Ruch naturalny. (natural movement of population)

Ruch naturalny (natural movement of population)

Ruch naturalny Podstawowymi komponentami ruchu naturalnego są urodzenia i zgony. Ruch naturalny ludności to tradycyjnie również zdarzenia powodujące zmiany stanu cywilnego: małżeństwo, rozwód, separacja (ew. unieważnienie związku małżeńskiego).

Urodzenia i zgony czynniki determinujące ich poziom Urodzenia Liczba i struktura kobiet w wieku rozrodczym Liczba zawieranych małżeństw i struktura nowożeńców wg wieku Liczba oraz struktura wg wieku migrantek ze wsi do miasta Wzorzec płodności Wzorzec umieralności, zwłaszcza dziecięcej i niemowlęcej Polityka zatrudnienia, zwłaszcza stopień aktywizacji zawodowej kobiet Czynniki wymierne Czynniki niewymierne Zgony Liczba i struktura ludności wg płci i wieku Wzorzec umieralności w płci i wieku Wzorzec umieralności wg przyczyn zgonów Zmiany w poziomie życia ludności (m.in. dieta, warunki zdrowotne, mieszkaniowe, pracy, stopień degeneracji środowiska naturalnego) Poziom wykształcenia społeczeństwa Perspektywy wychowania i wykształcenia potomstwa w powiązaniu z warunkami życia ludności Zasięg oddziaływania służby zdrowia Postęp medycyny w zwalczaniu przedwczesnej umieralności System płac, dodatków rodzinnych i innych bodźców ekonomicznych Warunki mieszkaniowe Dostępność środków antykoncepcyjnych Działanie przepisów prawnych dopuszczających przerywanie ciąży Wierzenia religijne

Rejestracja zdarzeń ruchu naturalnego Zdarzenia ruchu naturalnego w większości podlegają ciągłej rejestracji, którą zajmują się urzędy stanu cywilnego. W powojennej Polsce powszechna, cywilna (świecka) rejestracja ruchu naturalnego ludności obowiązuje od 1946 roku.

Małżeńskość

Małżeństwo Oznacza zawarcie związku pomiędzy dwiema osobami płci odmiennej, pociągającego za sobą pewne wzajemne prawa i obowiązki współmałżonków, ustalone w przepisach prawnych i zwyczajach. Małżeństwo konkordatowe W 1993 roku pomiędzy Rządem RP a Watykanem podpisana zostaje umowa, na mocy której związki zawarte w kościele rzymskokatolickim są równoprawne ze związkami zawartymi w USC. Powinny być zarejestrowany w USC w ciągu 5 dni po zawarciu. Konkordat wprowadził nową kategorię separacji.

Małżeństwa na wsi i w mieście Uwzględniający kryterium miejsca zamieszkania (miasto/wieś) podział zawartych związków małżeńskich ma charakter umowny, przy czym jako kryterium przyjęto miejsce stałego zamieszkania męża.

Związki konkubinackie Inaczej związki kohabitacyjne, noszące znamiona małżeństwa lecz, nie objęte sprawozdawczością bieżącą. Sprawozdawczość bieżąca rejestruje związki formalne natomiast konkubinaty rejestruje wyłącznie spis powszechny.

Rozwody Rozwiązanie związku małżeńskiego przez odpowiedni sąd w formie przypisanej prawem. W polskiej praktyce statystycznej informacje o rozwodach rozpatrywane są co najmniej w trzech ujęciach: według wieku małżonków w momencie zawarcia małżeństwa według wieku małżonków w momencie rozpoczęcia oddzielnego zamieszkiwania według stażu małżeńskiego

Współczynniki małżeństw Natężenie (inaczej częstość) zawierania związków małżeńskich jest oceniana wstępnie na podstawie ogólnego współczynnika zawierania małżeństw (W m ) Gdzie: M t ogólna liczba małżeństw zawartych w okresie t L t liczba ludności w połowie badanego okresu lub średnia liczba ludności w badanym okresie C constans (100 lub 1000)

Współczynniki małżeństw (2) W celu ograniczenia wpływu zmian w strukturze ludności według wieku na poziom tego zjawiska oblicza się jeszcze inne współczynniki, lepiej charakteryzujące proces zawierania małżeństw umieszczając w mianowniku ogólną liczbę ludności uprawnionej do zawierania małżeństw, a mianowicie osoby w wieku 20 lat i więcej.

