Raport z wiosennej edycji warsztatów samorządowych w 2012 roku

Projekt realizowany przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy. Raport z wiosennej edycji warsztatów samorządowych w 2012 roku Konrad Major Współpraca: Magdalena Zaborowska Warszawa, lipiec 2012 Koncepcję raportu opracowała Dorota Stempniak

2

SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PROJEKCIE... 5 1.1 WSTĘP... 5 1.2 CEL RAPORTU... 6 1.3 DOBÓR SZKÓŁ DO WARSZTATÓW... 6 1.4 OSOBY PROWADZĄCE... 9 1.5 UCZESTNICY WARSZTATÓW... 9 1.6 HARMONOGRAM WARSZTATÓW... 9 1.7 CELE WARSZTATÓW... 11 1.8 METODY PRACY... 12 1.9 MATERIAŁY POMOCNICZE... 12 1.10 ETAPY WARSZTATÓW... 12 ROZDZIAŁ 2. SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEBIEGU WARSZTATÓW... 14 2.1 WPROWADZENIE... 14 2.2 RANKING DZIELNIC... 14 2.3 KONKURS WIEDZY O SAMORZĄDZIE TERYTORIALNYM I MIEŚCIE STOŁECZNYM... 15 2.4 FORMY ANGAŻOWANIA SIĘ MIESZKAŃCÓW W DZIAŁANIA NA RZECZ SPOŁECZNOSCI LOKALNEJ... 15 2.5 PREZENTACJA NA TEMAT FUNKCJONOWANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO... 17 2.6 PREZENTACJA O WARSZAWIE... 17 2.7 SYMULACJA SESJI RADY MIASTA... 17 2.8 SPOTKANIE Z GOŚCIEM... 18 2.9 ZAKOŃCZENIE I EWALUACJA WARSZTATÓW... 21 ROZDZIAŁ 3. OPINIE UCZESTNIKÓW NA TEMAT PRZEPROWADZONYCH WARSZTATÓW... 22 3.1 SPOSÓB PROWADZENIA ZAJĘĆ PRZEZ TRENERÓW... 22 3.2 PRZYGOTOWANIE OSÓB PROWADZĄCYCH... 23 3.3 PRZYDATNOŚĆ OMAWIANYCH ZAGADNIEŃ W ŻYCIU CODZIENNYM... 24 3.4 PRZYDATNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH TEMATÓW... 24 3.5 ATRAKCYJNOŚĆ METOD PRACY WYKORZYSTYWANYCH W TRAKCIE WARSZTATÓW... 26 3.6 NAJATRAKCYJNIEJSZY ELEMENT WARSZTATU... 27 3.7 BRAKI WARSZTATU, PROPOZYCJE ZMIAN... 28 3.8 OGÓLNE WRAŻENIE I POZIOM ZADOWOLENIA Z WARSZTATÓW... 29 3.9 PODSUMOWANIE WYNIKÓW ANKIETY EWALUACYJNEJ DLA UCZNIÓW... 29 ROZDZIAŁ 4. OPINIE GRONA PEDAGOGICZNEGO... 31 ROZDZIAŁ 5. ANALIZA ANKIET DOTYCZACYCH ZAINTERESOWAŃ I POTRZEB MŁODYCH OSÓB... 34 5.1 FORMY SPĘDZANIA WOLNEGO CZASU... 34 5.2 MŁODZIEŻOWY SERWIS INFORMACYJNY... 37 5.3 MOŻLIWOŚĆ WSPÓŁDECYDOWANIA O NAJBLIŻSZYM OTOCZENIU... 38 3

5.4 PROBLEMY MŁODYCH OSÓB... 44 ROZDZIAŁ 6. PROMOCJA PROJEKTU... 47 6.1 BLOG PROJEKTU... 47 6.2 FACEBOOK... 47 ROZDZIAŁ 7. PODSUMOWANIE RAPORTU... 49 7.1 OPIS WARSZTATÓW... 49 7.2 EWALUACJA WARSZTATÓW... 49 7.3 PODSUMOWANIE WYNIKÓW ANKIETY DOTYCZĄCEJ ZAINTERESOWAŃ I POTRZEB MŁODYCH OSÓB... 50 7.4 UWAGI KOŃCOWE... 51 BIBLIOGRAFIA... 52 4

ROZDZIAŁ 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PROJEKCIE 1.1 WSTĘP Niniejszy raport stanowi podsumowanie wiosennej edycji warsztatów samorządowych prowadzonych w ramach realizowanego przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy projektu Nastolatek w samorządzie. Projekt skierowany jest do uczniów klas drugich warszawskich publicznych szkół ponadgimanzjalnych. W wiosennej edycji realizowany był od 27 marca do 6 czerwca 2012 roku. U podstaw projektu leży przeświadczenie, że idea samorządności we współczesnej Polsce jest niezwykle ważnym elementem przeobrażeń i modernizacji społeczeństwa. Duży udział obywateli w życiu społeczności lokalnej zwiększa ogólne zadowolenie z podejmowanych decyzji i staje się czynnikiem integrującym społeczność 1. Dodatkowo w świecie zmienności i niepewności, to często najbliższe otoczenie staje się opoką i podstawą kształtowania tożsamości i relacji z innymi 2. Zatem to, jak wygląda mała ojczyzna w głównej mierze decyduje o człowieku jego działaniach i wyborach 3. Projekt Nastolatek w samorządzie ma na celu edukację młodzieży do aktywnego kształtowania swojej społeczności lokalnej i działania na jej rzecz. By zaangażować młodych ludzi do wpływania na swoje najbliższe otoczenie wymagane jest odideologizowanie problemu aktywności młodzieży. Działania podejmowane dla, wobec i z młodzieżą powinny być (...) najpierw dogłębnie przemyślane i przedyskutowane z nią samą aby nie opierały się jedynie na wyobrażeniach i mitach. 4 Pełna inkluzja najmłodszych obywateli w procesy współdecydowania o kwestiach lokalnych powinna zatem wpisywać się w szerszy kontekst czasowy młodzież powinna mieć poczucie udziału w kształtowaniu długotrwałej polityki, a nie jedynie udziału w zadaniach doraźnych 5. Ponadto większe partnerstwo młodzieży i dorosłych przy podejmowaniu decyzji zwiększa zainteresowanie tych pierwszych udziałem w organach decyzyjnych 6. Warsztaty realizowane w ramach projektu mają na celu pomoc w zrozumieniu przez uczniów zasad i mechanizmów kształtujących samorząd lokalny oraz zaznajomienie ich z ideą społeczeństwa obywatelskiego. Starają się one przybliżyć młodzieży działanie Urzędu m.st. Warszawy, ułatwiają odnalezienie się w jego strukturze oraz pomagają zmniejszyć dystans między pracownikami instytucji a uczniami warszawskich szkół ponadginazjalnych. Warsztaty mają za zadanie uświadomić młodzieży ich własne możliwości angażowania się w sprawy najbliższego otoczenia oraz wywierania wpływu na sprawy lokalne. Uczniowie wyposażani są w wiedzę o działaniach samorządu terytorialnego, samorządu warszawskiego oraz m.st. Warszawy. Dyskutują o finansach stolicy, wcielają się w rolę radnych i szukają 1 K. Czerwińska, Open Metod of Co-ordination: a newavenue for enhancing young people s active citizenship?, w: D. Dolejsiova, M. Angel Garcia Lopez (red.), European Citizenship In The Process of Construction, Council of Europe Publishing, Paryż 2009, s. 138-148. 2 T. Szkudlarek, Miejsce, przemieszczenie, tożsamość, w: Magazyn Sztuki, 19, Szczecin 1998, s. 151-160. 3 Zob., Z. Melosik, T. Szkudlarek, Kultura, tożsamość i edukacja. Migotanie znaczeń., Oficyna wydawnicza Impuls, Kraków 1998, s. 44-71 4 Biała księga młodzieży polskiej. Dwie prawdy o aktywności, pod red. B. Fatygi, MEN, Warszawa 2005, s. 143. 5 Youth And The City, pod red. K. Alban, T. Geudensa, SALTO-YOUTH Inclusion Resource Centre, Bruksela 2008, s. 42. 6 Tamże, s. 43. 5

