. WODY.. zeki rzemys³w Biernt (Wojewódzki Inspektort Ochrony Œrodowisk w Lublinie)... Orgnizcj monitoringu rzek Monitoring powierzchniowych wód p³yn¹cych jest podsystemem ñstwowego Monitoringu Œrodowisk (MŒ) utworzonego n mocy ustwy z dn. 0 lipc 99 r. o Inspekcji Ochrony Œrodowisk (Dz. U. Nr 77 z 99 r., poz., z póÿn. zm.). W 000 r. relizowny by³ n terenie województw lubelskiego zgodnie z trzecim w historii MŒ progrmem, opublikownym w Bibliotece Monitoringu Œrodowisk pod nzw¹ rogrmu ñstwowego Monitoringu Œrodowisk n lt 998-00. rogrm monitoringu powierzchniowych wód p³yn¹cych obejmuje system pomirów, nliz i ocen jkoœci tych wód. oleg on n pozyskiwniu, gromdzeniu i przetwrzniu dnych o zsobch wód powierzchniowych orz przyczynch i stopniu ich znieczyszczeni. Celem monitoringu jest wspomgnie procesów zrz¹dzni gospodrk¹ zsobmi wodnymi, tk e ich ochron. Wykonwc¹ bdñ jkoœci wód w rmch relizcji zdñ MŒ n terenie województw by³ w 000 r. Wojewódzki Inspektort Ochrony Œrodowisk w Lublinie. Bdni monitoringowe rzek zost³y przeprowdzone œciœle wed³ug wytycznych zwrtych w rogrmie bdñ rzek objêtych krjow¹ sieci¹ monitoringu n lt 999-00 oprcownym przez G³ówny Inspektort Ochrony Œrodowisk orz w uzgodnionym z wojewod¹ lubelskim i egionlnym Zrz¹dem Gospodrki Wodnej w Lublinie rogrmem monitoringu œrodowisk n obszrze województw lubelskiego w 000 roku. Ndzór merytoryczny nd relizcj¹ monitoringu rzek sprwow³ jk co roku Zk³d Monitoringu ³yn¹cych Wód owierzchniowych IMGW we Wroc³wiu. Bdnimi objêto przede wszystkim cieki pe³ni¹ce rolê odbiorników œcieków komunlnych. WODY ozlewisk Bugu w okolicch Uhrusk Fot. G. Grzywczewski i przemys³owych, stnowi¹ce Ÿród³o zoptrzeni w wodê n potrzeby komunlne i przemys³owe, jk równie cieki przep³ywj¹ce przez tereny rekrecyjne i prwnie chronione. rzy zk³dniu monitoringowej sieci punktów pomirowo-kontrolnych kierowno siê zsd¹ szczególnej potrzeby wykonywni corocznych bdñ n rzekch zncz¹cych w skli województw ze wzglêdów ekologicznych i gospodrczych. Wojewódzki Inspektort Ochrony Œrodowisk w Lublinie i jego Delegtury w Bi³ej odlskiej, Che³mie i Zmoœciu przeprowdzi³y w 000 r. bdni 67 rzek w przekrojch pomirowych, przy czym znczn czêœæ cieków przebdn zost³ tylko n odcinkch ujœciowych. Celem zpewnieni porównywlnoœci wyników bdñ z wynikmi pomirów z lt ubieg³ych, monitoring jkoœci wiêkszoœci rzek relizowny by³ w tych smych co wczeœniej przekrojch pomirowo-kontrolnych. ñstwowy Monitoring Œrodowisk zk³d relizcjê bdñ w st³ych przekrojch bdwczych w uk³dzie trzystopniowym, tj. w oprciu o sieci: krjow¹, regionln¹, lokln¹. Krjow sieæ monitoringu rzek n terenie krju obejmuje podsystemy monitoringu: reperowego, podstwowego, grnicznego. eperow sieæ monitoringu (bez reprezentcji n terenie województw lubelskiego) stnowi Ÿród³o informcji o stnie znieczyszczeni g³ównych rzek olski, dostrczj¹c dnych do obliczeñ bilnsu ³dunków wprowdznych do B³tyku. Tworzy j¹ 0 przekrojów bdwczych, z których 0 zloklizowno w przekrojch ujœciowych g³ównych bezpoœrednich dop³ywów B³tyku, ntomist pozost- ³e 0 stnowi¹ przekroje zmykj¹ce obszry o szczególnym znczeniu gospodrczym w dorzeczch Wis³y i Odry. odstwow sieæ monitoringu rzek umo liwi kontrolê i gromdzenie w ujednoliconej bzie in- 77
Tbel Stn czystoœci rzek województw lubelskiego w 000 r. (metod CUGW) D³ug. D³ugoœæ rzeki w poszczególnych klsch czystoœci metod CUGW [km] Lp. zek sklsyfik. wg kryterium fizykochemicznego wg kryterium bkteriologicznego wg kryterium hydrobiologicznego ocen ogóln odc. I II III NON I II III NON I II III NON I II III NON ZLEWNIA ZEKI WIS Y. Wis³,,,0 69,,,. Tnew, 7,8 7,,, 7,8 7,. d,,,,,. Bi³ d 7, 7, 6, 0,8 7, 7,. Czrn d,9,9,9,9,9 6. Bi³k 6,,,,,,,0,, 7. Chodelk 9,, 8,0 7,,0,,9,,9 8. lewk 8, 8,,,0,7,0 0, 7,7 0, 9. Bystr,,, 0,7,, 0. Œwider,,,,,. Wilg 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 ZLEWNIA ZEKI BUG. Bug 7,8 7, 6,,,7 6,, 7,8. So³okij 6,6 6,6 6,6 6,6 6,6. Huczw 7,6, 7, 7,, 7,, 7,6. We³nink,8,8,,,,8 7,7, 6. Udl,9, 0,7, 6,6,9, 0,7 7. Uherk,0,0,0 0,,7,0 0,,7 8. W³odwk,, 7,7,8,, 9. Krzn 9,9 9,0,9 9,0,9 9,0,9 9,0,9 0. Zielw 7,,,6,,7 7,,,7 ZLEWNIA ZEKI WIEZ. Wieprz 0,,6 9, 8, 0,6, 7, 8,8 9,8 7,6,0 8,. buñk 0, 0,,6 7,,6 7, 0,. Wojs³wk,, 8,0 6,0 6,, 8,0,. ó³kiewk 6,6 6,6 6,6 6,6 6,6. Siennic,,,,,. ejk 7,,7,7,,,7,7,, 6. Bystrzyc 70, 0,6 9,6 9,7 7,8,8 8,, 7,8 6, 7. Tyœmienic 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 8. iwoni 8,0 8,0 9, 8,6 8,0 9, 8,6 Ogó³em km 87, 8, 69, 0,,7 86, 9, 68, 60, 8, 76,8 9, 9,0 96, %, 8,0 7,8 0,6 0,,0 7,7, 6,70 9,99,6 6,06 8, 78 III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
formcji o iloœci i jkoœci wód g³ównych rzek krju, dziêki czemu tworzy podstwy nlizy porównwczej stopni znieczyszczeni wód w olsce i w Europie, tk e jest Ÿród³em dnych do rocznych rportów o stnie znieczyszczeni rzek w krju. W 000 r. sieæ podstwow obejmow³ 6 przekrojów kontrolno pomirowych, w tym n obszrze województw lubelskiego (rzeki Wis³, Bug, Wieprz, Bystrzyc, Huczw, buñk, Uherk i Krzn). Sieæ grniczn monitoringu obejmow³ 8 przekrojów zloklizownych n rzekch grnicznych orz dop³ywj¹cych i wyp³ywj¹cych z terytorium olski. Loklizcj przekrojów, progrmy pomirowe, hrmonogrm bdñ orz tryb przekzywni wyników uzgdnine s¹ z prtnermi n podstwie dwustronnych umów o wspó³prcy n wodch grnicznych. W sk³d grnicznej sieci monitoringu w 000 r. wchodzi³o 8 stnowisk pomirowych zloklizownych n lubelskim odcinku rzeki Bug. Monitoring regionlny relizowny jest z uwzglêdnieniem potrzeb sformu³ownych przez w³dze wojewódzkie. Zdniem sieci regionlnej jest dostrcznie informcji pozwlj¹cej n ocenê jkoœci wód n obszrze województw i umo liwienie n tej podstwie podejmownie w³œciwych decyzji gospodrczych. Wyniki bdñ s¹ podstw¹ oprcowywni rocznych rportów o stnie czystoœci wód w województwie. W sk³d sieci monitoringu regionlnego n terenie województw lubelskiego wchodzi³o w 000 r. punktów pomirowo-kontrolnych (ppk.) zloklizownych n 67 rzekch. Sieci loklne s¹ tworzone i finnsowne przez jednostki wnioskuj¹ce o utworzenie tego typu sieci, np. urzêdy powitów czy te gmin, tk e podmioty gospodrcze szkodliwie oddzi³uj¹ce n œrodowisko n podstwie decyzji wydnych przez w³œciwy orgn dministrcji pñstwowej. W 000 r. województwo lubelskie nie relizow³o bdñ w rmch monitoringu loklnego rzek. Loklizcj punktów pomirowo-kontrolnych monitoringu rzek n obszrze województw lubelskiego w roku 000, z zznczeniem wyników ogólnej klsyfikcji stnu czystoœci wód w tych przekrojch, zost³ przedstwion n mpie 6.... Metodyk oceny jkoœci wód objêtych monitoringiem Wyniki przeprowdzonych w 000 r. bdñ monitoringowych stnowi¹ podstwê bie ¹cej oceny jkoœci wód wed³ug trójstopniowej klsyfikcji wód powierzchniowych p³yn¹cych, zdefiniownej w rozporz¹dzeniu Ministr Ochrony Œrodowisk, Zsobów Nturlnych i Leœnictw z dni listopd 99 r. w sprwie klsyfikcji wód orz wrunków, jkim powinny odpowidæ œcieki. WODY wprowdzne do wód lub do ziemi (Dz. U. Nr 6, poz. 0). Ocenê jkoœci wody stnowi zgodnoœæ wybrnych prmetrów jkoœci z normmi, które dl k dego z wymienionych wskÿników znieczyszczeni podj¹ zkresy liczbowe wymgne dl poszczególnych kls czystoœci. Wody, których prmetry s¹ wy sze od dopuszczlnych dl III klsy czystoœci okreœl siê jko pozklsowe, nie odpowidj¹ce normtywom (non). Wielkoœci¹ nlityczn¹ s³u ¹c¹ do wyznczeni klsy czystoœci dl dnego wskÿnik jest wrtoœæ stê eni obliczeniowego z rocznej serii bdñ. rzy ocenie jkoœci wód w poszczególnych przekrojch kierowno siê zsd¹, e przekroczenie wrtoœci normtywnej jednego