MONOGRAFIE PRAWNICZE Konrad Osajda Testamenty wspólne
Polecamy nasze publikacje z tego zakresu: Elżbieta Skowrońska-Bocian PRAWO SPADKOWE Literatura akademicka Jakub Biernat, Piotr Cybula PRAWO SPADKOWE TEKSTY. KAZUSY. TABLICE Literatura akademicka Magdalena Rozwadowska-Herrmann KODEKS CYWILNY. EDYCJA 2004 KodeksSystem Zbigniew Radwaski PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA. TOM II + SUPLEMENT System Prawa Prywatnego Kamil Soiński, Jacek Toczkowski PRAWO CYWILNE ZOBOWIĄZANIA TEKSTY. KAZUSY. TABLICE Literatura Akademicka Edward Gniewek KODEKS CYWILNY. KOMENTARZ. TOM I II Komentarze Becka www.sklep.beck.pl Mamie, z wdzięcznością
Konrad Osajda Testamenty wspólne
Redakcja: Magdalena Blachowicz Wydawnictwo C. H. Beck 2005 Wydawnictwo C.H. Beck, Sp. z o.o. ul. Gen. Zajączka 9, 01 518 Warszawa Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Drukarnia WN ALFA-WERO Sp. z o.o. ISBN 83-7387-029-6
Spis treści Spis treści Przedmowa... Wykaz skrótów... Literatura... XIII Zestawienie orzeczeń... XIX Wprowadzenie... 1 Rozdział I. Wprowadzenie do problematyki dziedziczenia w prawie polskim... 5 1. Cechy charakterystyczne prawa spadkowego i jego źródeł... 5 2. Dziedziczenie beztestamentowe... 9 3. Dziedziczenie testamentowe... 11 Rozdział II. Testamenty wspólne w aspekcie historycznoprawnym i prawnoporównawczym... 15 1. Testamenty wspólne w prawie polskim sprzed wejścia w życie Kodeksu cywilnego... 15 2. Testamenty wspólne w systemach prawnych niektórych państw europejskich i pozaeuropejskich... 16 3. Testamenty wspólne w prawie niemieckim... 21 4. Testamenty wspólne w krajach systemu prawa common law... 25 5. Wnioski wynikające z analizy historycznoprawnej i prawnoporównawczej dla dopuszczalności testamentów wspólnych... 28 Rozdział III. Zasady wykładni przepisów prawa spadkowego... 31 1. Pojęcie systemu prawa i wykładni prawa (uwagi ogólne)... 31 2. Znaczenie zasad prawa dla interpretacji prawa cywilnego... 38 3. Zasada swobody testowania... 43 4. Zasada favor testamenti... 44 5. Przejawy zasady favor testamenti w orzecznictwie... 48 6. Zasada favor testamenti a zagadnienie testamentów wspólnych... 63 Rozdział IV. Charakter i zakres zakazu testamentów wspólnych... 65 VII IX V
Spis treści 1. Pojęcie i rodzaje testamentów wspólnych w ujęciu doktryny... 65 2. Stanowisko doktryny i judykatury w kwestii dopuszczalności testamentów wspólnych... 69 3. Ustalenie treści normy wynikającej z przepisu art. 942 KC... 82 I. Wykładnia językowo-logiczna... 82 II. Wykładnia systemowa (wewnętrzna i zewnętrzna)... 86 III. Wykładnia teleologiczna... 89 1. Argumenty przeciwko dopuszczalności testamentów wspólnych w prawie polskim... 89 2. Argumenty za dopuszczalnością testamentów wspólnych w prawie polskim de lege lata... 91 3. Wnioski płynące z rozważań na poziomie wykładni teleologicznej... 95 Rozdział V. Konkluzje... 97 1. Wnioski de lege lata... 97 I. Testamenty wspólne a forma testamentu... 99 1. Testamenty holograficzne... 100 2. Testamenty notarialne... 102 3. Testamenty allograficzne... 105 4. Testamenty ustne... 114 5. Testamenty na statku morskim lub powietrznym... 114 6. Testamenty wojskowe... 115 II. Testamenty wspólne w ocenie sądów... 115 2. Propozycje de lege ferenda... 118 Podsumowanie... 123 Indeks rzeczowy... 125 VI
