Planowanie w gospodarowaniu wodami w regionie wodnym Dolnej Wisły

w Gdañsku Planowanie w gospodarowaniu wodami w regionie wodnym Dolnej Wisły fot. RZGW Gdańsk Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Konsultacje społeczne projektu aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły

Region wodny Dolnej Wisły Hydrografia Region wodny Dolnej Wisły położony jest w północnej części naszego kraju. Obejmuje on zlewnię Wisły od miejscowości Korabniki do ujścia do Morza Bałtyckiego, a także zlewnie rzek przymorza na zachód od Wisły do Słupi włącznie oraz zlewnię Zalewu Wiślanego do Pasłęki włącznie. Powierzchnia regionu wodnego Dolnej Wisły wynosi 35 070,1 km2 i stanowi około 11% powierzchni Polski. Według Mapy Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP 2010) długość Wisły w granicach regionu wynosi 260 km, zaś całkowita długość sieci rzecznej - 12 847,2 km. Sieć hydrograficzna, źródło: RZGW Gdańsk fot. RZGW Gdańsk Głównym ciekiem regionu jest Wisła, której zlewnia w granicach regionu obejmuje około 70% jego powierzchni. Jej główne dopływy lewostronne to: Wda, Brda, Wierzyca, Motława, Zielona Struga oraz Tążyna, zaś prawostronne: Drwęca, Osa, Mień oraz Fryba. Największymi rzekami uchodzącymi bezpośrednio do Bałtyku są Piaśnica, Łeba, Łupawa i Słupia, natomiast do Zalewu Wiślanego: Elbląg, Bauda i Pasłęka. Charakterystyczna dla regionu wodnego Dolnej Wisły, podobnie jak dla innych regionów leżących w północnej części kraju, jest znaczna liczba zbiorników wodnych. Według MPHP 2010 liczba jezior w regionie wynosi 2290, zaś ich całkowita powierzchnia 1 087,6 km2. Największym naturalnym zbiornikiem wodnym jest Zalew Wiślany, o powierzchni w granicach Polski 301,7 km2. Pozostałymi największymi jeziorami są: Jezioro Łebsko (70,4 km2), Jezioro Jeziorak (29,9 km2), Jezioro Gardno (22,8 km2), Jezioro Żarnowieckie (13,9 km2), Jezioro Charzykowskie (13,4 km2), Jezioro Narie (12,1 km2) oraz Jezioro Drużno (11,3 km2). Na rzekach regionu wodnego Dolnej Wisły zlokalizowanych jest 11 zbiorników zaporowych, z których największymi są: Koronowo w zlewni Brdy, o powierzchni 15,6 km2, Żur w zlewni Wdy, o powierzchni 3,0 km2 oraz Pierzchały w zlewni Pasłęki, o powierzchni 2,4 km2. fot. RZGW Gdańsk 2

Podział administracyjny Administracyjnie region wodny Dolnej Wisły obejmuje prawie całe województwo pomorskie (ok. 88% powierzchni województwa), a także ok. 61% powierzchni województwa kujawsko-pomorskiego oraz ok. 33% województwa warmińsko-mazurskiego. Ponadto w obszar regionu wchodzą niewiel- kie fragmenty województw: wielkopolskiego i mazowieckiego. Według danych GUS w 2010 roku region liczył około 4 350 tys. mieszkańców. Zagospodarowanie terenu Zgodnie z danymi Europejskiej Agencji Środowiska (Corine Land Cover) dominującą formą zagospodarowania terenu są tereny rolnicze, stanowiące ponad 60 % powierzchni regionu. Znaczny udział mają również lasy, pokrywające ponad 30% powierzchni. Strukturę użytkowania terenu przedstawiono na rysunku poniżej. 61,1% Tereny rolne 32,3% Lasy i ekosystemyseminaturalne 3,5% Tereny wodne 2,7% Tereny zantropogenizowane 0,4% Strefy podmokłe fot. E. Lange Procentowy rozkład struktury użytkowania terenu 3