Współczynniki rozwodów Analogicznie obliczane są współczynniki rozwodów (W r ). Ze względu na niskie wartości współczynniki te, wyrażane są często w przeliczeniu na 10 tys. ludności. Do oceny tego zjawiska stosuje się też inny wzór ukazujący wzajemne relacje liczby rozwodów w stosunku do liczby zawartych w tym samym roku małżeństw. Gdzie: R t liczba udzielonych rozwodów w okresie t. M t liczba zawartych małżeństw w okresie t. C constans (1000 lub 10000)

Cząstkowe współczynniki małżeństw i rozwodów Z uwagi na ograniczoną wartość poznawczą współczynników o charakterze ogólnym, podstawą analiz szczegółowych (zawierania małżeństw i udzielania rozwodów) są zazwyczaj współczynniki cząstkowe. Są to współczynniki liczone oddzielnie dla różnych grup wieku.

Małżeństwa i rozwody w Polsce (w tys.) 1946 2014 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Małżeństrwa Rozwody

210 Małżeństwa i rozwody w Polsce (w tys.) 1946 2014 200 190 miasta i wieś 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 46 48 1950 52 54 56 58 1960 62 64 66 68 1970 72 74 76 78 1980 82 84 86 88 1990 92 94 96 98 2000 02 04 06 08 2010 12 14 Małżeństwa Miasta Rozwody Miasta Małżeństwa Wieś Rozowdy Wieś

14 12 Małżeństwa i rozwody w Polsce 1946 2014 (na 1000 osób) 10 8 6 4 2 0 46 48 1950 52 54 56 58 1960 62 64 66 68 1970 72 74 76 78 1980 82 84 86 88 1990 92 94 96 98 2000 02 04 06 08 2010 12 14 Małżeństrwa Rozwody

16,0 14,0 Małżeństwa i rozwody w Polsce (na 1000 osób) 1946 2014 miasta i wieś 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 46 47 48 49 1950 51 52 53 54 55 56 57 58 59 1960 61 62 63 64 65 66 67 68 69 1970 71 72 73 74 75 76 77 78 79 1980 81 82 83 84 85 86 87 88 89 1990 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 01 02 03 04 05 06 07 08 09 2010 11 12 13 14 Małżeństwa Miasta Rozwody Miasta Małżeństwa Wieś Rozowdy Wieś

Małżeństwa zawarte w Polsce w latach 1970-2014 350000 350000 300000 300000 250000 250000 200000 200000 150000 150000 100000 100000 50000 50000 0 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ogółem Miasta Miasta Wieś Wieś 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Małżeństwa rozwiązane w Polsce w latach 1970-2014 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 przez śmierć męża przez śmierć żony przez rozwód

Małżeństwa istniejące w Polsce w latach 1970-2014 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ogółem miasta wieś

Małżeństwa zawarte i rozwiązane w Polsce w latach 1970-2014 360000 310000 260000 210000 160000 110000 60000 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zawarte Rozwiązane

150000 140000 130000 120000 Nadwyżka małżeństw zawartych nad rozwiązanymi w Polsce w latach 1970-2014 110000 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0-10000 -20000-30000 -40000-50000 -60000 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ogółem Miasta Wieś

180000 Nowożeńcy mężczyźni wg wieku w latach 1980-2014 160000 140000 120000 1980 100000 1990 2000 80000 60000 2010 2014 40000 20000 0 19 lat i mniej 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60 lat i więcej

180000 Nowożeńcy kobiety wg wieku w latach 1980-2014 160000 140000 120000 100000 80000 1980 1990 2000 2010 60000 2014 40000 20000 0 19 lat i mniej 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60 lat i więcej