Przedmowa Prezentowana praca jest próbą Przedmowa ujęcia prawa spadkowego jako systemu prawnego rządzonego zasadą favor testamenti nie tylko jako dotyczącą wyłącznie treści oświadczenia testatora, ale i odnoszącą się do zagadnień wykładni przepisów prawa. Ujęcie takie nie jest powszechne, z czego autor zdaje sobie sprawę. Osią pracy są testamenty wspólne. Jest to bowiem przykład ciekawej instytucji, w wielu krajach funkcjonującej i rozwijającej się. Praca zawiera szerokie odniesienia komparatystyczne będące ilustracją charakteru, dopuszczalności i stosowalności testamentów wspólnych w innych krajach. Z uwagi na odmienne od powszechnych (acz nieodosobnione) podejście do prawa spadkowego, publikacja ta ukazuje możliwości poszukiwań nowych kierunków legislacyjnych oraz interpretacyjnych w dziedzinie z natury wyjątkowo stabilnej i tradycyjnej. Rozważania w warstwie teoretycznoprawnej i analizie praktyki prawa spadkowego znacznie jednak wykraczają poza kwestie testamentów wspólnych. Książka może okazać się więc przydatna dla adwokatów prowadzących szczególnie zawiłe sprawy testamentowe, bowiem zawartość merytoryczna opracowania jest na tyle szeroka, że użyteczność przekracza tylko kwestię tytułową. Konflikt między orzekaniem pozornie zgodnym z prawem a orzekaniem sprawiedliwym niejednokrotnie nie jest tak ostry, jak to się wydaje, gdy wiedzę o pewnym zjawisku wzbogacają możliwości i umiejętności perswazyjne. Podejmująctemat niezbyt popularny i rzadko prezentowany, autor ma nadzieję, że przyczynia się także do realizacji tych właśnie celów, ważnych dla praktyki sądowej. Przedstawiana rozprawa by nie powstała, gdyby nie bezcenne wskazówki, rady i rozmowy (niejednokrotnie o bardzo polemicznym charakterze) dotyczące prawa spadkowego oraz metod poprawnej i dopuszczalnej wykładni prawa, za które jestem winien wdzięczność wielu moim Mistrzom, a w szczególności podziękowania należą się Profesorom: Tomaszowi Dybowskiemu, Tadeuszowi Erecińskiemu, Ewie Łętowskiej, Krzysztofowi Pietrzykowskiemu oraz Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian. Także moi Koleżanki i Koledzy, na różnym etapie pracy iwrozmaity (mniej lub bardziej świadomy) sposób przyczynili się do jej napisania. Za wsparcie, zachętę, pomoc w gromadzeniu materiałów, uwagi i rady bardzo VII
Przedmowa dziękuję: Jackowi Jastrzębskiemu, Maciejowi Kabzińskiemu, Justynie Mordwiłko, Magdalenie Rosik, Agnieszce Skowron, Katarzynie Warzecha, Tomaszowi Zwolińskiemu. Wdzięczność należy się również Wydawnictwu C. H. BECK za życzliwe zainteresowanie niniejszą publikacją oraz profesjonalną pomoc w przygotowaniu jej do druku. Warszawa, 2005 r. Konrad Osajda
Wykaz skrótów Wykaz skrótów ABGB... ustawa z 1.7.1811 r. austriacki kodeks cywilny (Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch), JGS Nr 946, BGB1. Nr 25/1995 art.... artykuł BGB... ustawa z 18.8.1896 r. niemiecki kodeks cywilny (Bürgerliches Gesetzbuch), RGB1. 1896, s. 195 cz.... część dekret... dekret z 8.10.1946 r. Prawo spadkowe (Dz.U. Nr 60, poz. 328 ze zm.) Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz. Urz. WE... Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich jw.... jak wyżej KC... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KPA... ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego KRO... ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KSH... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) m.in.... między innymi nast.... następny (a, e) Nb... numer brzegowy niepubl.... niepublikowany (a, e) NP... Nowe Prawo Nr... numer op. cit.... opus citatum IX