możliwości rozwiązania hipotetycznych problemów lokalnych. Młodzież zachęcana jest do wyrażania własnego zdania i zadawania pytań. Dzięki temu ma możliwość kształtowania przebiegu spotkań warsztatowych. Aktywne metody pracy ułatwiają zrozumienie leżących w zasięgu jej możliwości sposobów kształtowania swojego najbliższego otoczenia w szkole, w dzielnicy i w mieście. Projekt Nastolatek w samorządzie realizowany jest od 2002 roku. Od 2006 roku zajęcia warsztatowe prowadzone są przez studentów lub absolwentów warszawskich uczelni wyższych z kierunków takich jak socjologia, kulturoznawstwo, pedagogika, slawistyka, psychologia, politologia, filologia polska czy prawo. Zespół trenerski charakteryzuje zainteresowanie kwestiami społeczeństwa obywatelskiego i funkcjonowania samorządu terytorialnego. Trenerzy mają doświadczenie w działalności na rzecz społeczności lokalnych oraz posiadają umiejętność pracy z młodzieżą. Dzięki tym cechom możliwe jest zniesienie dystansu między prowadzącymi warsztat a jego uczestnikami. Podobnie jak raporty z poprzednich edycji, niniejszy raport obejmuje opis przebiegu bieżącej edycji projektu, szczegółowy opis warsztatu, analizę wyników ankiet ewaluacyjnych przeprowadzanych wśród uczestników zajęć, analizę wyników ankiet ewaluacyjnych przeprowadzanych wśród przedstawicieli grona pedagogicznego oraz rozdział poświęcony promocji projektu. Dodatkowo w raporcie znalazła się analiza wyników ankiety dotyczącej zainteresowań i potrzeb młodych ludzi w Warszawie. 1.2 CEL RAPORTU Powstanie raportu miało na celu: Opis projektu: zaprezentowanie metodologii pracy i treści warsztatowych, Opis przebiegu wiosennej edycji projektu, Podsumowanie wyników badania opinii uczniów i przedstawicieli grona pedagogicznego o projekcie, Podsumowanie wyników badania przeprowadzonego wśród uczestników warsztatów dotyczącego zainteresowań i potrzeb młodych osób, Opracowanie dalszych rekomendacji i wytycznych dotyczących rozwoju projektu. 1.3 DOBÓR SZKÓŁ DO WARSZTATÓW Do uczestnictwa w wiosennej edycji projektu Nastolatek w samorządzie w 2012 roku zaproszono wszystkie warszawskie szkoły ponadgimnazjalne spełniające następujące kryteria: publiczny typ placówki - publiczne licea ogólnokształcące, licea profilowane, technika oraz zasadnicze szkoły zawodowe. Z rekrutacji wyłączone zostały szkoły ogólnokształcące specjalne; jednostki kształcące dzieci i młodzież (wyłączone szkoły dla dorosłych); Do udziału w projekcie przystąpiły te szkoły, w których dyrekcja wyraziła chęć i zgodę na przeprowadzenie warsztatu. Rekrutacja szkół rozpoczęła się od telefonicznego powiadomienia wszystkich spełniających powyższe kryteria placówek 7 o rozpoczęciu kolejnej edycji warsztatów. Następnie za pomocą faksu lub poczty elektronicznej dyrektorom szkół wysłane zostało 7 Według stanu z 24 listopada 2011 roku, na terenie m.st. Warszawy znajdowało się 100 publicznych liceów ogólnokształcących oraz 15 liceów profilowanych dla młodzieży, 57 techników i 24 zasadnicze szkoły zawodowe. Dane udostępnione przez Biuro Edukacji m.st. Warszawy online: http://edukacja.warszawa.pl/plik.php?id=5503, data dostępu: 18.06.2012. 6

pisemne zaproszenie wraz z formularzem zgłoszeniowym, który należało odesłać do osoby koordynującej projekt. Każda szkoła mogła zgłosić tylko jedną klasę drugą, która nie brała udziału w poprzedniej edycji warsztatów. O udziale w projekcie decydowała kolejność zgłoszeń. Ostatecznie zgłosiły się 53 szkoły, z których ze względu na brak wolnych terminów zapisane zostały 52. Liczba przeprowadzonych warsztatów w wiosennej edycji 2012 (51 warsztatów) była nieco mniejsza niż liczba szkół zgłoszonych w poprzedniej edycji (62 warsztaty). Możliwość przeprowadzenia większej liczby warsztatów ograniczył rozkład świąt będących dniami wolnymi od pracy oraz matury, w czasie których szkoły nie angażują się w dodatkowe formy aktywności. Warsztaty odbyły się we wszystkich zapisanych szkołach oprócz XCVI Liceum Ogólnokształcącego im. Agnieszki Osieckiej, gdzie z przyczyn organizacyjnych niezależnych od trenerów warsztat nie mógł się odbyć. Tab.1. Lista zapisanych szkół w wiosennej edycji programu Nastolatek w samorządzie według dzielnic. LP Dzielnica Nazwa szkoły 1 Bemowo Zespół Szkół nr 47, LXXVIII Liceum Ogólnokształcące im. Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej 2 Białołęka CV Liceum Ogólnokształcące im. Zbigniewa Herberta 3 Bielany Zespół Szkół nr 18, Technikum Księgarskie im. Stefana Żeromskiego 4 Bielany Zespół Szkół nr 18, LII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Stanisława Reymonta 5 Bielany XXXIX Liceum Ogólnokształcące im. Lotnictwa Polskiego 6 Mokotów Zespół Szkół nr 59, CX Liceum Ogólnokształcące im. Roberta Schumana 7 Mokotów LXVIII Liceum Ogólnokształcące im. Tytusa Chałubińskiego 8 Mokotów Zespół Szkół Hotelarsko-Turystyczno-Gastronomicznych, Technikum Hotelarsko- Turystyczno-Gastronomiczne nr 21 9 Mokotów XLIV Liceum Ogólnokształcące im. Antoniego Dobiszewskiego 10 Ochota XXI Liceum Ogólnokształcące im. Hugona Kołłątaja 11 Ochota Zespół Szkół nr 4, Technikum nr 10 12 Ochota Zespół Szkół nr 26, LXIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944 13 Ochota Zespół Szkół nr 4, Liceum Profilowane nr 9 14 Ochota XLVIII Liceum Ogólnokształcące im. Edwarda Dembowskiego 15 Ochota Zespół Szkół nr 26, Technikum nr 24 16 Ochota VII Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego 17 Ochota 18 19 20 21 Praga Południe Praga Południe Praga Południe Praga Południe Zespół Szkół nr 26, XLI Liceum Profilowane z Oddziałami Integracyjnymi im. Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944 XCIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Zbigniewa Herberta XLVII Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego XXIII Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej - Curie IV Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza 7

