Paweł Kołodziński Etyka Wstęp Przedmiot etyka jest nieobowiązkowy. Można go wybrać zarówno zamiast religii, jak i równolegle z religią (patrz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii i etyki w szkołach publicznych). Podstawa programowa etyki próbuje odpowiedzieć na potrzeby nauczycieli i uczniów w społeczeństwie rosnącego zapotrzebowania na edukację etyczną. Ponieważ nie można mieć gwarancji zrealizowania podstawy na danym etapie edukacyjnym (fakultatywność przedmiotu), występuje w pewnym stopniu powtarzanie treści podstawy. Układ podstawy wskazuje pewną logikę procesu edukacyjnego: od doświadczenia praktycznego wspartego refleksją do teorii. Zawartość treściowa podstawy stara się spełniać postulat służebności podstawy dla nauczyciela stąd mnogość zagadnień szczegółowych. Wobec niewielkich praktycznych możliwości pomiaru wyników kształcenia z etyki wymagania są niezbyt rozbudowane. Szkoła podstawowa, klasy 4 6 1. Kształtowanie umiejętności rozpoznawania wartości i powinności w sytuacjach dnia codziennego, formułowania ocen moralnych oraz uzasadniania ich. 2. Kształtowanie pozytywnych pod względem moralnym relacji z ludźmi. 3. Wdrożenie podstaw samowychowania moralnego. 1. Uczucia i intelekt; rozumienie postępowania człowieka. 2. Etyczne i pozaetyczne kryteria oceniania ludzkich czynów: interes własny podmiotu oceny, stopień zgodności oceny z zasadami obyczajowymi i prawami stanowionymi, uczucia (w tym moralne) podmiotu oceny, zasady moralne. 3. Rodzaje wartości i ich hierarchizacja. Szacunek i współczucie. 4. Prawa, obowiązki i odpowiedzialność w życiu codziennym. Tolerancja i jej granice. 5. Przemoc, kłamstwo i znieczulica jako problemy moralne. 1. Rozpoznawać główne motywy postępowania własnego i innych. 1. Zauważać i hierarchizować wartości. Rozumieć odpowiedzialność i powinności moralne człowieka oraz umieć dokonywać ocen moralnych. 1. Kształtować postawę tolerancji i dialogu z ludźmi; uzasadniać własne przekonania.
6. Praca nad sobą i czynniki na nią wpływające: pokusy, sumienie, samoocena, nacisk otoczenia i oddziaływanie autorytetów. Łamanie prawa i zasad moralnych: przyczyny i ocena. Moralny sens kary. 1. Rozumieć pracę nad sobą. Gimnazjum 1. Kształtowanie postawy refleksyjnej, wrażliwej etycznie i odpowiedzialnej. 2. Kształtowanie umiejętności rozpoznawania wartości i powinności, formułowania ocen moralnych oraz uzasadniania ich. 3. Kształtowanie zrozumienia siebie i innych, tolerancji i zaangażowania społecznego. 4. Znajomość wybranych pojęć i doktryn z etyki i metaetyki. 5. Znajomość związków między moralnością, etyką i religią. współczucie, solidarność. Doświadczenie wartości. Struktura i działanie sumienia. Odpowiedzialność formalna i moralna. 3. Budowa normy moralnej i jej uzasadnienia. Hierarchie wartości i norm. Absolutyzm i relatywizm, subiektywizm i obiektywizm etyczny. 4. Naturalistyczne i antynaturalistyczne poglądy na człowieka oraz ich etyczne konsekwencje: Sokrates, Platon, Arystoteles, Arystyp, Epikur, Seneka, św. Tomasz, Hobbes, Kant, Marks, Mill, Nietzsche. 5. Wybrane problemy etyczne związane z życiem społecznym: sprawiedliwość, równość, tolerancja, prawo stanowione a prawo naturalne, wyzysk, patriotyzm. Etyczne aspekty działań politycznych. Wolność człowieka i jego prawa. 6. Człowiek wobec zła: cierpienie i śmierć, przemoc i klęski żywiołowe. Zrozumienie zła i poszukiwanie właściwej postawy wobec niego. Niedorozwój moralny i demoralizacja. 6. Etyczny wymiar więzi międzyludzkich: współpraca, wymiana, przyjaźń i rodzaje miłości. Egoizm i altruizm. Rozumienie a ocenianie ludzi. Etyczne aspekty seksualności człowieka. Zagrożenia płynące z wyobcowania ludzi i rozpadu tradycyjnego modelu rodziny. 1. Obserwować własne przeżycia moralne i pracować nad sobą. 1. Spostrzegać problemy etyczne w życiu społecznym lub dziełach kultury i je analizować. 1. Analizować działania człowieka z etycznego punktu widzenia, odróżniać wyjaśnianie od oceniania. Stosować pojęcia i teorie etyczne. 2. Podawać przykłady różnych wartości i norm moralnych. 1 Uzasadniać twierdzenia etyczne i pojmować cudze uzasadnienia. 1 Pojmować naturę odpowiedzialności i jej praktyczne zachodzenie, szanować wartości wysokie, w tym godność ludzką.