orz.... orzeczenie ONSA... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNKW... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich (od 1990 r.) OSPiKA... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych (1957 1989) OTK... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Pal.... Palestra PG... Prawo Gospodarcze PiP... Państwo i Prawo pkt... punkt PN... Przegląd Notarialny POP... Przegląd Orzecznictwa Podatkowego por.... porównaj poz.... pozycja PPH... Przegląd Prawa Handlowego PPiA... Przegląd Prawa i Administracji Prok. i Pr....Prokuratura i Prawo PrPrywM... ustawa z 12.11.1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) PS.... Przegląd Sądowy Rej.... Rejent RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rzeczp.... Rzeczpospolita s.... strona SC... Studia Cywilistyczne SN... Sąd Najwyższy SN (7)... Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów ST... Samorząd Terytorialny t.... tom t.j.... tekst jednolity TK... Trybunał Konstytucyjny tłum.... tłumaczenie uchw.... uchwała UKSW... Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego X Wykaz skrótów
Wykaz skrótów ust.... ustęp wyr.... wyrok UŚ... Uniwersytet Śląski z.... zeszyt zd.... zdanie ZG... szwajcarski kodeks cywilny (wszedł w życie 1.1.1912 r.) ZNUJ... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ze zm.... ze zmianami XI
Literatura Baziński A., Prawo spadkowe. Komentarz, Literatura Łódź 1948. Biernat J., Cybula P., Prawo spadkowe: pytania, kazusy, tablice, Warszawa 2003. Błahuta F., Komentarz do art. 942 k. c., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 1972. Bove A. A. jr., Wills, estates & trusts, New York 2000. Chojnowski Wł., Niektóre zagadnienia z prawa spadkowego, Pal. 1965, Nr 7 8. Chojnowski Wł., Prawo spadkowe, Warszawa 1951. Duda A., Wspólny małżeński testament w prawie niemieckim, Jur. 2004, Nr 4. European succession laws, ed. Hayton D., Jordan Publishing Ltd, United Kingdom 2002. Felski T., Glosa do uchwały SN III CZP 25/87, Pal. 1990, Nr 2 3. Ferid H. C., Firsching K., Dörner H., Hausmann R., Internationales Erbrecht. Quellensammlung mit systematischen Darstellungen des materiallen Erbrechts sowie des KollisioNrechts der wichtigsten Staaten, München (cyklicznie aktualizowane). Gizbert-Studnicki T., Zasady i reguły prawne, PiP 1988, Nr 3. Gwiazdomorski J., Glosa do uchwały SN 1 CO 10/61, OSPiKA 1962, Nr 9, poz. 250. Gwiazdomorski J., Glosa do uchwały SN III CO 42/62, OSPiKA 1964, Nr 7 8, poz. 150. Gwiazdomorski J., Glosa do uchwały SN III CZP 78/72, NP 1974, Nr 9. Gwiazdomorski J., Glosa do uchwały SN III CZP 19/74, OSPiKA 1975, Nr 5, poz. 100. Gwiazdomorski J., Podpis na testamencie holograficznym, NP 1962, Nr 7 8. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe, Warszawa 1959. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe w zarysie, Warszawa 1985. Gwiazdomorski J., Wykładnia przepisów o testamencie na tle uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, NP 1973, Nr 6. Izdebski Z., O niektórych aspektach wykładni prawa, Studia Prawnicze 1970, z. 24. Kapera J., Glosa do uchwały SN III CZP 14/75, PiP 1977, Nr 2. Kordasiewicz B., Glosa do orzeczenia SN III CRN 241/73, PiP 1975, Nr 5. XIII