Obszary chronione Obszary prawnie chronione zajmują około 20% powierzchni regionu wodnego Dolnej Wisły. Największe z nich to dwa parki narodowe: Park Narodowy Borów Tucholskich oraz Słowiński Park Narodowy. Ponadto w regionie funkcjonuje obecnie 18 parków krajobrazowych oraz 225 rezerwatów przyrody. Ważnym elementem sieci obszarów chronionych w naszym kraju są obszary Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Obejmuje ona dwa rodzaje obszarów: W regionie wodnym Dolnej Wisły aktualnie wyznaczono 132 specjalne obszary ochrony siedlisk oraz 20 obszarów specjalnej ochrony ptaków. specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) czyli obszary utworzone w celu ochrony szczególnie cennych siedlisk Obszary chronione, źródło: RZGW Gdańsk fot. E. Lange 4 przyrodniczych lub gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem, obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) czyli obszary utworzone w celu ochrony dziko występujących gatunków ptaków. Obszary Natura 2000, źródło: RZGW Gdańsk

Planowanie w gospodarowaniu wodami zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną Ramowa Dyrektywa Wodna Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Ramowa Dyrektywa Wodna) jest najważniejszym aktem prawnym Unii Europejskiej, ustanawiającym ramy dla ochrony wód oraz dla zrównoważonego z nich korzystania. W tym celu wprowadza ona do zarządzania gospodarką wodną instrumenty ekonomiczne oraz udział społeczeństwa. Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) uznaje środowisko naturalne za równoprawnego użytkownika wód, takiego samego jak ludność, przemysł, rolnictwo itp. Stąd, mówiąc o ochronie wód Dyrektywa rozszerza zakres tej ochrony z ilości i jakości zasobów również na życie biologiczne zależne od wody czyli ekosystemy wodne i bagienne. Głównym celem RDW, który mamy osiągnąć do 2015 r., jest dobry stan wód. Oznacza to, że należy zrobić wszystko, by wody były jak najbliższe ich stanowi naturalnemu. Zapisy RDW zostały transponowane do prawa polskiego przede wszystkim ustawą z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012, poz. 145 z późniejszymi zmianami). Zgodnie z wymogami RDW oraz ustawy Prawo wodne, gospodarowanie wodami odbywa się w podziale na obszary dorzeczy. Zlewnia oznacza obszar lądu, z którego wszystkie spływy powierzchniowe odprowadzane są poprzez system strumieni, rzek i, gdzie stosowne, jezior, do określonego punktu w biegu cieku. Dorzecze oznacza obszar lądu, z którego wszystkie spływy powierzchniowe odprowadzane są przez system strumieni, rzek i, gdzie stosowne, jezior, do morza poprzez pojedyncze ujście cieku, estuarium lub deltę. Obszar dorzecza oznacza obszar lądu i morza, składający się z jednego lub wielu sąsiadujących ze sobą dorzeczy wraz ze związanymi z nimi wodami podziemnymi i wodami przybrzeżnymi, określony na mocy art. 3 ust. 1 RDW jako jednostka główna dla gospodarowania wodami w dorzeczu. Obszary dorzeczy, źródło: RZGW Gdańsk W Polsce wyznaczono 10 obszarów dorzeczy: Wisły, Odry, Jarftu, Świeżej, Pregoły, Niemna, Dniestru, Dunaju, Łaby oraz Ücker. W granicach obszarów dorzeczy wyodrębnione zostały mniejsze jednostki - regiony wodne. Zarówno obszary dorzeczy, jak i regiony wodne wyodrębnione zostały na podstawie granic hydrograficznych. Oznacza to, że ich granicami są granice zlewni. Organem odpowiedzialnym za gospodarowanie wodami w Polsce jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (KZGW). Do jego zadań należy między innymi zarządzanie zasobami wodnymi oraz administrowanie mieniem Skarbu Państwa związanym z wodami. Prezesowi KZGW podlegają dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, którzy są organami administracji rządowej niezespolonej, właściwymi w sprawach gospodarowania wodami w regionach wodnych. 5