7. Szczęście: poglądy na jego naturę i drogę do niego. Etyczny wymiar kultury konsumpcyjnej. 8. Ideały w życiu człowieka: doskonałość, odwaga, wierność, honor, dobroć, prawdomówność a kłamstwo i jego konsekwencje. Idealizm i materializm 9. Religijne wskazania moralne w: chrześcijaństwie, judaizmie, islamie, buddyzmie. 10. Etyczny wymiar niektórych problemów życiowych: uzależnienia, przerywanie ciąży, kalectwo i śmierć, zaburzenia nerwowe i psychiczne; stosunek do środowiska naturalnego. Szkoła średnia kończąca się maturą 1. Kształtowanie wrażliwości moralnej, umiejętności obserwacji i analizy przeżyć i dylematów moralnych. 2. Rozróżnianie obyczaju, moralności, prawa i etyki. 3. Znajomość podstawowych wiadomości z psychologii motywacji. 4. Kształtowanie umiejętności rozpoznawania wartości i powinności, formułowania ocen moralnych oraz uzasadniania ich. 5. Rozumienie głównych problemów moralnych codziennego życia i współczesnego świata. 6. Kształtowanie pozytywnych pod względem moralnym relacji z ludźmi i zaangażowania społecznego oraz odpowiedzialnej postawy. 7. Rozumienie rozwoju moralnego, rozwijanie samoświadomości i umiejętności samowychowania moralnego. 8. Umiejętność omawiania problemów moralnych, wyrażania i uzasadniania swoich przekonań, wykrywania błędów w argumentacji. 9. Znajomość głównych pojęć oraz doktryn z etyki i metaetyki. 10. Znajomość związków między moralnością, etyką i religią, głównych poglądów etyki: chrześcijańskiej, judaistycznej, islamu i buddyjskiej. współczucie, solidarność, poczucie powinności i odpowiedzialności, troska. Struktura i działanie sumienia. 3. Doświadczenie wartości, ich natura i zróżnicowanie. Odpowiedzialność moralna. Zło ontyczne i zło moralne. Niedorozwój moralny i demoralizacja. Kara i przebaczenie. 4. Budowa normy moralnej i jej uzasadnienia. Znaczenie Dekalogu. 1. Znać zasady rozwoju moralnego oraz przyczyny i przejawy demoralizacji. 1. Znać i omawiać różne rodzaje wartości i ich hierarchie oraz problematykę zła. 1. Rozumieć problem odpowiedzialności i jej aspekty. 1. Rozumieć i analizować kontekst etyczny życia codziennego i dzieł kultury.