Kordasiewicz B., Glosa do uchwały SN III CZP 13/78, OSPiKA 1979, Nr 2, poz. 23. Kosik J., Przesłanki sporządzania testamentu ustnego w kodeksie cywilnym, SC 1969, t. XIII XIV. Kosik J., Testamenty holograficzne i inne a niegodność spadkobiercy w Kodeksie cywilnym, Prace Naukowe UŚ 1976, Nr 148, Katowice 1969. Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2001. Łętowska E., Kilka uwag o praktyce wykładni, KPP 2002, Nr 1. Marcinkowski A., Jeszcze o znaczeniu podpisu, Pal. 1973, Nr 12. Mączyński A., Dziedziczenie testamentowe w prawie prywatnym międzynarodowym. Ustawowe i konwencyjne unormowanie problematyki formy, ZNUJ 1976, z. 75. Mączyński A., Glosa do postanowienia SN IV CR 494/77, OSPiKA 1980, Nr 3, poz. 54. Mączyński A., Glosa do uchwały SN III CZP 91/70, OSPiKA 1972, Nr 2, poz. 26. Mączyński A., Glosa do uchwały SN III CZP 78/75, PiP 1978, Nr 2. Morawski L., Wykładnia w orzecznictwie sądów, Toruń 2002. Morawski L., Zasady prawa komentarz krytyczny, [w:] Studia z filozofii prawa, (red.) J. Stelmach, Kraków 2000. Niedośpiał M., Czynności prawa spadkowego, Acta Universitatis Wratislaviensis (PPiA), Wrocław 1995, t. XXXIII. Niedośpiał M., Glosa do postanowienia SN II CKN 255/98, PiP 2000, Nr 7. Niedośpiał M., Glosa do uchwały SN III CZP 25/87, PiP 1989, Nr 11. Niedośpiał M., Glosa do uchwały SN III CZP 41/92, Pal. 1994, Nr 5 6. Niedośpiał M., Glosa do uchwały SN III CZP 24/92, PiP 1994, Nr 7 8. Niedośpiał M., Glosa do uchwały SN III CZP 56/95, Pal. 1996, Nr 5 6. Niedośpiał M., Prawo dziedziczenia zagadnienia konstrukcyjne, Pal. 1986, Nr 12. Niedośpiał M., Testament w polskim prawie cywilnym. Zagadnienia ogólne, Bielsko-Biała 1999. Niedośpiał M., Zagadnienia ogólne testamentu w polskim prawie cywilnym, Kraków Poznań 1993. Niedośpiał M., Zasadnicze rozrządzenia testamentowe, Studia Prawnicze 1997, Nr 2. Oleszko A., Glosa do uchwały SN III CZP 36/01, Rej. 2001, Nr 12. Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969. Pałdyna T., Wykładnia testamentów notarialnych, Zeszyty Prawnicze UKSW 2002, Nr 1. Pazdan M., Komentarz do art. 942 k. c., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, (red.) K. Pietrzykowski, t. II, Warszawa 1999. XIV Literatura
Literatura Piątowski J. St., Prawo spadkowe. Zarys wykładu, Warszawa 2002. Pionkowski J., Nieważność testamentów osób wykazujących zaburzenia psychiczne, NP 1963, Nr 2. Planiol M., O spadkach (tłum., red.) J. Namitkiewicz, Warszawa 1927. Planiol M., Podręcznik prawa cywilnego (o darowiznach i testamentach), tłum. A. Słomiński, Warszawa 1922. Płeszka K., Gizbert-Studnicki T., Dwa ujęcia wykładni prawa. Próba konfrontacji, ZNUJ 1984, z. 20. Płeszka K., Językowe znaczenie tekstu prawnego jako granica wykładni, [w:] Filozoficzno-teoretyczne problemy sądowego stosowania prawa, (red.) M. Zirk-Sadowski, Łódź 1997. Pogasz W., O legitymowaniu zasad prawa, RPEiS 1987, Nr 2. Proksa A., Glosa do uchwały SN III CZP 5/82, NP 1984, Nr 3. Przybyłowski K., Glosa do orzeczenia SW w Krakowie III CR 1353/63, OSPiKA 1964, Nr 6, poz. 127. Przybyłowski K., Glosa do orzeczenia SN Ł.C. 314/50, PiP 1951, Nr 3. Przybyłowski K., Glosa do orzeczenia SN III CR 679/59, OSPiKA 1957, Nr 3, poz. 60. Przybyłowski K., Glosa do