Zadania dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej określa ustawa Prawo wodne. Do zadań tych należą przede wszystkim: W Polsce jest 7 regionalnych zarządów gospodarki wodnej. wspomaganie Prezesa KZGW we wdrażaniu Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz Dyrektywy Powodziowej, opracowywanie warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz zlewni, przygotowywanie planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych, koordynacja działań związanych z ochroną przed powodzią i suszą w regionach wodnych, prowadzenie katastru wodnego, prowadzenie kontroli gospodarowania wodami, realizacja w imieniu Prezesa KZGW zadań związanych z utrzymywaniem śródlądowych wód powierzchniowych lub urządzeń wodnych oraz pełnienie funkcji inwestora w zakresie gospodarki wodnej w regionie wodnym. Jednolite części wód RZGW, źródło: RZGW Gdańsk Podstawową jednostką planistyczną, w której prowadzone są wszelkie analizy związane z planowaniem zgodnie z RDW i dla której ustanawiane są programy działań naprawczych jest tzw. jednolita część wód. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, strugę, strumień, potok, rzekę, kanał lub ich części, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeżne. Jednolita część wód podziemnych (JCWPd) oznacza określoną objętość wód podziemnych występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. Jednolite części wód powierzchniowych, źródło: RZGW Gdańsk Sztuczna część wód (SCW) oznacza część wód powierzchniowych powstałą na skutek działalności człowieka. Silnie zmieniona część wód (SZCW) oznacza część wód powierzchniowych, których charakter został znacznie zmieniony na skutek fizycznego oddziaływania człowieka. W regionie wodnym Dolnej Wisły, na potrzeby pierwszego i drugiego cyklu planistycznego wyznaczono: 460 JCWP rzecznych, 285 JCWP jeziornych, 5 JCWP przejściowych, 6 JCWP przybrzeżnych, 20 JCWPd. Jednolite części wód podziemnych, źródło: RZGW Gdańsk 6

System klasyfikacji stanu wód Kluczowym pojęciem w dyrektywie jest stan wód może być on dobry lub zły. Cel, który mamy osiągnąć do 2015 r., czyli dobry stan wód oznacza, że należy zrobić wszystko, by wody były jak najbliższe ich stanowi naturalnemu. Ocena aktualnego stanu prowadzona jest przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) na podstawie wyników monitoringu wód prowadzonego przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska (WIOŚ). kiedy jest on najbardziej jak to możliwe zbliżony do warunków naturalnych. Ocena stanu JCW, wykonana na podstawie wyników badań monitoringowych prowadzonych w latach 2010-2012 wykazała, że w regionie wodnym Dolnej Wisły dobry stan osiągnęły 154 JCW rzek i jedynie 20 JCW jezior, natomiast stan wszystkich JCW przybrzeżnych i przejściowych został oceniony jako zły. W przypadku wód podziemnych sytuacja jest znacznie lepsza, gdyż tylko jedna JCWPd nie osiągnęła stanu dobrego. Stan wód powierzchniowych jest ogólnym wyrażeniem stanu części wód powierzchniowych, określonym przez gorszy ze stanów ekologiczny lub chemiczny. Stan ekologiczny wód powierzchniowych jest określeniem jakości struktury i funkcjonowania ekosystemu wodnego związanego z wodami powierzchniowymi. W przypadku SZCW oraz SCW zamiast stanu ekologicznego oceniany jest potencjał ekologiczny. Stan chemiczny wód powierzchniowych określany jest na podstawie zawartości w wodach substancji priorytetowych oraz innych substancji, dla których ustanowione zostały środowiskowe normy jakości. Stan wód podziemnych jest ogólnym wyrażeniem stanu części wód podziemnych, określonym przez gorszy ze stanów ilościowy lub chemiczny. Ocena stanu JCWP, źródło: RZGW Gdańsk Stan ilościowy wód podziemnych jest wyrażeniem stopnia, do jakiego część wód podziemnych jest narażona na bezpośrednie i pośrednie pobory wody. Stan chemiczny wód podziemnych określany jest na podstawie przewodności i zawartości w tych wodach zanieczyszczeń. Najogólniej mówiąc, o dobrym stanie wód, zarówno powierzchniowych jak i podziemnych, można mówić wówczas, Odstępstwa od celów środowiskowych Ocena stanu JCWPd, źródło: RZGW Gdańsk Oczywiste jest, że niełatwo będzie osiągnąć cel, jakim jest dobry stan wszystkich wód. Stąd w szczególnych, uzasadnionych przypadkach dopuszczalne są odstępstwa. Wiążą się one z wydłużeniem terminu osiągnięcia celu (art. 4 ust. 4 RDW), bądź z określeniem mniej rygorystycznych wymagań (art. 4 ust. 5 RDW). Dotyczy to głównie sytuacji, gdy koszty społeczne lub ekonomiczne niezbędnych dla osiągnięcia celu działań są zbyt wysokie i niemożliwe do zaakceptowania przez lokalną społeczność, bądź nie ma technicznych możliwości osiągnięcia celu w wymaganym terminie. Szczególnym rodzajem odstępstwa jest dopuszczenie do nieosiągnięcia celów środowiskowych przez JCW w wyniku nowych zmian antropogenicznych (art. 4 ust. 7 RDW), pod warunkiem, iż są one niezbędne z punktu widzenia społeczeństwa i ich negatywny wpływ na wody ograniczony jest do niezbędnego minimum. W projekcie apgw na obszarze dorzecza Wisły, dla regionu wodnego Dolnej Wisły wskazano konieczność zastosowania odstępstw dla JCW wszystkich kategorii. Odstępstwom wynikającym z art. 4 ust. 4 lub art. 4 ust. 5 podlegać będzie: 15 JCWP rzek, 61 JCWP jezior, 5 JCWP przejściowych, 6 JCWP przybrzeżnych, 1 JCWPd. W regionie aktualnie planowanych jest 55 inwestycji wymagających zastosowania odstępstwa na podstawie art. 4 ust. 7 RDW i spełniających jego uwarunkowania. 7