LP Dzielnica Nazwa szkoły 22 23 24 25 26 27 28 Praga Południe Praga Południe Praga Południe Praga Południe Praga Południe Praga Północ Praga Północ LXXII Liceum Ogólnokształcące im. gen. Jakuba Jasińskiego Zespół Szkół nr 77, XXXV Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Bolesława Prusa Zespół Szkół Spożywczo-Gastronomicznych, Technikum Spożywczo- Gastronomiczne im. Jana Pawła II Zespół Szkół nr 37 im. Agnieszki Osieckiej, XCVI Liceum Ogólnokształcące im. Agnieszki Osieckiej Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich, Technikum Gastronomiczno- Hotelarskie nr 2 LXXVI Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Piłsudskiego Zespół Szkół nr 11 im. Władysława Grabskiego, Technikum nr 20 29 Rembertów LI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki 30 Śródmieście LXXXI Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Fredry 31 Śródmieście Zespół Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1, VI Liceum Profilowane 32 Śródmieście XXXVII Liceum Ogólnokształcące im. Jarosława Dąbrowskiego 33 Śródmieście 34 Śródmieście 35 Targówek Zespół Szkół Poligraficznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Technikum Poligraficzne Zespół Szkół Architektoniczno-Budowlanych i Licealnych im. Stanisława Noakowskiego, Technikum Architektoniczno-Budowlane im. Stanisława Noakowskiego XLVI Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Czarnieckiego 36 Ursus Zespół Szkół nr 42, Technikum nr 8 37 Ursus LVI Liceum Ogólnokształcące im. Leona Kruczkowskiego 38 Ursynów LXIII Liceum Ogólnokształcące im. Lajosa Kossutha 39 Ursynów 40 Włochy 41 Wola 42 Wola CIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Heleny Modrzejewskiej Zespół Szkół im. Bohaterów Narwiku, Technikum nr 9 Lotnicze im. Bohaterów Narwiku Zespół Szkół nr 7 im. Szczepana Bońkowskiego, CXXV Liceum Ogólnokształcące im. Waldemara Milewicza XL Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Żeromskiego 43 Wola XLV Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta 44 Wola Zespół Szkół nr 7 im. Szczepana Bońkowskiego, Technikum nr 3 im. Leona Krzywickiego 45 Wola III Liceum Ogólnokształcące im. Generała Sowińskiego 46 Wola LXXXVI Liceum Ogólnokształcące im. Batalionu "Zośka" 47 Wola Zespół Szkół Samochodowych i Licealnych nr 2, Technikum Samochodowe nr 2 im. Czesława Orłowskiego 48 Wola XII Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza 49 Wola Zespół Szkół Fototechnicznych, Technikum Fototechniczne 8

LP Dzielnica Nazwa szkoły 50 Wola XXIV Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida 51 Żoliborz 52 Żoliborz Zespół Szkół nr 31 im. Jana Kilińskiego, CXIV Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kilińskiego I Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Bolesława Limanowskiego 1.4 OSOBY PROWADZĄCE W wiosennej Nastolatka w samorządzie zespół trenerski składał się z trzech trenerek (studentki socjologii, absolwentki slawistyki oraz absolwentki orientalistyki) oraz jednego trenera (absolwenta socjologii). Czas prowadzenia warsztatów w szkołach poprzedzony był przygotowaniem merytorycznym zespołu. Na szkolenie składało się zaznajomienie z materiałami dotyczącymi funkcjonowania samorządu lokalnego i społeczeństwa obywatelskiego, zapoznanie z działalnością Urzędu m.st. Warszawy, ze szczególnym uwzględnieniem działań Centrum Komunikacji Społecznej. Trenerzy spotykali się z urzędnikami, przyglądali się obradom Rady Dzielnicy Śródmieście, Rady m.st Warszawy oraz Młodzieżowej Rady m.st. Warszawy. Okres przygotowawczy miał również na celu integrację trenerów i zapoznanie ich z metodami pracy na warsztatach. Przez cały czas trwania edycji projektu zespół trenerski poszerzał swoją wiedzę na temat specyfiki Warszawy i jej poszczególnych dzielnic, brał udział w konferencjach dotyczących kwestii istotnych z punktu widzenia prowadzonych warsztatów, a także śledził bieżące wiadomości miejskie w celu wykorzystania nowych informacji podczas zajęć. 1.5 UCZESTNICY WARSZTATÓW Ogółem w wiosennej edycji programu Nastolatek w samorządzie wzięło udział 1027 osób, w tym 492 dziewczęta i 535 chłopców. Wśród odwiedzonych szkół znalazły się 3 licea profilowane, 14 techników i 34 licea ogólnokształcące. W znakomitej większości przypadków w warsztatach udział brały uczennice i uczniowie klas drugich z danej szkoły. Wyjątek stanowiło jedno liceum ogólnokształcące, w którym do udziału w warsztacie wyznaczona została klasa pierwsza, oraz dwa technika, które zgłosiły klasę trzecią. W kilku placówkach, z przyczyn niezależnych od trenerów, w dniu warsztatu pracownicy szkoły decydowali się na wytypowanie innej klasy niż zgłoszona w formularzu. 1.6 HARMONOGRAM WARSZTATÓW Podczas wiosennej edycji projektu przeprowadzonych zostało 51 spotkań warsztatowych. Pierwsze z nich odbyło się 27 marca 2012 roku, ostatnie 6 czerwca 2012 roku. Warsztaty we wszystkich szkołach prowadzone były w godzinach 8:15 13:45 i trwały 6 godzin lekcyjnych. Dokładny terminarz zajęć w poszczególnych szkołach przedstawia poniższa tabela: Tab. 2. Terminarz spotkań warsztatowych. Termin LP warsztatów Nazwa szkoły 1 27 marca XXI Liceum Ogólnokształcące im. Hugona Kołłątaja 2 28 marca LI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki 9

LP Termin warsztatów 3 30 marca Nazwa szkoły XCIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Zbigniewa Herberta 4 30 marca Zespół Szkół nr 59, CX Liceum Ogólnokształcące im. Roberta Schumana 5 2 kwietnia LXVIII Liceum Ogólnokształcące im. Tytusa Chałubińskiego 6 2 kwietnia LXXXI Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Fredry 7 3 kwietnia Zespół Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1, VI Liceum Profilowane 8 3 kwietnia Zespół Szkół Hotelarsko-Turystyczno-Gastronomicznych, Technikum Hotelarsko-Turystyczno-Gastronomiczne nr 21 9 11 kwietnia Zespół Szkół nr 18, Technikum Księgarskie im. Stefana Żeromskiego 10 11 kwietnia XLVII Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego 11 13 kwietnia LXIII Liceum Ogólnokształcące im. Lajosa Kossutha 12 13 kwietnia 13 16 kwietnia Zespół Szkół nr 7 im. Szczepana Bońkowskiego, CXXV Liceum Ogólnokształcące im. Waldemara Milewicza Zespół Szkół nr 47, LXXVIII Liceum Ogólnokształcące im. Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej 14 17 kwietnia XXIII Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej - Curie 15 17kwietnia LXXVI Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Piłsudskiego 16 18 kwietnia IV Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza 17 18 kwietnia XL Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Żeromskiego 18 20 kwietnia LXXII Liceum Ogólnokształcące im. gen. Jakuba Jasińskiego 19 23 kwietnia XLV Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta 20 23 kwietnia 21 24 kwietnia 22 24 kwietnia XLVI Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Czarnieckiego Zespół Szkół nr 18, LII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Stanisława Reymonta Zespół Szkół nr 7 im. Szczepana Bońkowskiego, Technikum nr 3 im. Leona Krzywickiego 23 25 kwietnia III Liceum Ogólnokształcące im. Generała Sowińskiego 24 25 kwietnia XXXVII Liceum Ogólnokształcące im. Jarosława Dąbrowskiego 25 9 maja Zespół Szkół nr 4, Technikum nr 10 26 9 maja Zespół Szkół nr 42, Technikum nr 8 27 11 maja Zespół Szkół nr 26, LXIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944 28 11 maja Zespół Szkół nr 4, Liceum Profilowane nr 9 29 14 maja Zespół Szkół nr 77, XXXV Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Bolesława Prusa 30 14 maja XLIV Liceum Ogólnokształcące im. Antoniego Dobiszewskiego 31 15 maja XLVIII Liceum Ogólnokształcące im. Edwarda Dembowskiego 10

