OWIES WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i wyniki doświadczeń Powierzchnia uprawy owsa na przestrzeni ostatnich lat utrzymuje się na stałym poziomie i wynosi około 550 tys. ha. W ostatnich latach udział tej formy w strukturze zasiewów zbóż wynosi około 7,1 %. Wyprodukowane ziarno w 87% przeznaczane jest na paszę. Owies można uprawiać zarówno na glebach piaszczystych, jak i gliniastych, jednak odpowiednio uwilgotnionych. Spośród wszystkich zbóż jarych owies najsilniej reaguje na opóźniony siew. Wyróżnia się większą odpornością na niskie ph gleby, dlatego może być z powodzeniem uprawiany zarówno na glebach o odczynie kwaśnym, jak i obojętnym. Jego tolerancyjność wynika z małej wrażliwości na niedobór wapnia i nadmiar jonów glinu, a także manganu w roztworze glebowym. Spełnia ważną rolę fitosanitarną w płodozmianie z dużym udziałem zbóż. Owies dobrze znosi uprawę po zbożach a sam jest dość dobrym przedplonem dla innych zbóż. Wymaga gleb nieco mniej żyznych ale wilgotnych. Owies ma dużą wartość w żywieniu człowieka. Ziarno owsa odznacza się bardzo dobrym składem aminokwasowym białka oraz zawiera znaczne ilości wartościowego tłuszczu. Owies ma cenne właściwości pobudzające przemianę materii, smakowe, dietetyczne i lecznicze. Produkty owsiane mogą regulować poziom cholesterolu we krwi. Tłuszcz zawarty w owsie jest bardziej strawny niż innych zbóż, zapobiega powstawaniu zakrzepów. Pełni też odpowiedzialną rolę w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy. Szersze zastosowanie owsa w żywieniu zwłaszcza niektórych zwierząt ogranicza duża zawartość łuski (25-30%), a tym samym nadmierna zawartość włókna. Nowe możliwości wykorzystania owsa w żywieniu zwierząt i przemyśle spożywczym dały wyhodowane odmiany nieoplewione. Owies można też wykorzystywać jako źródło energii. W krajowym rejestrze znajduje się 26 odmian owsa zwyczajnego i 5 odmian owsa nagiego. Owies nagi charakteryzuje się większą zawartością białka (o około 3,3 %) i tłuszczu (o 3,1%), większa jest też o 15 kg/hl gęstość w stanie zsypnym niż u owsa zwyczajnego. Niestety poziom plonowania tych odmian jest niższy niż u form oplewionych. W krajowym rejestrze dominują odmiany krajowe, ich udział wynosi 90%. Spośród zarejestrowanych odmian jedna cechuje się białym zabarwieniem łuski, jedna brązowym, pozostałe są żółtoziarniste. W roku na terenie Mazowsza założono 4 doświadczenia z 8 odmianami owsa, założone były jak w latach poprzednich tylko na jednym poziomie agrotechniki. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie - DANKO Hodowla Roślin ZHR O/ Laski - Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie O/Radom Plonowanie owsa w minionym sezonie wegetacyjnym było zróżnicowane. Najwyższe plony uzyskano w Laskach, najsłabsze natomiast w Seroczynie. Z odmian badanych w naszych doświadczeniach najlepiej wypadły: Haker, Bingo i Arden. Z odmian nagich podobnie jak w latach poprzednich najlepiej plonowała odmiana Siwek. Porażenie przez choroby było niezbyt duże. W większym nasileniu w Seroczynie wystąpiła rdza wieńcowa. - 1 -
Tabela 1 OWIES.Odmiany badane. Rok zbioru: Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 KREZUS* 2005 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. 2 ZUCH* 2008 DANKO Hodowla Roślin Sp. z o. o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan 3 BINGO* 2009 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o. o. 4 ARDEN* 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan 5 HAKER* 2010 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o. o. 6 SIWEK* 2010 Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp.zo.o Ul. Zbożowa 4, PL-30-002 Kraków 7 NAGUS* 2011 DANKO Hodowla Roślin Sp. z o. o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan 8 KOMFORT * Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. * - odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy - 2 -