orzeczenia SN II CR 895/60, OSPiKA 1963, Nr 2, poz. 34. Przybyłowski K., Niedopuszczalność wspólnych testamentów, SC 1963, t. IV. Przybyłowski K., Swoboda testowania (dziedziczenie testamentowe według projektu Kodeksu cywilnego PRL), Materiały dyskusyjne do projektu k. c., Warszawa 1955. Przymusiński Cz., List do redakcji, Pal. 1973, Nr 5. Rabault H., Granice wykładni sędziowskiej, Warszawa 1997. Radwański Z., Prawo cywilne część ogólna, Warszawa 1999. Radwański Z., Wykładnia testamentów, KPP 1993, Nr 1. Rosengarten F., Parafa a podpis, Pal. 1973, Nr 11. Rosengarten F., Podpis i jego znaczenie w prawie cywilnym, Pal. 1973, Nr 1. Skowrońska E., Forma testamentu w prawie polskim, Warszawa 1991. Skowrońska E., Glosa do uchwały SN III CZP 61/91, ST 1992, Nr 4. Skowrońska E., Glosa do uchwały SN III CZP 113/91, OSP 1992, Nr 6, poz. 128. Skowrońska E., Glosa do uchwały SN III CZP 135/91, OSP 1993, Nr 1, poz. 4. Skowrońska E., Jeszcze o podpisie na testamencie holograficznym, NP 1982, Nr 5 6. Skowrońska E., Z problematyki nieważności testamentu allograficznego, NP 1983, Nr 11 12. Skowrońska-Bocian E., Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 2002. XV
Skowrońska-Bocian E., Odwołanie testamentu, [w:] Prace z prawa prywatnego: księga pamiątkowa ku czci sędziego Janusza Pietrzykowskiego, (red.) Z. Banaszczyk, Warszawa 2000. Skowrońska-Bocian E., Prawo spadkowe, Warszawa 2000. Skowrońska-Bocian E., Testament w prawie polskim, Warszawa 2004. Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 1999. Stecki L., Komentarz do art. 942 k. c., [w:] Kodeks cywilny z komentarzem, (red.) J. Winiarz, Warszawa 1989. Stelmach J., Brożek B., Metody prawnicze, Kraków 2004. Stelmachowski A., Przesłanki i zakres dziedziczenia praw, [w:] Prace z prawa prywatnego: księga pamiątkowa ku czci sędziego Janusza Pietrzykowskiego, (red.) Z. Banaszczyk, Warszawa 2000. Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998. Stobienia J., Glosa do uchwały SN III CZP 68/80, OSPiKA 1982, Nr 9 10, poz. 173. System prawa cywilnego, t. IV, (red.) J. St. Piątowski, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź 1986. Szer S., Glosa do uchwały SN 3 Co 8/60, PiP 1960, Nr 11. Szer S., Z zagadnień kodyfikacji prawa spadkowego, PiP 1951, Nr 6. Szpunar A., Forma podpisu na testamencie własnoręcznym, Rej. 1993, Nr 3 4. Szpunar A., Glosa do uchwały SN III CZP 56/95, Rej. 1995, Nr 12. Szpunar A., Recenzja: Elżbieta Skowrońska, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 1995, KPP 1995, Nr 4. Szpunar A., Spór o podpis na testamencie własnoręcznym, NP 1980, Nr 9. Światłowski A., Glosa do uchwały SN III CZP 135/91, Rej. 1992, Nr 11. Walaszek B., Niektóre problemy z zakresu sporządzania testamentu na podstawieart.80 1prawaspadkowego, Pal. 1960, Nr 2. Wellman R. V., Waggoner L. W., Browder O. L. jr., Palmer s cases and materials on trusts and succession, The Foundation Press INC, Foundation Press Mineola, New York 1978. Wojciechowski T., Testament publiczny sporządzony przed notariuszem, PN 1947, Nr 5 6. Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1999. Wójcik S., Glosa do postanowienia SN V CKN 970/00, OSP 2001, Nr 11, poz. 161. Wójcik S., Glosa do uchwały SN III CZP 36/01, OSP 2002, Nr 2, poz. 18. Wójcik S., O potrzebie pewnej zmiany w Kodeksie cywilnym, PiP 1984, Nr 9. Wójcik S., Rola notariusza w sprawach spadkowych (na przykładzie testamentu notarialnego), Rej. 1996, Nr 4 5. XVI Literatura
