ZABURZENIA LĘKOWE.................................... 161 10.2. DEP RESJA............................................ 164 10.3. DEP RESJA A LĘK....................................... 166 10.3.1. Trójelementowy model objawów lęku i depresji....... 168 10.3.2. Koncepcje poznawcze: treść myśli, uwaga oraz zniekształcenia poznawcze u osób z lękiem i u osób z depresją.............................. 170 10.3.3. Podatność na zaburzenia lękowe i na depresję........ 172 10.4. Schizofrenia......................................... 176 10.5. Schizofrenia a depresja................................. 179 10.6. Hierarchiczne ujęcie syndromów chorobowych: depresja, lęk a inne zaburzenia, w tym schizofrenia.......... 180 11. Autokoncentracja a zaburzenia psychiczne i radzenie sobie ze stresem.................................. 182 11.1. Autokoncentracja a ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych zaburzona samoregulacja.............................. 182 11.2. Autokoncentracja a zdolność radzenia sobie z trudnymi sytuacjami i stresem. Obraz zaburzeń............ 187 12. Różnice między zdrowiem a zaburzeniami psychicznymi w zakresie Ja oraz samoregulacji. Rola autokoncentracji i samooceny............ 191 12.1. Ja, relacje z innymi a zaburzenia psychiczne................ 191 12.2. Teoria samoświadomości, perseweracji samoregulacji oraz depresyjnego stylu autokoncentracji.................. 194 12.3. Ja, samoocena i autokoncentracja a zaburzenia psychiczne. Znaczenie Ja idealnego................................ 197 12.4. Charakterystyka Ja i procesy samoregulacji różnice między zdrowiem a zaburzeniami psychicznymi...... 204 7
8 V. BADANIA WŁASNE.......................................... 220 13. PYTANIA BADAWCZE I HIP OTEZY................................. 220 14. BADANIE I I II. ZNACZENIE ZM IAN W ŻYCIU A KLAROWNOŚĆ OBRAZU JA, AUTOKONCENTRACJA I OBJAWY P SYCHOP ATOLOGICZNE.................. 222 14.1. WP ROWADZENIE DO BADAŃ I I II........................... 222 14.1.1. Plan badań.................................... 222 14.1.2. Sposób pomiaru zmiennych...................... 223 14.1.3. Procedura.................................... 225 14.2. Badanie I. Pozytywna zmiana w życiu: podjęcie pierwszej pracy............................... 226 14.2.1. Osoby badane.................................. 226 14.2.2. Wyniki....................................... 227 14.2.3. Omówienie wyników............................ 235 14.3. Badanie II. Negatywna zmiana w życiu osoby: utrata pracy.... 238 14.3.1. Osoby badane.................................. 238 14.3.2. Wyniki....................................... 239 14.3.3. Omówienie wyników........................... 244 15. Badanie III i IV. Zależności między klarownością obrazu Ja, cechami struktury Ja idealnego a samooceną i autokoncentracją............ 245 15.1. Badanie III. Zależności między klarownością obrazu Ja, cechami struktury Ja idealnego a samooceną i autokoncentracją u osób zdrowych...................................... 245 15.1.1. Plan badania.................................. 245 15.1.2. Sposób pomiaru zmiennych....................... 246 15.1.3. Osoby badane i procedura badania................. 248 15.1.4. Wyniki........................................ 249 15.1.5. Omówienie wyników............................ 251 15.2. Badanie IV. Zależności między klarownością obrazu Ja a samooceną i autokoncentracją porównanie osób zdrowych i osób z zaburzeniami psychicznymi...................... 252 15.2.1. Plan badania.................................. 252 15.2.2. Sposób pomiaru zmiennych...................... 253 15.2.3. Osoby badane i procedura badania................. 254 15.2.4. Wyniki........................................ 255 15.2.5. Omówienie wyników........................... 258 16. Badanie V i VI. Cechy struktury Ja idealnego i autokoncentracja różnice między zdrowiem a zaburzeniami psychicznymi......... 261 16.1. Wprowadzenie....................................... 261 16.1.1. Plan badań.................................... 261 16.1.2. Sposób pomiaru zmiennych...................... 261 16.2. Badanie V. Cechy struktury Ja idealnego oraz autokoncentracja u osób zdrowych, osób z depresją i osób z lękiem........... 262
16.2.1. Osoby badane.................................. 262 16.2.2. Wyniki....................................... 263 16.2.3. Omówienie wyników............................ 268 16.3. Badanie VI. Cechy struktury Ja idealnego oraz autokoncentracja u osób zdrowych, osób z depresją i osób ze schizofrenią...... 270 16.3.1. Osoby badane.................................. 270 16.3.2. Wyniki....................................... 271 16.3.3. Omówienie wyników............................ 273 17. Charakterystyka Ja i procesy samoregulacji podsumowanie wyników badań........................................... 274 17.1. Zmiana a samoregulacja............................... 276 17.2. Zaburzenia psychiczne a samoregulacja................... 277 VI. BIBLIOGRAFIA........................................... 282 VII. INDEKS NAZWISK........................................ 305 VIII. INDEKS RZECZOWY...................................... 314 9