Tabela 2 OWIES. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość Seroczyn Kawęczyn Laski Powiat Siedlce Sochaczew Grójec Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 4 4 Klasa bonitacyjna gleby IIIb III a IIIb PH gleby w KCI 6,31 5,9 * Przedplon Łubin żółty Rzepak juary Rzepak ozimy Data siewu (dzień, m-c, rok) 24.04 22.04 22.04 Obsada nasion (szt./m 2 ) 500 500 500 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 06.08 31.07 12.08 Nawożenie mineralne N (kg/ha) 80 80 109 P 2 O 5 (kg/ha) - 45 50 K 2 O (kg/ha) 90 90 80 Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Zaprawa Nasienna T Vitavax 200 FS Maxim Star 025 FS Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Insektycyd (nazwa dawka/ha) Chwastox Trio 540SL 1,5- Karate Zeon050CS-0,1 l Karate Zeon050CS-0,1 l Tabela 3 OWIES. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Mustang 306 SE-0,6 l l Karate Zeon050CS- 0,1 l Karate Zeon050CS-0,1 l Lintur 70 WG+Chwastox Extra 300SL-150g+1,5 l Cecha Seroczyn Kawęczyn Laski 1 Wiechowanie (dzień, m-c) 24.06 22.06 18.06 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 20.07 23.07 20.07 3 Wysokość roślin (cm) 99,0 107,7 106,8 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 0 ) 9,0 9,0 5,5 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 0 ) 7,6 9,0 5,5 Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 6 Mączniak 7,9 9,0 9,0 7 Rdza wieńcowa 5,6 7,7 9,0 8 Helmintosporioza 8,4 7,3 9,0 9 Septorioza liści 9,0 9,0 9,0 10 Masa 1000 ziarn (g) 37,2 30,6 * 11 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 10,8 12,2 11,0 12 Plon ziarna (dt/ha) 53,5 61,5 80,2 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian Skala 9 0 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 najmniej korzystny - 3 - -
Tabela 4 OWIES. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru Seroczyn Kawęczyn Laski Wzorzec dt/ha 53,5 61,5 80,2 1 Krezus 99 96 95 2 Zuch 93 90 91 3 Bingo 98 110 115 4 Arden 105 97 101 5 Haker 115 107 104 6 Siwek 66 72 56 7 Nagus 66 69 55 8 Komfort 90 101 95 Wzorzec: badane odmiany z wyjątkiem odmian nieoplewionych - Siwek i Nagus Tabela 5 OWIES. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2012, 2011 2012 2011 2012-2011- Wzorzec dt/ha 65,0 74,8 59,2 69,9 66,3 1 Krezus 96 97 102 97 99 2 Zuch 91 98 101 95 97 3 Bingo 108 98 102 103 103 4 Arden 101 102 101 101 101 5 Haker 108 105 97 106 104 6 Siwek 64 72 66 68 67 7 Nagus 62 69 69 66 67 8 Komfort 95 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 Wzorzec: badane odmiany z wyjątkiem odmian nieoplewionych Siwek i Nagus - 4 -
Tabela 6 OWIES. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby. Rok zbioru:, 2011- Liczba lat badań Rdza wieńcowa Helmintosporioza 2011-2011- Wzorzec (skala 9 0 ) 6,6 7,7 7,8 7,8 1 Krezus 3 0,4 0,4 0,2 0,1 2 Zuch 3-0,3-0,3-0,3-0,1 3 Bingo 3 0,1 0,3-0,2-0,1 4 Arden 3 0,9 0,7 0,3 0,0 5 Haker 3 0,8 0,5 0,7 0,3 6 Siwek 3-0,6-0,8-0,3-0,1 7 Nagus 2-0,5-0,6 0,2-0,1 8 Komfort 1-0,8 - -0,3 - Liczba doświadczeń 2 5 2 5 Wzorzec: wszystkie badane odmiany. Tabela 7 OWIES. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru:, 2011- Liczba lat badań Wyleganie przed zbiorem (skala 9 0 ) 2011- Wysokość roślin (cm) 2011- Masa 1000 ziaren (g) 2011- Wzorzec (skala 9 0 ) 6,6 6,2 104,0 96,1 33,9 35,1 1 Krezus 3-0,6 0,2-0,6-0,8 1,0 1,2 2 Zuch 3 0,3 0,6 3,3 3,2 0,1 2,2 3 Bingo 3 0,8 0,8-1,5 0,2 8,0 8,9 4 Arden 3 0,3 0,6 3,9 3,7 2,0 0,9 5 Haker 3 0,4 0,1 2,7 2,9 3,3 3,0 6 Siwek 3-0,8-0,7-4,6-6,6-7,1-7,3 7 Nagus 2-0,3-1,0-1,6 0,9-8,9-8,2 8 Komfort 1-0,1 - -1,6-1,6 - Liczba doświadczeń 2 5 3 9 2 8 Wzorzec; wszystkie badane odmiany - 5 -
OWIES CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH I ZAREJESTROWANYCH W ROKU (sporządzona na podstawie listy opisowej odmian) 1. KOMFORT żółtoziarnista. Przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju. Z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską duży do bardzo dużego bez łuski bardzo duży. Odporność na mączniaka prawdziwego dość duża, na helmintosporiozę, septoriozę liści, rdzę wieńcową i źdźbłową średnia. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania dość wczesny, dojrzewania średni. Ziarno o dość małym udziale łuski masa 1000 ziaren średnia. Gęstość w stanie zsypnym - średnia, wyrównanie ziarna dobre. Zawartość białka dość mała, tłuszczu duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. 6