LP Termin warsztatów 32 16 maja Nazwa szkoły Zespół Szkół nr 31 im. Jana Kilińskiego, CXIV Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kilińskiego 33 16 maja Zespół Szkół nr 26, Technikum nr 24 34 18 maja XXXIX Liceum Ogólnokształcące im. Lotnictwa Polskiego 35 21 maja Zespół Szkół im. Bohaterów Narwiku, Technikum nr 9 Lotnicze im. Bohaterów Narwiku 36 21 maja VII Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego 37 22 maja 38 22 maja 39 23 maja Zespół Szkół Spożywczo-Gastronomicznych, Technikum Spożywczo- Gastronomiczne im. Jana Pawła II I Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Bolesława Limanowskiego Zespół Szkół nr 26, XLI Liceum Profilowane z Oddziałami Integracyjnymi im. Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944 40 25 maja LXXXVI Liceum Ogólnokształcące im. Batalionu "Zośka" 41 28 maja Zespół Szkół Samochodowych i Licealnych nr 2, Technikum Samochodowe nr 2 im. Czesława Orłowskiego 42 28 maja XII Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza 43 29 maja 44 29 maja Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich, Technikum Gastronomiczno- Hotelarskie nr 2 Zespół Szkół Poligraficznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Technikum Poligraficzne 45 30 maja CV Liceum Ogólnokształcące im. Zbigniewa Herberta 46 4 czerwca Zespół Szkół Fototechnicznych, Technikum Fototechniczne 47 4 czerwca XXIV Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida 48 5 czerwca CIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Heleny Modrzejewskiej 49 5 czerwca LVI Liceum Ogólnokształcące im. Leona Kruczkowskiego 50 6 czerwca Zespół Szkół nr 11 im. Władysława Grabskiego, Technikum nr 20 51 6 czerwca Zespół Szkół Architektoniczno-Budowlanych i Licealnych im. Stanisława Noakowskiego, Technikum Architektoniczno-Budowlane im. Stanisława Noakowskiego 1.7 CELE WARSZTATÓW Celami warsztatów, podobnie jak w poprzednich edycjach, były: Popularyzacja wiedzy o samorządzie terytorialnym, Szerzenie idei społeczeństwa obywatelskiego, Zachęcanie uczniów do społecznej aktywności, Tworzenie płaszczyzny dialogu między młodymi ludźmi a pracownikami Urzędu m.st. Warszawy. 11

1.8 METODY PRACY Zajęcia prowadzone były aktywnymi metodami kształcenia, przy wykorzystaniu zróżnicowanych form pracy. Znalazły się wśród nich m.in. burza mózgów, dyskusja, odgrywanie ról, praca grupowa. Warsztat wzbogacony był również różnorodnymi materiałami wizualnymi i tekstowymi, które dodatkowo motywowały młodzież do czynnego udziału. W znacznej części zajęć praca odbywała się w grupach (w zależności od liczebności klasy składały się one z 3 do 6 osób). Zastosowane formy i metody pracy zachęcały uczniów do wyrażania własnego zdania i dzielenia się swoimi przemyśleniami z trenerami i resztą klasy. Dodatkowym elementem motywującym do pracy były nagrody w konkursie odbywającym się w trakcie trwania warsztatu ( Spacerowniki Warszawskie część pierwsza lub druga przewodniki po Warszawie nieznanej). Ważną część warsztatów stanowiło spotkanie z gościem, kiedy to młodzież miała szansę skonfrontować swoje opinie z opiniami miejskimi ekspertów. Dodatkową stosowaną przez trenerów techniką pracy były energizery krótkie ruchowe zabawy integracyjne stosowane jako przerywnik w celu aktywizacji, podniesienia nastroju i energii grupy oraz odprężenia. Na jakość warsztatów istotny wpływ miało zaangażowanie uczestników. Często odpowiedź na pojawiające się pytania była udzielana nie przez samych trenerów, ale również inne osoby w klasie. Budowało to poczucie współdecydowania uczestników o kształcie warsztatów i pozytywnie wpływało na dynamikę grupy. W niektórych przypadkach, szczególnie interesującym daną klasę kwestiom trenerzy starali się poświęcać więcej uwagi, niż przewidywał to wstępny plan warsztatów. Sprawiło to, że każde spotkanie było nieco inne. 1.9 MATERIAŁY POMOCNICZE Warsztaty wzbogacone były różnorodnymi materiałami edukacyjnymi. Wszystkie osoby w klasie otrzymywały od trenerów: Długopisy z adresem strony internetowej Urzędu m.st. Warszawy, Publikację Działaj! Przewodnik obywatela, która umożliwia uczniom pogłębienie wiedzy na temat społeczeństwa obywatelskiego, wolontariatu, samorządu terytorialnego, systemu prawa i administracji publicznej oraz programów edukacyjnych finansowanych przez Unię Europejską. Młodzież mogła korzystać z przewodnika w trakcie warsztatów jako pomocy przy wykonywaniu zadań oraz źródła wiedzy przydatnej podczas odpowiedzi na pytania konkursowe. Broszury Budżet m.st. Warszawy 2012 w pigułce wydane przez Prezydenta m.st. Warszawy, zawierające informacje o głównych liczbach ujętych w budżecie Warszawy na 2012 rok, a także przydatne dane statystyczne. Ponadto goście warsztatu często wręczali uczniom materiały informacyjne dotyczące ich pracy. Niekiedy uczestnicy otrzymywali również drobne upominki (np. magnesy na lodówkę, smycze, przewodnik po Ochocie pt. Ochotnicy na spacer ). 1.10 ETAPY WARSZTATÓW Spotkania warsztatowe obejmowały kilka bloków tematycznych i zostały podzielone na następujące etapy: Wprowadzenie, ankieta dotycząca zainteresowań i potrzeb młodych osób, przedstawienie celów i etapów warsztatów, ustalenie kontraktu grupowego, Ranking dzielnic: debata o życiu w aglomeracji warszawskiej, 12

Prezentacja Działanie na rzecz lokalnej społeczności : interaktywna forma zapoznania młodzieży z możliwościami aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym, Prezentacja na temat funkcjonowania samorządu terytorialnego, Przedstawienie specyfiki m.st. Warszawy, Symulacja sesji Rady Miasta, Spotkanie z gościem osobą lub osobami reprezentującymi Urząd m.st. Warszawy, Podsumowanie i ewaluacja zajęć. Zazwyczaj po każdej części warsztatu następowała krótka przerwa. Szczegółowy opis poszczególnych etapów znajduje się w następnym rozdziale niniejszego raportu. 13