nwet wskÿnik znieczyszczeni kwlifikuje wodê do wyznczonej nim, ni - szej klsy czystoœci. Ocenê jkoœci wód oprcowno przy zstosowniu metody stê eñ chrkterystycznych Centrlnego Urzêdu Gospodrki Wodnej z 967 r. W metodzie tej, w przypdku wskÿników fizykochemicznych, rolê stê eni chrkterystycznego pe³ni œredni z njbrdziej niekorzystnych wrtoœci dnego prmetru, po odrzuceniu wyniku o 00% gorszego. Dl wskÿników toksycznych (np. metli ciê kich, pestycydów) orz wskÿników hydrobiologicznych przyjmowny jest wynik njgorszy, podstwê oceny hydrobiologicznej stnowi drugi z kolei wynik njbrdziej niekorzystny. W oprcowniu wyró niono i szczegó³owo omówiono przede wszystkim te wskÿniki, które decyduj¹ o klsyfikcji wody i obrzuj¹ chrkter dop³ywj¹cych znieczyszczeñ. Wyniki oceny w kontrolownych przekrojch bdwczych w podzile n klsyfikcjê ogóln¹ orz wed³ug kryterium fizykochemicznego, bkteriologicznego i hydrobiologicznego przedstwiono w tbelch i orz n mpch 7, 8 i 9.... Zbiorcz ocen jkoœci wód W oprciu o zbiór wyników bdñ stopni znieczyszczeni wód przeprowdzonych w 000 r. w przekrojch pomirowo-kontrolnych monitoringu podstwowego, grnicznego i regionlnego (mp) Wojewódzki Inspektort Ochrony Œrodowisk w Lublinie dokon³ klsyfikcji stnu czystoœci 87, km rzek z obszru województw lubelskiego, w tym 80, km rzek z dorzecz Bugu i 0, km rzek z terenu zlewni bezpoœredniej i poœredniej Wis³y (w³¹czj¹c w to 07,7 km rzek z obszru dorzecz Tnwi, 60,0 km rzek z dorzecz Wieprz orz 6, km odcinków Ÿród³owych Wilgi i Œwidr). Istotn czêœæ ww. wyników bdñ monitoringowych pos³u y³ równie do przeprowdzeni klsyfikcji poziomu znieczyszczeni wód ujœciowych odcinków znczniejszych dop³ywów g³ównych rterii 79
j i Gr b Sieæ monitoringu rzek woj. lubelskiego w 000 r. loklizcj punktów pomirowo-kontrolnych, kls czystoœci Czy ówk Klukówk Krz n G G Krzn ³n. iszczk Krzn Bi³ odl. Zielw Bug Czpelk Œwider Krzn ³d. uków K. W r iep z-krzn rnic r Mu³ Wis³ yki Iren k Klikwk Wilg Zl e sink u³wy Œwin k W ieprz Kurówk Bielkow Bystrzyc ³n. Bystrzyc Czrn M³ Minin dzyñ odl. rysówk Tyœmienic Bi³k Lubrtów Wieprz iwoni Str iwon i Tyœ m e iwoni nic Konotop w rczew Górn Zielw Mietiu³k Hnn Krzewink Ciek Bubnowo W³odwk Krzemink W³odw nk Trs e i G G KWK lewk Wis³ Wrzelów k Legend : Wr z l ow nk e i J ó nk Snn wk odlipie on t Opole Lub. Wy nic i ówk Chodelk Tuczyn Grnic województw zek Byst r Chodli k Urzêdówk Czerk w Krsió k unkty pomirowo-kontrolne (ppk.): Monitoring podstwowy G Monitoring grniczny Monitoring regionlny Oznczeni kls czystoœci w ppk.: I kls czystoœci (nie wystêpuje) II kls czystoœci III kls czystoœci NON (nie objête norm¹) Krê nicznk Snn S e obi Krœnik szcznk trzyc B s y Bi³k Ciemiêg Cz echówk Ko k sr zew Brnew Buko w wk rnie ó Cze Jnów Lub. kow d trzyc Bys LUBLIN Œwidnik Bi³ d Tnew Me³giewk Sierotk domirk Gie³czew Bi³gorj Z³ot Nitk Gie³czew Gorjec Czrn êczn d ³ Œwink op ó kiewk or Mogilnic Do h z Szum ro uc Krsnystw Niepryszk Sopot ejk buñk Zmoœæ Topornic Tnew Siennic Wieprz Lepietuc h Grk Wo Cz Che³m s³ Woj w lic buñk rn t y o o Tomszów Lubelski k k Uherk Gdol Wo So³okij Udl Krzyw ólk y³k Sinioch ucz Sien c yn k Huczw io h ze zyc c Ud l Szysz³ G Bi³k K mieñ i We³n nk U brodow nic zeczyc Bukow Bug Hrubieszów G G G Wykonno w WMŒ WIOŒ Lublin Mp 6. Sieæ monitoringu rzek loklizcj punktów pomirowych, kls czystoœci 80 III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
j i Gr b Stn czystoœci rzek woj. lubelskiego w 000 r. klsyfikcj ogóln Czy ówk Klukówk Krz n iszczk Krzn ³n. Krzn Bi³ odl. Zielw Bug Czpelk Œwider Krzn ³d. uków K. W r iep z-krzn rnic r Wilg Bystrzyc ³n. Bystrzyc M. dzyñ odl. Bi³k iwoni Str Mu³ w Zielw Czrn Tyœmienic rczew iwoni Hnn Wis³ yki Irenk Klikwk u³wy Œwin k W ieprz Kurówk Bielkow Minin rysówk Lubrtów Wieprz iwon i Tyœ m e nic Konotop Górn KWK Mietiu³k Krzewink Ciek Bubnowo W³odw W³odwk Krzemink nk Trs e i lewk Wis³ Wrzelów k Wr z l ow nk e i Legend : J ó nk wk odlipie on t Opole Lub. Wy nic i ówk Chodelk Tuczyn Byst r Chodli k Urzêdówk Czerk w Krsió k Krê nicznk Snn S e obi Krœnik Grnic województw zek unkt pomirowo-kontrolny w ujœciowym przekroju rzeki Oznczeni kls czystoœci rzek: I kl. czystoœci (nie wystêpuje) II kl. czystoœci III kl. czystoœci NON (nie objête norm¹) szcznk trzyc B s y Bi³k Cz echówk LUBLIN Ciemiêg Ko k sr zew Brnew Buko w wk rnie ó Cze Jnów Lub. kow d trzyc Bys Œwidnik Bi³ d Tnew êczn Me³giewk Sierotk domirk Gie³czew Bi³gorj Z³ot Nitk Gorjec Czrn d ³ Œwink op ó kiewk or Mogilnic Do h z Szum ro uc Niepryszk Sopot ejk Krsnystw buñk Zmoœæ Topornic Tnew Siennic Wieprz Lepietuc h Grk Che³m Wo Cz s³ Woj w lic buñk rn t y o o Tomszów Lubelski k k Uherk Gdol Wo So³okij Udl Krzyw ólk y³k Sinioch ucz Sien c yn k Huczw io h ze zyc c Ud l Bi³kUbrodownic Szysz³ K mieñ i We³n nk zeczyc Bukow Bug Hrubieszów Wykonno w WMŒ WIOŒ Lublin Mp 7. Stn czystoœci rzek klsyfikcj ogóln. WODY 8
Tbel. Stn czystoœci ujœæ rzek województw lubelskiego w 000 r. (metod CUGW) Lp. Dop³yw Zlewni unkt pomirowy WskŸniki Kryt. Kryt. Kryt. (odbiornik) (km n rzece) Kls decyduj¹ce fizyko- bkterio- hydrochem. log. -biol. Zlewni Wis³y. Z³ot Nitk Tnew wlichy (0,) NON fosfor ogólny NON III II. Snn Wis³ Opok (0,9) III zot zotynowy chlorofil III II III zwiesin ogóln. Wy nic Wis³ Józefów (0,) NON fosfor ogólny chlorofil NON NON NON mino coli. Kurówk Wis³ u³wy (,) NON zot zotynowy NON III II Zlewni Bugu. y³k So³okij Be³ ec (6,) NON fosfor ogólny NON III II 6. zeczyc So³okij Korczmin (,) III mino coli II III II przewodnoœæ el. w³œc. 7. Bukow Bug Kosmów (,) III zot zotynowy sprobowoœæ sestonu III III III mino coli BZT 8. Bi³k Huczw Nieledew (,) NON fosforny fosfor ogólny NON III III mngn 9. Krzywólk Udl obo³owice (,7) III zwiesin ogóln mino coli III III II 0. Kn³ mudzki Udl uszcz (0,) III sprobowoœæ bentosu II II III. Kn³ Œwier owski Bug Œwier e (0,) NON mino coli III NON III. S³yszówk Uherk Okszów (,) NON mino coli III NON III CHZT Mn CHZT Cr fosforny fosfor ogólny. Grk Uherk Horodyszcze (,) II kdm II II II sprobowoœæ sestonu sprobowoœæ bentosu sprobowoœæ peryfitonu mino coli. Lepietuch Uherk Swin (,) NON fosforny fosfor ogólny NON III II. Gdol Uherk ud Oplin (0,8) NON zot zotynowy NON III III 6. Grbr Bug Kodeñ (0,) NON sprobowoœæ sestonu III III NON 7. Krzn ó³nocn Krzn Miêdzyrzec odl. (0,) III mino coli II III II 8. iszczk Krzn Miêdzyrzec odl. (0,7) NON mino coli III NON II fosforny 9. Klukówk Krzn Bi³ odl. (0,9) fosfor ogólny III III II mino coli 0. Mu³w Zielw ossosz (0,) NON mino coli III NON III fosforny. Czpelk Zielw Strzynk (0,7) III fosfor ogólny III III II mino coli. Czy ówk Bug Jnów odlski (,) NON mino coli III NON III Zlewni Wieprz. Œwierszcz Wieprz Zwierzyniec (0,) NON fosfor ogólny NON III II. or Wieprz Nwóz (,6) NON fosfor ogólny NON III II. Wolic Wieprz Wólk Or³owsk (,6) III mino coli sprobowoœæ bentosu II III III zwiesin ogóln zot zotynowy 6. Gie³czew Wieprz Biskupice (,) III fosfor ogólny III III III chlorofil mino coli 7. Me³giewk Wieprz Zkrzów (0,) III fosfor ogólny III II II przewodnoœæ el. w³œc. sód 8. Œwink Wieprz êczn (0,) NON zot zotynowy NON III III fosforny fosfor ogólny cd. n str. 8 8 III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
