Tramwaje w Wałbrzychu

Historia Przełom XIX i XX wieku, to okres dynamicznego rozwoju przemysłu węglowego w rejonie wałbrzyskim. W okolicznych zakładach przemysłowych zatrudniano coraz więcej robotników, pojawiła się zatem potrzeba ich transportu z miejsc zamieszkania do kopalń, koksowni i fabryk. Przemysłowcy nie chcieli, aby robotnicy tracili siły w długich marszach do pracy. Dlatego postanowili zorganizować transport. Budowę elektrycznej linii tramwajowej, pomiędzy Wałbrzychem, Świebodzicami i Świdnicą planowano już w 1895 r. Do realizacji projektu nie dopuściły władze Świdnicy, które obawiały się utraty prestiżu swojego miasta na rzecz Wałbrzycha. 2

Historia Świdnickie veto wyszło Wałbrzychowi na dobre. Ostatecznie zdecydowano się na budowę wyłącznie gminnej wąskotorowej (1000mm) linii tramwajowej Niewielkie dotychczas miasteczko, obejmujące teren obecnego Śródmieścia, dzięki budowie kolejnych linii tramwajowych zaczęło wchłaniać okoliczne miejscowości. Niebawem pod względem wielkości i ilości mieszkańców miało ustępować na Dolnym Śląsku tylko Wrocławiowi. Budowę elektrowni miejskiej zasilającej tramwaje oraz pierwszej linii rozpoczęto w 1896 r. Natomiast 12 września 1898 r. odbył się pierwszy oficjalny kurs tramwaju elektrycznego, pomiędzy obecnymi dzielnicami Wałbrzycha -Szczawienkiemi Sobięcinem. Pozytywnym skutkiem uruchomienia komunikacji szynowej była również budowa ulic w pobliżu torowisk. Pierwsze linie tramwajowe przebiegały bowiem głównie polnymi drogami. 3

Tramwaje w latach 1898-1914 26 marca 1899 uruchomiono odnogę dopodgórza, która była traktowana jako początek linii głównej kilometraż rozpoczynał się w Podgórzu. Linie obsługiwane były przez 21 wagonów motorowych i 8 doczepnych. Linie były jednotorowe i obsługiwane z częstotliwością co 15 minut; w tym celu co ok. 2km zbudowanomijanki. Najstarsze wagony miały 220cm szerokości i 736cm długości. Początkowo posiadałyodbierakpałąkowytrolej, który zastąpiono nowoczesnym nożycowym (pantografem). Tramwaje malowano na kolor oliwkowozielony, zaś powyżej linii okien na biało 5

6 Tramwaje w latach 1898-1914

Tramwaje w latach 1898-1914 14 września 1907 otwarto kolejną linię, od obecnego placu Grunwaldzkiego do Szczawna. Odtąd kursowały trzy linie główna z Podgórza do Szczawienkaz 10 odcinkami i dwie boczne z placu Grunwaldzkiego: do Szczawna, z 6 odcinkami i do Sobięcina, z 4 odcinkami. Wkrótce przeorganizowano je w dwie linie, pierwszą z Sobięcinado Szczawienkai drugą z Podgórza do Szczawna, tak że na placu Grunwaldzkim przecinały się dwie linie. W 1913 przebudowano linię przez centrum miasta do SobięcinaDo wybuchui wojny światowejsieć osiągnęła łączną długość 19,2km, zaś tabor składał się z 27 wagonów motorowych i 19 doczep 7

8 Tramwaje w latach 1898-1914

Tramwaje w latach 1914-1945 W 1920 rozpoczęto budowę nowej linii tramwajowej, łączącej śródmieście znowym Miastem. Jednocześnie zbudowano na jej przedłużeniu łącznik między Rynkiem (na linii do Sobięcina) a placem Tuwima (na linii do Podgórza), tak że odtąd istniały trzy punkty węzłowe: na pl. Grunwaldzkim, pl. Tuwima i w Rynku. W 1931NEUKAGzostała przejęta przezzakład Energetyczny Śląsk SA z Wrocławia, a sam zakład tramwajowy przemianowany przy tym na Wałbrzyską Kolej Powiatową. W 1937 linię do Nowego Miasta przedłużono dorusinowej. W 1938 było 36 wagonów napędowych i 15 doczep. W latach 30. przemalowano tabor na kolor kremowy (kość słoniowa). W czasieii wojny światowejzbudowano bocznicę tramwajową przy dolnym dworcu towarowym, aby umożliwić rozwożenie towarów. Rozpoczęto też, w 1943, budowę sieci trolejbusowej. 10

11 Po 9 maja 1945 roku (dzień wyzwolenia Wałbrzycha przez wojska radzieckie) i przejęcia administracji przez Polaków okres świetności wałbrzyskiego tramwaju zakończył się.