ROZDZIAŁ 2. SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEBIEGU WARSZTATÓW Na spotkanie warsztatowe składało się 8 etapów. Realizowane były one w zdecydowanej większości szkół w zaprezentowanej w dalszej części rozdziału kolejności. Przy każdym z etapów starano się wykorzystać możliwie różnorodne metody pracy i aktywizacji uczestników. Dodatkowo przez większość czasu trwania warsztatu przeprowadzany był konkurs, którego wyniki ogłaszano na zakończenie zajęć. Zależnie od dynamiki grupy i atmosfery w klasie trenerzy decydowali się niekiedy na przeprowadzenie dodatkowo gier ruchowych, tzw. energizerów. 2.1 WPROWADZENIE Na początku warsztatów następowało przedstawienie się trenerów i przekazanie kilku podstawowych informacji o projekcie Nastolatek w samorządzie. Następnie uczniowie proszeni byli o wypełnienie kwestionariusza ankiety dotyczącej zainteresowań i potrzeb młodych osób, po czym proszono osoby w klasie o wpisanie swojego imienia na specjalnym identyfikatorze wręczanym przez trenerów. Zazwyczaj następowało po tym przeorganizowanie układu sali tak, by można było utworzyć na jej środku duży krąg z krzeseł. Pomagało to zmniejszyć typowy dla sytuacji szkolnej dystans między prowadzącymi a uczestnikami, oraz ułatwiało komunikację każdy mógł widząc wszystkich pozostałych uczestników zwracać się bezpośrednio do nich. Po przeorganizowaniu przestrzeni następowało omówienie celów warsztatu, jego etapów, oraz wspólne ustalenie zasad obowiązujących podczas trwania zajęć, czyli tzw. kontraktu grupowego. 2.2 RANKING DZIELNIC Po wprowadzeniu następowało płynne przejście do kolejnego etapu Rankingu dzielnic. Ćwiczenie to miało na celu wyłonienie najbardziej i najmniej atrakcyjnej dzielnicy Warszawy według subiektywnych opinii osób w klasie. Stanowiło ono przyczynek do szerszej dyskusji na temat życia w mieście a także umożliwiało wszystkim uczestnikom wypowiedzenie się. Miało to istotny wpływ na dalszą ich aktywizację i pozwalało trenerom zaznajomić się z dynamiką grupy. W centralnym punkcie sali, w środku utworzonego kręgu z krzeseł, trenerzy kładli plan Warszawy z zaznaczonym podziałem na dzielnice. Następnie wręczali każdej osobie dwie kartki zieloną i czerwoną. Na zielonej kartce należało wpisać dzielnicę lub gminę w przypadku osoby spoza Warszawy, w której dana osoba mieszka, a pod spodem dzielnicę, w której chciałaby zamieszkać wraz z trzema krótkimi argumentami za takim wyborem. Analogiczne postępowanie miało miejsce w przypadku kartki czerwonej, z ta różnicą, że osoba podawała dzielnicę, w której nie chciałaby mieszkać. Uczniowie proszeni byli o wypełnianie kartek indywidualnie. W celu skupienia uwagi grupy, trenerzy zaznajamiali uczniów z kilkoma ciekawostkami dotyczącymi dzielnic w Warszawie, a następnie wyznaczali pierwszą osobę do odczytania zapisanych na kartce informacji, wręczając jej kulkę z papieru. Po wykonaniu polecenia dana osoba odrzucała kulkę do innej osoby, udzielając jej tym samym głosu, a sama kładła kartki na planie miasta, w miejscu odpowiednich dzielnic. W tej części ćwiczenia uczniowie proszeni byli o nie komentowanie wypowiedzi innych. Gdy wszyscy uczniowie przedstawili wybrane przez siebie dzielnice, następowało podsumowanie i omówienie rankingu. W tej części trenerzy zachęcali uczniów do zabierania 14

głosu w dyskusji i zadawali dodatkowe pytania. Szczególna uwaga była zwracana na stereotypowe wypowiedzi o niektórych dzielnicach. Poglądy te grupa trenerska starała się konfrontować z innymi opiniami dotyczącymi danej kwestii. Umożliwiało to stworzenie przestrzeni, gdzie młodzież faktycznie miała szansę opowiedzieć o tym, co jest dla niej problematyczne i co jej się podoba. Najczęściej poruszanymi tematami były: komunikacja miejska, bezpieczeństwo, tereny zielone, kultura i rozrywka, ścieżki rowerowe. 2.3 KONKURS WIEDZY O SAMORZĄDZIE TERYTORIALNYM I MIEŚCIE STOŁECZNYM Po przerwie trenerzy prosili klasę o podzielenie się na możliwie równoliczne grupy (w zależności od liczby osób obecnych na warsztacie drużyn było od 3 do 6 i każda miała od 3 do 6 członków). Celem podziału było stworzenie zespołów, w których uczniowie pozostali przez cały warsztat rozwiązywali zadania i brali udział w konkursie wiedzy samorządowej. Wygraną stanowiły książki pt. Spacerownik warszawski (część pierwsza lub druga do wyboru), której egzemplarz otrzymywała każda osoba w zwycięskiej grupie. Konkurs polegał na zdobywaniu przez drużyny punktów, które można było uzyskać odpowiadając na pytania konkursowe i wykonując zadania zlecane przez trenerów w czasie trwania prezentacji. W konkursie wszystkie drużyny miały równe szanse liczyła się prawidłowa odpowiedź zapisana na kartce, a nie najkrótszy czas odpowiedzi. Ogłoszenie wyników następowało na zakończenie warsztatów. Konkurs miał na celu zmotywowanie uczniów do aktywnego udziału w zajęciach i wzmocnienie uwagi podczas prezentacji. Młodzież dostawała możliwość wykorzystania wcześniej zdobytej wiedzy, a także mogła sprawdzić swoją znajomość miasta, historii, polityki i życia codziennego. 2.4 FORMY ANGAŻOWANIA SIĘ MIESZKAŃCÓW W DZIAŁANIA NA RZECZ SPOŁECZNOSCI LOKALNEJ Kolejny etap warsztatów miał na celu sprawdzenie wiedzy uczniów na temat aktywności w swoim najbliższym otoczeniu oraz zaznajomienie ich z możliwościami wpływu na jego kształt. Uczestnicy zapoznawani byli m.in. z koncepcją społeczeństwa obywatelskiego, działalnością trzeciego sektora i ideą wolontariatu. Etap ten miał charakter prezentacji połączonej z pracą uczniów w grupach. Pierwsze ćwiczenie w tym bloku tematycznym dotyczyło rozwiązywania lokalnych problemów. Na wstępie każda drużyna losowała opis problemu, który może dotyczyć kwestii bezpieczeństwa, rozrywki lub ładu przestrzennego. Pracując grupowo uczniowie starali się zaproponować własne rozwiązanie opracować strategię działania, zidentyfikować instytucje, które mogą pomóc, zastanowić się, jakie środki materialne i pozamaterialne są 15