5. Wybrane doktryny etyczne: intelektualizm etyczny Sokratesa, eudajmonizm Platona i Arystotelesa, hedonizm, moralizm cyników i stoików, epikureizm, etyka św. Augustyna i św. Tomasza, formalizm Kanta, utylitaryzm, etyka komunistyczna, etyka wartości Schelera, etyczne poglądy egzystencjalizmu i personalizmu. 6. Metaetyka i jej główne stanowiska: absolutyzm, relatywizm, obiektywizm, subiektywizm, naturalizm, intuicjonizm, emotywizm. 7. Koncepcje wolności człowieka i aspekty jego zniewolenia. Godność człowieka i jego prawa. 8. Wybrane problemy etyczne związane z życiem społecznym: zaufanie, sprawiedliwość, równość, tolerancja, prawo stanowione a prawo naturalne, solidarność i wyzyskiwanie, patriotyzm. Niedorozwój moralny i demoralizacja, kara i przebaczenie. Etyczne aspekty działań politycznych. Etyka zawodowa. Etyczne aspekty życia szkolnego. 9. Etyczny wymiar więzi międzyludzkich: współpraca, wymiana, przyjaźń i rodzaje miłości. Egoizm i altruizm. Rozumienie a ocenianie ludzi. Etyczne aspekty seksualności człowieka i związków rodzinnych. 10 Szczęście: poglądy na jego naturę i drogę do niego. Etyczny wymiar kultury konsumpcyjnej. 11. Cnota w życiu człowieka. Idealizm i materializm 12. Religijne wskazania moralne w: chrześcijaństwie, judaizmie, islamie, buddyzmie. 13. Troska o świat jako o wartość autonomiczną i instrumentalną. Zagadnienie zrównoważonego rozwoju. 14. Etyczny wymiar niektórych problemów życiowych i medycznych: uzależnienia, przerywanie ciąży, kalectwo i śmierć, choroby nerwowe i psychiczne, eutanazja, klonowanie. 1. Znać podstawowe pojęcia i koncepcje etyczne i metaetyczne. 2. Umieć korzystać z dziedzictwa filozofii i nauk społecznych. 1. Analizować stereotypy społeczne dotyczące wartości, norm i natury człowieka. 1. Przejawiać postawę zrozumienia i tolerancji dla odmienności przekonań, obyczaju i religii. 1. Zauważać i rozważać problemy etyczne z wykorzystaniem poznanej wiedzy z etyki. 2. Umieć prezentować własne przekonania, argumentować je i prowadzić konstruktywny dialog z innymi. Zasadnicza szkoła zawodowa 1. Kształtowanie postawy rozumnej i odpowiedzialnej. 2. Kształtowanie umiejętności hierarchizowania wartości i szacunku dla wartości wysokich. 3. Kształtowanie postawy tolerancji i dialogu z innymi oraz zaangażowania społecznego.
współczucie, solidarność; sumienie. 3. Normy moralne a wartości. Absolutyzm i relatywizm, subiektywizm i obiektywizm etyczny. 4. Elementy wybranych koncepcji etycznych: moralizm Sokratesa, eudajmonizm Arystotelesa, hedonizm, moralizm cyników i stoików, epikureizm, etyka chrześcijańska, formalizm Kanta, utylitaryzm, etyka komunistyczna. 5. Wybrane problemy etyczne związane z życiem społecznym: uczciwość, sprawiedliwość, równość, tolerancja, wyzysk, patriotyzm. Etyka a polityka. Wolność człowieka i jego prawa. 6. Człowiek wobec zła: cierpienie i śmierć, przemoc i klęski żywiołowe, demoralizacja. 7. Etyczny wymiar więzi międzyludzkich: współpraca, wymiana, przyjaźń i rodzaje miłości. Egoizm i altruizm. Rozumienie a ocenianie ludzi. Etyczne aspekty seksualności człowieka i życia rodzinnego. Odpowiedzialność formalna i moralna. 8. Natura szczęścia i jego osiąganie w świecie współczesnym. 9. Ideały w życiu człowieka: doskonałość, odwaga, wierność, honor, dobroć, prawdomówność a kłamstwo i jego konsekwencje. Idealizm i materializm 10. Etyczny wymiar niektórych problemów życiowych: uzależnienia, przerywanie ciąży, kalectwo i śmierć, zaburzenia nerwowe i psychiczne, przestępstwo, stosunek do zwierząt i środowiska naturalnego. 1. Obserwować własne przeżycia moralne i pracować nad sobą. 1. Podawać przykłady różnych wartości i norm moralnych. 1. Uzasadniać twierdzenia etyczne i pojmować cudze uzasadnienia. 1. Rozumieć odpowiedzialność formalną i moralną swoją oraz innych ludzi. 1. Omawiać z etycznego punktu widzenia działania człowieka oraz wydarzenia społeczne. Odróżniać wyjaśnianie od oceniania.