Tbel. c.d. ze str. 8 Lp. Dop³yw Zlewni unkt pomirowy WskŸniki Kryt. Kryt. Kryt. (odbiornik) (km n rzece) Kls decyduj¹ce fizyko- bkterio- hydrochem. log. -biol. 9. Konotop iwoni rczew (0,) NON mino coli II NON II zot zotynowy 0. Str iwoni Tyœmienic Brnic (,9) III fosforny fosfor ogólny III III II mino coli. Bi³k Tyœmienic szki (,8) NON mino coli III NON III fosforny. Bystrzyc ó³nocn Tyœmienic Borki (0,) III fosfor ogólny III III II mino coli. Czrn Tyœmienic ujœcie (0,) NON zot zotynowy chlorofil NON II NON zot zotynowy. Minin Wieprz Wêgielce (0,) III fosfor ogólny chlorofil III III III mino coli. Zlesink Wieprz Srny (0,7) NON fosfor ogólny chlorofil NON III NON fosforny 6. Irenk Wieprz ujœcie (0,) NON fosfor ogólny chlorofil NON NON NON mino coli lubelskiej sieci hydrogrficznej. W rmch tej oceny sklsyfikowno jkoœæ wód 6 ujœæ rzek z terenu województw. Jej wyniki przedstwiono w tbeli. II klsê czystoœci przyporz¹dkowno jedynie ujœciu rzeki Grki (lewostronny dop³yw Uherki). III klsê osi¹gnê³y wody ujœæ przebdnych rzek, ntomist wiêkszoœæ ( odcinków ujœciowych) chrkteryzow³o siê ndmiernym znieczyszczeniem (poz kls¹). Wymgñ I klsy czystoœci nie spe³ni³ den z rozptrywnych odcinków ujœciowych. Z kolei z zmieszczonego w tbeli bilnsu d³ugoœci poszczególnych odcinków rzek w powi¹zniu z nlitycznie przyporz¹dkownymi im klsmi czystoœci wynik, e: den odcinek przebdnych cieków nie odpowid³ normom I klsy czystoœci, 8,0 km rzek z dorzecz Wis³y orz, km rzek z dorzecz Bugu (³¹cznie,6% ogólnej d³ugoœci przebdnych rzek) mieœci³o siê w normch II klsy czystoœci,,8 km rzek z dorzecz Wis³y orz 79, km cieków z dorzecz Bugu (w sumie 6,06% ³¹cznej d³ugoœci sklsyfikownych rzek) prowdzi³o wody III klsy czystoœci, njwiêkszy odsetek (8,%) wœród sklsyfikownych odcinków rzek stnowi³y czêœci cieków prowdz¹ce wody pozklsowe. Zliczono do nich 79, km rzek z dorzecz Wis³y i 70,9 km rzek z dorzecz Bugu. W nieco brdziej korzystnym œwietle prezentow³y siê wyodrêbnione z oceny ogólnej cz¹stkowe oceny ze wzglêdu n kryteri: fizykochemiczne i bkteriologiczne. W zlewni Wis³y (rozptrywnej ³¹cznie z wchodz¹cymi w jej sk³d zlewnimi Wieprz i Tnwi,. WODY lecz bez zlewni Bugu):. w fizykochemicznej grupie wskÿnikowej: normom I klsy czystoœci nie odpowid³ den odcinek przebdnych rzek, do II klsy czystoœci zliczono 6,0 km, stnowi¹ce 6,0% c³kowitej d³ugoœci sklsyfikownych rzek, w grnicch III klsy czystoœci zmknê³o siê,9% (,6 km) c³kowitej d³ugoœci sklsyfikownych rzek, 9,06% (99,6 km) przebdnych odcinków rzek nie mieœci³o siê w normie dnej z trzech w/w kls czystoœci.. w bkteriologicznej grupie wskÿnikowej: normom I klsy czystoœci odpowid³o,7 km przebdnych rzek (,%), do II klsy czystoœci zliczono 6,6 km, stnowi¹ce,% c³kowitej d³ugoœci sklsyfikownych rzek, w grnicch III klsy czystoœci zmknê³o siê,6% (6,6 km) c³kowitej d³ugoœci sklsyfikownych rzek, 9,8% (0, km) przebdnych odcinków rzek nie mieœci³o siê w normie dnej z trzech ww. kls czystoœci. Ntomist w zlewni Bugu:. w fizykochemicznej grupie wskÿnikowej: normom I klsy czystoœci nie odpowid³ den odcinek przebdnych rzek, do II klsy czystoœci zliczono zledwie, km, stnowi¹ce,6% c³kowitej d³ugoœci sklsyfikownych rzek, w grnicch III klsy czystoœci zmknê³o siê,% (9,6 km) c³kowitej d³ugoœci sklsyfikownych rzek, 8
j i Gr b Stn czystoœci rzek woj. lubelskiego w 000 r. klsyfikcj fizykochemiczn Czy ówk Klukówk Krz n iszczk Krzn ³n. Krzn Bi³ odl. Zielw Bug Czpelk Œwider Krzn ³d. uków K. W r iep z-krzn rnic r Wilg Bystrzyc ³n. Bystrzyc M. dzyñ odl. Bi³k iwoni Str Mu³ w Zielw Czrn Tyœmienic rczew iwoni Hnn Wis³ yki Irenk Klikwk u³wy Œwin k W ieprz Kurówk Bielkow Minin rysówk Lubrtów Wieprz iwon i Tyœ m e nic Konotop Górn KWK Mietiu³k Krzewink Ciek Bubnowo W³odw W³odwk Krzemink nk Trs e i lewk Wis³ Wrzelów k Wr z l ow nk e i Legend : J ó nk wk odlipie on t Opole Lub. Wy nic i ówk Chodelk Tuczyn Byst r Chodli k Urzêdówk Czerk w Krsió k Krê nicznk Snn S e obi Krœnik Grnic województw zek unkt pomirowo-kontrolny w ujœciowym przekroju rzeki Oznczeni kls czystoœci rzek: I kl. czystoœci (nie wystêpuje) II kl. czystoœci III kl. czystoœci NON (nie objête norm¹) szcznk trzyc B s y Bi³k Ciemiêg Cz echówk LUBLIN Ko k sr zew Brnew Buko w wk rnie ó Cze Jnów Lub. kow d trzyc Bys Œwidnik Bi³ d Tnew êczn Me³giewk Sierotk domirk Gie³czew Bi³gorj Z³ot Nitk Gorjec Czrn d ³ Œwink op ó kiewk or Mogilnic Do h z Szum ro uc Niepryszk Sopot ejk Krsnystw buñk Zmoœæ Topornic Tnew Siennic Wieprz Lepietuc h Grk Che³m Wo Cz s³ Woj w lic buñk rn t y o o Tomszów Lubelski k k Uherk Gdol Wo So³okij Udl Krzyw ólk y³k Sinioch ucz Sien c yn k Huczw io h ze zyc c Ud l Bi³kUbrodownic Szysz³ K mieñ i We³n nk zeczyc Bukow Bug Hrubieszów Wykonno w WMŒ WIOŒ Lublin Mp 8. Stn czystoœci rzek klsyfikcj fizyko-chemiczn 8 III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
j i Gr b Stn czystoœci rzek woj. lubelskiego w 000 r. klsyfikcj bkteriologiczn Czy ówk Klukówk Krz n iszczk Krzn ³n. Krzn Bi³ odl. Zielw Bug Czpelk Œwider Krzn ³d. uków K. W r iep z-krzn rnic r Wilg Bystrzyc ³n. Bystrzyc M. dzyñ odl. Bi³k iwoni Str Mu³ w Zielw Czrn Tyœmienic rczew iwoni Hnn Wis³ yki Irenk Klikwk u³wy Œwin k W ieprz Kurówk Bielkow Minin rysówk Lubrtów Wieprz iwon i Tyœ m e nic Konotop Górn KWK Mietiu³k Krzewink Ciek Bubnowo W³odw W³odwk Krzemink nk Trs e i lewk Wis³ Wrzelów k Wr z l ow nk e i Legend : J ó nk wk odlipie on t Opole Lub. Wy nic i ówk Chodelk Tuczyn Byst r Chodli k Urzêdówk Czerk w Krsió k Snn Grnic województw zek unkt pomirowo-kontrolny w ujœciowym przekroju rzeki Oznczeni kls czystoœci rzek: I kl. czystoœci II kl. czystoœci III kl. czystoœci NON (nie objête norm¹) Krê nicznk S e obi Krœnik szcznk trzyc B s y Bi³k Cz echówk LUBLIN Ciemiêg Ko k sr zew Brnew Buko w wk rnie ó Cze Jnów Lub. kow d trzyc Bys Œwidnik Bi³ d Tnew êczn Me³giewk Sierotk domirk Gie³czew Bi³gorj Z³ot Nitk Gorjec Czrn d ³ Œwink op ó kiewk or Mogilnic Do h z Szum ro uc Niepryszk Sopot ejk Krsnystw buñk Zmoœæ Topornic Tnew Siennic Wieprz Lepietuc h Grk Che³m Wo Cz s³ Woj w lic buñk rn t y o o Tomszów Lubelski k k Uherk Gdol Wo So³okij Udl Krzyw ólk y³k Sinioch ucz Sien c yn k Huczw io h ze zyc c Ud l Bi³kUbrodownic Szysz³ K mieñ i We³n nk zeczyc Bukow Bug Hrubieszów Wykonno w WMŒ WIOŒ Lublin Mp 9. Stn czystoœci rzek klsyfikcj bkteriologiczn. WODY 8
,0% (, km) przebdnych odcinków rzek nie mieœci³o siê w normie dnej z trzech ww. kls czystoœci.. w bkteriologicznej grupie wskÿnikowej: normom I klsy czystoœci nie odpowid³ den odcinek przebdnych rzek do II klsy czystoœci zliczono 9,6 km, stnowi¹ce 6,8% c³kowitej d³ugoœci sklsyfikownych rzek, w grnicch III klsy czystoœci zmknê³o siê 8,79% (7,6 km) c³kowitej d³ugoœci sklsyfikownych rzek,,0% (8,0 km) przebdnych odcinków rzek nie mieœci³o siê w normie dnej z trzech ww. kls czystoœci. Stn czystoœci rzek województw lubelskiego przebdnych w 000 r. w ocenie wed³ug klsyfikcji ogólnej orz w ocench cz¹stkowych wed³ug kryteriów: fizykochemicznego i bkteriologicznego przedstwiono n mpch 7, 8 i 9.... Zlewni rzeki Wis³y Wis³ jest njwiêksz¹ polsk¹ rzek¹ o c³kowitej d³ugoœci 068 km i powierzchni dorzecz ok. 9 tys. m. Lini Wis³y wyzncz równie znczn¹ czêœæ zchodniej grnicy województw lubelskiego. N tej wysokoœci rzek przecin ps wy yn po³udniowopolskich i z u³wmi wkrcz n teren ni u polskiego. Odcinek Wis³y w grnicch województw o d³ugoœci, km, zliczny do Wis³y Œrodkowej, zwier siê miêdzy km 87, km,9. Uchodzi tu do niej wiele dop³ywów, z których njwiêksze s¹ lewostronne: Kmienn (powierzchni zlewni 007,9 km ) i I³- nk (zlewni o powierzchni 7, km ). Dop³ywy prwostronne nle ¹ce do województw lubelskiego: Snn, Wy nic, Wrzelowink, Chodelk, Bystr i Kurówk s¹ zncznie mniejsze. rze³om Wis³y przez Wy ynê M³opolsk¹ chrkteryzuje siê zmienn¹ szerokoœci¹ doliny (- km), jk równie smego koryt (00-0 m) i dziêki zchowniu nturlnego wygl¹du przedstwi istotne wlory przyrodniczo-krjobrzowe. Dolin prze³omu Wis³y po stronie województw lubelskiego w zncznej czêœci zmyk siê w obrêbie obszrów chronionych. Do rzeki przylegj¹ kolejno od po³udni: Krœnicki Obszr Chronionego Krjobrzu, Wrzelowiecki rk Krjobrzowy z otulin¹, Chodelski Obszr Chronionego Krjobrzu orz Kzimierski rk Krjobrzowy z otulin¹. W dolinie Wis³y wystêpuj¹ przew nie mdy i piski rzeczne. W stromych zboczch doliny poni ej ujœci Chodelki ods³nij¹ siê wpienie i mrgle kredowe, przykryte n powierzchni lessem lub piskmi czwrtorzêdowymi. oni ej u³w w zlewni bezpoœredniej wystêpuj¹ piski rzeczne trsów kumulcyjnych, piski wydmowe i mdy. Zlewni jest w zncznej mierze zlesion. 