00 01 00 WPROWADZENIE

00 01 00 WPROWADZENIE Załącznik nr 2 1. Zarządzeniem Nr 64 Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie regulaminu organizacyjnego Zarządu Granicznego Komendy Głównej Straży Granicznej (Dz. Urz. KGSG poz. 56) dokonano włączenia Lotnictwa Straży Granicznej do Zarządu Granicznego Komendy Głównej Straży Granicznej w celu silniejszego powiązania działalności lotniczej z działaniami bezpośredniej ochrony granicy państwowej. Wprowadzone ww. zarządzeniem zmiany strukturalne Lotnictwa Straży Granicznej umożliwiają wydanie przez Urząd Lotnictwa Cywilnego pozytywnej opinii w zakresie spełniania przez Lotnictwo Straży Granicznej wymagań określonych w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 5 listopada 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa eksploatacji statków powietrznych (Dz. U. Nr 262, poz. 2609). 2. Niniejsza instrukcja została opracowana zgodnie z wymaganiami Władzy Lotniczej określonymi w Załączniku do Decyzji nr 36 Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 24 września 2010r. Podręcznik certyfikacji przewoźnika lotniczego i bieżącego nadzoru operacyjnego (PNO) z późniejszymi zmianami. 3. Przeznaczeniem Instrukcji Operacyjnej jest opisanie i uregulowanie zasad funkcjonowania Lotnictwa Straży Granicznej zgodnie z wymaganiami: - Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 5 listopada 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa eksploatacji statków powietrznych (Dz. U. Nr 262 poz. 2609) Załącznik nr 2 Szczegółowe zasady dotyczące bezpieczeństwa eksploatacji statków powietrznych lotnictwa ogólnego i usługowego oraz obowiązki ich użytkowników (PL-6) a w kwestiach nieregulowanych Załącznikiem nr 2 zgodnie z wymaganiami Załącznika nr 1 Zarobkowy przewóz lotniczy -Samoloty (OPS 1) i Załącznika nr 3 Zarobkowy przewóz lotniczy - Śmigłowce (OPS 3), uwzględniając odstępstwa od wyżej wymienionych przepisów ze względu na specyfikę działalności Lotnictwa Straży Granicznej, jako Lotnictwa Państwowego; - przepisów obowiązujących w Straży Granicznej. 4. Instrukcja Operacyjna składa się z czterech Działów: - ; - DZIAŁ B ZAGADNIENIA OPERACYJNE ZWIĄZANE Z TYPEM STATKU POWIETRZNEGO (funkcję tego Działu spełniają wydane i zatwierdzone przez Urząd Lotnictwa Cywilnego Instrukcje Użytkowania w Locie dla każdego egzemplarza statku powietrznego użytkowanego w Straży Granicznej oraz Standardowe Procedury Operacyjne (SOP) na poszczególne egzemplarze statków powietrznych opracowane w SG będące wewnętrznymi dokumentami Lotnictwa Straży Granicznej; - DZIAŁ C - INSTRUKCJE I INFORMACJE DOTYCZĄCE TRAS I LOTNISK (funkcję tego Działu spełniają Zbiór Informacji Lotniczych AIP - Polska, Instrukcje Użytkowania Lotnisk oraz Wykaz Lotnisk SG i Lądowisk Doraźnych będący wewnętrznym dokumentem Lotnictwa Straży Granicznej); - DZIAŁ D - INSTRUKCJA SZKOLENIA PERSONELU. Strona 1/18

5. Poleca się, aby cały personel operacyjny Lotnictwa Straży Granicznej zapoznał się z treścią niniejszej instrukcji oraz wprowadzanymi do niej zmianami. Fakt ten powinien być odzwierciedlony w karcie zapoznania się z dokumentem. Miejsce celowo pozostawione puste Strona 2/18

00-01-01 OŚWIADCZENIE Oświadczam, że wszelkie podane w tej Instrukcji Operacyjnej zasady, procedury, warunki i ograniczenia są i pozostaną zgodne z wymaganiami mającymi zastosowanie w przepisach krajowych i umowach międzynarodowych wiążących Rzeczypospolitą Polską. Podane w tej instrukcji Operacyjnej zasady i procedury nie zwalniają Personelu Lotnictwa Straży Granicznej z obowiązku zachowania zgodności z każdym nowym lub zmienionym przepisem, a także wymaganiem wydawanym przez Władze Lotnicze Rzeczypospolitej Polskiej. Zobowiązuję wszystkich funkcjonariuszy i pracowników cywilnych do ścisłego przestrzegania podanych w Instrukcji Operacyjnej norm, zasad i procedur w celu zapewnienia, aby cała lotnicza działalność Lotnictwa Straży Granicznej była prowadzona zgodnie z postanowieniami tej Instrukcji.. (Data i podpis kierownika odpowiedzialnego) Miejsce celowo pozostawione puste Strona 3/18

00-01-02 Zakres działania Lotnictwa Straży Granicznej 1. Loty wykonywane przez statki powietrzne Straży Granicznej: a) loty operacyjne: loty patrolowo-rozpoznawcze, loty pościgowe, loty poszukiwawczo-ratownicze, loty ewakuacyjno-desantowe, loty wykonywane na potrzeby innych formacji realizujących zadania w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego lub bezpieczeństwa państwa, loty w ramach zwalczania klęsk żywiołowych oraz katastrof przemysłowych i ekologicznych, loty transportowe, inne loty wynikające z bieżących potrzeb operacyjnych a nie wyszczególnione w powyższym wykazie. b) loty na potrzeby własne: loty szkolno-treningowe, loty techniczne, przebazowania. 2. Loty operacyjne mogą być realizowane w niżej wymienionych trybach: tryb planowy, tryb doraźny. 3. Zasady użycia statków powietrznych Lotnictwa Straży Granicznej zostały opisane w dziale A rozdział 14-01-00 niniejszej Instrukcji Operacyjnej. 4. Obszarem wykonywania operacji lotniczych przez statki powietrzne Lotnictwa Straży Granicznej jest przestrzeń powietrzna Rzeczypospolitej Polskiej i Wyłącznej Strefy Ekonomicznej, a także przestrzeń powietrzna innych państw w trakcie wykonywania operacji w ramach organizacji FRONTEX oraz na podstawie obowiązujących umów i porozumień międzynarodowych. Miejsce celowo pozostawione puste Strona 4/18

00-01-03 Definicje i terminy I. Wyjaśnienia i definicje terminów i słów potrzebnych przy korzystaniu z instrukcji: 1. ATIS - służba automatycznej informacji lotniskowej. 2. Audyt - oznacza systematyczne i niezależne badanie mające na celu określenie czy działania jakościowe i związane z nimi wyniki są zgodne z planowanymi i czy przyjęte standardy są skutecznie wprowadzone i odpowiednie dla osiągnięcia założonych celów; 3. CBA rejon lotów po obu stronach granicy państwa będący rejonem czasowo wydzielonym lub rezerwowanym, ustanowiony ze względu na szczególne wymogi operacyjne; 4. CTR strefa kontrolowana lotniska 5. Czas lotu - czas liczony: 1) odnośnie śmigłowców - czas liczony od chwili, gdy wirnik nośny zaczyna się obracać do chwili jego zatrzymania po zakończonym locie; 2) odnośnie samolotów - czas liczony od chwili, gdy samolot ruszy z miejsca postoju w celu wykonania lotu, aż do momentu zatrzymania się na miejscu postoju po zakończonym locie. 6. Czas ogólny wykonywania czynności lotniczych - czas lotu oraz czas wykonywania następujących czynności na ziemi: 1) organizowania lotu przed startem statku powietrznego, 2) oczekiwania na lot przed startem statku powietrznego, 3) wykonywania czynności po wylądowaniu lub zakończeniu lotu, 4) postoju między lądowaniami, 5) pełnienie dyżurów lotniczych na lotnisku z zastrzeżeniem, że czas przerwy w wykonywaniu czynności lotniczych przekraczający 1 godzinę w czasie pełnienia dyżuru nie jest zaliczany do czasu pełnienia czynności lotniczych; 7. Członek załogi statku powietrznego - osoba wyznaczona przez właściciela lub użytkownika do pełnienia określonych obowiązków na pokładzie statku powietrznego; 8. Członek załogi lotniczej - członek załogi posiadający licencję, któremu powierzono pełnienie obowiązków istotnych dla prowadzenia statku powietrznego w czasie trwania lotu; 9. Członek personelu pokładowego - osoba niebędąca członkiem załogi lotniczej wyznaczona do pełnienia obowiązków na pokładzie statku powietrznego niezwiązanych z jego prowadzeniem. W Lotnictwie Straży Granicznej są to operatorzy systemów pokładowych i technicy pokładowi, którzy oprócz wykonywania swych obowiązków odpowiedzialni są również za bezpieczeństwo podróżnych na pokładzie statku powietrznego i przechodzą w tym zakresie odpowiednie szkolenie dla personelu pokładowego, zgodnie z przepisami OPS 1 i OPS 3.; 10. Personel latający / Załoga statku powietrznego załoga lotnicza oraz personel pokładowy; 11. Dowódca statku powietrznego (I pilot) - pilot wyznaczony przez użytkownika lub przez właściciela statku powietrznego w przypadku lotnictwa ogólnego do pełnienia obowiązków dowódcy i ponoszenia odpowiedzialności za bezpieczne wykonanie lotu; 12. Drugi pilot - pilot wchodzący w skład załogi wieloosobowej statku powietrznego, nie będący jego dowódcą; 13. Eksploatacja statków powietrznych - całość działań organizacyjnych i technicznych, których celem jest użytkowanie statków powietrznych zgodnie z ich przeznaczeniem; Strona 6/18

14. Informacja meteorologiczna - meldunek meteorologiczny, analiza, prognoza albo inny komunikat dotyczący istniejących lub przewidywanych warunków meteorologicznych; 15. Instrukcja szkolenia (IS) - oznacza podstawowy dokument regulaminowo - dydaktyczny, nadrzędny w stosunku do programów szkolenia i Instrukcji Wykonywania Lotów, zawierający zakresy szkolenia prowadzonego w ośrodku FTO/TRTO, zasady i procedury organizacji szkolenia oraz kontroli postępów i wyników szkolenia, podstawowe zasady dydaktyczno - metodyczne, stosowane w FTO/TRTO, zakresy obowiązków i uprawnień organizacyjnych i dydaktycznych personelu kierowniczego i wykonawczego a także zasady i procedury dyscyplinarne; 16. Instrukcja operacyjna (IO) - oznacza podręcznik zawierający procedury, instrukcje i wskazówki do stosowania przez personel operacyjny Operatora/Przewoźnika lotniczego podczas wykonywania ich obowiązków (IO może być za zgodą ULC stosowana również w ośrodkach szkolenia lotniczego FTO lub TRTO); 17. Instrukcja użytkowania w locie (AFM) - oznacza instrukcję, związaną ze świadectwem zdatności do lotu, zawierającą ograniczenia, w ramach których statek powietrzny jest uznawany za zdatny do lotu, oraz instrukcje i informacje niezbędne członkom załogi lotniczej dla bezpiecznego użytkowania statku powietrznego; 18. Instrukcja wykonywania lotów (IWL) - oznacza dokument regulaminowy - operacyjny, zawierający zasady i procedury operacyjne mające zastosowanie przy organizowaniu i wykonywaniu lotów szkoleniowych, określa obowiązki operacyjne osób funkcyjnych FTO/TRTO, pełniących funkcje kierownicze i wykonawcze oraz obowiązki dowódcy statku powietrznego i członków załogi w lotach szkoleniowych; 19. Instruktor pilot - pilot, który posiada w swej licencji wpisane ważne uprawnienia instruktora; 20. Kierowanie operacjami - oznacza sprawowanie władzy nad rozpoczęciem, kontynuacją, zmianą lub zakończeniem lotu w interesie bezpieczeństwa załogi i statku powietrznego, regularności i efektywności lotu; 21. Kierownik Odpowiedzialny - akceptowalna dla władzy lotniczej osoba, która posiada pełnomocnictwa i środki dla zapewnienia, że działalność operacyjna i techniczna realizowana jest zgodnie ze standardami określonymi przez władze lotnicze i spełnia dodatkowe wymagania, określone przez operatora. 22. Lądowisko - wydzielony obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni w całości lub w części przeznaczony do wykonywania startów, lądowań i naziemnego ruchu statków powietrznych, ujęty w ewidencji lądowisk; 23. Lotnictwo Straży Granicznej (Lotnictwo SG/LSG) - struktura organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę graniczną i prowadząca działania graniczne przy wykorzystaniu statków powietrznych; 24. Lot IFR /Instrument Flight Rules/ - lot wykonywany zgodnie z przepisami dla lotów według wskazań przyrządów; 25. Lot kontrolowany - każdy lot, na który wymaga się zezwolenia kontroli ruchu lotniczego; 26. Lot międzynarodowy - lot, w którym statek powietrzny przekracza granice państwowe; 27. Lot specjalny VFR /Special VFR flight/ - lot VFR, wykonywany na podstawie zezwolenia kontroli ruchu lotniczego w strefie kontrolowanej lotniska w warunkach meteorologicznych gorszych niż VMC; 28. Lot VFR /Visual Flight Rules/ - lot wykonywany zgodnie z przepisami dla lotów z widocznością; 29. Lotnisko - wydzielony obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni w całości lub w części przeznaczony do wykonywania startów, lądowań i naziemnego lub nawodnego ruchu statków Strona 7/18

powietrznych, wraz ze znajdującymi się w jego granicach obiektami i urządzeniami budowlanymi o charakterze trwałym, wpisany do rejestru lotnisk; 30. Lotnisko kontrolowane - lotnisko, na którym zapewniana jest służba kontroli ruchu lotniczego w odniesieniu do ruchu lotniskowego; 31. Lotnisko współużytkowane - lotnisko przeznaczone do ruchu państwowych statków powietrznych, na których dopuszczony jest ruch cywilnych statków powietrznych; 32. Lotnisko zapasowe - lotnisko, na które statek powietrzny może lecieć, jeżeli nie jest możliwe lub niecelowe wykonanie lotu do lotniska zamierzonego lądowania lub wykonanie na nim lądowania; 33. Lot na hasło GARDA lot statku powietrznego lotnictwa służb porządku publicznego w celu wykonywania zadań związanych z bezpieczeństwem publicznym i ochroną granicy państwowej, w trakcie którego wlot w strefy TSA, TRA, CBA, MRT, TFR, CTR, MCTR oraz TSA i TRA w wyznaczonych w formie stref niebezpiecznych (D) może nastąpić bez konieczności uzyskania zezwolenia AMC Polska lecz pod warunkiem uzgodnienia wlotu do tych stref, rejonów i tras z organami zarządzania ruchem lotniczym. 34. Lot w ochronie granicy państwowej - lot wykonywany w trakcie pełnienia służby granicznej i prowadzenia działań granicznych; 35. Lot zagraniczny - lot, wykonywany w państwie innym, niż państwo rejestracji statku powietrznego; 36. Masa maksymalna startowa (MTOW) - maksymalna masa statku powietrznego dopuszczalna w chwili rozpoczęcia startu i określona w Instrukcji Użytkowania tego statku. Uwaga: Ilekroć w tej Instrukcji podano wartości liczbowe z użyciem pojęcia masa statku powietrznego, to zapis ten należy rozumieć jako ciężar statku, chyba że w tekście Instrukcji wartości te zdefiniowano inaczej; 37. Materiały niebezpieczne - oznacza artykuły lub substancje, które mogą stanowić znaczne zagrożenie dla zdrowia, bezpieczeństwa lub mienia, gdy przewożone są transportem lotniczym; 38. MCTR strefa kontrolowana lotniska wojskowego; 39. MRT stała trasa lotnictwa wojskowego 40. Nadzór operacyjny - bieżące kierowanie operacyjne lotem przez właściciela lub użytkownika, począwszy od przygotowania do lotu do jego rozpoczęcia, kontynuowania /zmian w nim/, aż do jego zakończenia w interesie bezpieczeństwa statku powietrznego i prawidłowego przebiegu lotu; 41. Niebezpieczny ładunek - przedmioty lub materiały, które w czasie transportu lotniczego są zdolne do wywoływania znacznego zagrożenia zdrowia, bezpieczeństwa lub mienia. 42. Noc - czas między zachodem a wschodem słońca (wg przepisów aktualnie obowiązujących w Polsce); w innych krajach - czas między końcem oficjalnego zmierzchu i początkiem oficjalnego świtu lub taki okres pomiędzy zachodem a wschodem słońca, jaki może zostać określony przez uprawnioną do tego władzę danego kraju; 43. NOTAM - zawiadomienie zawierające informacje o ustanowieniu, stanie lub zmianach urządzeń lotniczych, służb, procedur lub też o istnieniu niebezpieczeństwa dla żeglugi powietrznej, których podanie na czas personelowi zainteresowanemu operacjami lotniczymi jest istotne; 44. Okres wypoczynku załogi lotniczej - okres czasu, podczas którego członek załogi lotniczej jest zwolniony przez właściciela lub użytkownika ze wszystkich obowiązków i ma możność odpoczynku w warunkach domowych lub hotelowych; Strona 8/18

45. Organizacja szkolenia okresowego, doskonalącego i kontroli personelu operacyjnego nazwa rozdziału 02-00-00 w dziale D. Skrót stosowany do tej nazwy w w/w rozdziale to Organizacja szkolenia personelu operacyjnego. 46. Państwo rejestracji statku powietrznego - oznacza Państwo, do którego rejestru państwowego statek powietrzny jest wpisany; 47. Personel lotniczy - Członkiem personelu lotniczego jest osoba, która posiada ważną licencję lub świadectwo kwalifikacji i jest wpisana do państwowego rejestru personelu lotniczego lub innego odpowiedniego rejestru prowadzonego zgodnie z odrębnymi przepisami; 48. Pilot-dowódca - oznacza pilota odpowiedzialnego za użytkowanie i bezpieczeństwo statku powietrznego w czasie lotu; 49. Pilot zawodowy - Pilot posiadający licencję, która zezwala mu na pilotowanie statku powietrznego użytkowanego w lotach, za które pobierane jest wynagrodzenie (licencja pilota zawodowego CPL; licencja pilota liniowego ATPL); 50. Plan lotu - określone informacje dotyczące zamierzonego lotu lub części lotu statku powietrznego, dostarczane w odpowiednio ustalonym czasie przed lotem organom służby ruchu lotniczego; 51. Program szkolenia (PS) - oznacza dokument regulaminowy dydaktyczny, określający zakres szkolenia teoretycznego lub praktycznego (na ziemi i w locie), zawierający w odniesieniu do szkolenia teoretycznego wykaz przedmiotów, grup tematycznych, tematów i haseł tematycznych oraz minimalne liczby godzin zajęć i kryteria zaliczeniowe a w odniesieniu do szkolenia praktycznego szczegółowe zakresy szkolenia na ziemi (przygotowania naziemnego do lotów) i szkolenia w locie ujęte w ZADANIACH i ĆWICZENIACH, wraz z określeniem ilości i czasu lotów szkoleniowych, wymaganych warunków szkolenia (statki powietrzne, urządzenia treningowe, wyposażenie pomocnicze, lotniska (lądowiska), przestrzenie powietrzne, warunki pogodowe a także wskazówki metodyczne i kryteriami zaliczeniowe; 52. Podróżny - każda osoba przewożona statkiem powietrznym i nie wchodząca w skład załogi tego statku, odnośnie, której to osoby zgoda właściciela lub użytkownika na udział w locie została wyrażona w innym dokumencie niż bilet na przelot; 53. Przepisy lotnicze ustawa Prawo lotnicze, akty wykonawcze do ustawy Prawo lotnicze oraz inne przepisy regulujące działalność Lotnictwa SG. 54. Przestrzeń powietrzna kontrolowana /Controlled Air Space/ - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której służba kontroli ruchu lotniczego jest zapewniona zgodnie z klasyfikacją przestrzeni powietrznej. Uwaga: Wyrażenie przestrzeń powietrzna kontrolowana jest określeniem ogólnym, które obejmuje przestrzeń powietrzną ATS klasy A, B, C, D, E, F i G jak podano w rozp. M.I. z dn. 11 marca 2004 w sprawie zasad działania służb ruchu lotniczego (Dz. U. nr 44. poz. 415); 55. Rejon informacji powietrznej /FIR/ - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której zapewniona jest służba informacji powietrznej i służba alarmowa; 56. Rejon kontrolowany lotnisk(a) /TMA - Terminal control area/ - Część obszaru kontrolowanego, ustanawiana zwykle u zbiegu tras ATS w pobliżu jednego lotniska lub kilku ważniejszych lotnisk; 57. Ruch lotniczy /Air traffic/ - ruch wszystkich statków powietrznych podczas lotu oraz na polu manewrowym lotniska; 58. Ruch lotniskowy /Aerodrome traffic/ - wszelki ruch na polu manewrowym lotniska i ruch wszystkich statków powietrznych wykonujących loty w pobliżu lotniska. Strona 9/18

Uwaga: Statek powietrzny jest w pobliżu lotniska, gdy znajduje się w kręgu nadlotniskowym, względnie wchodzi w ten krąg lub wychodzi z niego; 59. Ryzyko użycia środków - użycie przez personel lotniczy jednego lub kilku środków psychotropowych w sposób, który: 1) powoduje bezpośrednie ryzyko dla używającego lub zagraża życiu, zdrowiu lub dobru innych; i/lub 2) pogarsza zdolność zawodową, socjalną, umysłową lub psychiczną albo powoduje fizyczne dolegliwości lub niesprawność; 60. Samolot - statek powietrzny cięższy od powietrza o własnym napędzie silnikowym, uzyskujący swoją siłę nośną w locie głównie na skutek reakcji aerodynamicznych na powierzchnie, które pozostają nieruchome w danych warunkach lotu; 61. Służba alarmowa /Alerting service/ - służba ustanowiona w celu zawiadamiania właściwych organizacji o statkach powietrznych potrzebujących pomocy w zakresie poszukiwania i ratownictwa oraz w celu współdziałania z tymi organizacjami w razie potrzeby; 62. Służba informacji powietrznej /Flight information service/ - służba ustanowiona w celu udzielania wskazówek i informacji użytecznych dla bezpiecznego i sprawnego wykonywania lotów; 63. Służba kontroli lotniska /Aerodrome control service/ - służba kontroli ruchu lotniczego dla ruchu lotniskowego; 64. Służba kontroli obszaru /Area control service/ - służba kontroli ruchu lotniczego dla lotów kontrolowanych, wykonywanych w obszarach kontrolowanych; 65. Służba kontroli ruchu lotniczego /Air traffic control service/ - służba ustanowiona w celu: 1) zapobiegania kolizjom: - między statkami powietrznymi w locie, - statków powietrznych na polu manewrowym: z przeszkodami i innymi statkami powietrznymi, 2) usprawniania i utrzymywania uporządkowanego przepływu ruchu lotniczego. 66. Służba kontroli zbliżania /Approach control service/ - służba kontroli ruchu lotniczego dla lotów kontrolowanych przylatujących lub odlatujących statków powietrznych; 67. Służba ruchu lotniczego /ATS - Air traffic service/ - wyrażenie ogólne oznaczające odpowiednio: służbę informacji powietrznej, służbę alarmową, służbę kontroli ruchu lotniczego (służba kontroli obszaru, służba kontroli zbliżania lub służba kontroli lotniska); 68. Śmigłowiec - statek powietrzny uzyskujący siłę nośną niezbędną do utrzymania się w powietrzu na skutek zjawisk aerodynamicznych występujących podczas lotu, głównie na jednym lub więcej napędzanych silnikiem lub silnikami wirnikach nośnych; 69. Środki psychotropowe /Psychoactive substances/ - alkohol, opioidy, pochodne konopi indyjskich, środki uspokajające i preparaty hipnotyzujące, kokaina, inne stymulatory psychiczne, halucynogenne i lotne rozpuszczalniki, wyłączając kawę i tytoń; 70. Statek powietrzny - dowolne urządzenie przeznaczone do przemieszczania osób lub rzeczy w przestrzeni powietrznej zdolne do unoszenia się na skutek wzajemnego oddziaływania konstrukcji i powietrza bez równoczesnego oddziaływania tego powietrza na powierzchnię ziemi lub wody; 71. Strefa kontrolowana lotniska /Control zone/ - przestrzeń powietrzna kontrolowana rozciągająca się od powierzchni ziemi do określonej górnej granicy; Strona 10/18

72. Strefa niebezpieczna /Danger area/ - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której mogą się odbywać, w opublikowanych przedziałach czasu, działania niebezpieczne dla lotów statków powietrznych; 73. Strefa ograniczona /Restricted area/ - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach nad obszarami lądowymi, wodami wewnętrznymi i wodami terytorialnymi Państwa, w której loty statków powietrznych są ograniczone pewnymi określonymi warunkami; 74. Strefa ruchu lotniskowego /Aerodrome traffic zone/ - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, ustanowiona wokół lotniska dla ochrony ruchu lotniskowego; 75. Strefa zakazana /Prohibited area/ - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach nad obszarami lądowymi, wodami wewnętrznymi i wodami terytorialnymi Państwa, w której loty statków powietrznych są zabronione; 76. TFR trasy lotnicze umożliwiające lot do TSA albo TRA oraz przelot między tymi strefami; 77. TRA strefa czasowo rezerwowana; 78. TSA strefa czasowo wydzielona; 79. Teren przygodny - teren inny niż lotnisko lub lądowisko, wybrany przez dowódcę śmigłowca w czasie lotu w celu lądowania; 80. Użytkownik statku powietrznego - właściciel lub inna osoba wpisana jako użytkownik do rejestru statków powietrznych; 81. Właściciel - osoba, organizacja lub przedsiębiorstwo zajmujące się eksploatacją statków powietrznych dla własnych potrzeb lub oferujące swoje usługi w tym zakresie, wpisane do Świadectwa Rejestracji jako prawny właściciel statku powietrznego; 82. Warunki meteorologiczne - warunki meteorologiczne wyrażone widzialnością, odległością od chmur i pułapem chmur; 83. Warunki meteorologiczne dla lotów z widocznością /VMC/ - warunki meteorologiczne wyrażone widzialnością, odległością od chmur i pułapem chmur, równe lub większe od ustalonych minimów; 84. Warunki meteorologiczne dla lotów wg wskazań przyrządów /IMC/ - warunki meteorologiczne wyrażone widzialnością, odległością od chmur i pułapem chmur, mniejsze niż minima warunków meteorologicznych ustalonych dla lotów z widocznością; 85. VOLMET - informacje meteorologiczne dla statków powietrznych w locie; 86. Widzialność /Visibility/ - widzialność, przyjęta dla celów lotniczych, jest większa niż: 1) największa odległość, z której czarny obiekt odpowiednich rozmiarów, umieszczony w pobliżu ziemi, obserwowany na jasnym tle, może być widziany i rozpoznany; 2) największa odległość, z której światła o wartości około 1.000 kandeli mogą być widziane i zidentyfikowane na nieoświetlonym tle. Uwaga: Wyżej wymienione odległości mają różne wartości w powietrzu o określonym współczynniku tłumienia, przy czym wartość ujęta pod literą b) zmienia się wraz z oświetleniem, a wartość ujęta pod literą a) jest przedstawiana, jako meteorologiczny zasięg optyczny (MOR); 87. Widzialność przy ziemi /Ground visibility/ - widzialność na lotnisku, podawana przez upoważnionego obserwatora; 88. Widzialność w locie /Flight visibility/ - widzialność do przodu z kabiny pilota podczas lotu statku powietrznego; 89. Wydział Operacji Lotniczych LSG, Wydział Techniki Lotniczej LSG - wydziały Zarządu Granicznego Komendy Głównej Straży Granicznej Strona 11/18

90. Wysokość lotu - pionowa odległość poziomu, punktu lub przedmiotu wyrażonego, jako punkt, mierzona od określonego poziomu odniesienia; 91. Wysokość bezwzględna /Altitude/ - odległość pionowa poziomu, punktu lub przedmiotu rozpatrywanego jako punkt, mierzona od średniego poziomu morza (MSL); 92. Wysokość bezwzględna przejściowa /Transition altitude/ - wysokość bezwzględna, na lub poniżej której pozycja statku powietrznego w płaszczyźnie pionowej jest określana w odniesieniu do wysokości bezwzględnych; 93. Wysokość względna /Height/ - odległość pionowa poziomu, punktu lub przedmiotu rozpatrywanego jako punkt, mierzona od określonego poziomu odniesienia; 94. Zbiór Informacji Lotniczych - Polska (AIP Polska) /Aeronautical Information Publication - Poland (AIP Poland) / - Publikacja wydawana przez państwowy organ zarządzania ruchem lotniczym, zawierająca informacje lotnicze o charakterze trwałym, istotne dla żeglugi powietrznej dotyczące Rejonu Informacji Powietrznej Warszawa; 95. Zlecenie na lot - plan sporządzony przez właściciela, użytkownika lub dowódcę statku powietrznego dla wykonania bezpiecznego lotu, oparty o dane osiągowe statku powietrznego, ograniczenia użytkowania, a także oczekiwane warunki meteorologiczne. II. Skróty, które nie występują w wykazie skrótów zatwierdzonych przez JAA: 1) AIP - Zbiór Informacji Lotniczych 2) BHP - Bezpieczeństwa i Higieny Pracy 3) BL - Bezpieczeństwo Lotów 4) DN - Departament Nadzoru 5) DSO - Dyżurna Służba Operacyjna 6) IO - Instrukcja Operacyjna 7) IUL - Instrukcja Użytkowania w Locie 8) KGSG - Komenda Główna Straży Granicznej 9) KBWL LP - Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego 10) KBI LSG - Komisja Badania Incydentów Lotnictwa Straży Granicznej 11) KTP - Kontrola Techniki Pilotażu 12) KUP - Kontrola Umiejętności Praktycznych 13) KWT - Kontrola Wiadomości Teoretycznych 14) LSG - Lotnictwo Straży Granicznej 15) LSPP - Lotnictwo Służb Porządku Publicznego 16) MON - Ministerstwo Obrony Narodowej 17) MSW - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 18) MPS - Materiały pędne i smary 19) OCP - Odbiornik Ciśnień Powietrznych 20) OSG - Oddział Straży Granicznej 21) RP - Rzeczpospolita Polska 22) SG - Straż Graniczna 23) SOL - System Obserwacji Lotniczej 24) SP - Siły Powietrzne 25) ULC - Urząd Lotnictwa Cywilnego 26) WL - Wydział Lotniczy 27) WOL - Wydział Operacji Lotniczych 28) WTL - Wydział Techniki Lotniczej 29) ZBL - Zespół Bezpieczeństwa Lotniczego Strona 12/18

III. LOTNICTWO Wykaz skrótów zatwierdzonych przez JAA (tekst w wersji oryginalnej i tłumaczenie na język polski). Źródło słów: ICAO = Doc 8400/4, SI international standard, JEP = Jeppesen. JAR = Joint Aviation Regulations, EU = EUROPEAN UNION. Znaczenie Skrót (w języku angielskim) A Ampere Amper Znaczenie (w języku polskim) ABM Abeam Trawers / na trawersie ABN Aerodrome beacon Radiolatarnia lotniskowa AC Alto cumulus Altocumulus (chmura) ACFT Aircraft Statek powietrzny ADC Air data computer Komputer danych o parametrach lotu ADF Automatic direction finder Radiolatarnia bezkierunkowa (odbiornik) ADI Altitude director indicator Nadajnik pomiaru wysokości AFIS Aerodrome flight information service Lotniskowa służba informacji powietrznej AFM Aircraft flight manual Instrukcja użytkowania w locie statku powietrznego AGL Above ground level Nad poziomem terenu ALT Altitude Wysokość bezwzględna APCH Approach Podejście / zbliżanie APT Airport Port lotniczy / lotnisko APU Auxiliary power unit Dodatkowe źródło zasilania ARR Arrival Przybycie / przylot AS Altostratus Altostratus (chmura) ASDA Accelerate stop distance available Rozporządzalna długość przerwanego startu AMSL Above mean sea level Ponad średni poziom morza ATA Actual time for arrival Rzeczywisty czas przylotu ATC Air traffic control Kontrola ruchu lotniczego ATIS Automatic terminal information service Automatyczna służba informacji lotniskowej ATO Actual time overhead Aktualny czas nad punktem ATS Air traffic services Służby ruchu lotniczego AWY Airway Droga lotnicza AZM Azimuth Azymut BRG Bearing Namiar C Degrees Celsius Stopień Celsjusza CAS Calibrated air speed Kalibrowana prędkość powietrza CAT Clear air turbulence Turbulencja czystego powietrza CB Cumulonimbus Cumulonimbus (chmura) CC Cirrocumulus Cirrokumulus (chmura) Strona 13/18