Uwarunkowania dla samorządów wynikające z planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy i warunków korzystania z wód regionu wodnego

Transkrypt

1 Uwarunkowania dla samorządów wynikające z planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy i warunków korzystania z wód regionu wodnego Główny Instytut Górnictwa tel.: plabaj@gig.eu Patronat honorowy: Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

2 Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej jest wynikiem wieloletnich prac Wspólnot Europejskich zmierzających do lepszej ochrony wód poprzez wprowadzenie wspólnej europejskiej polityki wodnej, opartej na przejrzystych, efektywnych i spójnych ramach legislacyjnych. Zobowiązuje państwa członkowskie do racjonalnego wykorzystywania i ochrony zasobów wodnych w myśl zasady zrównoważonego rozwoju. RDW wprowadza zintegrowaną politykę wodną, która umożliwi rozwój gospodarczy i społeczny przy równoczesnym poszanowaniu potrzeb środowiska, jednocześnie wskazując plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (PGW) oraz program wodno-środowiskowy kraju jako podstawowy dokument planistyczny.

3 RDW uznaje środowisko naturalne za równoprawnego użytkownika wód, takiego samego jak ludność, przemysł czy rolnictwo. Stąd mówiąc o ochronie wód, RDW rozszerza zakres tej ochrony z ilości i jakości wody również na życie biologiczne zależne od wody (tj. ekosystemy wodne i bagienne). RDW wprowadza do zlewniowego zarządzania gospodarką wodną dwa ważne narzędzia: udziału społeczeństwa oraz instrumentów ekonomicznych. RDW zakłada, że zarządzanie, ochrona i gospodarowanie zasobami wodnymi realizowane będą w obszarach o granicach hydrograficznych (zarządzanie zlewniowe).

4 Dyrektywa definiuje podstawową jednostkę hydrograficzną - dorzecze, czyli obszar, z którego całkowity odpływ wód powierzchniowych następuje ciekami naturalnymi przez jedno ujście do morza. Zatem cel RDW realizowany będzie poprzez identyfikację czynników powodujących zły stan wód (dot. wszystkich sektorów gospodarki, zmian morfologicznych itp.), a następnie wprowadzanie odpowiednich programów działań zmierzających do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy. źródło: KZGW

5 Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy Podstawowymi dokumentami planistycznymi według RDW są plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy i programy działań. Transponująca jej zapisy ustawa Prawo wodne również wyróżnia wśród dokumentów planistycznych plany gospodarowania wodami na wyznaczonych w Polsce obszarach dorzeczy oraz program wodno-środowiskowy kraju - odpowiednik programów działań według RDW. Zagadnienia, które powinny zostać ujęte w planach i programie, sprecyzowane zostały odpowiednio w art. 114 i art. 113 a ustawy Prawo wodne.

6 Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy Zgodnie z zapisami art. 119 ustawy z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy sporządza i aktualizuje Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej. Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy zatwierdza Rada Ministrów i ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej "Monitor Polski".

7 Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy zostały zatwierdzone przez Radę Ministrów 22 lutego 2011 r. i opublikowane w następujących dziennikach urzędowych. Nazwa planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Dniestru Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Dunaju Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Niemna Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Świeżej Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Jarftu Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Łaby Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Ucker Monitor Polski M.P r. Nr 49 poz. 549 M.P r. nr 40 poz. 451 M.P r. Nr 38 poz. 425 M.P r. Nr 51 poz. 560 M.P r. Nr 58 poz. 578 M.P r. Nr 55 poz. 566 M.P r. Nr 59 poz. 923 M.P r. nr 37 poz. 424 M.P r. nr 52 poz. 561 M.P r. Nr 56 poz. 567

8 Proces planowania gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy polega na gromadzeniu i analizowaniu danych dotyczących dorzecza oraz wyborze i ocenie działań, które należy podjąć, aby osiągnąć wyznaczone cele. Na obszarze Polski zgodnie z ustawą Prawo wodne wyznaczonych jest 10 obszarów dorzeczy: Wisły, Odry, Dniestru, Dunaju, Jarftu, Łaby, Niemna, Pregoły, Świeżej i Ücker. W związku z powyższym w pierwszym cyklu planistycznym opracowano plany gospodarowania wodami dla wszystkich ww. obszarów dorzeczy. Dokumenty te poddawane są przeglądowi i uaktualnione najpóźniej w ciągu 15 lat od dnia wejścia w życie RDW, a następnie co 6 lat. Obecnie trwają prace na aktualizacją PGW oraz programu wodno-środowiskowego etap konsultacji społecznych trwa do r., a aktualizacja powinna być gotowa do r. (15 lat od wejścia w życie RDW).