86 W 000 r. stn czystoœci wód Wis³y kontrolowny by³ przez Wojewódzki Inspektort Ochrony Œrodowisk w Lublinie w 6 punktch pomirowych: Annopol (98, km), iotrwin (8,0 km), Kzimierz Dolny (9,0 km), u³wy (7, km), Go³¹b (8,0 km) i Stê yc (97,0 km). Wyniki systemtycznych bdñ monitoringowych dowodz¹, e Wis³ osi¹g grnice województw lubelskiego prowdz¹c wody nie spe³nij¹ce wymgñ dnej z obowi¹zuj¹cych norm stnu czystoœci. N c³ej d³ugoœci rozptrywnego odcink rzeki w pozklsowych stê enich chrkterystycznych wystêpow³ chlorofil, œwidcz¹cy o zwnsownym poziomie eutrofizcji wód œrodkowej Wis³y. Du emu zgêszczeniu biomsy fitoplnktonu towrzyszy³y skorelowne z nim ndmierne zwrtoœci zwiesiny ogólnej, któr nie dyskwlifikow³ rzeki jedynie n stosunkowo krótkim odcinku w rejonie u³w orz wykrczj¹c poz dopuszczlne normy, wysok minerlizcj wód wyr on wskÿnikiem przewodnoœci elektrolitycznej w³œciwej. Œwidectwem reltywnie niskiej wydjnoœci procesów smooczyszczni wód Wis³y n wysokoœci grnic województw lubelskiego by³y te pozklsowe koncentrcje zotu zotynowego we wszystkich przekrojch pomirowo-kontrolnych powy ej ujœci rzeki Wieprz. Wody Wis³y chrkteryzow³y siê ntomist dobrym ntlenieniem (koncentrcj tlenu rozpuszczonego n c³ej d³ugoœci odcink w I klsie czystoœci) i korzystnie niskim poziomem zwrtoœci substncji biogennych (szczególnie zwrcj¹ uwgê niewielkie stê eni zwi¹zków fosforu do ujœci Wieprz mieszcz¹ce siê w grnicch norm klsy II). Wymgniom I lub II klsy czystoœci odpowid³o te szereg prmetrów z innych, nie mniej istotnych grup wskÿnikowych, w tym: wskÿniki znieczyszczeni substncjmi orgnicznymi (utlenilnoœæ CHZT Cr, równie BZT w dolnej czêœci odcink), wybrne wskÿniki zsoleni (chlorki, sirczny, substncje rozpuszczone ogólne, chrkterystycznie wysokie wrtoœci stê eñ obliczeniowych z zkresu klsy III przyjmow³ ntomist sód w piêciu górnych punktch pomirowych, powy ej ujœci Wieprz), jk równie indeks jkoœci hydrobiologicznej wód sprobowoœæ sestonu. Nie stwierdzono te dnych przypdków przekroczeñ norm I klsy czystoœci w zkresie znieczyszczeni substncjmi specyficznymi (metle ciê kie, zwi¹zki fenolowe, detergenty). Njistotniejszym Ÿród³em znieczyszczeni wód rzeki Wis³y n wysokoœci grnic województw lubelskiego s¹ œcieki przemys³owe i bytowogospodrcze z Zk³dów Azotowych S.A. w u³wch orz z smego mist u³wy, odprowdzne z poœrednictwem kn³u zrzutowego w km 76,0. Ciekwe jednk, e zrzut zncznych, b¹dÿ co b¹dÿ iloœci tych znieczyszczeñ, nie znjduje III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
swego bezpoœredniego wyrzu w zuw lnym pogorszeniu prmetrów jkoœci wód Wis³y n odcinku pomiêdzy punktmi pomirowo-kontrolnymi u³wy (7,0 km) i Go³¹b (8,0 km). o przyjêciu wód kn³u zrzutowego ZA chrkterystyk stnu czystoœci wód Wis³y nie uleg prktycznie dnym w niejszym zminom. Mo n jedynie dostrzec pewien wzrost stê eni zotu monowego, przek³dj¹cy siê równie n zwiêkszone stê- eni zotu ogólnego. Wydje siê ntomist, e doœæ zncz¹cy wp³yw n rozk³d wrtoœci obliczeniowych wielu prmetrów jkoœci n d³ugoœci rzeki wywier ujœcie rzeki Wieprz. o rozcieñczeniu wodmi Wieprz Wis³ prowdzi wody o ni szym stopniu wysyceni jonowymi substncjmi minerlnymi i o mniejszej zwrtoœci zwi¹zków zotowych. Wzrst w nich ntomist poziom zwrtoœci zwi¹zków fosforu (z zkresu klsy II do III). ogorszeniu (do poziomu nie objêtego norm¹) uleg te stn znieczyszczeni bkteriologicznego rzeki, w czym mo n siê równie doptrywæ negtywnego wp³ywu emisji œcieków miejskich z Dêblin. Stn snitrny pozost³ych czêœci lubelskiego odcink Wis³y odpowid³ wymgniom klsy III, b¹dÿ te, podobnie jk poni ej ujœci Wieprz, nie mieœci³ siê w dopuszczlnych normch. Wrtoœci chrkterystyczne z przedzi³u klsy III mino coli przyjê³o n odcinku od ujœci rzeki Kmiennej po grnice mist u³wy orz n niewielkiej d³ugoœci przed ujœciem Wieprz. rzegl¹d zmin wrtoœci chrkterystycznych wybrnych wskÿników znieczyszczeni wód Wis³y przedstwiono n rys., ntomist n rys. zznczono rozk³d njistotniejszych Ÿróde³ znieczyszczeñ w zlewni. Spoœród kilku lubelskich, stosunkowo niewielkich, bezpoœrednich dop³ywów Wis³y, monitoringiem jkoœci wód n c³ej d³ugoœci cieku objête by³y rzeki: Chodelk, lewk i Bystr. Chodelk jest rzek¹ o c³kowitej d³ugoœci 9, km (Ÿród³ w okolicy wsi yczydó³) i powierzchni dorzecz 66, km. Odwdni obszr Kotliny Chodelskiej orz przyleg³e do niej skrjne prtie ówniny Be³ yckiej i Wzniesieñ Urzêdowskich. W budowie geologicznej dorzecz Chodelki przew j¹ mrgle kredowe i wpienie mrgliste przykryte cienk¹ wrstw¹ pisków lub gliny zw³owej. Stosunkowo gêst sieæ hydrogrficzn Kotliny Chodelskiej zost³ w zncznym stopniu przekszt³con w wyniku regulcji koryt wielu dop³ywów Chodelki, zminê kierunków odwodnieni niektórych terenów, rozleg³e meliorcje i budowê licznych stwów rybnych. Njwiêkszym przekszt³ceniom ntropogenicznym poddno s³bo wykszt³cone doliny niewielkich dop³ywów Chodelki: onitówki, Jnkówki i Wrzelówki.. WODY Stn znieczyszczeni wód Chodelki podleg³ ocenie w punktch pomirowo-kontrolnych: n odcinku Ÿród³owym Borów (7,0 km), powy ej ujœci Jnkówki mijowisk (9, km), poni ej ujœci Jnkówki Wilków (,0 km) i n ujœciu odgórz (0, km). N przew j¹cej d³ugoœci rzek chrkteryzow³ siê ndmiern¹ koncentrcj¹ zwiesiny plnktonu roœlinnego, któr w dolnych przekrojch pomirowych decydow³ o dyskwlifikcji stnu czystoœci jej wód. oni ej ujœci Jnkówki pozklsowym stê eniom chlorofilu towrzyszy³y te pondnormtywne zwrtoœci zwiesiny ogólnej. Do wskÿników osi¹gj¹cych mniej korzystne wrtoœci stê eñ obliczeniowych (z regu³y z zkresu III klsy czystoœci) w c³ym profilu pod³u nym rzeki nle ³y te zot zotynowy i fosfor ogólny. rktycznie wszystkie pozost³e prmetry znieczyszczeni odpowid³y wymgniom I lub II klsy. Njkorzystniejszym rozk³dem wrtoœci chrkterystycznych stê eni poszczególnych substncji wskÿnikowych odzncz³y siê wody górnego biegu rzeki. W przekroju pomirowo-kontrolnym Borów rzek osi¹gnê³ III klsê czystoœci w klsyfikcji ogólnej, przy czym w grupie wskÿników fizykochemicznych normtywów klsy I nie dotrzym³y tylko prmetry: zot zotynowy, fosfor ogólny i fosforny. Stn znieczyszczeni bkteriologicznego utrzymyw³ siê n poziomie klsy II i pogorszeniu uleg³ dopiero poni ej ujœci rzeki Wrzelówki. Mo n ztem przypuszczæ, e o negtywnym wyniku sumrycznej oceny jkoœci wód Chodelki zdecydow³ nie tyle wp³yw emisji znieczyszczeñ ze Ÿróde³ punktowych (zloklizownych g³ównie n jej dop³ywch: onitówce, Jnkówce, Wrzelówce i dop³ywie spod Krczmisk), lecz rczej presj ze strony zmin w hydrogrfii dorzecz Chodelki polegj¹cych n dptcji zncznej czêœci zsobów wodnych tego obszru n potrzeby rozwiniêtej gospodrki stwowej. ¹cznoœæ hydrologiczn rzeki z licznymi stwmi jest njbrdziej prwdopodobn¹ przyczyn¹ dyskwlifikcji wód œrodkowego i dolnego jej odcink ze wzglêdu n ndmiern¹ produkcyjnoœæ pierwotn¹ wyr on¹ pozklsowymi stê enimi chlorofilu. lewk jest lewobrze nym dop³ywem Wis³y osi¹gj¹cym grnice województw lubelskiego po po³¹czeniu siê z jedynym istotnym swym dop³ywem Czerniwk¹, w odleg³oœci 8, km od ujœci. Odcinek Ÿród³owy lewki zloklizowny jest n terenie powitu zwoleñskiego (województwo mzowieckie). Nieml n c³ej d³ugoœci lewk jest rzek¹ nieuregulown¹, silnie mendruj¹c¹. W szerokim dnie jej doliny wystêpuj¹ torfy o zncznej mi¹ szoœci, ntomist w budowie pod- ³o ³godnych zboczy zzncz siê przewg os- 87