Literatura Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa w perspektywie teorii prawa oraz szczegółowych nauk prawnych, RPEiS 1974, Nr 2. Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974. Zieliński M., Współczesne problemy wykładni prawa, PiP 1996, Nr 8 9. Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, Warszawa 2002. Zieliński M., Wyznaczniki reguł wykładni prawa, RPEiS 1998, Nr 3 4. Ziembiński Z., O pojmowaniu celu, zadania, roli i funkcji prawa, PiP 1987, Nr 12. Ziembiński Z., Tworzenie a stanowienie i stosowanie prawa, RPEiS 1993, Nr 4. Zirk-Sadowski M., Wprowadzenie do filozofii prawa, Kraków 2000. Zoll F., Prawo cywilne dzielnic polskich, Poznań 1924. Zoll F., Szpunar A., Prawo cywilne w zarysie, t. V, Prawo spadkowe, Kraków 1948. Żurawik A., Wykładnia prawa czy wykładnia tekstu prawnego? Refleksja nad poprawnością językową określenia, Rej. 2003, Nr 7 8. Żywicki Wł., Testamenty ustne w świetle orzecznictwa, NP 1971, Nr 1. XVII
Zestawienie orzeczeń 1. Orzeczenia TK: Zestawienie orzeczeń uchw. TK z 29.1.1992 r., W 14/91, OTK 1992, Nr 1, poz. 20 (s. 67) uchw. TK z 14.6.1995 r., W 19/94, OTK 1995, Nr 1, poz. 23 (s. 87) wyr. TK z 8.6.1999 r., SK 12/98, OTK 1999, Nr 5, s. 96 (s. 37) wyr. TK z 10.7.2000 r., SK 12/00, OTK 2000, Nr 5, s. 143 (s. 35) wyr. TK z 28.6.2000 r., K 25/99, OTK 2000, Nr 5, poz. 141 (s. 86) wyr. TK z 31.1.2001 r., P 4/99 OTK 2001, Nr 1, poz. 5 (s. 6) 2. Orzeczenia SN: orz. SN z 5.6.1951 r., C 654/50, PiP 1951, Nr 5, s. 805 (s. 72, 107) orz. SN z 22.12.1951 r., C 1325/51, OSNC 1952, Nr 3, poz. 84 (s. 72, 74) orz. SN z 10.9.1954 r., I CR 1026/54, NP 1955, Nr 12, s. 110 (s. 74) orz. SN z 18.4.1956 r., III CR 679/56, OSPiKA 1957, Nr 3, poz. 60 (s. 54) orz. SN z 14.5.1958 r., I CR 325/58, OSNC 1960, Nr 3, poz. 67 (s. 75) orz. SN z 31.5.1960 r., II CR 539/60, OSNC 1961, Nr 2, poz. 55 (s. 1) orz. SN z 27.9.1961 r., III CO 27/61, OSPiKA 1962, Nr 7 8, poz. 209 (s. 72) orz. SN z 21.10.1961 r., IV CR 644/61, OSNC 1962, Nr 4, poz. 145 (s. 74, 107) orz. SN z 12.2.1997 r., II CKU 4/97, niepubl. (s. 77) uchw. SN z 23.4.1960 r., III CO 8/60, OSNC 1961, Nr 1, poz. 27 (s. 60) uchw. SN z 22.5.1961 r., I CO 18/61, OSPiKA 1962, Nr 9, poz. 250 (s. 49) uchw. SN z 20.9.1968 r., III CZP 85/68, OSNC 1969, Nr 6, poz. 102 (s. 50) uchw. SN z 27.11.1969 r., III CZP 76/69, OSNC 1970, Nr 6, poz. 104 (s. 107) uchw. SN (7) z 22.3.1971 r., III CZP 91/70, OSPiKA 1972, Nr 2, poz. 26 (s. 1, 72, 74) uchw. SN z 30.9.1971 r., III CZP 56/71, OSNC 1972, Nr 3, poz. 47 (s. 56) uchw. SN z 12.12.1972 r., III CZP 88/72, niepubl. (s. 1, 72, 74) uchw. SN z 28.4.1973 r., III CZP 78/72, OSNC 1973, Nr 12, poz. 207 (s. 60) uchw. SN z 22.6.1974 r., III CZP 19/74, OSNC 1974, Nr 12, poz. 209 (s. 72, 77) uchw. SN z 10.4.1975 r., III CZP 14/75, OSNC 1976, Nr 2, poz. 28 (s. 88) uchw. SN z 31.5.1975 r., III CZP 78/75, OSNC 1976, Nr 2, poz. 33 (s. 8) uchw. SN z 18.12.1978 r., I PZP 37/78, OSNC 1979, Nr 6, poz. 113 (s. 73) uchw. SN z 9.2.1981 r., III CZP 68/80, OSNC 1981, Nr 6, poz. 103 (s. 72, 76, 106) uchw. SN z 20.9.1981 r., III CZP 48/81, OSNC 1982, Nr 4, poz. 49 (s. 59) uchw. SN z 22.3.1982 r., III CZP 5/82, OSNC 1982, Nr 8 9, poz. 117 (s. 72, 76, 106) XIX