9 Według RDW plany gospodarowania wodami są narzędziem planistycznym, które ma usprawnić proces osiągania celów środowiskowych, dlatego stanowić one będą fundament podejmowania decyzji mających wpływ na stan zasobów wodnych oraz zasady gospodarowania wodami w przyszłości. PGW będą miały wpływ nie tylko na kształtowanie gospodarki wodnej, ale także na inne sektory gospodarki, w tym: przemysł, rolnictwo, leśnictwo, gospodarkę komunalną, transport, rybołówstwo czy turystykę. Ustalenia PGW powinny zostać uwzględnione w dokumentach planistycznych na poziomie krajowym i regionalnym, np. w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw czy w wojewódzkich planach zagospodarowania przestrzennego.

10 PGW jako dokumenty, które obejmują działania zmierzające do spełnienia celów RDW w zakresie osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu wód, a w szczególności ekosystemów wodnych i od wód zależnych - nie stoją w sprzeczności z realizacją działań mogących wpłynąć na pogorszenie stanu wód, o ile działania te służą nadrzędnemu celowi społecznemu lub wynikają z przyjętych polityk, planów lub programów, a ich realizacja jest uzasadniona pod względem ekonomicznym, społecznym lub gospodarczym.

11 WARUNKI KORZYSTANIA Z WÓD REGIONU WODNEGO Warunki korzystania z wód są, obok Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, podstawowym dokumentem planistycznym w zakresie gospodarowania wodami oraz narzędziem wspomagającym proces zarządzania zasobami wodnymi i kształtowania sposobu ich użytkowania. WARUNKI KORZYSTANIA Z WÓD ZLEWNI Warunki korzystania z wód zlewni sporządzane są dla obszarów, dla których w wyniku ustaleń Planu gospodarowania wodami konieczne jest określenie szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych

12 Prawo wodne Rozdział 3 Planowanie w gospodarowaniu wodami Art Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje następujące dokumenty planistyczne: 1) program wodno-środowiskowy kraju, z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy, zwany dalej programem wodno-środowiskowym kraju ; 1a) plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza; 2) plan zarządzania ryzykiem powodziowym; 2a) plan przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze dorzecza; 2b) plan utrzymania wód; 3) (uchylony); 4) warunki korzystania z wód regionu wodnego; 5) sporządzane w miarę potrzeby warunki korzystania z wód zlewni.

13 Art. 113c. 1. Jeżeli na podstawie wyników monitoringu wód lub innych danych, w tym danych uzyskanych w toku opracowywania projektu programu wodno-środowiskowego kraju lub jego aktualizacji, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej stwierdził, że jest zagrożone osiągnięcie celów środowiskowych: 1) dokonuje się analizy przyczyn tych zagrożeń i uzupełnia program wodno-środowiskowy kraju o dodatkowe działania; 2) dokonuje się dodatkowego przeglądu udzielonych pozwoleń wodnoprawnych; 3) poddaje się przeglądowi programy monitoringu wód i w razie potrzeby dostosowuje te programy w zakresie koniecznym dla osiągnięcia celów środowiskowych. 2. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej dokonuje analizy przyczyny zagrożeń, o których mowa w ust. 1 pkt 1, i uzupełnia program wodno-środowiskowy kraju o dodatkowe działania w ramach jego kolejnej aktualizacji.

