IZI POL PIOTR STECZYSZYN NOWA WIEŚ 16 66-350 BLEDZEW

IZI POL PIOTR STECZYSZYN NOWA WIEŚ 16 66-350 BLEDZEW tel. 511-897-460 izi_pol@wp.pl Temat: ODWODNIENIE DEPRESYJNE CZĘŚCI PRZEPŁYWOWEJ GOŚ ŁAM Adres: Inwestor: Stadium: ul. Sanitariuszek 70/72 93-469 Łódź Dz.nr. 83/70, 83/66, 83/69 obręb P-38 gm. Łódź, Dz.nr. 98/2 obręb Okołowice, Gm. Pabianice Grupa Oczyszczalni Ścieków w Łodzi Sp. z o.o. ul. Sanitariuszek 66 93-469 Łódź Projekt budowlany Opracowanie: PROJEKT ODWODNIENIA DEPRESYJNEGO UJĘCIE POMP GŁĘBINOWYCH, RUROCIĄG TŁOCZNY, SYSTEM MONITORINGU UKŁADU POMPOWEGO STUDNI GŁEBINOWYCH Projektant: Piotr Steczyszyn Sprawdzający: Jacek Wiśniewski Opracowali: Paulina Pońska Łódź, marzec 2010r. Projekt jest opracowaniem autorskim i podlega ochronie prawnej IZI POL PIOTR STECZYSZYN NOWA WIEŚ 16 66-350 BLEDZEW tel. 511-897- 460 izi_pol@wp.pl

IZI POL Piotr Steczyszyn Nowa Wieś 16 66-350 Bledzew tel. 511-897-460 izi-pol@wp.pl OPIS TECHNICZNY PROJEKTU WYKONAWCZEGO UJECIE STUDNI GŁĘBINOWYCH ZEWNĘTRZNE, INSTALACJE SANITARNE, Spis zawartości opracowania I. CZĘŚĆ OPISOWA 1. Podstawa opracowania 2. Podstawa opracowania 3. Inwestor 4. Zakres opracowania 5. Dane ogólne stan istniejący 5.1 Otwory hydrauliczne, geologiczne 6. Projektowe rozwiązania 6.1 Ujęcie studni głębinowych 6.2 Rurociąg tłoczny 6.3 Prowadzenie prac montażowych 6.4 Próby pomp głębinowych istniejących 7 Roboty ziemne 7.1 Kontrola układu pompowego 7.2 Zastosowane materiały 8 Nadzorowanie i odbiór techniczny II. CZĘŚĆ RYSUNKOWA Rys. nr 1.0 Plan zagospodarowania terenu skala 1:500 Rys. nr 2.0 6.0 Profile rurociągu tłocznego 1:100/100 Załącznik nr 1 Urządzenia sterująco - diagnostyczne 1. Przedmiot opracowania Przedmiotem opracowania jest projekt studni głębinowych: -ujecie studni głębinowych, -rurociąg tłoczny, -system nadzoru pracą agregatów pompowych, do obiektu oczyszczalni ścieków ul. Sanitariuszek 70/72 w Łodzi. 2. Podstawa opracowania. 2.1. Specyfikacja warunków zamówienia, dokumentacja hydrologiczna wraz z projektem prac geologicznych na odwodnienie eksploatacyjne. 2.2. Cyfrowa mapa do celów projektowych terenu w skali 1:500. 2.3. Uzgodnienia międzybranżowe. 2.4. Wizja lokalna. 2.5. Uzgodnienia z Inwestorem. 2.6. Obowiązujące normy i wytyczne do projektowania. 3. Inwestor Grupa Oczyszczalniam Ścieków w Łodzi Sp. z o.o. ul. Sanitariuszek 66 93-469 Łódź