rz. Wis³, km (w grnicch woj.) poz kls¹ n c³ym bdnym odcinku (%). q przekrój pomirowo-kontrolny wskÿniki znieczyszczeñ dyskwlifikuj¹ce lub obni j¹ce klsê kls czystoœci q m. Annopol (km 98,) zwiesin og., zot zotynowy, chlorofil, mino coli ujœcie rz. Snny (km 9,) III kls ze wzglêdu n: zot zotynowy, chlorofil (km 00,0) wylot œcieków z oczyszczlni ZGKiM w Annopolu (86 tys. m/rok) (km 0,) wylot œcieków z METALCHEM Sp. z.o.o. w Annopolu (7 tys. m/rok) ujœcie rz. Wy nicy (km 8,) poz kls¹ ze wzglêdu n: zwiesinê og., fosfor ogólny, chlorofil, mino coli (km 0,) wylot œcieków z oczyszczlni ZGK w Józefowie (9 tys. m/rok) q m. iotrwin (km 8) przewodnoœæ el. w³., zwiesin og., zot, zotynowy, chlorofil ujœcie rz. Wrzelowinki (km 0,6) ujœcie rz. Chodelki (km ) poz kls¹ ze wzglêdu n: zwiesinê og., chlorofil q m. Kzimierz Dolny (km 9) przewodnoœæ el. w³., zwiesin og., zot zotynowy, chlorofil ujœcie rz. lewki (km 7,7) III kls ze wzglêdu n: zot zotynowy (km 6,6) wylot œcieków z oczyszczlni MZK w Kzimierzu Dolnym ( tys. m/rok) ujœcie rz. Bystrej (km 6) poz kls¹ ze wzglêdu n: zwiesinê ogóln¹, zot zotynowy, mino coli q m. u³wy (km 7) przewodnoœæ el. w³., zot zotynowy, chlorofil, mino coli ujœcie rz. Kurówki (km 7,) poz kls¹ ze wzglêdu n: zot zotynowy (km 76) wylot œcieków z ZA u³wy (777, tys. m/rok) + MWIK u³wy (9 tys. m/d) poz klsyfikcj¹ q m. Go³¹b (km 8) przewodnoœæ el. w³., zot zotynowy, chlorofil ujœcie rz. Klikwki (km 8,) ujœcie rz. Wieprz (km 9,8) poz kls¹ ze wzglêdu n: fosfor ogólny, chlorofil, mino coli (km 0,) wylot œcieków z MZGK w Dêblinie ( tys. m/d) q m. Stê yc (km 97) zwiesin og., chlorofil, mino coli dów polodowcowych. N terenie zlewni lewki, w okolicch miejscowoœci Jnowice znjduje siê du y kompleks hodowlnych stwów rybnych, w niewielkiej odleg³oœci od niego, n smej rzece, powst³ przep³ywowy zbiornik zporowy o powierzchni zlewu, h. Jkoœæ wód lewki w 000 r. podleg³ kontroli n odcinku zwrtym w grnicch województw lubelskiego (8, km d³ugoœci) w rmch bdñ monitoringowych relizownych n stnowiskch pomirowych: Jnowice (8,0 km) orz Jnowiec (,0 km). W ocenie sumrycznej wody górnej czêœci rozptrywnego odcink uleg³y dyskwlifikcji ze wzglêdu n nie odpowidj¹c¹ dnej z przyjêtych norm wrtoœæ obliczeniow¹ stê eni chlorofilu, ntomist w dolnym biegu rzek przyjê³ III klsê czystoœci, o czym ponownie zdecydow³ jeden zledwie wskÿnik zot zotynowy. Mo n st¹d ztem wnioskowæ, e lewk jest rzek¹ o doœæ korzystnej chrkterystyce jkoœci, w której n podkreœlenie zs³uguje przede wszystkim niski stopieñ znieczyszczeni bkteriologicznego (mino coli w grnicch normy I klsy czystoœci w pocz¹tkowej czêœci monitorownego odcink orz n poziomie klsy II bli ej ujœci), tk e generlnie pozytywny wynik oceny wed³ug kryterium fizykochemicznego. Wrtoœci chrkterystyczne zwrtoœci substncji orgnicznych, biogennych (poz niezncznym przekroczeniem 88 w przypdku zotynów), minerlnych i specyficznych, w obu istniej¹cych przekrojch pomirowych, mieœci³y siê w przedzile norm I lub II klsy czystoœci. Wysok produkcyjnoœæ pierwotn wód n stnowisku w Jnowicch by³ niew¹tpliwie efektem niekorzystnego wp³ywu zmin prmetrów przep³ywu wody, zwi¹znych z istnieniem powy ej tego stnowisk zbiornik zporowego o podwy szonym stopniu eutrofizcji wód. Bystr uchodz¹c do Wis³y w km 6,0 jest g³ówn¹ rzek¹ ³skowy u N³êczowskiego o d³ugoœci c³kowitej, km. Zlewni górnego biegu rzeki po³o on jest jeszcze n terenie ówniny Be³ yckiej. Jej dorzecze o ³¹cznej powierzchni 9,7 km chrkteryzuje siê urozmicon¹ rzeÿb¹ hipsometryczn¹, któr¹ Bystr zwdziêcz lessowej pokrywie doliny ndbudownej n wpiennych osdch pod³o kredowego. N tle stromych zboczy, w g³êbokiej, rozciêtej licznymi w¹wozmi lessowymi dolinie Bystrej wyró ni siê p³skie, miejscmi podmok³e dno, w którym wzd³u mendruj¹cej nieregulrnie rzeki koncentruje siê osdnictwo wiejskie o doœæ zncznej gêstoœci zbudowy mieszklnej i gospodrczej. Obok punktowych Ÿróde³ znieczyszczeñ z terenu N³êczow, presj zwi¹zn z wykorzystniem wód Bystrej n ró nego typu cele gospodrskie przyleg³ych jednostek osdniczych, stnowi njwiêksze zgro enie dl III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
stnu ich czystoœci, zw³szcz w spekcie znieczyszczeni bkteriologicznego. Monitoring stnu czystoœci wód rzeki Bystrej w roku 000 relizowny by³ w oprciu o bdni wykonywne n stnowiskch pomirowych: przed ujœciem Bochotnicznki N³êczów (,6 km), poni ej N³êczow W¹wolnic (6,0 km) i n odcinku ujœciowym Bochotnic (, km). We wszystkich przekrojch kontrolnych w pozklsowych stê enich wystêpow³ zot zotynowy, który przes¹dzi³ o dyskwlifikcji nie tylko œrodkowego i ujœciowego odcink rzeki, lecz równie jej czêœci Ÿród³owej, gdzie spe³ni³ rolê jedynego prmetru zni j¹cego wynik sumrycznej oceny stnu czystoœci. oni ej N³êczow w nieodpowidj¹cych dopuszczlnym normom stê enich chrkterystycznych wystêpow³y te : fosfor ogólny, zwiesin ogóln i mino coli. Ztem pomimo jednolicie niekorzystnego (ze wzglêdu n zot zotynowy) wyniku oceny w grupie wskÿników fizykochemicznych n c³ej d³ugoœci rzeki, wp³yw presji ntropogenicznej N³êczow znlz³ swe odzwierciedlenie zrówno we wzroœcie koncentrcji znieczyszczeñ mikrobiologicznych (mino coli), jk i znieczyszczeñ substncjmi biogennymi (zwi¹zki fosforu). Jednk niezle nie od pogorszonych prmetrów zwrtoœci bkterii z grupy coli, fosforu ogólnego (ppk. W¹wolnic) i zwiesiny ogólnej (ppk. Bochotnic) zrejestrownych w wodzie Bystrej po odbiorze znieczyszczeñ z terenu N³êczow, nle y te zwróciæ uwgê n stbilnoœæ niezncznego stopni obci¹ eni rzeki ³dunkmi innych substncji wskÿnikowych. Stê eni substncji orgnicznych (BZT, utlenilnoœæ, CHZT Cr ), minerlnych (przewodnoœæ, chlorki, sirczny) i specyficznych (metle ciê kie) utrzymyw³y siê n poziomie I lub rzdziej II klsy czystoœci w c³ym profilu pod³u nym rzeki. W zkresie norm nieco mniej korzystnej klsy III mieœci³y siê ntomist stê eni obliczeniowe chlorofilu. rzy tkim rozk³dzie obliczeniowych wrtoœci stê eñ oznczonych prmetrów znieczyszczeni Bystr¹ nle y okreœliæ minem cieku o pogorszonej jkoœci wód, które jednk nie wykzuj¹ dnych cech wód zdegrdownych. Monitoringiem jkoœci wód n co njmniej dwóch stnowiskch pomirowych objête by³y równie cieki z dorzecz Snu: prwostronny dop³yw Tnew, jej dop³yw d powstj¹c z po- ³¹czeni Bi³ej i Czrnej dy orz prwostronny dop³yw uchodz¹cej do Snu rzeki Bukowej Bi³k. Tnew o c³kowitej d³ugoœci km i powierzchni dorzecz 9,0 km jest rzek¹ przecinj¹c¹ tereny województw podkrpckiego i lubelskiego. ród³ i ujœcie Tnwi zloklizowne s¹ n obszrze województw podkrpckiego (rzek. WODY wyp³yw spod Wielkiego Dzi³u njwy szego w grnicch olski wzniesieni oztocz Wschodniego i uchodzi do Snu n terenie powitu ni ñskiego), ntomist do województw lubelskiego nle y œrodkowy odcinek rzeki o d³ugoœci 76,8 km, ze zlewni¹ nieml w c³oœci zmkniêt¹ n terenie Kotliny Sndomierskiej. Dorzecze Tnwi stnowi obszr o wyj¹tkowo cennych wlorch krjobrzowych i w zncznej czêœci objête jest ochron¹ n poziomie rezerwtu