potrzebne. Wyniki pracy przedstawiane były na forum klasy, a trenerzy dokonywali omówienia propozycji i uzupełniali je informacjami m.in. o dyżurach radnych, Młodzieżowych Radach Dzielnicy i Młodzieżowej Radzie m.st Warszawy, samorządzie uczniowskim oraz o możliwości współpracy z organizacjami pozarządowymi i prywatnymi firmami. Kolejnym punktem etapu było zadanie, w którym każda grupa dostała kopertę, w której na kartkach wypisanych było pięć form instytucjonalnych możliwości wpływu na otoczenie (referenda lokalne, konsultacje społeczne, wybory samorządowe, projekty obywatelskie, zgromadzenia publiczne) oraz definicje każdego z tych terminów. Zadaniem uczniów było odpowiednie przypasowanie charakterystyki do nazwy. W zależności od liczby prawidłowych dopasowań, każda grupa mogła w zadaniu tym zdobyć od 0 do 5 punktów. Następnie w dalszej części prezentacji trenerzy omawiali z uczniami pojęcie społeczeństwa obywatelskiego i dyskutowali nad jego stanem w Polsce. Następnie zapoznawano młodzież z koncepcją podziału na trzy sektory. W tej edycji warsztatów pojawiło się nowe ćwiczenie obrazujące zakres współpracy organizacji pozarządowych z instytucjami publicznymi i prywatnymi firmami. Prowadzący kładli na podłodze duże kartki z nazwami trzech sektorów w trzech miejscach wewnątrz kręgu. Uczniowie losowali karteczki z przykładami nazw instytucji, organizacji pozarządowych i firm. Ich zadaniem było, stając w kręgu, przyporządkowanie nazw do odpowiedniego sektora działalności. Następnie prowadzący przekazywali pierwszej osobie kłębek sznurka i prosili o odczytanie nazwy instytucji. Po odczytaniu nazwy uczeń Zdjęcie 1. Młodzież z XL Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Żeromskiego wykonująca ćwiczenie 3 sektory. odrzucał kłębek do kolejnej osoby, przekazując jej w ten sposób głos. Uczniowie przerzucali do siebie sznurek trzymając jego część tak, aby utworzyła się między nimi sieć. Gdy wszyscy uczniowie połączeni byli sznurkiem i wypowiedzieli swoje nazwy, prowadzący prosili jednego ucznia o wybranie trzech połączonych ze sobą organizacji. Pytali osoby w klasie o ich pomysły na to, jak dane instytucje/organizacje/firmy mogą ze sobą współpracować. Prowadzący podsumowywali ćwiczenie wskazując, że mogą być różne powiązania między i wewnątrz sektorowe. Część prezentacji dotyczącą organizacji pozarządowych wieńczył slajd, przy którym młodzież wspólnie z trenerami zastanawiała się nad różnymi aspektami wolontariatu. Została ukazana jego różnorodność, opisane były podstawy prawne i następowała dyskusja nad jego pozytywnymi i negatywnymi implikacjami. Wszystkie informacje wsparte były konkretnymi przykładami i doświadczeniami trenerów. 16

2.5 PREZENTACJA NA TEMAT FUNKCJONOWANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Celem kolejnej części warsztatów było przybliżenie uczniom zasad funkcjonowania samorządu terytorialnego. Etap ten miał formę wykładu połączonego z prezentacją multimedialną. Omawiane zagadnienia dotyczyły m.in. idei samorządu lokalnego i jego cech, historii podziału administracyjnego kraju, rozróżnieniu administracji rządowej od samorządowej, sposobu wybierania władz lokalnych. Prezentację wieńczyło zadanie o nazwie wirtualny spacer. Każda grupa otrzymywała zestaw dwunastu ilustracji obrazujących zadania, za których realizację odpowiedzialne są samorządy terytorialne. Uczniowie mieli za zadanie poprawnie nazwać konkretne obowiązki, a za każde trafne przypasowanie otrzymywali 1 punkt w konkursie. Po zakończeniu trenerzy zbierali karty pracy i podsumowywali całość, wyjaśniając wątpliwości i tłumacząc podział zadań między jednostki samorządu. 2.6 PREZENTACJA O WARSZAWIE Kolejny etap warsztatów miał na celu zaznajomienie młodzieży ze specyfiką ustroju m.st. Warszawy i najważniejszymi informacjami dotyczącymi funkcjonowania samorządu warszawskiego. W pierwszej kolejności została im zaprezentowana dwuszczeblowość administracji poziom miejski i dzielnicowy. Następnie każda grupa dostawała zestaw obrazków oraz kartek z wypisanymi kompetencjami i zadaniami Rady m.st. Warszawy oraz Prezydenta m.st. Warszawy. Zadaniem uczniów było przyporządkowanie tekstów i obrazków do odpowiednich organów administracji. Po skończonym zadaniu trenerzy podsumowywali zadanie i za każde odpowiednie dopasowanie przyznawali grupom 1 punkt. Dalsza część prezentacji dotyczyła budżetu miasta. Trenerzy wspólnie z uczestnikami analizowali budżet m.st. Warszawy. W omówieniu finansów pomagała uczniom broszura Budżet m.st. Warszawy 2012 w pigułce, którą otrzymali w tej części warsztatów. Następnie młodzież została zaznajomiona z serwisem internetowym m.st. Warszawy, Biuletynem Informacji Publicznej oraz funkcjonowaniem Wydziałów Obsługi Mieszkańców. 2.7 SYMULACJA SESJI RADY MIASTA Kolejnym etapem warsztatów była symulacja sesji rady miasta będąca grą w odgrywanie ról. W tej części zajęć w największym stopniu głos został oddany młodzieży. Wcielając się w rolę radnych i przedstawicieli różnych grup interesu, uczniowie uczyli się uczestnictwa w debatach publicznych, byli zachęcani do refleksji na temat podejmowania decyzji na poziomie miasta i kultury dyskursu. Podczas symulowanej sesji Rady Miasta rozpatrywany był 17

następujący wniosek: WNIOSEK MIŁOŚNIKÓW ROWERÓW Planujemy przejazd rowerowy w dniach 11-12 czerwca (sobota niedziela) centralnymi ulicami Warszawy (ul. Nowy Świat, ul. Krakowskie Przedmieście, Al. Solidarności, Al. Jana Pawła II, Al. Jerozolimskie). Chcemy promować jazdę na rowerach, na rolkach i deskorolkach jako alternatywne środki transportu po mieście oraz zdrowy styl życia. Chcemy zwrócić uwagę władz i mieszkańców na rosnącą liczbę rowerzystów, na małą liczbę ścieżek rowerowych i innych udogodnień dla cyklistów. Spośród osób w klasie, w zależności od liczby uczestników warsztatów, wybieranych było od 2 do 5 radnych. Na czele gremium stawał przewodniczący rady, którego celem było pilnowanie porządku obrad, udzielanie głosu, podsumowywanie wypowiedzi. Pozostali uczniowie w wyniku losowania dzielili się na grupy reprezentujące różne stanowiska zwolenników lub przeciwników rozpatrywanego wniosku. Znajdowali się pośród nich członkowie organizacji pozarządowej, reprezentanci taksówkarzy, studentów, sklepikarzy, osób korzystających z komunikacji miejskiej i kierowców. Zadaniem uczniów było wypracowanie stanowiska zadowalającego możliwie największe grono osób. Zadanie miało na celu ukazanie zasad podejmowania decyzji przez Radę oraz częste trudności pogodzenia interesów różnych grup społecznych. Młodzież w trakcie ćwiczenia uczyła się debatować i podejmować trudne decyzje w grupie oraz poznawała kulturę wystąpień publicznych. 2.8 SPOTKANIE Z GOŚCIEM Przedostatnim etapem warsztatów było spotkanie z przedstawicielem administracji samorządowej. Trwało ono ok. 40 minut i miało na celu zapoznanie uczniów ze specyfiką pracy urzędnika oraz zmniejszenie dystansu między młodzieżą a przedstawicielami Urzędu m.st. Warszawy. Zapraszani goście opowiadali młodzieży o zadaniach i projektach jednostki, w której pracują. W tegorocznej edycji często wręczali oni młodzieży dodatkowe materiały informacyjne broszury, ulotki, książki itp., a niektórzy również przygotowywali drobne upominki promujące miasto lub dzielnicę (smycze na klucze, magnesy na lodówkę itp.). Zapraszani goście mieli dowolność wyboru formy spotkania z uczniami. Część zapraszanych osób decydowała się na prezentację multimedialną, inni preferowali metodę warsztatową, którą wzbogacali dodatkowymi quizami i formami aktywności. Najczęstszą formą tego etapu warsztatu był krótki wykład gościa, po którym młodzież miała szansę zadać pytania. W wielu przypadkach prowadziło to do ciekawych dyskusji tematy, które szczególnie zainteresowały młodzież. W tegorocznej wiosennej edycji projektu wzięło udział 30 gości z 15 Biur Urzędu m.st. Warszawy, 7 gości z 6 Urzędów Dzielnic, oraz trzech zastępców Prezydenta m.st. Warszawy. Poniżej przedstawiony jest harmonogram spotkań z gośćmi. 18

Tab. 3. Osoby, które spotkały się z młodzieżą podczas wiosennego cyklu warsztatów w 2012 roku. Komórka Termin Zaproszona organizacyjna warsztatów osoba Urzędu m.st. Szkoła Warszawy 27 marca Joanna Olbryś Punkt informacyjny EUROPE XXI Liceum Ogólnokształcące im. Hugona Kołłątaja 28 marca Mateusz Kołodziejski DIRECT Punkt informacyjny EUROPE DIRECT LI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki 30 marca brak gościa - XCIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Zbigniewa Herberta 30 marca brak gościa - Zespół Szkół nr 59, CX Liceum Ogólnokształcące im. Roberta Schumana 2 kwietnia 2 kwietnia 3 kwietnia 3 kwietnia 11 kwietnia 11 kwietnia 13 kwietnia 13 kwietnia Karolina Rykała, Piotr Szepietowski Wojciech Bartelski Sławomir Paszkiet Karolina Rykała, Piotr Kaczyński Kacper Pietrusiński Jarosław Koszewski Włodzimierz Paszyński Piotr Kaczyński, Piotr Szepietowski Biuro Rozwoju Miasta Burmistrz Dzielnicy Śródmieście Biuro Rady m.st. Warszawy Biuro Rozwoju Miasta Zastępca Burmistrza Dzielnicy Bielany Centrum Komunikacji Społecznej Zastępca Prezydenta m.st. Warszawy Biuro Rozwoju Miasta 16 kwietnia brak gościa - 17 kwietnia 17kwietnia 18 kwietnia Jarosław Koszewski Kamila Karpińska, Zuzanna Topiłko Justyna Tymicka 18 kwietnia Martyna Leciak 20 kwietnia 23 kwietnia 23 kwietnia 24 kwietnia 24 kwietnia Marcin Wróblewski Anna Jawoszek, Antoni Morawski Andrzej Hagmajer Tomasz Gamdzyk Agnieszka Kanabus Centrum Komunikacji Społecznej Centrum Komunikacji Społecznej Centrum Komunikacji Społecznej Centrum Komunikacji Społecznej Biuro Infrastruktury Centrum Komunikacji Społecznej Biuro Kultury Biuro Architektury Biuro Sportu LXVIII Liceum Ogólnokształcące im. Tytusa Chałubińskiego LXXXI Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Fredry Zespół Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1, VI Liceum Profilowane Zespół Szkół Hotelarsko-Turystyczno-Gastronomicznych, Technikum Hotelarsko- Turystyczno-Gastronomiczne nr 21 Zespół Szkół nr 18, Technikum Księgarskie im. Stefana Żeromskiego XLVII Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego LXIII Liceum Ogólnokształcące im. Lajosa Kossutha Zespół Szkół nr 7 im. Szczepana Bońkowskiego, CXXV Liceum Ogólnokształcące im. Waldemara Milewicza Zespół Szkół nr 47, LXXVIII Liceum Ogólnokształcące im. Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej XXIII Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej - Curie LXXVI Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Piłsudskiego IV Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza XL Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Żeromskiego LXXII Liceum Ogólnokształcące im. gen. Jakuba Jasińskiego XLV Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta XLVI Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Czarnieckiego Zespół Szkół nr 18, LII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Stanisława Reymonta Zespół Szkół nr 7 im. Szczepana Bońkowskiego, Technikum nr 3 im. Leona Krzywickiego 19

Termin warsztatów 25 kwietnia Zaproszona osoba Anna Malinowska Komórka organizacyjna Urzędu m.st. Warszawy Centrum Komunikacji Społecznej Szkoła III Liceum Ogólnokształcące im. Generała Sowińskiego 25 kwietnia 9 maja 9 maja Wojciech Bartelski Mateusz Kołodziejski Jarosław Koszewski Burmistrz Dzielnicy Śródmieście Punkt informacyjny EUROPE DIRECT Centrum Komunikacji Społecznej 11 maja brak gościa - 11 maja Jakub Turek 14 maja 14 maja 15 maja 16 maja Mateusz Kołodziejski Elżbieta Piechowiak- Modrzejewska Maurycy Wojciech Komorowski Małgorzata Borowicz 16 maja Marcin Sobocki 18 maja 21 maja 21 maja Piotr Napłoszek Mateusz Kołodziejski Jacek Wojciechowicz, Jolanta Pawelczyk 22 maja Robert Kempa 22 maja 23 maja 25 maja 28 maja Maria Dydek, Anna Zasadzińska Katarzyna Duniec Małgorzata Borowicz Mateusz Kołodziejski Biuro Koordynacji Inwestycji i Remontów w Pasie Drogowym Punkt informacyjny EUROPE DIRECT Biuro Polityki Społecznej Burmistrz Dzielnicy Ochota Biuro Obsługi Inwestorów Biuro Polityki Społecznej Gabinet Prezydenta Punkt informacyjny EUROPE DIRECT Zastępca Prezydenta m.st. Warszawy, Biuro Polityki Społecznej Zastępca Burmistrza Dzielnicy Paraga Południe Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Biuro Polityki Społecznej Biuro Obsługi Inwestorów Punkt informacyjny EUROPE DIRECT XXXVII Liceum Ogólnokształcące im. Jarosława Dąbrowskiego Zespół Szkół nr 4, Technikum nr 10 Zespół Szkół nr 42, Technikum nr 8 Zespół Szkół nr 26, LXIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944 Zespół Szkół nr 4, Liceum Profilowane nr 9 Zespół Szkół nr 77, XXXV Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Bolesława Prusa XLIV Liceum Ogólnokształcące im. Antoniego Dobiszewskiego XLVIII Liceum Ogólnokształcące im. Edwarda Dembowskiego Zespół Szkół nr 31 im. Jana Kilińskiego, CXIV Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kilińskiego Zespół Szkół nr 26, Technikum nr 24 XXXIX Liceum Ogólnokształcące im. Lotnictwa Polskiego Zespół Szkół im. Bohaterów Narwiku, Technikum nr 9 Lotnicze im. Bohaterów Narwiku VII Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego Zespół Szkół Spożywczo-Gastronomicznych, Technikum Spożywczo- Gastronomiczne im. Jana Pawła II I Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Bolesława Limanowskiego Zespół Szkół nr 26, XLI Liceum Profilowane z Oddziałami Integracyjnymi im. Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944 LXXXVI Liceum Ogólnokształcące im. Batalionu "Zośka" Zespół Szkół Samochodowych i Licealnych nr 2, Technikum Samochodowe nr 2 im. Czesława Orłowskiego 20