Analizy ekonomiczne Procesowi planowania na każdym etapie towarzyszą analizy ekonomiczne. Ich prowadzenie jest niezbędne w celu zagwarantowania ekonomicznej efektywności korzystania z wód. Analizy takie uwzględniać muszą nie tylko koszty finansowe, ale również koszty środowiskowe, obejmujące wartość strat poniesionych w środowisku w wyniku korzystania z wód oraz koszty zasobowe, czyli tzw. koszty utraconych korzyści. Część analiz wymaga również oceny skutków społecznych wynikających z prowadzenia działań lub też ich zaniechania. Zgodnie z załącznikiem III RDW najważniejsze cele analiz ekonomicznych to: wdrożenie zasady zwrotu kosztów usług wodnych z uwzględnieniem kosztów środowiskowych i zasobowych, wybór najkorzystniejszych kombinacji działań służących osiągnięciu celów środowiskowych. Aspekty ekonomiczne muszą być brane pod uwagę również na pozostałych etapach planowania, w tym przy: uzasadnianiu wyznaczenia sztucznych i silnie zmienionych części wód, uzasadnianiu odstępstw od osiągnięcia celów środowiskowych. Konsultacje społeczne Udział społeczeństwa powinien towarzyszyć całemu procesowi planowania zgodnie z RDW. Niezwykle istotne jest przede wszystkim informowanie o aktualnie prowadzonych pracach, ale również aktywne uczestnictwo społeczeństwa w podejmowaniu kluczowych decyzji związanych z korzystaniem z wód oraz ich ochroną. Szczególny nacisk dyrektywa kładzie na konsultacje trzech dokumentów w trakcie trwania cyklu planistycznego: harmonogram i program prac dla tworzenia PGW, tymczasowy przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej, projekt aktualizacji planu gospodarowania wodami w dorzeczu. fot. E. Lange Dokumenty planistyczne w gospodarowaniu wodami Zgodnie z art. 112 ustawy Prawo wodne, planowanie w gospodarowaniu wodami służy osiągnięciu celów środowiskowych przez wszystkie wody, ale również zapewnieniu zrównoważonego wykorzystania wód i ochrony przed skutkami powodzi. Najważniejsze dokumenty planistyczne to zgodnie z art. 113 Prawa wodnego: Z punktu widzenia wdrażania postanowień RDW szczególne znaczenie mają plany gospodarowania wodami i program wodno-środowiskowy kraju, jako bezpośrednie wypełnienie jej zapisów. Obydwa dokumenty opracowywane są przez Prezesa KZGW. program wodno-środowiskowy kraju, plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, plan zarządzania ryzykiem powodziowym, plan przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze dorzecza, plan utrzymania wód, warunki korzystania z wód regionu wodnego, warunki korzystania z wód zlewni. Proces planowania w zarządzaniu zasobami wodnymi jest procesem cyklicznym. Oznacza to, iż dokumenty planistyczne, a także wszelkie analizy poprzedzające ich opracowanie muszą być cyklicznie aktualizowane. Okres trwania tzw. cyklu planistycznego to 6 lat. fot. RZGW Gdańsk 8

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Plan gospodarowania wodami (PGW) na obszarze dorzecza jest podstawowym dokumentem planistycznym decydującym o kształtowaniu stanu zasobów wodnych. Plany takie muszą zostać sporządzone przez wszystkie kraje UE, dla wszystkich obszarów dorzeczy. Sporządzenie, a następnie wdrożenie tego dokumentu ma na celu przede wszystkim usprawnienie procesu osiągania lub utrzymania dobrego stanu wód oraz związanych z nimi ekosystemów, przy równoczesnym zapewnieniu i poszanowaniu potrzeb człowieka, związanych z korzystaniem z wód. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza zawiera m.in.: ogólny opis cech charakterystycznych obszaru dorzecza, podsumowanie identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych i oceny ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych, wykazy obszarów chronionych, mapę sieci monitoringu, ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód i obszarów chronionych, podsumowanie wyników analizy ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód, podsumowanie działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju (PWŚK), z uwzględnieniem sposobów osiągania ustanawianych celów środowiskowych, wykaz innych szczegółowych programów i planów gospodarowania dla obszaru dorzecza, podsumowanie działań zastosowanych w celu informowania społeczeństwa i konsultacji publicznych, wykaz organów właściwych w sprawach gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza, informację o sposobach i procedurach pozyskiwania informacji i dokumentacji źródłowej. Po raz pierwszy dokument ten został opracowany w roku 2009 (opublikowany w Monitorze Polskim nr 49 poz. 549 z 2011 r.), zaś obecnie trwają prace nad jego aktualizacją, tak aby zaktualizowany PGW (tzw. apgw) został opracowany i zatwierdzony do 22 grudnia 2015 r. Program wodno-środowiskowy kraju Aby osiągnąć cele środowiskowe niezbędne jest wdrożenie szeregu działań naprawczych, mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnego oddziaływania człowieka na środowisko wodne. Z tego względu RDW zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do opracowania, a następnie wdrożenia programów działań zmierzających do osiągnięcia celów środowiskowych. Programy działań opracowane zostały dla wszystkich JCW: rzecznych, jeziornych, przejściowych, przybrzeżnych i podziemnych. Obejmują one dwie grupy działań: podstawowe i uzupełniające. Działania podstawowe są obowiązkowe do wdrożenia i obejmują między innymi działania wymagane na mocy innych dyrektyw bezpośrednio bądź pośrednio związa- nych ze środowiskiem wodnym oraz działania zapewniające niepogarszanie stanu wód. Działania uzupełniające wskazywane są dla jednolitych części wód zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych i ukierunkowane są na redukcję presji, będących przyczyną tego zagrożenia lub też na rozpoznanie przyczyn nieosiągnięcia celów. W Polsce, zgodnie z ustawą Prawo wodne, takie programy zawarte są w dokumencie Programie wodno-środowiskowym kraju (PWŚK). Po raz pierwszy dokument ten został opracowany w roku 2009, zaś obecnie trwają prace nad jego aktualizacją, tak aby zaktualizowany PWŚK (tzw. apwśk) został opracowany i zatwierdzony do 22 grudnia 2015 r. Plan zarządzania ryzykiem powodziowym Plan zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) sporządzany jest na podstawie wymogów Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa), której zapisy przetransponowane zostały do ustawy Prawo wodne. Podobnie jak PGW będzie on aktualizowany co 6 lat. Celem Dyrektywy Powodziowej jest ograniczanie skutków powodzi poprzez odpowiednie zarządzanie ryzykiem, jakie ona stwarza. Jako narzędzie wdrażania tego celu plan zarządzania ryzykiem powodzi powinien zawierać: mapę obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego wraz z ich analizą, opis celów zarządzania ryzykiem powodziowym, katalog działań służących osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym wraz z ustaleniem priorytetów. Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne plany dla obszarów dorzeczy sporządzane są przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, natomiast dla regionów wodnych przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej. 9

Plan przeciwdziałania skutkom suszy Susza jest zjawiskiem naturalnym, jednak działalność człowieka, w tym nieprawidłowe gospodarowanie wodami czy też użytkowanie gruntów, może potęgować jej negatywne skutki zarówno przyrodnicze jak i gospodarcze. W celu zapobiegania skutkom suszy ustawa Prawo wodne zobowiązuje do opracowania planów przeciwdziałania skutkom suszy. Plany takie powinny zawierać zarówno analizę możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych, jak i wskazania do zmian w zakresie korzystania z wód, zmian naturalnej i sztucznej retencji oraz budowy, rozbudowy lub przebudowy urządzeń wodnych. Plany przeciwdziałania skutkom suszy na obszarach dorzeczy opracowywane są przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, zaś w regionach wodnych przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej. fot. Andrei Carlescu Plan utrzymania wód Plany utrzymania wód są dokumentami sporządzanymi przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej dla regionów wodnych. Podobnie jak PGW oraz PZRP, plan ten aktualizowany będzie co 6 lat. Zawartość tego dokumentu określa ustawa Prawo wodne, zgodnie z którą powinien on zawierać w szczególności określenie odcinków śródlądowych wód powierzchniowych, gdzie występuje zagrożenie dla swobodnego przepływu wód i spływu lodów wraz z opisem i uzasadnieniem planowanych działań utrzymaniowych. Celem powyższego dokumentu jest zapewnienie ochrony przed powodzią, przy jednoczesnym uwzględnieniu wymogów RDW w zakresie celów środowiskowych i dopuszczalnych odstępstw od ich osiągnięcia. Warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz warunki korzystania z wód zlewni Warunki korzystania z wód są narzędziem wspomagającym osiąganie celów środowiskowych poprzez nakładanie niezbędnych ograniczeń na użytkowników wód. Opracowywane są przez dyrektorów RZGW, obowiązkowo dla każdego regionu wodnego, a także dla zlewni w przypadku, gdy w skali lokalnej warunki dla regionu wodnego będą niewystarczające. Warunki korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły zostały opracowane w 2014 roku i opublikowane w dziennikach urzędowych: Województwa Pomorskiego z dnia 26.11.2014 r. poz. 4137, Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26.11.2014 r. poz. 3510, Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 25.11.2014 r. poz. 3882, Województwa Mazowieckiego z dnia 26.11.2014 r. poz. 10661. Aktualnie trwają prace nad opracowaniem warunków korzystania z wód dla trzech zlewni: Brdy, Mieni oraz Redy. Zgodnie z ustawą Prawo wodne warunki korzystania z wód, zarówno regionu wodnego jak i zlewni, zawierać powinny: 10 określenie szczegółowych wymagań w zakresie stanu wód wynikających z ustalonych celów środowiskowych, priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych, ograniczenia w korzystaniu z wód niezbędne dla osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych.

Aktualizacja Planu gospodarowania wodami (apgw) i Programu wodno środowiskowego kraju (apwśk) apgw Artykuł 13 ust. 7 RDW zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do cyklicznej aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Obejmować ona powinna aktualizację wszystkich analiz dotyczących zarówno charakterystyki obszaru dorzecza i stanu wód, jak i wskazania działań zmierzających do osiągnięcia celów środowiskowych i odstępstw od tych celów. Dlatego też dokument apgw powinien zawierać, podobnie jak PGW, w szczególności: charakterystykę obszaru dorzecza, określenie i odwzorowanie obszarów chronionych, mapę sieci monitoringu wraz z wynikami, wykaz celów środowiskowych dla JCW, podsumowanie analizy ekonomicznej użytkowania wód, podsumowanie programów działań zmierzających do osiągnięcia celów środowiskowych. Ponadto RDW wymaga, aby aktualizacja dokumentu obejmowała również opis wszelkich zmian i uaktualnień w stosunku do jego wcześniejszej wersji, ocenę postępu w osiąganiu celów środowiskowych, opis zaplanowanych działań, które nie zostały wdrożone, a także działań podjętych w stosunku do wód zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych. W związku z szeregiem zastrzeżeń Komisji Europejskiej do planów opracowanych w 2009 roku, ich aktualizacja została sporządzona z uwzględnieniem wszystkich przekazanych przez KE uwag. fot. RZGW Gdańsk 12 11

apwśk Działania opisane w projekcie apwśk, zmierzające do osiągnięcia celów środowiskowych, dotyczą zarówno konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych, jak i środków o charakterze administracyjnym, ekonomicznym, badawczym, informacyjnym czy edukacyjnym. Wśród działań podstawowych wskazanych do realizacji w regionie wodnym Dolnej Wisły znalazły się m. in.: działania organizacyjno-prawne na szczeblu krajowym, działania wynikające z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, a także obejmujące zapewnienie prawidłowego odbioru i oczyszczania ścieków komunalnych na obszarach nie objętych tym programem oraz działania ograniczające wpływ rolnictwa na wody na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego. Z kolei działania uzupełniające to na przykład działania mające na celu przywrócenie drożności cieku dla migracji ryb, czy też działania mające na celu dokładne rozpoznanie przyczyn nieosiągnięcia celów, w tym monitoring wód oraz uszczegółowienie identyfikacji oddziaływań i ich wpływu na stan wód. Proces doboru odpowiednich działań, niezbędnych dla osiągnięcia celów środowiskowych obejmował w pierwszym kroku rozpoznanie aktualnej sytuacji, uwzględniającej uwarunkowania ekonomiczne, a następnie wskazanie działań i dokonanie oceny ich skuteczności i efektywności. Proces doboru działań przedstawiono na schemacie poniżej. Rozpoznanie stanu istniejącego Stopień wdrożenia działań zaplanowanych w PWŚK Stan JCW Oddziaływania antropogeniczne Uwarunkowania ekonomiczne Dobór działań zmierzających do osiągnięcia dobrego stanu JCW Ocena skuteczności i efektywności działań Program działań dla JCW 12

Konsultacje społeczne apgw Aktualnie trwają konsultacje projektów aktualizacji planów gospodarowania wodami na wszystkich obszarach dorzeczy w Polsce. Rozpoczęły się w dniu 25 listopada 2014 r., natomiast zakończą 22 czerwca 2015 r. Proces konsultacji wspierany jest przez kampanię informacyjną pod nazwą Niezawodne plany. Kampania obejmuje m.in. organizację spotkań i konferencji, publikację artykułów prasowych, działania edukacyjne skierowane do dzieci oraz kampanię medialną. Istotnym elementem są też strony internetowe www.rdw.org.pl oraz www.apgw.kzgw.gov.pl, na których dostępne są konsultowane dokumenty, a także aktualności na temat prowadzonych prac. Na stronie umożliwiono również zgłaszanie uwag do apgw w sposób interaktywny. Podczas trwania konsultacji społecznych niezwykle istotne jest zaangażowanie jak największej liczby interesariuszy przedstawicieli zarówno użytkowników wód, jak i organizacji pozarządowych i administracji. Użytkownicy wód to zarówno podmioty gospodarcze prowadzące działalność związaną z korzystaniem z wód, jak i ludność wykorzystująca wody do celów bytowych czy też rekreacyjnych. Niezbędne jest również włączenie władz sąsiednich krajów znajdujących się w zlewniach transgranicznych. Uwagi do konsultowanego dokumentu można składać: drogą mailową na adres: konsultacje-apgw@kzgw.gov.pl, poprzez formularz na stronie internetowej: www.apgw.kzgw.gov.pl, pocztą na adres Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej lub Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej, osobiście w siedzibie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej lub Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej. www.apgw.kzgw.gov.pl 13

NFOŚiGW w Gdañsku www.apgw.kzgw.gov.pl Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku ul. Franciszka Rogaczewskiego 9/19 80-804 Gdańsk tel.: (58) 326 18 88 fax: (58) 326 18 89 e-mail: sekretariat@gdansk.rzgw.gov.pl www.gdansk.rzgw.gov.pl egzemplarz bezpłatny