branża sanitarna -opis techniczny projektu -2-4. Zakres opracowania Zakresem opracowania objęto projekt ujęcia studni głębinowych z układem pompowym oraz systemu nadzoru na pracą agregatów pompowych głębinowych ujęcia wody. - ujęcie studni głębinowych szt.4, - rurociąg tłoczny Dn100, - system nadzoru pracą agregatów pompowych, - przyłącza elektryczne do układów pompowych, 5. Dane ogólne - stan istniejący Projektowane ujęcie studni głębinowych z układem pompowym i odprowadzeniem wody rurociągiem tłocznym do istniejącego kanału betonowego na terenie oczyszczalni ścieków. Studnie głębinowe z układem pompowym będą zamontowane w istniejących otworach Dn250 eksploatacyjnych na terenie oczyszczalni. Rurociąg tłoczny (przelewowy) zaprojektowano z rur PE 80 SDR11 Dn100, wylot rurociągu zaizolować aby zabezpieczyć wylot przed zamarznięciem. System nadzoru praca agregatów pompowych głębinowego ujęcia wody połączony będzie z istniejącym systemem monitoringu na oczyszczalni ścieków który zapewni kompletny monitoring i nadzór nad ujęciem studni głębinowych wg warunków technicznych j.w.. 5.1. Otwory hydrologiczne, geologiczne Wykonane otwory geologiczne które utworzyły system stałego, eksploatacyjnego odwodnienia części przepływowej oczyszczalni ścieków. System będzie składał się z czterech otworów 1-S, 2-S, 3-S, 4-S i zastąpi system odwodnienia tymczasowego utworzony na czas budowy obiektu bez możliwości adaptacji ich dla stałego odwodnienia eksploatacyjnego (otwory S2/7, S4/7, S9/7, S11/7). Studnie depresyjne odwodnienia tymczasowego ulegną likwidacji ze względu na wykonanie, rozwiązanie techniczne w zakresie otworów studni, rurociągów zrzutu wody, armaturę i sterowanie. Prace związane z wykonaniem otworów depresyjny na podstawie projektu prac geologicznych na odwodnienie eksploatacyjne dokumentacji EKO-SERWIS ul. Wierzbowa 48 90-133 Łódź, POLGEOL ul. Nowa 29/31 90-030 Łódź. 6. Projektowane rozwiązanie Rozwiązanie techniczne w projekcie bazuje na podstawie dostarczonych przez inwestora dokumentacjach geologicznych, hydrologicznych opracowanych EKO-SERWIS ul. Wierzbowa 48 90-133 Łódź, POLGEOL ul. Nowa 29/31 90-030 Łódź. 6.1. Ujęcie studni głębinowych W zaprojektowanych otworach depresyjnych zabudowane będą pompy głębinowe typu Grundfos SP - 46-5 z silnikiem elektrycznym MS4000; 3x400 V o mocy N = 7,5 kw (istniejące układy pompowe które zostaną wbudowane do nowoprojektowanych studni). O następującej charakterystyce: 1) wydajność od 4 do 60 m³/h, 2) wysokość podnoszenia od 25 do 65 (słupa wody), 3) łączna długość pompy (832 mm) i silnika (776 mm), 4) średnica pompy 141 mm, 5) ciężar pompy 48 kg. Dla obliczonych wydajności otworów depresyjnych z uwzględnieniem 10 % większych dopływów Q = 53,8 m³/h. W zaprojektowanych otworach depresyjnych pompy należy zabudować w rurach podfiltrowych PCV Ø 250 mm na głębokości 0,5 m nad dnem otworu na rurach eksploatacyjnych Ø 100 mm. Rury eksploatacyjne będą wyposażone w zewnętrzne rurki piezometryczne o średnicy 2,54 mm (obok przewodu elektrycznego pompy). Przedstawiono na rys. 1

branża sanitarna -opis techniczny projektu -3- Rys. nr.1 Rurociąg stalowy ocynkowany eksploatacyjny Dn100 z rurką piezometryczną. 1) Kołnierz stalowy kompletny Dn100, 2) Sonda pomiarowa, 3) Rurka piezometryczna stalowa ocynkowana Ø 2,54 mm, 4) Rura eksploatacyjna stalowa ocynkowana Ø 100 mm z kołnierzem Dn100, 5) Głębinowy agregat pompowy, 6) Przewód elektryczny.