120,0 Nowożeńcy mężczyźni wg wieku w latach 1980-2014 (na 1000 osób) 100,0 80,0 1980 60,0 1990 2000 2010 40,0 2014 20,0 0,0 19 lat i mniej 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60 lat i więcej

120,0 Nowożeńcy kobiety wg wieku w latach 1980-2014 (na 1000 osób) 100,0 80,0 1980 60,0 1990 2000 2010 40,0 2014 20,0 0,0 19 lat i mniej 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60 lat i więcej

Nowożeńcy wg wieku w Polsce w roku 2013

Crude marriage and divorce rates, EU-27, 1970-2009 (per 1 000 inhabitants) 9,0 8,07,9 7,0 6,8 6,3 6,0 5,0 5,2 4,5 Crude marriage rate Crude divorce rate (1) 4,0 3,0 2,0 1,0 1,0 1,5 1,6 1,8 2,0 (1) 1971 instead of 1970; 2008 instead of 2009. Source: Eurostat (online data codes: demo_nind and demo_ndivind) 0,0 1970 1980 1990 2000 2009

8,0 Crude Mariage and Divorce Rates in 2010 (per 1000 ihabitants) 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Turkey Cyprus FYR of Macedonia Malta Poland Montenegro Lithuania Denmark Finland Switzerland Romania Sweden Greece Liechtenstein Iceland Croatia Norway Slovakia Germany Ireland EU-27 Austria Czech Republic Netherlands United Kingdom Belgium Latvia France Estonia Portugal Spain Italy Hungary Luxembourg Bulgaria Slovenia Crude Marriage Rate Crude Divorce Rate

Przeciętny staż małżeński rozwodzących się w Europie w 2008 roku (Eurostat)

Ogólny współczynnik małżeństw i rozwodów w Europie w 2010 roku (Eurostat)

Struktura ludności wg stanu cywilnego

Stan cywilny Wolny Małżeński Wdowi Rozwiedziony Separowany

Stan cywilny Struktura ludności wg stanu cywilnego musi być rozpatrywana zawsze w ścisłym związku z wiekiem i płcią ludności Przy porównaniach międzynarodowych warto zwrócić uwagę na często odmienne przepisy prawne dopuszczające zawarcie i rozwiązanie małżeństwa

Stan cywilny wg płci w Polsce w roku 2002 roku

Stan cywilny wg płci w Polsce w roku 2002 roku

Ludność w wieku 15 lat i więcej wg stanu cywilnego prawnego, wieku i płci (NSP 2011)

100 95 Odsetek kawalerów/panien w grupach wieku (NSP 2011) 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 Mężczyźni Kobiety 35 30 25 20 15 10 5 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85 lat i więcej

100 95 Odsetek żonatych/zamężnych w grupach wieku (NSP 2011) 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 Mężczyźni Kobiety 35 30 25 20 15 10 5 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85 lat i więcej

100 95 Kawalerowie, panny wg wieku (NSP 2011) 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 Mężczyźni Kobiety 35 30 25 20 15 10 5 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85 lat i więcej

Zagadnienia na egzamin 1. Wymień elementy ruchu naturalnego. 2. Skąd pochodzą dane o ruchu naturalnym? 3. Jak przyporządkowuje się małżeństwa do populacji wsi i miast? 4. Związki nieformalne: skąd pochodzą dane? 5. Współczynniki małżeństw i rozwodów. Budowa. 6. Warość współczynnik małżeństw i rozwodów w 2014 roku. 7. W jaki sposób rozwiązywane są małżeństwa? 8. Procent małżeństw rozwiązywanych przez śmierć męża, żony i przez rozwód w 2014 roku. 9. Małżeństwa zawarte i rozwiązane w 2014 roku: czego jest więcej? 10. Małżeństwa zawarte i rozwody w 2014 roku: czego jest więcej? 11. Objaśnij wykres nr 25 lub 26. 12. Dlaczego wśród mężczyzn jest większy odsetek kawalerów niż wśród kobiet panien? 13. Dlaczego wśród kobiet jest większy odsetek wdów niż wsród mężczyzn wdowców?