12 Sieć tramwajowa w Wałbrzychu w czasie jej największego zasięgu (1937-po 1945)

Likwidacja Wałbrzyskich tramwajów Likwidację szynowej komunikacji miejskiej wymusiły względy bezpieczeństwa. -Od lat 50. wałbrzyskie tramwaje zaczęto nazywać mordowniami na kółkach, powodowały bowiem wiele wypadków z ofiarami śmiertelnymi. Zdarzało się, że w jednym wypadku spowodowanym przez tramwaj ginęło 10-15 osób, a kilkadziesiąt kolejnych było ciężko rannych. Dlatego trzeba było zlikwidować ten środek transportu 13

14 Likwidacja Wałbrzyskich tramwajów

Likwidacja Wałbrzyskich tramwajów 15 Powodów dużej liczby wypadków z udziałem tramwajów było wiele. Wpływ na tragiczne zdarzenia miało przede wszystkim górskie ukształtowanie miasta. Wiele torowisk tramwajowych ułożonych było na stromych zjazdach. Na przełomie lat 50. i 60. tabor tramwajowy był już mocno wyeksploatowany, a miejski przewoźnik nie planował jego modernizacji. To, że stare i wyeksploatowane tramwaje jeszcze jeździły, było przede wszystkim zasługą bardzo dobrych mechaników i ich pomysłów racjonalizatorskich.

Likwidacja Wałbrzyskich tramwajów Do najbardziej tragicznych zdarzeń dochodziło, kiedy tramwaj wyskakiwał z szyn, zjeżdżając po stromej ulicy i uderzając w budynek mieszkalny. W takich wypadkach ginęło nawet kilkanaście osób. motorniczowie byli często niedoświadczeni. Na przełomie lat 50. i 60. w przemysłowym Wałbrzychu pracy bowiem nie brakowało. Dlatego wiele osób traktowało pracę motorniczego jako zajęcie przejściowe, przed awansem na bardziej prestiżowy etat kierowcy autobusu. Z trolejbusiarzy śmiano się, że są kierowcami z dyszlem, natomiast z tramwajarzy, że jeżdżą tylko wytyczonym torem. O słabych szoferach mówiono nawet: z ciebie to nie kierowca, tylko tramwajarz. 18

Likwidacja Wałbrzyskich tramwajów 19

Likwidacja Wałbrzyskich tramwajów Kolejnym powodem, który wpłynął na decyzję o likwidacji wałbrzyskich tramwajów, a kilka lat później trolejbusów, były awarie energetyczne. Brak prądu powodował natychmiastowy paraliż komunikacyjny miasta. W Wałbrzychu do 1944 roku tramwaje były jedynymi pojazdami komunikacji miejskiej. Dopiero rok przed zakończeniem wojny na ulicach miasta pojawiła się kolejna nowinka techniczna - trolejbusy. Pierwsze z nich były niemiecką zdobyczą wojenną zrabowaną we Francji oraz we Włoszech. 20

Ostatni tramwaj Trzydziestego września 1966 roku przez Wałbrzych przejechał ostatni tramwaj. Pokonał trasę z placu Grunwaldzkiego do Szczawna-Zdrojui z powrotem. Na końcu trasy motorniczego, konduktorów i pasażerów powitała dyrekcja MPK w towarzystwie orkiestry. 21

SZYBKI TRAMWAJ KOLEJOWY WAŁBRZYCH? Wykorzysta torowisko kolejowe pod zarządem PKP PLK na odcinku od stacji Wałbrzych Szczawienko do stacji Wałbrzych Miasto. Ponadto kolej wykorzysta jednotorową bocznicę kolejową ze st. Szczawienko do osiedla Podzamcze. Szybki Tramwaj Kolejowy przejąłby główny potok pasażerski w mieście i kursowałby z 30- minutową częstotliwością w okresie rozruchu. Częstotliwość wzrosłaby do 15 minut w późniejszym okresie eksploatacji. 22

Bibliografia https://polskaorg.pl/545111,walbrzych,nieszczesliwe_zdarzenia_i_wypadki.html?pho tooffset=0 https://www.kolej.one.pl/_fervojoj/linie/tramwaj/walbrzyc/index. HTM https://pl.wikipedia.org/wiki/tramwaje_w_wa%c5%82brzychu https://plus.gazetawroclawska.pl/mordercze-walbrzyskietrajtki/ar/10784724 23