14 Art. 113c. 3. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej informuje organy właściwe do wydania pozwolenia wodnoprawnego o konieczności dokonania dodatkowego przeglądu udzielonych pozwoleń wodnoprawnych, wskazując przyczyny zagrożeń osiągnięcia celów środowiskowych, o których mowa w ust. 1 pkt Organy właściwe do udzielenia pozwolenia wodnoprawnego przekazują Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej wyniki przeglądu pozwoleń wodnoprawnych, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, w terminie 6 miesięcy od dnia przekazania informacji, o której mowa w ust. 3, wskazując pozwolenia wodno-prawne, które powinny zostać cofnięte lub ograniczone w celu zapobieżenia zagrożeniu osiągnięcia celów środowiskowych.

15 Art Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza zawiera: 1) ogólny opis cech charakterystycznych obszaru dorzecza, ( ) 2) podsumowanie identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych i oceny ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych; 3) wykazy obszarów chronionych, ( ); 3a) wykazy, o których mowa w art. 113 ust. 3 pkt 1a, (emisji i stężeń); 4) mapę sieci monitoringu, wraz z prezentacją programów monitoringowych; 5) ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód i obszarów chronionych; 6) podsumowanie wyników analizy ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód; 7) podsumowanie działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju, z uwzględnieniem sposobów osiągania ustanawianych celów środowiskowych; 8) wykaz innych szczegółowych programów i planów gospodarowania dla obszaru dorzecza dotyczących zlewni, sektorów gospodarki, problemów lub typów wód, wraz z omówieniem zawartości tych programów i planów; 9) podsumowanie działań zastosowanych w celu informowania społeczeństwa ( ); 10) wykaz organów właściwych w sprawach gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza; 11) informację o sposobach i procedurach pozyskiwania informacji i dokumentacji źródłowej ( ) 2. W planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza należy zapewnić rozpoczęcie realizacji działań, o których mowa w ust. 1 pkt 7 i 8, nie później niż w terminie 3 lat od dnia ogłoszenia planu.

16 Art Warunki korzystania z wód regionu wodnego określają: 1) szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych; 2) priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych; 3) ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne dla osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych, w szczególności w zakresie: a) poboru wód powierzchniowych lub podziemnych, b) wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, c) wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych, d) wykonywania nowych urządzeń wodnych. 2. Przy sporządzaniu warunków korzystania z wód regionu wodnego uwzględnia się: 1) ustalenia planów zagospodarowania przestrzennego; 2) ustalenia zawarte w dokumentacjach hydrogeologicznych dotyczących w szczególności ustalenia zasobów wód podziemnych oraz określenia warunków hydrogeologicznych w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych.

17 Art Warunki korzystania z wód zlewni sporządza się dla obszarów, dla których w wyniku ustaleń planu, o którym mowa w art. 113 ust. 1 pkt 1a, jest konieczne określenie szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych, a zwłaszcza ich ilości i jakości, w celu osiągnięcia dobrego stanu wód. 2. Warunki korzystania z wód zlewni zawierają odpowiednio dane, o których mowa w art Art Ustalenia planów, o których mowa w art. 113 ust. 1 pkt 1a 2a, uwzględnia się w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województwa, planach zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

18 Przykładowe zapisy Szczegółowe wymagania dotyczące stanu wód w regionie wodnym, wynikające z celów środowiskowych: Wielkość hydrologicznego przepływu nienaruszalnego Pobór wód podziemnych nie może powodować zmian ilościowych polegających na trwałym obniżeniu poziomu statycznego zwierciadła wody w warstwach wodonośnych, a także pogorszeniem ich stanu chemicznego. Wprowadzanie zanieczyszczeń do wód o stanie co najmniej dobrym nie może pogarszać jakości elementów biologicznych, fizyko-chemicznych i chemicznych tych wód poniżej punktu zrzutu w stopniu pogarszającym klasyfikację danego elementu w jednolitej części wód (JCWP) przeprowadzoną zgodnie z obowiązującymi przepisami.