b¹dÿ prku krjobrzowego. Dolin Tnwi, w¹sk i g³êbok n obszrze oztocz, rozszerz siê i stopniowo sp³yc po wejœciu rzeki n teren Kotliny Sndomierskiej. W 000 r. WIOŒ Lublin prowdzi³ bdni monitoringowe rzeki Tnew w dwóch punktch pomirowo-kontrolnych: poni ej ujœci Sopotu Osuchy (69, km) orz powy ej ujœci dy Wólk Bisk (9,9 km). Wyniki tych bdñ d³y podstwy do przeprowdzeni klsyfikcji stnu czystoœci odcink rzeki o d³ugoœci, km, miêdzy ujœcimi rzek Wirowej i dy. Górn czêœæ objêtego ocen¹ odcink uleg³ dyskwlifikcji ze wzglêdu n ndmierne znieczyszczenie zwi¹zkmi fosforu. Obok wyj¹tkowo niskich wyników oznczeñ tego wskÿnik (z przedzi³u norm I klsy czystoœci) notowno tu nwet czterokrotne przekroczeni dopuszczlnej normy klsy III. Zrejestrowne whni koncentrcji fosforu ogólnego nie wykzyw³y jednk chrkteru sezonowego. Nie nle ³oby ich te rczej wi¹zæ z znieczyszczeniem ntropogenicznym, poniew fosfor by³ jedynym wskÿnikiem fizykochemicznym, którego stê enie obliczeniowe nie spe³ni³o wymgñ klsy II. Stosunkowo wysokie stê eni fosforu ogólnego zrejestrowno równie przed ujœciem rzeki dy, jednk Tnew osi¹gnê³ tu III klsê czystoœci, o czym prócz podwy szonych zwrtoœci fosforu przes¹dzi³ te pogorszony stn snitrny wód. Wszystkie pozost³e prmetry (w tym tk e przyswjln, nieorgniczn form zwi¹zków fosforowych w wodzie fosforny orz wskÿniki hydrobiologiczne), n c³ej d³ugoœci sklsyfikownego odcink, predestynow³y wodê Tnwi do korzystniejszej klsy I lub II. d identyfikown z dolnym odcinkiem Bi- ³ej i Czrnej dy, ³¹cz¹cych siê w jeden ciek nieco poni ej Bi³gorj, jest njwiêkszym prwostronnym dop³ywem Tnwi o c³kowitej powierzchni zlewni 07, km. zek licz¹c od punktu po³¹czeni wód swych czêœci Ÿród³owych do ujœci, km d³ugoœci w c³oœci po³o on jest n terenie Kotliny Sndomierskiej, gdzie tworzy liczne mendry wciête n kilk metrów w niezbyt rozleg³¹ tersê zlewow¹. Bi³ d jest rzek¹ o c³kowitej d³ugoœci, km i powierzchni zlewni 6, km. Bierze pocz¹tek n obszrze oztocz, gdzie p³ynie w w¹skiej dolinie 89
zek Wis³ przegl¹d zmin wrtoœci wybrnych wskÿników znieczyszczeni n d³ugoœci rzeki w 000 r. ppk. iotrwin ppk. Kzimierz Dolny klsy czystoœci wód: ppk. Annopol ppk. u³wy ppk. Go³¹b ppk. Stê yc -Ikls -IIkls - III kls - poz kls¹ rzewodnoœæ elektr. w³. Tlen rozpuszczony BZT Utlenilnoœæ CHZT Cr Chlorki Sirczny Substncje rozp. ogólne Zwiesin ogóln Azot monowy Azot zotynowy Azot zotnowy Azot ogólny Fosforny Fosfor ogólny Chlorofil Sprobowoœæ sestonu Mino coli Klsyfikcj ogóln rz. Wis³ 9, 8,0 0,6,,0 7,7 6,0 7,0 8, 9,8 ujœcie rz. Snny ujœcie rz. Wy nicy ujœcie rzeki Wrzelowinki ujœcie rz. Kmiennej ujœcie rz. Chodelki ujœcie rz. lewki ujœcie rz. Bystrej ujœcie rz. Kurówki ujœcie rz. Klikwki ujœcie rz. Wieprz 87, 98, 8,0 9,0 7, 8,0 97,0,9 Wykonno w WMŒ WIOŒ Lublin ys.. zek Wis³. rzegl¹d zmin wybrnych wskÿników wrtoœci znieczyszczeni n d³ugoœci rzeki w 000 r. 90 III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
zek Wis³ rzegl¹d wybrnych wskÿników znieczyszczeni unktowe Ÿród³ znieczyszczeñ w zlewni w 000 roku ppk. Annopol Wis³ lewk MZGK Dêblin Irenk Dêblin w Wrzeló k yki Zk³dy Azotowe u³wy MCH "LEONAD" Zg³ob ZGKiM Opole Lubelskie Wrzelowink ZGK Józefów Zlesink u³wy MZK Kzimierz Dolny Jnkówk MWiK u³wy "BIOWET" u³wy Wy nic Wieprz Kzimierz Dolny Opole Lubelskie AGICO Kluczkowice GK onitow onitówk Chodelk Kurówk ZF "KUÓW " Bystr onitow Urzêdówk ZGKiM Chodel UG Urzêdów KWiK Krœnik SM "KUÓW " MZWiK N³êczów F T Krœnik Bochotnicznk Cukrowni "GABÓW" "N³êczowink" Kol. Bochotnic 8, 66,7 7 0 0 0 7 ppk. iotrwin 8 7 6,7 0 8, 0,7 8, 0% % 0% 7% % ppk. Kzimierz Dolny 67 7 6 7 0 0 0% % 0% 7% % ppk. u³wy 66,7 8, 8, 66,7 ZGKiM Annopol "METALCHEM" Annopol UG Dzierzkowice Krœnik OSM Krœnik 0 7 0% % 0% 7% % ppk. Go³¹b 8, 8, 8, Legend: 7 8 ród³ znieczyszczeñ powy ej 000 tys. m /rok œcieków od 00 do 000 tys. m /rok œcieków od do 00 tys. m /rok œcieków od 0 do tys. m /rok œcieków Oczyszczlnie œcieków M - mechniczne B - biologiczne CH - chemiczne Wykonno w WMŒ WIOŒ Lublin Wybrne wskÿniki znieczyszczeñ procent iloœci oznczeñ w klsie czystoœci Nzw punktu pom.-kontr. - BZT - zwiesin ogóln - zot ogólny - fosfor ogólny - mino coli -Ikls -IIkls - III kls - NON 0 0 7 ppk. Stê yc 8,, 8, 8 0 7 0% % 0% 7% % ys.. zek Wis³. rzegl¹d wybrnych wskÿników znieczyszczeni. unktowe Ÿród³ zniczyszczeñ w zlewni w 000 r.. WODY 9
g³êboko wciêtej przez pokrywê lessow¹ w pod³o e kredowe, po czym, po przekroczeniu strefy krwêdziowej oztocz mlowniczym prze³omem, przechodzi w strefê nizinn¹ zliczn¹ do Kotliny Sndomierskiej. Lessowe tereny zlewni górnego i œrodkowego biegu Bi³ej dy s¹ u ytkowne rolniczo. Czrn d, której dorzecze w c³oœci zmyk siê n obszrze Kotliny Sndomierskiej, w górnej czêœci odwdni zbgnione i silnie zwydmione tereny uszczy Solskiej, po opuszczeniu strefy podmok³ych lsów, w okolicch Bi³gorj, p³ynie przez piszczyst¹ równinê, w nieco brdziej regulrnym korycie, w niewielkiej odleg³oœci od równolegle przebiegj¹cej Bi³ej dy. zek o d³ugoœci c³kowitej, km i powierzchni zlewni 0,6 km jest odbiornikiem œcieków miejskich z oczyszczlni w Bi³gorju. Jkoœæ wód rzeki dy podleg³ w 000 r. systemtycznej kontroli monitoringowej w rmch bdñ relizownych n jednym stnowisku pomirowym Bidczów (, km). Wody Bi³ej i Czrnej dy objête by³y monitoringiem w dwóch przekrojch pomirowo-kontrolnych dl k dej z rzek, minowicie: Bi³ d n odcinku Ÿród³owym: Gorj (7, km) orz przed po³¹czeniem z wodmi Czrnej dy: Sól (,6 km), ntomist Czrn d powy ej zrzutu œcieków miejskich z Bi³gorj: Bi³gorj (6,7 km) orz przed po³¹czeniem z wodmi Bi³ej dy: odlesie (, km). Wiêkszoœæ prmetrów wchodz¹cych w zkres oznczeñ wykonywnych w rmch monitoringu jkoœci wód rzeki dy osi¹gnê³o w 000 r. wrtoœci obliczeniowe odpowidj¹ce normtywom I lub II klsy czystoœci, jednk w ocenie sumrycznej rzek uleg³ dyskwlifikcji ze wzglêdu n pozklsowe stê eni chrkterystyczne fosforu ogólnego i min coli. Z comiesiêcznych bdñ wynik, e pondnormtywn w ocenie koñcowej zwrtoœæ zwi¹zków fosforu, przez wiêksz¹ czêœæ roku utrzymyw³ siê n poziomie korzystnej II lub rzdziej III klsy czystoœci, istotne przekroczeni dopuszczlnych norm koncentrcji fosforu zost³y zrejestrowne jedynie w lipcu i pÿdzierniku. Nle y ztem przypuszczæ, e dyskwlifikcj wód dy, przynjmniej w ocenie wed³ug kryterium fizykochemicznego, by³ zdeterminown nie tyle bezpoœrednim znieczyszczeniem ntropogenicznym, co negtywnym wp³ywem chrkterystycznych procesów nturlnego cyklu wegetcyjnego w ekosystemie o nieco pogorszonych zdolnoœcich smooczyszczni. O stosunkowo niskim stopniu zwnsowni procesów eutrofizcji wód dy mimo dyskwlifikcji w klsyfikcji ogólnej œwidcz¹ te pozytywne wyniki oceny wed³ug kryterium hydrobiologicznego (kls II), szczególnie niskie stê eni chlorofilu (kls I). Bi³ d zdyskwlifikown w ocenie sumrycznej ze wzglêdu n ndmierne obci¹ enie wód 9 zwi¹zkmi fosforowymi (fosfor ogólny, podobnie jk i w poprzednim przypdku po³¹czonych wód Czrnej i Bi³ej dy, w lipcu i w pÿdzierniku wystêpow³ n c³ej d³ugoœci cieku w stê enich nruszj¹cych dopuszczlne normy stnu czystoœci rzek), w œwietle wyników oznczeñ wszystkich pozost³ych prmetrów znieczyszczeni zlicz³ siê do grupy rzek o njkorzystniejszym n terenie c³ego województw sk³dzie fizykochemicznym wód. W ocenie wed³ug kryterium bkteriologicznego wody pocz¹tkowego odcink Bi³ej dy odpowid³y nwet wymgniom I klsy czystoœci. W dolnej czêœci rzeki uleg³y wprwdzie doœæ istotnemu pogorszeniu, lecz ndl spe³ni³y normy III klsy czystoœci, mino coli by³o obok fosforu ogólnego