Termin warsztatów 28 maja 29 maja 29 maja 30 maja 4 czerwca 4 czerwca 5 czerwca 5 czerwca 6 czerwca 6 czerwca Zaproszona osoba Maria Dydek, Anna Zasadzińska Mateusz Kołodziejski Urszula Majewska Roman Stachurski Łukasz Pawłowski Michał Olszewski Witold Kołodziejski Mateusz Kołodziejski Wojciech Pawłowski Tomasz Starzyk, Jacek Majchrowski Komórka organizacyjna Urzędu m.st. Warszawy Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Punkt informacyjny EUROPE DIRECT Rzecznik Prasowy Dzielnicy Śródmieście Naczelnik Wydziału Sportu i Rekreacji dla Dzielnicy Białołęka Zastępca Dyrektora Centrum Komunikacji Społecznej Zastępca Prezydenta m.st.warszawy Zastępca Burmistrza Dzielnicy Ursynów Punkt informacyjny EUROPE DIRECT Biuro Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Biuro Geodezji i Katastru Szkoła XII Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich, Technikum Gastronomiczno-Hotelarskie nr 2 Zespół Szkół Poligraficznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Technikum Poligraficzne CV Liceum Ogólnokształcące im. Zbigniewa Herberta Zespół Szkół Fototechnicznych, Technikum Fototechniczne XXIV Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida CIX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Heleny Modrzejewskiej LVI Liceum Ogólnokształcące im. Leona Kruczkowskiego Zespół Szkół nr 11 im. Władysława Grabskiego, Technikum nr 20 Zespół Szkół Architektoniczno-Budowlanych i Licealnych im. Stanisława Noakowskiego, Technikum Architektoniczno-Budowlane im. Stanisława Noakowskiego 2.9 ZAKOŃCZENIE I EWALUACJA WARSZTATÓW Ostatnim etapem warsztatów było podsumowanie i ewaluacja zajęć. Po spotkaniu z gościem klasa proszona była o ustawienie ławek i krzeseł w sposób, w jakim znajdowały się przed zajęciami. Prowadzący podsumowywali warsztaty, a następnie uczniowie otrzymywali kwestionariusz oceny warsztatów. Proszeni byli w nim o ocenę przygotowania każdego z trenerów, wskazanie treści, które uznali za najbardziej przydatne, a które najmniej. Młodzież mogła wyrazić swoją opinię na temat elementów, które najbardziej podobały im się na warsztacie i na temat elementów, których zabrakło. Wyniki ewaluacji przeprowadzonej wśród uczniów omówione są w rozdziale 3 niniejszego raportu. Na sam koniec ogłaszane były wyniki konkursu i następowało wręczenie nagród zwycięskiej drużynie. Jako nagrody pocieszenia, osoby zainteresowane otrzymywały od trenerów broszurę Ekosztuczki lub Ekosztuczki w ogrodzie. 21

ROZDZIAŁ 3. OPINIE UCZESTNIKÓW NA TEMAT PRZEPROWADZONYCH WARSZTATÓW Na zakończenie każdych zajęć, uczniowie proszeni byli o ocenę warsztatów. Za pomocą ankiety ewaluacyjnej mieli możliwość wyrażenia swojej opinii na temat sposobu prowadzenia warsztatów, pracy trenerów, omawianych tematów oraz atrakcyjności poszczególnych elementów zajęć. Kwestionariusz umożliwiał młodzieży wskazanie elementów warsztatu, które im się szczególnie podobały, a także zachęcał do dzielenia się własnymi pomysłami na uatrakcyjnienie dotychczas stosowanej formy zdobywania wiedzy. W wiosennej edycji projektu w 2012 roku ankietę ewaluacyjną wypełniło 986 uczniów. Wśród respondentów 51% stanowiły dziewczęta, a 49% chłopcy. 65% uczniów jako miejsce zamieszkania wskazało Warszawę. Pozostałą część (35%) stanowiła młodzież spoza stolicy. Wyniki ankiety stanowiły podstawowe źródło wiedzy na temat atrakcyjności warsztatów dla młodzieży. Zebrane w ten sposób informacje służyły zespołowi realizującemu projekt do weryfikacji formy i treści zajęć. Pozwalały ocenić, na ile oba te komponenty były adekwatne do potrzeb grupy docelowej projektu i w jakim stopniu spełniały wytyczone cele. Wskazane sugestie pomagały formułować rekomendacje i wskazywały kierunek rozwoju. Co więcej, dzięki informacji zwrotnej na temat prowadzenia zajęć, trenerzy mieli możliwość w czasie trwania projektu na bieżąco weryfikować swój warsztat pracy. Ocenie podlegały następujące elementy warsztatów: 1. sposób prowadzenia zajęć; 2. przygotowanie osób prowadzących; 3. przydatność omawianych zagadnień w życiu codziennym; 4. atrakcyjność metod pracy wykorzystywanych w trakcie warsztatów; 5. poziom zadowolenia z warsztatów. Dodatkowo istniała również możliwość podzielenia się indywidualnymi sugestiami i propozycjami ulepszenia warsztatów. Każde z wymienionych zagadnień omówione zostało poniżej. 3.1 SPOSÓB PROWADZENIA ZAJĘĆ PRZEZ TRENERÓW W pierwszej części ankiety uczniowie proszeni byli o wyrażenie opinii na temat sposobu prowadzenia zajęć przez trenerów. Ocena miała uwzględnić takie elementy pracy, jak podejście do uczestników i sposób mówienia. Badanie wskazało, że średnia ocena sposobu prowadzenia zajęć wynosiła 4,7 w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało bardzo słabe, a 5 bardzo dobre. Zdecydowanie dominowały oceny najwyższe. Łącznie ponad 95% uczniów wyraziło pozytywne zdanie o prowadzeniu warsztatów przez trenerów. Ponad ¾ respondentów (76,9%) oceniło sposób prowadzenia zajęć jako bardzo dobry, a 18,9% - jako dobry. Negatywną opinię wyraziło łącznie 1,8% uczniów. Ocenę bardzo słabo zaznaczyło 0,5% z nich, a słabo - 1,3%. Co czterdziesta osoba (2,4% respondentów) uznała, że sposób prowadzenia zajęć jest średni. 22

Jak oceniasz sposób prowadzenia zajęć? 0,5% 1,3% 2,4% 18,9% bardzo słabo słabo średnio dobrze bardzo dobrze 76,9% Wykres 1. Ocena sposobu prowadzenia zajęć (n=975). 3.2 PRZYGOTOWANIE OSÓB PROWADZĄCYCH Kolejnym ocenianym elementem warsztatów było przygotowanie trenerów do prowadzenia zajęć, na co składały się m.in. zasób wiedzy i jakość wypowiedzi. Podobnie, jak w poprzednim pytaniu, oceny oscylowały między 1 ( bardzo słabe ) a 5 ( bardzo dobre ). Średnia ocen przygotowania trenerów wynosiła 4,84. Pozytywne opinie wyraziło prawie 98% ankietowanych. Zdecydowana większość uczniów uważała, że trenerzy byli bardzo dobrze przygotowani do zajęć (86,3%). 11,6% ankietowanych uznało przygotowanie za dobre. Negatywne oceny (słabe i bardzo słabe) wystawiło 7 spośród 980 ankietowanych, a jedynie 1,6% respondentów uznało pracę trenerów za średnią. Jak oceniasz przygotowanie osób 0,2% 0,3% 1,6% 11,6% bardzo słabe słabe średnie dobre bardzo dobre 86,3% Wykres 2. Ocena prowadzących w oczach uczniów (n=980). 23