19 Przykładowe zapisy Warunki wprowadzania zanieczyszczeń do wód o stanie gorszym od dobrego powinny uwzględniać potrzebę poprawy oraz niepogarszania stanu wód danej JCWP i osiągnięcia co najmniej stanu dobrego w terminie określonym w planie gospodarowania wodami. Regulacja lub zabudowa urządzeniami wodnymi śródlądowych wód powierzchniowych, nie wyznaczonych jako sztuczne jednolite części wód, musi uwzględniać ekologicznie uzasadnione wymagania ochrony lub przywracania naturalnych warunków morfologicznych (w szczególności ciągłości morfologicznej) niezbędnych do skutecznego zapewnienia składu, liczebności i struktury wiekowej ichtiofauny na poziomie odpowiadającym dobremu stanowi lub potencjałowi ekologicznemu, Realizacja celów środowiskowych na obszarach chronionych ustanowionych na podstawie przepisów odrębnych, w szczególności w przypadkach, kiedy brak ciągłości morfologicznej został zdefiniowany i zatwierdzony jako zagrożenie zewnętrzne nieosiągnięcia celów środowiskowych na danym obszarze.

20 Priorytety w korzystaniu z wód Dla zapewnienia osiągnięcia założonych celów środowiskowych, biorąc pod uwagę hierarchię potrzeb społecznych, technicznych i hydrologicznych w zlewni ustala się priorytety w korzystaniu z wód Ustalone priorytety obowiązują w przypadku braku pełnego pokrycia potrzeb w zasobach wodnych określonych dla danej JCW. Ograniczenia w korzystaniu z wód Korzystanie z wód oraz regulacja i zabudowa urządzeniami wodnymi wód powierzchniowych nie może powodować nowego i zwiększać istniejącego zagrożenia nieosiągnięciem celów środowiskowych. Korzystanie z wód powinno uwzględniać obowiązek osiągnięcia dobrego stanu oraz zapobieżenia pogorszenia stanu części wód. Dopuszcza się odstępstwa od ust.1 i 2 w przypadkach o których mowa w art. 38j ustawy Prawo Wodne.

21 Art. 38j. 1. Dopuszczalne jest nieosiągnięcie dobrego stanu ekologicznego oraz niezapobieżenie pogorszeniu stanu ekologicznego oraz dobrego potencjału ekologicznego, jeżeli: 1) jest ono skutkiem nowych zmian właściwości fizycznych tych wód albo 2) niezapobieżenie pogorszenia się stanu tych wód ze stanu bardzo dobrego do dobrego jest wynikiem nowych działań człowieka, zgodnych z zasadą zrównoważonego rozwoju i niezbędnych dla rozwoju społeczeństwa. 2. Dopuszczalne jest nieosiągnięcie dobrego stanu oraz niezapobieżenie pogorszeniu stanu jednolitych części wód podziemnych, o których mowa w art. 38e, jeżeli jest ono skutkiem: 1) nowych zmian właściwości fizycznych jednolitych części wód powierzchniowych albo 2) zmian poziomu zwierciadła tych wód.

22 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: 1) podejmowane są wszelkie działania, aby łagodzić skutki negatywnych oddziaływań na stan jednolitych części wód; 2) przyczyny zmian i działań, o których mowa w ust. 1 i 2, są szczegółowo przedstawione w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza; 3) przyczyny zmian i działań, o których mowa w ust. 1 i 2, są uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym, a pozytywne efekty dla środowiska i społeczeństwa związane z ochroną zdrowia, utrzymaniem bezpieczeństwa oraz zrównoważonym rozwojem przeważają nad korzyściami utraconymi w następstwie tych zmian i działań; 4) zakładane korzyści wynikające ze zmian i działań, o których mowa w ust. 1 3, nie mogą zostać osiągnięte przy zastosowaniu innych działań, korzystniejszych z punktu widzenia interesów środowiska, ze względu na negatywne uwarunkowania wykonalności technicznej lub nieproporcjonalnie wysokie koszty w stosunku do spodziewanych korzyści.

23 Rola samorządów: wszystkie działania powinny być w zgodzie z PGW oraz Warunkami Korzystania z Wód, w szczególności powinny uwzględniać potrzebę poprawy oraz niepogarszania stanu wód danej JCWP i osiągnięcia co najmniej stanu dobrego w terminie określonym w planie gospodarowania wodami najważniejszymi obszarami działalności samorządu w tym kontekście są planowanie przestrzenne, wydawanie pozwoleń wodnoprawnych, gospodarka wodno-ściekowa.

24 Dziękuję za uwagę Zapraszamy na stronę projektu Patronat honorowy: Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Główny Instytut Górnictwa