jedynym wskÿnikiem osi¹gj¹cym wrtoœci chrkterystyczne spoz zkresu klsy I lub II. Nieml identyczn¹ konfigurcj¹ wrtoœci obliczeniowych wiêkszoœci przebdnych wskÿników odzncz³y siê tk e wody Czrnej dy. O ich dyskwlifikcji równie zdecydow³ jeden pozklsowy prmetr fosfor ogólny, przy czym fosforny, jko nieorgniczn, przyswjln dl mikroorgnizmów plnktonowych, form wystêpowni fosforu w wodzie, tworz¹c przez to w³œciw¹ pulê fosforu dostêpnego w procesie eutrofizcji, przyjmow³y stê eni nie wykrczj¹ce poz normy dopuszczlne I klsy czystoœci. W zestwieniu wyników bdñ górnego i dolnego odcink Czrnej dy nie dostrze ono te prktycznie dnych œldów ujemnego wp³ywu zrzutu œcieków z oczyszczlni miejskiej w Bi³gorju. Wrtoœci obliczeniowe koncentrcji poszczególnych substncji wskÿnikowych w przekrojch pomirowych Bi³gorj i odlesie (powy ej i poni ej oczyszczlni) by³y brdzo zbli one i od odpowidj¹cych im stê eñ chrkterystycznych zrejestrownych w wodch Bi³ej dy ró ni³y siê jedynie w zkresie nieco wiêkszej zwrtoœci substncji orgnicznych (CHZT n poziomie klsy III) i elz (kls III bli ej Ÿróde³, II przy ujœciu), znmionuj¹cej wiêkszy udzi³ terenów podmok³ych i bgien w zlewni. Bi³k jest njwiêkszym prwostronnym dop³ywem rzeki Bukowej (prwobrze nego dop³ywu Snu) o c³kowitej d³ugoœci 6, km i powierzchni zlewni 6,8 km. Górny odcinek i Ÿród³ Bi³ki zloklizowne s¹ w strefie krwêdziowej oztocz Zchodniego. W okolicch Jnow Lubelskiego, n wysokoœci ok. km swego biegu, rzek opuszcz wy ynne tereny oztocz i przechodzi w strefê nizin Kotliny Sndomierskiej, mezoregionu ówniny Bi³gorjskiej. Tu ³¹czy siê te z njwiêkszym swym dop³ywem Trzebeszn¹, jk równie odbier œcieki z njwiêkszego w zlewni punktowego Ÿród³ emisji oczyszczlni miejskiej w Jnowie Lubelskim. W sk³d sieci punktów pomirowo-kontrolnych wytypownych do bdñ w rmch monito- III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
ringu regionlnego rzek w roku 000 wesz³y dw przekroje bdwcze wód rzeki Bi³ki: ppk. pow. GKiM Jnów Lubelski (,0 km) i ppk. ¹ ek Ordyncki (, km). Anliz sk³du fizykochemicznego, mikrobiologicznego i hydrobiologicznego wód pobiernych w tych punktch wykz³, e n odcinku do grnic mist Jnow Lubelskiego Bi³k prowdzi³ wody III klsy czystoœci, ntomist poni ej zrzutu œcieków miejskich z Jnow wystêpow³o niepo ¹dne zjwisko ndmiernego znieczyszczeni wód, zw³szcz pod wzglêdem bkteriologicznym. ozklsow¹ wrtoœæ stê eni chrkterystycznego w przekroju ujœciowym osi¹gn¹³ te zot zotynowy. Stê eni obliczeniowe zdecydownej wiêkszoœci pozost³ych wskÿników fizykochemicznych, w c³ym profilu pod³u - nym bdnej rzeki, mieœci³y siê w przedzile norm I lub II klsy czystoœci (w górnej czêœci rzeki wymgñ klsy II nie spe³ni³y tylko, pozklsowe poni ej Jnow: mino coli i zot zotynowy). rzy przejœciu przez misto zuw lnemu pogorszeniu uleg³ te stn hydrobiologiczny wód (wzrost koncentrcji chlorofilu z poziomu klsy I do II, zmin indeksu sprobowoœci sestonu z klsy II n III).... Zlewni rzeki Wieprz rzyjmuje siê, e rzek Wieprz wyp³yw z Jezior Wieprzowego zloklizownego n obszrze Grzêdy Soklskiej w pobli u miejscowoœci Wieprzów Trnwcki. ozci¹gj¹c siê n d³ugoœci 0, km odwdni on obszr œrodkowego miêdzyrzecz Wis³y i Bugu o pow. 0, km, po czym uchodzi do Wis³y w 9,8 km jej prwego brzegu. od wzglêdem budowy geologicznej, rzeÿby terenu, gleb, cech klimtu, roœlinnoœci orz wrunków obiegu wody obszr dorzecz Wieprz dzieli siê n dwie czêœci: wy ynn¹ i nizinn¹. Czêœæ wy- ynn, po³o on w obrêbie oztocz i Wy yny Lubelskiej, zbudown jest g³ównie z wêglnowych utworów kredy i pleocenu przykrytych ró - nej mi¹ szoœci wrstw¹ osdów czwrtorzêdowych, wykszt³conych jko gliny, piski, wiry i lessy. Czêœæ nizinn (ok. 0% pow. dorzecz) wchodz¹c w sk³d olesi (odlskiego i Wo³yñskiego) orz Niziny o³udniowopodlskiej, obejmuje obszr, n powierzchni którego wystêpuj¹ wy- ³¹cznie utwory czwrtorzêdowe (gliny i piski pochodz¹ce z rozmyci osdów polodowcowych orz piski rzeczne, mu³ki i osdy jeziorne). Dolin Wieprz w strefie wy ynnej odzncz siê stosunkowo niewielk¹ szerokoœci¹ przew - nie od 0, do km i doœæ znczn¹ g³êbokoœci¹ nwet do 0 70 m orz wysokimi, stromymi zboczmi i czêsto podmok³ym dnem. W czêœci nizinnej Wieprz wykorzystuje o wiele szersze koryto i zncznie rozleglejsz¹ dolinê, w której tworzy szereg zkoli i rozlewisk, otoczonych licznymi strorzeczmi. N c³ej nieml d³ugoœci (poz krótkim. WODY odcinkiem wyprostownego koryt miêdzy Zwierzyñcem i Szczebrzeszynem) pozostje rzek¹ nieuregulown¹. Njistotniejszymi elementmi po³udniowej wy ynnej czêœci dorzecz Wieprz s¹ dop³ywy: or, buñk, Wolic, Wojs³wk, ó³kiewk, Siennic, ejk, op orz lewostronne dop³ywy œrodkowego biegu rzeki: Gie³czew, Me³giewk i Bystrzyc. Ntomist g³ównymi odbiornikmi wód z pó³nocnej wy ynnej czêœci zlewni s¹ prwostronne dop³ywy: Mogielnic, Œwink i njwiêkszy Tyœmienic, tk e lewostronn Minin. Stn czystoœci wód Wieprz kontrolowny by³ w 0 przekrojch pomirowych spoœród których po³ow (punkty: powy ej Zwierzyñc Obrocz 68,6 km, powy ej Cukrowni Klemensów Klemensów 7, km, poni ej zbiornik Nielisz Stw Nokowski,0 km, poni ej ujœci buñki Izbic, km, poni ej Krsnegostwu Stê yc 86, km, Trwniki 66, km, poni ej ujœci Gie³czwi Jszczów, km, powy ej ujœci Bystrzycy Kijny 0,7 km, powy ej ujœci Tyœmienicy Wol Skromowsk 6,7 km orz ujœcie do Wis³y Dêblin 0,6 km) zliczn by³ do sieci monitoringu podstwowego, drug po³ow wchodzi³ w sk³d sieci monitoringu regionlnego. Z wyprowdzonego z ogólnej klsyfikcji stnu czystoœci wód Wieprz w poszczególnych przekrojch pomirowo-kontrolnych, liczbowego bilnsu d³ugoœci odcinków o jednkowym poziomie znieczyszczeni wynik, e zledwie 8,% ³¹cznej d³ugoœci rzeki mieœci siê w grnicch norm III klsy czystoœci. ozost³e 8,9% (8, km) to wody pozklsowe. Nle y jednk zuw yæ, e w 000 roku o dyskwlifikcji tk zncznej czêœci Wieprz decydow³ z regu³y niewielk liczb oznczonych wskÿników. N kilkudziesiêciokilometrowym odcinku w górnym biegu rzeki w stê enich nruszj¹cych dopuszczlne normy wystêpow³y przede wszystkim zwi¹zki fosforowe, wœród których zzncz³ siê przewg orgnicznych postci fosforu (pozklsowe wrtoœci stê eñ fosforu ogólnego, przy niezncznej zwrtoœci fosfornów kls II). Do wskÿników dyskwlifikuj¹cych wodê Ÿród³owej czêœci Wieprz (przekrój pomirowy Mjdn Wielki 89,9 km) nle ³y te : zsdowy odczyn ph i elzo ogólne. N wysokoœci Szczebrzeszyn, nwet jeszcze nieco poni ej Zwierzyñc, w wodch Wieprz zrejestrowno istotny wzrost zwrtoœci bkterii z grupy coli typu k³owego bêd¹cy symptomem postêpuj¹cego znieczyszczeni mikrobiologicznego rzeki. Niekorzystne zjwisko pogorszonego stnu bkteriologicznego, jk równie ndmiernego obci¹ eni wód zwi¹zkmi fosforu, znik³o jednk z biegiem rzeki, po zminie wrunków przep³ywu przy przekrczniu zbiornik Nielisz. Mino coli, 9
zek Wieprz przegl¹d zmin wrtoœci wybrnych wskÿników znieczyszczeni n d³ugoœci rzeki w 000 r. ppk. Dêblin ppk. Obrocz ppk. Klemensów ppk. Stw Nokowski ppk. Izbic ppk. Stê yc ppk. Trwniki ppk. Jszczów ppk. Kijny ppk. Wol Skromowsk klsy czystoœci wód: - I kls - II kls - III kls - poz kls¹ rzewodnoœæ elektr. w³. Tlen rozpuszczony BZT Utlenilnoœæ CHZT Cr Chlorki Sirczny Substncje rozp. ogólne Zwiesin ogóln Azot monowy Azot zotynowy Azot zotnowy Azot ogólny Fosforny Fosfor ogólny Chlorofil Sprobowoœæ sestonu Mino coli Klsyfikcj ogóln 79, 6,9 8,6 9,6 06, 0, 99, 90, 8, 8,8 7,0 9,6,8,6 8,88,8 6,0 6,0 8,, rz. Jcynk rz.œwierszcz rz.or rz. buñk rz.wolic rz.wojs³wk rz. ó³kiewk rz.siennic rz.ejk rz. op rz. Mrink rz. Gie³czew rz. Me³giewk rz. Œwink rz. Bystrzyc rz. Tyœmienic rz. Minin rz. Zlesink rz. Irenk rz. Wieprz 0, 68,6 7,,0, 86, 66,, 0,7 6,7 0,6 0,0 Wykonno w WMŒ WIOŒ Lublin ys.. zek Wieprz. rzegl¹d zmin wybrnych wskÿników wrtoœci znieczyszczeni n d³ugoœci rzeki w 000 r. 9 III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA
. WODY zek Wieprz rzegl¹d wybrnych wskÿników znieczyszczeni unktowe Ÿród³ znieczyszczeñ w zlewni w 000 roku ppk. Obrocz ppk. Trwniki 9,7 8, Bystrzyc ³. "SOMLEK" UK dzyñ odl. dzyñ odl. KS dzyñ odl. Bi³k Jedn. Wojsk. Bezwol GKiM yki Wojsk. Ag. Mieszk. Jednostk Stwy Wojsk. Ag. Mieszk. Osiedle Msów Irenk Legend: ród³ znieczyszczeñ powy ej 000 tys. m /rok œcieków od 00 do 000 tys. m /rok œcieków od do 00 tys. m /rok œcieków od 0 do tys. m /rok œcieków UG Brnów Oczyszczlnie œcieków M - mechniczne B - biologiczne CH - chemiczne Czrn ZGKiM Be³ yce OSM Michów Wybrne wskÿniki znieczyszczeñ procent iloœci oznczeñ w klsie czystoœci Nzw punktu pom.-kontr. - BZT - zwiesin ogóln - zot ogólny - fosfor ogólny - mino coli Minin Ciemiêg Krê nicznk OM iotrowice - I kls - II kls - III kls - NON AGAM Motycz OSMOFOST Osmolice Bystrzyc ZGKiM Kock Wieprz EFABET Lubrtów ZGK Lubrtów UG Zkrzówek Gosp. Szklrniowe Leonów BIOMED Lublin GZK Czemierniki ZGK Niemce MWiK Lublin Oczyszcz. okitno ZSz szczel Wol BK Bychw WSK Œwidnik ZK "ryzmt" Wohyñ MWIK Lublin iwoni Str 0 7 0 0 7 Tyœmienic ZSz Kijny MCH Gie³czew or Szpitl w decznicy iwoni CH GKIM êczn Spó³k Wod.-Œc. Milejów ZGK iski Me³giewk ZUK rczew ZGKiM Ostrów Lubelski ZGK uchczów Œwink ó³kiewk Mogielnic OSM iski Spó³k Wod.-Œc. Trwniki Spó³k Wodn Zwierzyniec -Gospodrstwo omocnicze Nr LubelskiejWojewódzkiej Komendy OH w dzyniu odlskim Cukrowni "Krsnystw" ZGK Krzczonów KWK Bogdnk OSM Krsnystw "CESANIT" Krsnystw KOBO Bogdnk Oczyszczlni w Ndrybiu CH UG Cyców MZK ejowiec Fbryczny ejk Cukrowni "Klemensów" ZGKIM Szczebrzeszyn "BOLMA" Bodczów ZGK Krsnobród z/s w Hutkch Siennic UG Wierzbic GK Krsnystw Cukrowni "ejowiec" UG Siennic ó n Wojs³wk Wolic GK Zmoœæ buñk Fbryk Mebli oznñscy Bondyrz "SI-MOT" CH Zmoœæ Wieprz ppk. Klemensów 8, 66,7 7 0 0% % 0% 7% % 9,7 8, 9,7 8,,7,7 8, 8, 8, 8,, 0 0 7 ppk. Stw Nokowski 7,7 8,,7 0 8, 0 0 0 0 7 ppk. Izbic 9,7 8, 9,7 8, 8 8, 7 6,7 0% % 0% 7% % ppk. Stê yc 90,9 9, 90,9 9, 90,9 9, 8 8 7 7 ppk. Jszczów 9,7 8, 7 7 6,7 8, 0% % 0% 7% % ppk. Kijny 8, 8,, 0,7 8, 0% % 0% 7% % ppk. Wol Skromowsk 8 7 8,, 8, 8, 66,7 0% % 0% 7% % ppk. Dêblin 8 7 6 0 7 8, 6,7 9 Wykonno w WMŒ WIOŒ Lublin 0% % 0% 7% % ys.. zek Wieprz. rzegl¹d wybrnych wskÿników znieczyszczeni. unktowe Ÿród³ zniczyszczeñ w zlewni w 000 r. 0% % 0% 7% %
które w trzech osttnich punktch pomirowokontrolnych przed zbiornikiem wystêpow³o w roli wskÿnik dyskwlifikuj¹cego wody tej czêœci Wieprz, poni ej zbiornik, w przekroju Stw Nokowski zmieœci³o siê w normie II klsy czystoœci. Stopieñ znieczyszczeni bkteriologicznego uleg³ zreszt¹ jeszcze kilkukrotnym zminom n pozost³ej d³ugoœci rzeki. oni ej ujœci buñki znieczyszczonej wodmi zu ytymi z mist Zmoœci, stn snitrny wód Wieprz ponownie siêgn¹³ poziomu pozklsowego, z którym rzek pordzi³ sobie w procesie smooczyszczni wód dopiero n odcinku przejœciowym z czêœci wy ynnej do czêœci nizinnej dorzecz, nieco poni- ej ujêci wód n potrzeby systemu Kn³u Wieprz-Krzn (n obszrze o ni szym stopniu ntropopresji, brku punktowych Ÿróde³ znieczyszczeñ i mniejszym ni poprzednio wp³ywie Ÿróde³ obszrowych). Do ponownego wzrostu poziomu znieczyszczeni mikrobiologicznego wód Wieprz dosz³o z kolei n wysokoœci ujœci rzeki Bystrzycy odbiornik œcieków miejskich z Lublin i Œwidnik. III klsê czystoœci w ocenie wed³ug kryterium bkteriologicznego wody Wieprz kolejny rz odzysk³y po rozcieñczeniu wodmi rzeki Tyœmienicy, nstêpnie, jeszcze rz j¹ utrci³y po osi¹gniêciu grnic mist Dêblin. Wrto w tym miejscu zznczyæ, e pondnormtywne wrtoœci min coli by³y jedynym wyzncznikiem pozklsowego chrkteru wód œrodkowej czêœci Wieprz, od ujœci buñki do strefy przejœciowej w rejonie pocz¹tku Kn³u Wieprz- Krzn, sk¹d ( po ujœcie Bystrzycy) rzek prowdzi³ wody III klsy czystoœci (w rozumieniu wyniku klsyfikcji ogólnej). Od ujœci rzeki Wolicy do ujœci rzeki ejki, w tym równie n wysokoœci smego Krsnegostwu, Wieprz osi¹gn¹³ w ocenie wed³ug kryterium fizykochemicznego korzystn¹ II klsê czystoœci. Jk ju wy ej wspomnino, do zncznego pog³êbieni stopni znieczyszczeni wód Wieprz dosz³o ntomist n wysokoœci ujœci przep³ywj¹cej przez Lublin rzeki Bystrzycy. o zsileniu Wieprz wodmi tego dop³ywu do poziomu pozklsowego ponownie wzros³y stê eni fosforu ogólnego, tk e fosfornów. WyrŸnemu pogorszeniu uleg³y te prmetry hydrobiologiczne rzeki jednym ze wskÿników decyduj¹cych o dyskwlifikcji wód Wieprz n tym odcinku by³ chlorofil, choci sprobowoœæ sestonu utrzymyw³ siê w grnicch norm klsy II. O wiele korzystniej przedstwi³ siê stn czystoœci Wieprz w ocenie wzglêdem wiêkszoœci pozost³ych prmetrów znieczyszczeni. N c- ³ej d³ugoœci rzeki (w tym równie w dolnym biegu rzeki, poni ej ujœci Bystrzycy) w normie I klsy czystoœci utrzymyw³y siê wskÿniki poziomu zsoleni (chlorki i sirczny). Œwidectwem dobrej 96 jkoœci wód by³y niskie (z zkresu klsy I lub II) koncentrcje podstwowych form zotu (zot monowy, zotnowy i ogólny), substncji minerlnych i orgnicznych. rzegl¹d zmin wrtoœci chrkterystycznych wybrnych wskÿników znieczyszczeni wód Wieprz przedstwiono n rys., ntomist n rys. zznczono rozk³d njistotniejszych Ÿróde³ znieczyszczeñ w zlewni. Z przebdnych n c³ej d³ugoœci dop³ywów Wieprz njistotniejszym znieczyszczeniem, zw³szcz w odcinkch ujœciowych, chrkteryzow³y siê cieki obci¹ one zrzutmi œcieków komunlnych i przemys³owych z glomercji mist Lublin i Zmoœci rzeki Bystrzyc i buñk. Ich wody nie odpowid³y obowi¹zuj¹cym normom g³ównie ze wzlêdu n ndmiernie wysokie wrtoœci chrkterystyczne fosforu ogólnego, chlorofilu i min coli. buñk jest prwostronnym dop³ywem Wieprz o c³kowitej d³ugoœci, km i powierzchni zlewni, km. o³o on w c³oœci n obszrze do³u Zmojskiego, w górnym biegu odwdni teren p³skiego obni eni bez wyrÿnie zznczonych krwêdzi bocznych, ntomist z du ym udzi³em powierzchni zmeliorownych. Dopiero poni ej Zmoœci, po przyjêciu wód prwostronnego dop³ywu Czrnego otoku, p³ynie w dobrze wykszt³conej, p³skodennej dolinie o szerokoœci kilkuset metrów. Zlewni buñki uleg³ zncznym przekszt³ceniom w wyniku przeprowdzonych tu n szerok¹ sklê w ltch powojennych meliorcji podstwowych i szczegó³owych. W dolnym biegu równie sm buñk jest rzek¹ uregulown¹ (prowdzi wody w wyprostownym i pog³êbionym korycie). W 000 r. stn czystoœci rzeki podleg³ kontroli w rmch bdñ monitoringowych wykonywnych w przekrojch pomirowych: powy ej grnic mist Zmoœci niówek 6, km orz n ujœciu do Wieprz Krzk, km. N odcinku od Ÿróde³ do grnic mist buñk prowdzi³ wody, w których tylko wskÿniki osi¹gnê³y wrtoœci obliczeniowe nie odpowidj¹ce wymgniom II klsy czystoœci: zwiesin ogóln, fosfor ogólny i mino coli, z czego jedynie fosfor ogólny decydow³ o dyskwlifikcji rzeki w ocenie sumrycznej (% ogólnej liczby wyników oznczeñ poz kls¹). Stopieñ znieczyszczeni rzeki uleg³ ntomist doœæ wyrÿnemu pog³êbieniu po odbiorze wód zu ytych z terenu Zmoœci. N ujœciu, poz fosforem ogólnym, norm III klsy czystoœci nie dotrzymyw³ równie chlorofil. Dolny odcinek rzeki chrkteryzow³ siê tk e nie objêtym norm¹ stnem bkteriologicznym. W przedzile grnicznych wrtoœci klsy III mieœci³y siê stê eni chrkterystyczne zwiesiny ogólnej, zotu zotynowego i sprobowoœci sestonu. III. JAKOŒÆ ODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒODOWISKA