Art Karol Juszczyk. dyr. ds. badań i rozwoju Robokoptr Technologies

Transkrypt

1 Karol Juszczyk dyr. ds. badań i rozwoju Robokoptr Technologies Analiza założeń oraz opracowanie uwag w ramach konsultacji z Urzędem Lotnictwa Cywilnego do nowego ustawodawstwa i przepisów prawnych z zakresu wykonywania operacji lotniczych statkami bezzałogowymi. W Ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze regulacje dotyczące lotów bezzałogowych statków powietrznych zawarte zostały w art. 126: Art W polskiej przestrzeni powietrznej mogą być wykonywane loty bezzałogowych statków powietrznych. 2. Bezzałogowy statek powietrzny (UAV) musi być wyposażony w takie same urządzenia umożliwiające lot, nawigację i łączność jak załogowy statek powietrzny wykonujący lot z widocznością (VFR) lub według wskazań przyrządów (IFR) w określonej klasie przestrzeni powietrznej. Odstępstwa mające zastosowanie w tym zakresie dla załogowych statków powietrznych stosuje się jednakowo do bezzałogowych statków powietrznych (UAV). 3. Loty bezzałogowych statków powietrznych wyposażonych zgodnie z ust. 2 mogą być wykonywane na podstawie złożonego planu lotu, w sposób i zgodnie z warunkami, o których mowa w ust. 5, z zastrzeżeniem art Loty bezzałogowych statków powietrznych nieposiadających wyposażenia, o których mowa w ust. 2, mogą być wykonywane w strefach wydzielanych z ogólnodostępnej dla lotnictwa przestrzeni powietrznej, z uwzględnieniem przepisów wydanych na podstawie art. 121 ust Minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i warunki wykonywania lotów przez bezzałogowe statki powietrzne w polskiej przestrzeni powietrznej oraz procedury współpracy operatorów tych statków z instytucjami zapewniającymi służby ruchu lotniczego, uwzględniając zasady bezpiecznego korzystania z przestrzeni powietrznej.

2 Jednocześnie ustawodawca wskazał w art. 121 ust.5 tejże ustawy, że: Minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, uwzględniając zasady wynikające z umów i przepisów międzynarodowych, dla zapewnienia bezpiecznego, elastycznego i efektywnego wykorzystania przestrzeni powietrznej przez wszystkich jej użytkowników, określi, w drodze rozporządzenia: 1) strukturę polskiej przestrzeni powietrznej dostępnej dla żeglugi powietrznej z podziałem na: a) przestrzeń kontrolowaną, b) przestrzeń niekontrolowaną; 2) szczegółowe warunki i sposób korzystania z przestrzeni powietrznej przez wszystkich jej użytkowników; Dlatego w dniu 10 kwietnia 2013 r. ogłoszone zostało Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków. Rozporządzenie ustanawia wyjątki w stosunku do określonej kategorii statków powietrznych, z uwagi na ich specyfikę konstrukcji i budowy, a także użytkowania, ogólnych zasad z zakresu bezpieczeństwa eksploatacji statków powietrznych i zdatności do lotów, polegające na niestosowaniu ogólnych przepisów z zakresu bezpieczeństwa eksploatacji oraz zdatności do lotu, wynikających z ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze. Rozporządzenie reguluje między innymi kwestie zasad wykonywania lotów w zasięgu wzroku operatora modelami latającymi oraz bezzałogowymi statkami powietrznymi o maksymalnej masie startowej (MTOM) do 25 kg. W rozporządzeniu tym wyłączono spod działania niektórych zapisów ustawy Prawo Lotnicze jedną kategorię statków powietrznych statki powietrzne o masie startowej do 25 kg. Po pierwsze tego typu statki w myśl tego rozporządzenia nie podlegają rygorystycznym wymogom rejestracji i certyfikacji: Wyłącza się zastosowanie przepisów ustawy w zakresie art. 31, art. 32, rozdziału 2 w dziale III, art. 45, art. 46 ust. 2, art. 48, art. 49, art. 52, art. 53, art. 53c oraz art. 160 ust. 3 pkt 6, do: 1) następujących rodzajów statków powietrznych: ( ) f) bezzałogowych statków powietrznych o maksymalnej masie startowej (MTOM) nie większej niż 25 kg; Po drugie dla tej kategorii statków powietrznych (do 25 kg) oraz lotów wyłącznie w zasięgu wzroku (VLOS) wyłącza stosowanie części skomplikowanych i rygorystycznych zapisów Ustawy Prawo Lotnicze dotyczących m.in. przedkładania planu lotu i jednocześnie definiuje procedury niezbędne do bezpiecznego wykonywania tego rodzaju lotów w załączniku nr 6:

3 2. 5. Wyłącza się zastosowanie do modeli latających oraz bezzałogowych statków powietrznych o maksymalnej masie startowej (MTOM) nie większej niż 25 kg, używanych wyłącznie w operacjach w zasięgu wzroku, przepisów wydanych na podstawie art. 121 ust. 6 pkt 1 ustawy oraz przepisów art. 126 ust. 2 5 ustawy, z uwzględnieniem przepisów określonych w załączniku nr 6 do rozporządzenia. W załączniku nr 6 kluczowe zapisy zawarte są w rozdziale 3 oraz rozdziale 4: Rozdział 3 Odpowiedzialność 3.1. Operator: 1) zapewnia, aby każdy model latający lub bezzałogowy statek powietrzny będący w jego dyspozycji był używany w sposób niestwarzający zagrożenia dla osób, mienia lub innych użytkowników przestrzeni powietrznej; 2) wykonuje lot z uwzględnieniem warunków meteorologicznych oraz informacji o ograniczeniach w ruchu lotniczym; 3) wykonuje lot w sposób zapewniający bezpieczną odległość od osób i mienia, w przypadku awarii lub utraty kontroli nad modelem latającym lub bezzałogowym statkiem powietrznym; 4) ponosi odpowiedzialność za decyzję o wykonaniu lotu oraz jego poprawność Przed lotem operator dokonuje kontroli stanu technicznego modelu latającego lub bezzałogowego statku powietrznego oraz stwierdza poprawność działania tego modelu lub statku i urządzeń sterujących, jeżeli występują. Rozdział 4 Zasady wykonywania lotów 4.1. Loty modeli latających lub bezzałogowych statków powietrznych w warunkach VLOS wykonuje się z zachowaniem następujących warunków: 1) zapewnieniem ciągłej i pełnej kontroli lotu, w szczególności przez zdalne sterowanie przy użyciu fal radiowych; 2) w sposób umożliwiający uniknięcie kolizji z innym użytkownikiem przestrzeni powietrznej; 3) poza strefami kontrolowanymi lotnisk (CTR); 4) poza strefami ruchu lotniskowego lotniska wojskowego (MATZ) oraz strefami kontrolowanymi lotniska wojskowego (MTCR), z zastrzeżeniem pkt 4.4; 5) poza strefami R, D oraz P, z zastrzeżeniem pkt 4.4; 6) poza otoczeniem lotniska lub lądowiska, tj. w odległości powyżej 5 km od jego granicy;

4 7) w strefach ATZ lub w odległości mniejszej niż 5 km od granicy lotniska lub lądowiska za zgodą zarządzającego lotniskiem lub lądowiskiem; 8) w strefach CTR na warunkach określonych i opublikowanych w AIP Polska przez instytucję zapewniającą służby żeglugi powietrznej i za zgodą właściwego organu ATC Warunków, o których mowa w pkt 4.1, nie stosuje się do modeli latających lub bezzałogowych statków powietrznych wykonujących loty na uwięzi lub w obiektach zamkniętych Operator modelu latającego lub bezzałogowego statku powietrznego zapewnia, że model ten lub statek dają pierwszeństwo drogi innym użytkownikom przestrzeni powietrznej W strefach D, MCTR lub MATZ dopuszcza się loty modeli latających lub bezzałogowych statków powietrznych za zgodą lub na potrzeby zarządzającego daną strefą Przepisów pkt nie stosuje się do modeli latających lub bezzałogowych statków powietrznych, które wykonują lot swobodny. Autorom przedłożonej do konsultacji nowelizacji w/w rozporządzenia przyświecało kilka celów m. in. doprecyzowanie zasad wykonywania lotów rekreacyjnych lub sportowych oraz świadczenia usług z użyciem bezzałogowych statków powietrznych, co w zamierzeniach może przełożyć się w sposób bezpośredni na podniesienie bezpieczeństwa wykonywanych operacji i to zarówno dla innych użytkowników przestrzeni powietrznej, jak i osób znajdujących się na ziemi. Wg. autorów ten rodzaj statków powietrznych wymaga przemyślanych i opracowanych specjalnie na ich potrzeby regulacji, nie wszystkie bowiem zasady funkcjonujące w lotnictwie tradycyjnym mogą zostać zastosowane wprost do lotnictwa bezzałogowego. Jednocześnie gwałtowny postęp technologiczny w tym obszarze sprawił, że obowiązujące w chwili obecnej rozporządzenie i regulacje z niego wynikające nie są adekwatne do wykorzystywanego obecnie sprzętu bezzałogowego zarówno stosowanego amatorsko, jak i w sposób profesjonalny, a dalszy rozwój i funkcjonowanie tej nowej gałęzi lotnictwa są w dużym stopniu uzależnione od właściwie skonstruowanych regulacji prawnych obejmujących ten obszar. I tak w ramach nowelizacji planowane są następujące grupy zmiany: I grupa zmian dotyczy zastosowania grupy przepisów Ustawy Prawo Lotnicze (art. 31, art. 32, rozdziału 2 w dziale III, art. 45, art. 46 ust. 2, art. 48, art. 49, art. 52, art. 53, art. 53c oraz art.

5 160 ust. 3 pkt 6) dotyczących m. in. rejestracji statków powietrznych, wydawania świadectw zdolności czy certyfikacji i tak: Utrzymane zostaje zwolnienie w stosunku do BSP o masie startowej nie większej niż 25 kg, ale doprecyzowane zostaje, że używanych wyłącznie w operacjach w zasięgu wzroku operatora w celach innych niż rekreacyjne lub sportowe (np. badawczych czy komercyjnych); Utrzymane zostaje zwolnienie w stosunku do BSP o masie startowej nie większej niż 25 kg, a nawet powiększony zostaje ten zakres do 150 kg, ale wyłącznie w odniesieniu do BSP używanych w celach rekreacyjnych lub sportowych, zwanych dalej modelami latającymi ; Jednocześnie zamysłem autorów projektu jest aby w/w przepisy niejako z automatu objęły wszystkie BSP użytkowane poza zasięgiem wzroku operatora (modele latające ze względu na dalsze zapisy w załącznikach nie mogą latać poza zasięgiem wzroku operatora). Jednak może budzić lekkie zdziwienie, że zaostrzonym procesem certyfikacji będą tym samym objęte BSP o masie startowej powyżej 25 kg latające w zasięgu wzroku operatora (wykonujące zlecenia komercyjne), nie będą zaś nim objęte modele latające o masie powyżej 25 kg. Można sobie wyobrazić, że w pewnych warunkach jedynie deklaracja operatora BSP pozwoli na stwierdzenie do której grupy zalicza się dany BSP a tym samym czy dany lot podlega lub nie penalizacji. Autorzy zapisów wychodzą z założenia, że zdefiniowane w załącznikach obszary lotów pozwalają na wystarczające rozróżnienie sposobu wykorzystywania danego BSP, oraz w wystarczający sposób rozgraniczają powiązane z tymi lotami ryzyko. Wydaje się, że w odniesieniu do modeli latających o masie startowej z górnego przedziału zakresu do 150 kg jest to nazbyt optymistyczne, ryzykowne wręcz założenie. Jednocześnie wydaje się, że o ile sam proces certyfikacji obejmujący BSP ma sens dla większości zastosowań komercyjnych, to jednak powinien mieć stopnie gradacji jeśli chodzi o zakres i wymagania (wytrzymałościowe, jakościowe, zastosowanego wyposażenia) w zależności od masy, osiąganych prędkości, zasięgu energetycznego, zastosowań BSP oraz następować w innym trybie (w większości uproszczonym) niż w odniesieniu do pozostałych statków powietrznych. Stosunkowo najprostszym, najuczciwszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem byłoby: Zwolnienie z w/w obowiązków zgłoszenia i certyfikacji BSP poniżej 5 kg używanych do celów rekreacyjnych na wydzielonych obszarach Wprowadzenie obowiązku uproszczonego zgłoszenia do rejestru BSP używanych do celów komercyjnych lub celów rekreacyjnych poza wydzielonymi obszarami poniżej 5 kg Wprowadzenia obowiązku szczegółowego (podzespoły) zgłoszenia do rejestru wszystkich BSP bez względu na zastosowanie o masie z przedziału od 5 do 25 kg Wprowadzenie obowiązku certyfikacji wszystkich BSP bez względu na zastosowanie o masie powyżej 25 kg

6 II grupa zmian dotyczy wprowadzenia szerszego zwolnienia z zastosowania grupy przepisów Ustawy Prawo Lotnicze wydanych na podstawie art. 119 ust. 4 pkt 1 tj. : Art ( ) 4. Minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, ministrami właściwymi do spraw wewnętrznych oraz środowiska, w drodze rozporządzeń, z zachowaniem postanowień umów międzynarodowych: 1) może wprowadzić zakazy lub ograniczenia lotów nad obszarem całego państwa albo jego części na czas dłuższy niż 3 miesiące; 2) określi zasady wprowadzania przez instytucje zapewniające służby ruchu lotniczego ograniczeń lotów w części przestrzeni powietrznej, których czas trwania nie będzie dłuższy niż 3 miesiące, oraz sposób publikacji tych ograniczeń. w odniesieniu do modeli latających oraz bezzałogowych statków powietrznych o masie startowej nie większej niż 25 kg używanych wyłącznie w operacjach w zasięgu wzroku operatora. Wg. autorów nowelizacji ma to na celu uproszczenie procedur odnośnie wykonywania lotów zarówno modelami, jak i bezzałogowymi statkami powietrznymi, uwzględniając specyfikę techniczną omawianych maszyn i rodzaj lotów, które się nimi wykonuje. Mając na uwadzę dotychczasową praktykę służb warto by było porozmawiać n/t gradacji w/w zakazów w stosunku do niektórych kategorii BSL oraz ich użytkowników (np. media, zastosowania badawcze, kryzysowe itp.) Obecnie zakazy są wydawane na zasadzie nie, bo nie III grupa zmian dotyczy zwolnienia z zastosowania grupy przepisów Ustawy Prawo Lotnicze wydanych na podstawie art. 121 ust. 6 pkt 1 ustawy oraz przepisy art. 126 ust. 2 5 ustawy - podniesiony zostaje limit wagowy warunkujący w/w wyłączenie zarówno dla modeli latających jak i BSP z 25 kg do 150 kg. Zmiana podyktowana jest standardami przyjętymi w innych krajach UE (np.: Wielka Brytania, Szwecja, Norwegia) oraz regulacjami Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego. Autorzy nowelizacji twierdzą, że: jest to uzasadnione specyfiką wykonywania lotów w zasięgu wzroku operatora, która w znaczącym stopniu różni się od

7 tradycyjnie wykonywanych lotów. Zwykle loty takie odbywają się w promieniu nie większym niż kilkaset metrów od pozycji (miejsca) znajdowania się operatora, a operator poprzez wzrokową obserwację otoczenia modelu lub bezzałogowego statku powietrznego jest w stanie zapewnić mu separację od przeszkód oraz innych użytkowników przestrzeni powietrznej. Często są to loty krótkotrwałe, wręcz kilkuminutowe, przez co zastosowanie w/w przepisów w stosunku do lotów w zasięgu wzroku operatora byłoby nieadekwatne (nieuzasadnione) i powyższe w żadnym stopniu nie wpłynęłoby na podniesienie poziomu bezpieczeństwa. Trudno nie zgodzić się z powyższą argumentacją. Jednak warto zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku utracenia kontroli nad BSP o dużej masie, a co za tym idzie o możliwym większym zasięgu w tym zasięgu energetycznym lot krótkotrwały może już tak krótki nie być i może spowodować przelot w miejsca niepożądane przestrzeni powietrznej. Większa masa BSP może się też wiązać z większymi zagrożeniami zarówno dla pozostałych uczestników ruchu powietrznego jak i na powierzchni ziemi. Dlatego warto rozważyć stosowanie obowiązkowego wyposażenia zwiększającego bezpieczeństwo (poza rozwiązaniami typu failsafe) lotów w sposób gradacyjny, proporcjonalnie do wzrostu wagi, a także adekwatne procedury certyfikujące o których wspomniano powyżej. IV grupa zmian obejmuje wyłączenie zastosowania do bezzałogowych statków powietrznych o masie startowej większej niż 25 kg i nie większej niż 150 kg przepisów art. 53a ust. 2 pkt 1 ustawy tj.: Art. 53a. 1. Prezes Urzędu stwierdza zdatność do lotu statków powietrznych kategorii specjalnej nieobjętych nadzorem EASA oraz zdatność ich silników, śmigieł, części i akcesoriów w toku ich projektowania, produkcji i eksploatacji przez wydanie pozwolenia na wykonywanie lotów. 2. Statkiem powietrznym kategorii specjalnej jest statek powietrzny, o którym mowa w załączniku II do rozporządzenia nr 216/2008/WE, z wyłączeniem: 1) statków powietrznych, do których nie mają zastosowania niektóre przepisy ustawy, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 33 ust. 2; Art. 33. ( ) 2. Minister właściwy do spraw transportu, w drodze rozporządzenia, wydanego w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, ministrem właściwym do spraw wewnętrznych oraz z ministrem właściwym do spraw edukacji i sportu10), z zachowaniem wymagań bezpieczeństwa lotów i przepisów międzynarodowych, może wyłączyć zastosowanie niektórych przepisów niniejszej ustawy oraz przepisów wydanych na jej podstawie do niektórych rodzajów statków powietrznych, o których mowa w załączniku II do rozporządzenia nr 216/2008/WE.

8 Powyższa zmiana ma na celu zastosowanie do bezzałogowych statków powietrznych o masie większej niż 25 kg i nie większej niż 150 przepisów dotyczących statków powietrznych kategorii specjalnej. Przepis ten umożliwi Prezesowi Urzędu Lotnictwa Cywilnego stwierdzanie zdatności do lotu wymienionych statków powietrznych ich silników, śmigieł, części i akcesoriów w toku ich projektowania, produkcji i eksploatacji przez wydawanie pozwolenia na wykonywanie lotów, co w przypadku bezzałogowych statków powietrznych cięższych niż 25 kg będzie miało pozytywny wpływ na bezpieczeństwo wykonywanych tymi statkami lotów. Powyższa zmiana w kontekście wcześniejszych uwag ma głęboki sens ale powinna obejmować także modele latające. V grupa zmian obejmuje załączniki do rozporządzenia. W miejsce dotychczasowego jednego załącznika nowelizacja wprowadza dwa oddzielne załączniki: dla modeli latających oraz dla BSP: Modele latające Rozdział 1 Zastosowanie 1.1. Przepisy załącznika stosuje się do bezzałogowych statków powietrznych o maksymalnej masie startowej (MTOM) nie większej niż 150 kg, używanych wyłącznie w operacjach w zasięgu wzroku w celach rekreacyjnych lub sportowych, zwanych dalej modelami latającymi Na uzasadniony wniosek, w szczególności w przypadkach wykonywania lotów pokazowych lub rekordowych, Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego może zwolnić zainteresowany podmiot od obowiązku spełnienia niektórych wymagań załącznika, z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa. Rozdział 2 Określenia 2. Użyte w załączniku określenia oznaczają: 1) AIP Polska publikację wydawaną przez instytucję zapewniającą służby żeglugi powietrznej, zawierającą informacje lotnicze o charakterze trwałym, istotne dla żeglugi powietrznej, dotyczące Rejonu Informacji Powietrznej Warszawa (FIR Warszawa); 2) strefa ATZ (Aerodrome Traffic Zone) strefę ruchu lotniskowego; 3) strefa CTR (Control Zone) strefę kontrolowaną lotniska; 4) strefa D (Danger Area) strefę niebezpieczną; 5) AGL (Above Ground Level) wysokość nad poziomem terenu; 6) strefa MATZ (Military Aerodrome Traffic Zone) strefę ruchu lotniczego lotniska wojskowego; 7) strefa MCTR (Military Control Area) strefę kontrolowaną lotniska wojskowego; 8) model latający na uwięzi model latający na uwięzi połączonej ze stałym lub ruchomym punktem podłoża;

9 9) obserwator osobę wyznaczoną przez operatora, która poprzez obserwację wzrokową modelu latającego nieuzbrojonym okiem pomaga operatorowi w określaniu położenia w przestrzeni powietrznej modelu latającego oraz w zapewnieniu bezpiecznej odległości od innych statków powietrznych, przeszkód, osób zwierząt lub mienia; 10) operator osobę zdalnie pilotującą model latający; 11) strefa P (Prohibited Area) strefę zakazaną; 12) strefa R (RestrictedArea) strefę o ograniczonym ruchu lotniczym; 13) loty FPV (First Person View) operacje lotnicze, w których operator pilotuje model latający nie utrzymując stałego, bezpośredniego kontaktu wzrokowego z modelem latającym, a określając jego położenie w przestrzeni powietrznej przez obraz rejestrowany i przekazywany w czasie rzeczywistym na ziemię przez urządzenia zamontowane na pokładzie modelu latającego; 14) loty w zasięgu wzroku operatora operacje lotnicze dzielące się na: a) loty VLOS (Visual Line Of Sight) operacje lotnicze realizowane w odległości poziomej nie większej niż 500 m od operatora i do wysokości nie większej niż 150 m (500 ft) AGL; b) loty EVLOS (Extended Visual Line Of Sight) operacje lotnicze realizowane w odległości poziomej większej niż 500 m od operatora i na wysokości większej niż 150 m (500 ft) AGL. Rozdział 3 Odpowiedzialność 3. Operator: 1) zapewnia, aby każdy model latający będący w jego dyspozycji był używany w sposób niestwarzający zagrożenia dla osób, mienia lub innych użytkowników przestrzeni powietrznej; 2) pilotuje model latający w sposób umożliwiający uniknięcie kolizji z innym statkiem powietrznym; 3) zapewnia, że model latający, którym wykonuje lot daje pierwszeństwo drogi załogowym statkom powietrznym; 4) ponosi odpowiedzialność za decyzję o wykonaniu lotu oraz jego poprawność, a wyznaczenie i udział obserwatora w wykonywaniu lotów nie zwalnia go z odpowiedzialności za bezpieczeństwo wykonywanych operacji lotniczych; 5) używa modelu latającego oraz urządzeń sterujących zgodnie z zaleceniami i ograniczeniami określonymi przez producenta, jeżeli zostały opublikowane; 6) przed lotem dokonuje kontroli stanu technicznego modelu latającego; 7) wykonuje loty jedynie modelem latającym, który jest sprawny technicznie. Rozdział 4 Zasady wykonywania lotów 4.1. Modelami latającymi wykonuje się jedynie loty VLOS, loty EVLOS oraz loty FPV z zachowaniem następujących warunków: 1) w lotach VLOS operator utrzymuje stały, bezpośredni kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z modelem latającym w celu określenia jego położenia w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej odległości od innych statków powietrznych, przeszkód, osób, zwierząt lub mienia;

10 2) w lotach EVLOS operator i obserwator utrzymują stały, bezpośredni kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z modelem latającym, w celu określenia jego położenia w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej odległości od innych statków powietrznych, przeszkód, osób, zwierząt lub mienia; 3) w lotach FPV: a) obserwator utrzymuje stały, bezpośredni kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z modelem latającym, w celu określenia jego położenia w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej odległości od innych statków powietrznych, przeszkód, osób, zwierząt lub mienia, b) lot realizowany jest do wysokości nie większej niż 150 m (500 ft) AGL i w odległości poziomej nie większej niż 500 m od operatora; 4) zapewniając bezpieczną odległość od osób, mienia lub innych użytkowników przestrzeni powietrznej, w przypadku awarii lub utraty kontroli nad modelem latającym, jednak w odległości poziomej nie mniejszej niż: a) 150 m od granic zabudowy miejscowości, miast, osiedli lub od zgromadzeń osób na wolnym powietrzu, b) 150 m od osób, pojazdów, obiektów budowlanych niebędących w dyspozycji lub pod kontrolą operatora w przypadku wykonywania lotów modelami latającymi wyposażonymi w urządzenia rejestrujące obraz lub dźwięk, c) 30 m od osób, pojazdów, obiektów budowlanych niebędących w dyspozycji lub pod kontrolą operatora; 5) uwzględniając warunki meteorologiczne oraz informacje o ograniczeniach w ruchu lotniczym; 6) w strefie CTR na warunkach określonych przez instytucję zapewniającą służby żeglugi powietrznej; 7) w strefie ATZ za zgodą zarządzającego daną strefą i na warunkach przez niego określonych; 8) w strefie D, strefie MCTR lub strefie MATZ jedynie za zgodą zarządzającego daną strefą i na warunkach przez niego określonych; 9) w strefie R obejmującej parki narodowe jedynie za zgodą zarządzającego daną strefą i na warunkach przez niego określonych; 10) w strefie P jedynie za zgodą zarządzającego daną strefą i na warunkach przez niego określonych; 11) w przypadku wykonywania lotów w budynkach lub obiektach budowlanych za zgodą zarządzającego danym obiektem i zgodnie z uzgodnionymi z nim zasadami bezpieczeństwa Warunków, o których mowa w pkt 4.1 ppkt 4 lit. a i c, oraz ppkt 6 11, nie stosuje się w przypadku wykonywania lotów modelami latającymi, których masa startowa nie przekracza 0,5 kg w przypadku wykonywania lotów w odległości większej niż 1 km od granicy lotniska lub poza terenem obiektów chronionych przez strefę P i strefę D i do wysokości nie większej niż 20 m lub do wysokości najwyższej przeszkody takiej jak drzewa i obiekty budowlane znajdujące się w promieniu do 100 m od operatora Warunków, o których mowa w pkt 4.1 ppkt 6 i 7, nie stosuje się w przypadku wykonywania lotów modelami latającymi o masie startowej nie większej niż 25 kg

11 w odległości większej niż 6 km od granicy lotniska i do wysokości nie większej niż 100 m AGL Warunków, o których mowa w pkt 4.1 ppkt 1 i 2 oraz ppkt 4 lit. a i c, nie stosuje się w przypadku wykonywania lotów modelami latającymi na uwięzi nie dłuższej niż 100 m nieposiadających napędu. Bezzałogowe statki powietrzne Rozdział 1 Zastosowanie 1.1. Przepisy załącznika stosuje się do bezzałogowych statków powietrznych o maksymalnej masie startowej (MTOM) nie większej niż 150 kg, używanych wyłącznie w operacjach w zasięgu wzroku w celach innych niż rekreacyjne lub sportowe, zwanych dalej bezzałogowymi statkami powietrznymi Na uzasadniony wniosek, w szczególności w przypadkach wykonywania lotów pokazowych, rekordowych, eksperymentalnych lub doświadczalnych, Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego może zwolnić zainteresowany podmiot od obowiązku spełnienia niektórych wymagań załącznika, z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa. Rozdział 2 Określenia 2. Użyte w załączniku określenia oznaczają: 1) AIP Polska publikację wydawaną przez instytucje zapewniającą służby żeglugi powietrznej, zawierającą informacje lotnicze o charakterze trwałym, istotne dla żeglugi powietrznej, dotyczące Rejonu Informacji Powietrznej Warszawa (FIR Warszawa); 2) strefa ATZ (Aerodrome Traffic Zone) strefę ruchu lotniskowego; 3) bezzałogowy statek powietrzny zdalnie pilotowany statek powietrzny używany w celach innych niż rekreacyjne lub sportowe; 4) bezzałogowy statek powietrzny na uwięzi bezzałogowy statek powietrzny na uwięzi połączonej ze stałym lub ruchomym punktem podłoża; 5) strefa D (Danger Area) strefę niebezpieczną; 6) strefa CTR (Control Zone) strefę kontrolowaną lotniska; 7) AGL (Above Ground Level) wysokość nad poziomem terenu; 8) strefa MATZ (Military Aerodrome Traffic Zone) strefę ruchu lotniczego lotniska wojskowego; 9) strefa MCTR (Military Control Area) strefę kontrolowaną lotniska wojskowego; 10) obserwator osobę wyznaczona przez operatora, która poprzez obserwację wzrokową bezzałogowego statku powietrznego nieuzbrojonym okiem pomaga operatorowi w bezpiecznym wykonywaniu lotu; 11) operator osobę zdalnie pilotującą bezzałogowy statek powietrzny; 12) strefa P (Prohibited Area) strefę zakazaną; 13) system falisafe (Radio Link Loss Emergency System) funkcję systemu sterowania bezzałogowym statkiem powietrznym, reagującą automatycznie w przypadku utraty sygnału radiowego z nadajnika zdalnego sterowania,

12 umożliwiającą wykonanie automatycznego lądowania awaryjnego lub innych zaprogramowanych czynności mających na celu bezpieczne zakończenie lotu lub zminimalizowanie negatywnych skutków zaistniałej awarii; 14) loty w zasięgu wzroku operatora operacje lotnicze dzielące się na: a) loty VLOS (Visual Line Of Sight) operacje lotnicze realizowane w odległości poziomej nie większej niż 500 m od operatora i do wysokości nie większej niż 150m (500 ft) AGL; b) loty EVLOS (Extended Visual Line Of Sight) operacje lotnicze realizowane w odległości poziomej większej niż 500 m od operatora i na wysokości większej niż 150m (400 ft) AGL. Rozdział 3 Odpowiedzialność 3. Operator: 1) zapewnia, aby każdy bezzałogowy statek powietrzny będący w jego dyspozycji był używany w sposób niestwarzający zagrożenia dla osób, mienia lub innych użytkowników przestrzeni powietrznej; 2) pilotuje bezzałogowy statek powietrzny w sposób umożliwiający uniknięcie kolizji z innym statkiem powietrznym; 3) zapewnia, że bezzałogowy statek powietrzny, którym wykonuje lot daje pierwszeństwo drogi załogowym statkom powietrznym; 4) ponosi odpowiedzialność za decyzję o wykonaniu lotu oraz jego poprawność, a wyznaczenie i udział obserwatora w wykonywaniu lotów nie zwalnia go z odpowiedzialności za bezpieczeństwo wykonywanych operacji lotniczych; 5) używa bezzałogowego statku powietrznego oraz urządzeń sterujących zgodnie z zaleceniami i ograniczeniami określonymi przez producenta, jeżeli zostały opublikowane; 6) przed lotem dokonuje kontroli stanu technicznego bezzałogowego statku powietrznego; 7) wykonuje loty jedynie bezzałogowym statkiem powietrznym, który jest sprawny technicznie. Rozdział 4 Zasady wykonywania lotów 4.1. Loty bezzałogowymi statkami powietrznymi wykonuje się jedynie w lotach VLOS lub lotach EVLOS z zachowaniem następujących warunków: 1) w lotach VLOS operator utrzymuje stały, bezpośredni kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z bezzałogowym statkiem powietrznym w celu określenia jego położenia w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej odległości od innych statków powietrznych, przeszkód, osób, zwierząt lub mienia; 2) w lotach EVLOS operator i obserwator utrzymują stały, bezpośredni kontakt wzrokowy nieuzbrojonym okiem z bezzałogowym statkiem powietrznym, w celu określenia jego położenia w przestrzeni powietrznej oraz zapewnienia bezpiecznej odległości od innych statków powietrznych, przeszkód, osób, zwierząt lub mienia;

13 3) zapewniając ciągłą i pełną kontrolę lotu, w szczególności przez zdalne sterowanie przy użyciu fal radiowych; 4) zapewniając bezpieczną odległość od osób, mienia lub innych użytkowników przestrzeni powietrznej, w przypadku awarii lub utraty kontroli nad bezzałogowym statkiem powietrznym, jednak w odległości poziomej nie mniejszej niż 30 m od osób, pojazdów, budynków i obiektów budowlanych niebędących w dyspozycji lub pod kontrolą operatora; 5) uwzględniając warunki meteorologiczne oraz informacje o ograniczeniach w ruchu lotniczym; 6) w strefie CTR na warunkach określonych przez instytucję zapewniającą służby żeglugi powietrznej; 7) w strefie ATZ za zgodą zarządzającego lotniskiem lub lądowiskiem i na warunkach przez niego określonych; 8) w strefie D, strefie MCTR lub strefie MATZ jedynie za zgodą lub na potrzeby zarządzającego daną strefą i na warunkach przez niego określonych; 9) w strefie R obejmującej parki narodowe jedynie za zgodą lub na potrzeby zarządzającego daną strefą i na warunkach przez niego określonych; 10) w strefie P jedynie za zgodą lub na potrzeby zarządzającego daną strefą i na warunkach przez niego określonych; 11) w przypadku wykonywania lotów w obiektach budowlanych za zgodą zarządzającego danym obiektem i zgodnie z uzgodnionymi z nim zasadami bezpieczeństwa Warunków, o których mowa w pkt 4.1 ppkt 6 i 7, nie stosuje się w przypadku wykonywania lotów bezzałogowymi statkami powietrznymi o masie startowej nie większej niż 25 kg w odległości większej niż 6 km od granicy lotniska i do wysokości nie większej niż 100 m AGL Warunków, o których mowa w pkt 4.1 ppkt 1 4, nie stosuje się w przypadku wykonywania lotów bezzałogowymi statkami powietrznymi będącymi bezzałogowymi statkami powietrznymi na uwięzi nie dłuższej niż 100 m, nieposiadającymi napędu. Rozdział 5 Zasady eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych 5.1. Warunkiem eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych jest: 1) oznaczenie wszystkich, użytkowanych przez podmiot statków powietrznych poprzez umieszczenie na powierzchni statku powietrznego tabliczki znamionowej zawierającej nazwę podmiotu będącego właścicielem statku powietrznego; 2) wyposażenie bezzałogowego statku powietrznego w co najmniej jedno błyskowe światło ostrzegawcze koloru białego o częstotliwości błysków od 40 do 100 na minutę w przypadku wykonywania lotów wcześniej niż 30 minut przed wschodem słońca i później niż 30 minut po zachodzie słońca; 3) w przypadku podmiotu świadczącego usługi lotnicze uwzględnienie w instrukcji operacyjnej wytycznych Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego opracowanych w oparciu o najnowszą wiedzę związaną z eksploatacją bezzałogowych statków powietrznych oraz w związku z zaistniałymi zdarzeniami lotniczymi;

14 4) w przypadku podmiotu świadczącego usługi lotnicze wyposażenie bezzałogowego statku powietrznego w system failsafe zaprogramowany w sposób zgodny z wytycznymi, o których mowa w ppkt Warunku, o którym mowa w pkt 5.1 ppkt 2, nie stosuje się w przypadku wykonywania lotów w obiektach budowlanych Loty bezzałogowych statków powietrznych nie mogą być realizowane przy widzialności mniejszej niż 700 m lub w chmurach Podmiot świadczący usługi lotnicze przy użyciu bezzałogowych statków powietrznych zgłasza działalność oraz przedkłada Prezesowi Urzędu Lotnictwa Cywilnego, w szczególności: 1) informacje obejmujące: a) nazwę podmiotu, b) adres korespondencyjny, c) numer identyfikacji podatkowej NIP, d) numer KRS, o ile dotyczy, e) rodzaj prowadzonej działalności, f) dane dotyczące użytkowanych statków powietrznych, g) obszar działalności; 2) kopie dokumentów potwierdzających kwalifikacje personelu; 3) kopię polisy ubezpieczenia OC; 4) deklarację aktualizacji danych i dokumentów o których mowa w ppkt Instrukcja operacyjna: 1) jest opracowywana przez podmiot świadczący usługi lotnicze; 2) określa bezpieczny sposób świadczenia usług lotniczych i zawiera w szczególności: a) dane podmiotu świadczącego usługi lotnicze, b) zakres wykonywanej działalności, c) dane i opis wykorzystywanych statków powietrznych, d) dane personelu ze wskazaniem posiadanych przez personel uprawnień, e) procedury i zasady utrzymywania zdatności do lotu wykorzystywanych statków powietrznych, f) analizę ryzyka wykonywanych operacji lotniczych, g) procedurę przygotowania miejsca startu i lądowania, h) listę czynności kontrolnych dokonywanych przed startem i po lądowaniu, i) procedury i zasady wykonywania operacji lotniczych, j) procedury awaryjne, w tym zasady użytkowania systemu failsafe lub innych systemów awaryjnych, k) inne procedury mogące mieć wpływ na podniesienie bezpieczeństwa wykonywanych operacji lotniczych; 3) na żądanie Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest przedstawiana przez podmiot świadczący usługi lotnicze, do wglądu; 4) jest uzupełniana i zmieniana w sposób niezbędny do utrzymania jej stałej aktualności; 5) uwzględnia wytyczne, o których mowa w pkt 5.1 ppkt 3. Powyższe wprowadzają:

15 Zakresy i odległości lotu w odniesieniu do tzw. obiektów będących lub nie pod kontrolą operatora różne dla obu grup statków powietrznych, a także różne dla określonego wyposażenia w rejestratory Określenie lotów VLOS i EVLOS oraz FPV dla modeli latających, oraz funkcję obserwatora Korektę zakresów bezpiecznych lotów w strefach przylotniskowych Obowiązek stosowania failsafe oraz dodatkowego wyposażenia informacyjnosygnalizacyjnego dla BSP Obowiązek opracowania instrukcji operacyjnej dla lotów komercyjnych Po analizie powyższych załączników (których zapisy zmierzają w dobrym kierunku poprawy bezpieczeństwa) nasuwają się następujące pytania: Dlaczego obowiązek posiadania systemu failsafe nie obejmuje modeli latających (choćby powyżej jakiejś kategorii wagowej)? Dlaczego możliwość lotów FPV nie została dopuszczona dla lotów BSP? Z dotychczasowych badań rynku wyłania się duża grupa klientów zainteresowana tego typu lotami. Co więcej powinna zostać stopniowo wdrażana uproszczona procedura także w zakresie lotów komercyjnych FPV do określonej odległości poziomej np. 2-5 km i nieprzekraczalnym pułapie lotu około 150 m, przy zachowaniu określonych warunków lotu oraz wyposażenia i parametrów BSP. Jest silne zapotrzebowanie na tego typu loty. Powstaje pytanie czy granice bezpieczeństwa oparte o odległości o odległości w metrach są racjonalne i wystarczające dla BSP o zasięgach energetycznych liczonych w kilometrach i prędkościach przelotowych rzędu kilkudziesięciu kilometrów na godzinę? Czy jednak proces gradacji zastosowań nie powinien być oparty o masy startowe, parametry techniczne (jakość podzespołów), rodzaj i ilość wyposażenia z zakresu bezpieczeństwa, ilość wylatanych godzin przez pilota i jego doświadczenia na danej kategorii BSP, oceny jakości montażu BSP, ilości godzin bez awarii BSP (obowiązek ciągłej rejestracji danych czarna skrzynka ) itp. V grupa zmian obejmuje zmianę zasad przyznawania uprawnień dla pilotów BSP i korektę w przedziałach wagowych bezzałogowych statków powietrznych, które były określone przez uprawnienia podstawowe dotyczące maksymalnej masy startowej (MTOM) statku powietrznego. Dotychczasowe uprawnienia określały przedział wagowy tworząc oddzielne uprawnienia określające minimalną i maksymalną masę startową (MTOM) statku powietrznego, do pilotowania którego upoważniało uprawnienie. Zmiana zastąpiła ten sposób zapisywania uprawnienia uprawnieniem określającym jedynie maksymalną masę startową (MTOM) statku powietrznego, które w przypadku uzyskania

16 uprawnienia do pilotowania statku powietrznego znajdującego się w danej kategorii wagowej uprawnia również do pilotowania statków powietrznych znajdujących się w niższych kategoriach wagowych. Przedmiotowa zmiana zmniejszyła również ilość kategorii wagowych z 5 do 3. Jest to spowodowane dynamicznym rozwojem technologii, która w dużej mierze ułatwia operatorowi pilotowanie. Taki stan rzeczy zmniejsza wpływ masy w locie statku powietrznego na trudność pilotażu. Zasadnym wydaje się więc zmniejszenie ilości kategorii wagowych określonych uprawnieniami wpisywanymi do świadectwa kwalifikacji operatora bezzałogowego statku powietrznego używanego w celach innych niż rekreacyjne i sportowe (UAVO). Zmiany powyższe są racjonalne i uzasadnione. Na koniec warto jeszcze zwrócić uwagę i poddać pod dyskusję temat mocy systemów nadawczo/odbiorczych używanych do kontroli BSP. Bo wszystko wskazuje na to że o ile proces nowelizacji i porządkowania prawa z zakresu procedur lotniczych BSP postępuje i wymusi uporządkowanie rynku BSP i zwiększenie bezpieczeństwa lotów to od strony systemów kontroli radiowej, ich odporności na zakłócenia a także wpływu na otoczenie i przez to poziom bezpieczeństwa radiowego BSP panuje krępująca i wstydliwa cisza. Bez równoczesnego uporządkowanie tej sfery formalno-prawnej użytkowania BSP nie można mówić o pełnym rozwiązaniu systemowym dla BSP oraz legalności zastosowań. Karol Juszczyk