branża sanitarna -opis techniczny projektu -4- Zabudowa głowicy eksploatacyjnej typu LANGE Na kolumnie rur PCV Ø 250 mm należy wykonać nadstawkę z rury stalowej która umożliwi przyspawanie pierścienia montażowego głowicy LANGE. Rura ta ma być zacementowana w posadzce nośnej pod ustawienie obudowy. Po zacementowaniu rury należy zabudować obudowę zgodnie z instrukcją producenta. Rys. nr.2 Obudowa LANGE z armaturą uzbrojenia studni głębinowej. Budowa studni głębinowej. Opis rysunku nr.2: Podłoże pod podstawę nr.2 obudowy LANGE z betonu wystające ponad powierzchnię do 0,1m. Zalecane jest wykonanie podłoża betonowego wokół rury osłonowej do głębokości strefy przemarzania gruntu. Podłoże ma za zadanie optymalne wypoziomowanie podstawy obudowy do rury osłonowej studni. 2. Podstawa obudowy o wymiarach: długość 1,66 m szerokość 1,10 m grubość 0,10 m Podstawa wykonana jest z konstrukcji stalowej ażurowej, obudowanej szczelną powłoką z laminatu poliestrowo-szklanego w całości wypełniona pianką poliuretanową stanowiącą ocieplenie podstawy. 3. Pokrywa obudowy o wymiarach wewnętrznych: długość 1,34 m szerokość 0,80 m wysokość 0,85 m lub 1,30 m

branża sanitarna -opis techniczny projektu -5- Pokrywa składa się z dwóch elementów (wewnętrznego i zewnętrznego) wykonanych z laminatu poliestrowo-szklanego. Przestrzeń pomiędzy elementami wypełniona jest warstwą ocieplającą z piankipoliuretanowej grubości 50 mm. 4. Wlot powietrza wyposażony w mechanizm zamykający (w okresie zimowym) uruchamiany ręcznie dźwignią z zewnątrz obudowy. Wlot zabezpieczony jest drobną siatką uniemożliwiającą przedostawanie się do wnętrza obudowy drobnych gryzoni i owadów. Wlot stanowi jednocześnie uchwyt do podnoszenia pokrywy obudowy. 5. Kominek wentylacyjny o konstrukcji uniemożliwiającej przedostawanie się do wewnątrz obudowy wody deszczowej oraz owadów. Kominek ocieplony jest wkładką poliuretanową. 6. Zawiasy wewnętrzne. 7. Zamek pokrywy zamontowany jest na wysokości wlotu powietrza. Na zewnątrz zamek zabezpieczony jest kopułką z masy silikonowej chroniącą go przed zamarzaniem. 8. Uszczelka pokrywy. Pokrywa spoczywa na podstawie opierając się na uszczelce zamontowanej wewnątrz pokrywy na wysokości około 20 mm od dolnej krawędzi. Takie rozwiązanie całkowicie eliminuje zjawisko przymarzania uszczelki do podstawy w przypadkach gwałtownego obniżania się temperatury otoczenia poniżej 0 C. 9. Głowica studni głębinowej z orurowaniem o średnicy 100 mm oraz kołnierzem obrotowym u góry głowicy umożliwiającym centryczne ustawienie wodomierza do podejścia rury wodociągowej. Płyta głowicy spoczywa na uszczelce gumowej gr. 5 mm i jest zamocowana do podstawy za pomocą śrub M 16. 10. Manometr 0-1,6 Mpa. 11. Wodomierz prosty z nadajnikiem NK. Wodomierz dla armatury o średnicy Ø 100 mm montowany jest w pozycji pionowej. Zastosowane rozwiązanie usytuowania wodomierza spełnia wymogi producentów wodomierzy w zakresie koniecznych odcinków prostych przed i za wodomierzem. 12.Możana zastosować odcinek rurociągu ocynkowany prosty za wodomierzem o długości, co najmniej L= 2D. 13. Kolana hamburskie ocynkowane. 14. Odcinek rurociągu ocynkowany z zaworem czerpalnym. Zawór ten spełnia również rolę zaworu odpowietrzającego Dn20. 16. Przepustnica zaporowa bezkołnierzowa, dla armatury o średnicy Ø100 mm. 17. Wspornik kotwiący. Zastosowanie wspornika kotwiącego umożliwia wykonanie podejścia wodociągowego z rur PE, ponieważ armatura w sposób trwały przymocowana jest do podstawy obudowy. 18. Osłona otworu w podstawie obudowy, przez który wprowadzona jest rura wodociągowa, przykrywająca łupki ocieplające podejście tej rury. Osłona wykonana jest z blachy aluminiowej i składa się z dwóch łączonych ze sobą połówek, co umożliwia zakładanie osłony po zamontowaniu armatury. 19. Skrzynka elektryczna hermetyczna z tworzywa sztucznego z rozłącznikiem lub listwą LZ 35 albo LZ 95 oraz skrzynka do podłączenia oprzyrządowania pomiarowego sonda pomiaru zw. wody, przetwornik ciśnienia oraz nadajnik impulsów wodomierza. 20. Ocieplenie rury wodociągowej wykonane z dwóch składających się łupin z pianki poliuretanowej o długości 1,10m i grubości 50-80 mm. Łupki te osłonięte są kilkoma warstwami folii polietylenowej co umożliwia ich montaż bezpośrednio w podłożu. Łupki montowane mogą być również od góry poprzez wsunięcie ich przez otwór wykonany wcześniej w podstawie obudowy. 21. Wspornik pokrywy służący do podtrzymywania pokrywy w fazie otwarcia. Metalowy wspornik jest w całości ocynkowany a jego płaszczyzna na której opiera się pokrywa powleczona jest masą silikonową.

Rys. nr.3 Widok z góry obudowy LANGE branża sanitarna -opis techniczny projektu -6-

branża sanitarna -opis techniczny projektu -7- Rys. nr.3 Głowica studni głębinowej z orurowaniem o średnicy 100mm oraz kołnierzem obrotowym u góry głowicy umożliwiającym centryczne ustawienie wodomierza

branża sanitarna -opis techniczny projektu -8- Rys. nr.4 Widok kołnierza Dn100 z rurką piezometryczną, połączenia rur eksploatacyjnych za pomocą połączeń kołnierzowych. Zestawienie długości rurociągów eksploatacyjnych, zastosowanych materiałów głębinowych. w studniach Długość Nr. Ilość rur stal. w Rodzaj Rodzaj otworów studni odcinkach 6,0m materiału połączenia całko. rura stalowa 1-S 21,60m 3szt 6,0m połączenie ocynkowana 1szt 1,0m kołnierzowe Dn100 2-S 21,00m rura stalowa 3szt 6,0m połączenie ocynkowana 1szt 0,4m kołnierzowe Dn100 rura stalowa 3-S 22,00m 3szt 6,0m połączenie ocynkowana 1szt 1,4m kołnierzowe Dn100 4-S 23,00m rura stalowa 3szt 6,0m połączenie ocynkowana 1szt 2,4m kołnierzowe Dn100 * Długość układu pompowego około 2,0m, 0,5-06 nad dnem otworu. Uwagi Długość rur eksploatacyjnych określona na podstawie gł. odwiertów geologicznych.

branża sanitarna -opis techniczny projektu -9-6.2. Rurociąg tłoczny Zaprojektowano rurociąg tłoczny z układu pomp głębinowych PE 80 SDR 11 Pn=1,6MPa ø 110 łączonych przez zgrzewanie doczołowe. Rurociąg usytuowano prostopadle do oczyszczalni wg planu sytuacyjnego. Rurociąg należy ułożyć na głębokości wskazanej na profilu w przypadku kolizji z projektowana inna siecią należy zachować min odległość 0,15-0,20cm, rurociąg oznakować taśmą ostrzegawczą koloru niebieskiego z wkładką aluminiową wg warunków technicznych wykonania i odbioru sieci wodociągowej lub normy PN. Zgodnie z projektem sieć zostanie włączona do istniejącego kanału betonowego poprzez wykonanie otworów w ścianie betonowej, wiertnicą Dn150. Wylot rurociągu zaizolować wg rysunku szczegółowego ujęcia głębinowego z odprowadzeniem do kanału. Przed przystąpieniem do wykonania robót ziemnych należy wytyczyć trasę sieci zgodnie z planem sytuacyjnym. 6.3. Prowadzenie prac montażowych Podczas prowadzenia prac montażowych układów pompowych demontujemy istniejące jedno stanowisko pompowe transportujemy pompę zdemontowaną do przeprowadzenia kontroli stanu technicznego, hydraulicznego, elektrycznego i montując zawór zwrotny. Po przeprowadzeniu kontroli pozytywnej i doprowadzenia do stanu użytkowania układ pompowy możemy zamontować w nowym miejscu wg projektu i rysunku szczegółowego danego stanowiska pracy pompy. 6.4. Próby pomp głębinowych Istniejący układ pompowy szt.4 należy zdemontować i przetransportować do stacji badań agregatów pompowych. Dokonać oceny stanu technicznego hydrauliki, elektryki, oraz stanu przydatności do eksploatacji. Istniejące pompy przystosować do spustu wody z rurociągu tłocznego po ich wyłączeniu montując zawory zwrotne. Po stronie wykonawcy będzie dostarczenie ścisków i huczków do prac montażowych. 7.0. Roboty ziemne Roboty ziemne w terenie nieuzbrojonym lub przy małym zagęszczeniu uzbrojenia wykonane będą jako szerokoprzestrzenne ze skarpami o pochyleniu 1:1,5. Wykopy wykonać mechanicznie koparkami o pojemności łyżki 0,25 0,6m 3, w zależności od warunków terenowych. Uzupełnienie wykopów wykonać ręcznie, przy zbliżeniu do istniejącego uzbrojenia. Grunt z wykopów należy wynieść i składować w miejscu do tego wyznaczonym (place składowe). Zabrania się obciążać skarpy wykopu ziemią z urobku. 7.1. Kontrola układu pompowego Po wykonaniu całego układu pomp głębinowych należy poddać próbie działania urządzeń, szczelności rurociągów, prawidłowości działania całego systemu monitoringu układem pompowym. Przeprowadzić szkolenie z zakresu obsługi urządzeń programu monitoringu oraz dokumentację powykonawczą. 7.2. Zastosowane materiały Materiały które zostaną wbudowane w projektowanym obiekcie powinny odpowiadać PN budowlanej i dopuszczone do zastosowana w budownictwie (certyfikaty, znak B). Montaż materiałów budowlanych zgodnie z przeznaczeniem producenta. 8.0 Nadzorowanie i odbiór techniczny robót Prace należy prowadzić i dokonywać odbioru zgodnie z następującymi normami i przepisami prawnymi:

branża sanitarna -opis techniczny projektu -10- Dz. U. nr 22/53 poz. 89 - BHP. Transport ręczny. Dz. U. nr 13/72 poz. 93 - Zarządzenie Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28.03.72 w sprawie BHP przy wykonywaniu robót montażowych i rozbiórkowych. BN-83/8836-02. Przewody podziemne. Roboty ziemne. Wymagania i badania przy odbiorze. BN-62/8971-02. Wymagania i badania przy odbiorze zewnętrznych sieci wodociągowych i kanalizacyjnych. BN-83/9936-02. Roboty ziemne. Wykopy otwarte pod przewody wodociągowe i kanalizacyjne. Wymagania i warunki techniczne wykonania. Wykonać próbę szczelności oraz płukanie i dezynfekcję sieci wodociągowej. Opracowanie: mgr inż. Piotr Steczyszyn

INFORMACJA DOTYCZĄCA BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA Zgodnie z Ustawą Prawo Budowlane art. 20 ust.1 podaje się się informację BiOZ, którą opracowano na podstawie Rozp. Min. Infrastruktury z 23.06.2003 r. (Dz.U. nr 120,poz.1126 Nazwa obiektu: Branża - roboty: Adres: Ujęcie studni głębinowych sanitarne ul. Sanitariuszek 70/72 w Łodzi Inwestor : Grupa Oczyszczalni w Łodzi Sp. z o.o. ul. Sanitariuszek 66 93-469 Łódź Informację sporządził: Piotr Steczyszyn... Łódź, luty 2010r.

CZEŚĆ OPISOWA 1) Zakres robót oraz kolejność realizacji poszczególnych obiektów Zakres i kolejność robót budowlanych obejmuje: - roboty przy usuwaniu, demontaż istniejących pomp głębinowych z istniejących ujęć pompowych, - roboty ziemne - montaż rurociągów PE wykopie, - montaż układu pompowego studni głębinowej, - montaż szafek sterujących, elektrycznych, - prowadzenie okablowania w korytach po obiekcie oczyszczalni enn, 2) Istniejące obiekty budowlane Na terenie objętym inwestycją znajdują się następujące obiekty budowlane: - istniejące budynki administracyjno-gospodarcze oczyszczalni, - istniejące zbiorniki, osadniki oczyszczalni, - urządzenia do oczyszczania ścieków, 3) Elementy zagospodarowania mogące stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi - zbiorniki oczyszczalni np. osadniki, - kanały technologiczne betonowy, - urządzenia mechaniczne które pracują w ruchu ciągłym, 4) Możliwe zagrożenia podczas realizacji robót budowlanych - prace przy robotach ziemnych i montażu rurociągów, - prace związane z przeprowadzeniem zasilania na terenie oczyszczalni i bliskości zbiorników, - praca podczas demontażu i montażu układu pompowego przy pomocy dźwigu 10t. 5) Instruktaż pracowników przed przystąpieniem do robót szczególnie niebezpiecznych Wszyscy nowozatrudnieni pracownicy powinni odbyć szkolenie wstępne (instruktaż ogólny), które obejmuje zapoznanie pracowników z podstawowymi przepisami bhp zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy i regulaminach pracy, zasadami bhp obowiązującymi w danym zakładzie pracy oraz zasadami udzielania pierwszej pomocy. Szkolenie wstępne na stanowisku pracy ( Instruktaż stanowiskowy ) powinien zapoznać pracowników z zagrożeniami występującymi na określonym stanowisku pracy, sposobami ochrony przed zagrożeniami, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tym stanowisku. Pracownicy przed przystąpieniem do pracy, powinni być zapoznani z ryzykiem zawodowym związanym z pracą na danym stanowisku pracy. Szkolenia okresowe w zakresie bhp dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, powinny być przeprowadzane w formie instruktażu nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach

pracy, na których występują szczególne zagrożenia dla zdrowia lub życia oraz zagrożenia wypadkowe nie rzadziej niż raz w roku. Na placu budowy powinny być udostępnione pracownikom do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące: - wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, - obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych, - postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi, - udzielania pierwszej pomocy. W/w instrukcje powinny określać czynności do wykonywania przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy, czynności do wykonywania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawują odpowiednio kierownik budowy (kierownik robót) oraz mistrz budowlany, stosownie do zakresu obowiązków. 6) Warunki bezpieczeństwa pracy przy montażu Wykopy wąskoprzestrzenne o ścianach pionowych i głębokościach większych niż 1,0 m niezależnie od rodzaju gruntu i nawodnienia posiadały pionowe ściany odeskowane i rozparte. Wymagane minimalne szerokości dna wykopów: - dla rur ø32 ~50 mm 0,5 0,6 m - dla rur ø63 ~ 90 0,6 0,7 m - dla rur ø 110 ~250 0,7 0,9 m Napotkane przewody podziemne krzyżujące się lub biegnące równolegle należy zabezpieczyć przed uszkodzeniem a w razie potrzeby podwieszone w sposób zapewniający ich eksploatację wykopy należy wyposażyć w przejścia dla pieszych, zabezpieczone barierkami o wysokości 1,0 m a w nocy oświetlony światłami ostrzegawczymi. Roboty wykonywać w oparciu o PN-68/B-06050 Roboty ziemne budowlane. Wymagania w zakresie wykonywania. Prace montażowe układu pompowego z zachowaniem przepisów BHP pracy w pobliżu dźwigu. Prace związanie z przyłączem enn oraz montaż szafek rozdzielczych, elektrycznych zachowaniem prepisów BHP. Środki organizacyjne: bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawowany przez kierownika budowy (kierownika robót), stosownie do zakresu obowiązków, prawidłowy podział pracy i rozplanowanie zadań, właściwe polecenia przełożonych, instrukcje posługiwania się czynnikiem materialnym, nie tolerowanie przez nadzór odstępstw od zasad bezpieczeństwa pracy, właściwe przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa pracy i ergonomii, nie dopuszczenie do pracy człowieka z przeciwwskazaniami lub bez badań lekarskich,