Szczegółowe zasady ruchu lotniczego cywilnych statków powietrznych (PL- 2)

Transkrypt

1 Szczegółowe zasady ruchu lotniczego cywilnych statków powietrznych (PL- 2) Załącznik do rozporządzenia Ministrów Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Obrony Narodowej z dnia 9 grudnia 1996 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ruchu lotniczego cywilnych statków powietrznych Na podstawie art. 44 ust.3 ustawy z dnia 31 maja 1962 r.- Prawo lotnicze (Dz.U. Nr 32, poz. 153, z 1984 r. Nr 53, poz.272, z 1987 r. Nr 33, poz. 180, z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z 1989 r. Nr 35, poz. 192 i z 1996 r. Nr 45, poz. 199) zarządza się, co następuje: 1 W rozporządzeniu Ministrów Komunikacji i Obrony Narodowej z dnia 20 kwietnia 1977 r. w sprawie ruchu lotniczego cywilnych statków powietrznych (Dz.U. Nr 15, poz. 63 i z 1993 r. Nr 75, poz. 358) załącznik otrzymuje brzmienie określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia. 1) 2 Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. 1 ) Załącznik, będący odrębnym wydawnictwem, jest do nabycia w Głównym inspektoracie Lotnictwa Cywilnego... (oraz na stronie ;). SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. OKREŚLENIA I SKRÓTY ROZDZIAŁ 2. STOSOWANIE PRZEPISÓW 2.1. Zakres stosowania przepisów 2.2. Odpowiedzialność dowódcy statku powietrznego 2.3. Uprawnienia dowódcy statku powietrznego ROZDZIAŁ 3. PRZEPISY OGÓLNE WYKONYWANIA LOTÓW 3.1. Zabezpieczenie osób i mienia Prowadzenie statku powietrznego Minimalne wysokości lotu Wysokości przelotu Zrzuty ze statków powietrznych.

2 Holowanie statków powietrznych lub przedmiotów Skoki spadochronowe Loty akrobacyjne i próbne Loty propagandowe i reklamowe Loty balonu wolnego bez załogi Publiczne pokazy lotnicze Zawody i rajdy lotnicze Strefy zakazane, niebezpieczne i ograniczone 3.2. Zapobieganie kolizjom Zachowanie bezpiecznej odległości między statkami powietrznymi podczas lotu Pierwszeństwo drogi Światła, jakie powinny być zapalone na statkach powietrznych Loty w pozorowanych warunkach lotu według wskazań przyrządów Poruszanie się statku powietrznego na lotnisku /lądowisku/ i w pobliżu lotniska / lądowiska / Poruszanie się statku powietrznego na wodzie 3.3. Informacje ogólne dotyczące lotów, czas i sygnały Informacje ogólne dotyczące lotów Czas Sygnały 3.4. Ruch lotniczy kontrolowany Informacje ogólne dotyczące lotów kontrolowanych Hań lotu Powtarzalny plan lotu Zezwolenia kontroli ruchu lotniczego Stosowanie się do planu lotu / powtarzalnego planu lotu / Meldunki pozycyjne Zakończenie kontroli lotu Łączność Ruch lotniczy na lotniskach kontrolowanych i w przestrzeniach powietrznych kontrolowanych Loty statków powietrznych w warunkowych drogach lotniczych i po międzynarodowych trasach lotniczych Wloty statków powietrznych do przestrzeni powietrznej kontrolowanej Przecinanie przez statki powietrzne przestrzeni powietrznej kontrolowanej' Loty statków powietrznych innych niż cywilne w przestrzeniach powietrznych kontrolowanych 3.5. Ruch lotniczy nadzorowany Informacje ogólne dotyczące lotów nadzorowanych Plan lotu Składanie planów na loty wykonywane okresowo Zezwolenia nadzoru ruchu lotniczego na loty w przestrzeni lotów koordynowanych Stosowanie się do planu lotu Meldunki pozycyjne Zakończenie nadzoru ruchu lotniczego

3 Łączność Ruch lotniczy nadzorowany na lotniskach i w ich rejonach Ruch lotniczy na lądowiskach i w ich rejonach 3.6. Ruch lotniczy cywilnych statków powietrznych na lotniskach wojskowych Ustalenia ogólne Przeloty polskich cywilnych statków powietrznych na lotniska wojskowe doraźnie udostępniane i loty na tych lotniskach Przeloty obcych cywilnych statków powietrznych na lotniska wojskowe niedopuszczone do ruchu międzynarodowego 3.8. Wykorzystanie wojskowego systemu radionamierzania Postępowanie w przypadku zaistnienia bezprawnej ingerencji na pokładzie statku powietrznego Przechwytywanie statków powietrznych ROZDZIAŁ 4. PRZEPISY WYKONYWANIA LOTÓW Z WIDOCZNOŚCIĄ / VFR / 4.1. Warunki meteorologiczne dla lotów VFR 4.2. Warunki meteorologiczne dla lotów VFR wymagane w ruchu lotniskowym Warunki meteorologiczne dla lotów VFR wymagane na lotniskach kontrolowanych Warunki meteorologiczne dla lotów VFR wymagane na lotniskach innych niż kontrolowane i na lądowiskach 4.3. Ograniczenia w wykonywaniu lotów VFR 4.4. Minimalne wysokości lotów VFR Wysokości lotów VFR po trasach i w przelotach 4.6. Stosowanie się do przepisów w zależności od rodzaju zapewnianej służby ruchu lotniczego 4.7. Przejście z lotu VFR do lotu IFR 4.8. Loty specjalne VFR ROZDZIAŁ 5. PRZEPISY WYKONYWANIA LOTÓW WEDŁUG WSKAZAŃ PRZYRZĄDÓW / IFR / 5.1. Przepisy dotyczące wszystkich lotów IFR Wyposażenie statku powietrznego Minimalne poziomy Przejście z lotu IFR do lotu VFR 5.2. Przepisy dotyczące wykonywania lotów IFR w przestrzeni powietrznej kontrolowanej 5.3. Przepisy dotyczące wykonywania lotów IFR poza przestrzenią powietrzną kontrolowaną ROZDZIAŁ 6. SKŁADANIE I ROZPATRYWANIE MELDUNKÓW O NIEPRAWIDŁOWOŚCIACH W RUCHU LOTNICZYM 6.1. Postanowienia ogólne 6.2. Składanie przez dowódcę statku powietrznego meldunku o nieprawidłowości w ruchu lotniczym zaistniałej podczas lotu 6.3. Rozpatrywanie złożonego przez dowódcę statku powietrznego meldunku o nieprawidłowości w ruchu lotniczym zaistniałej podczas lotu 6.4. Składanie i rozpatrywanie meldunków dotyczących nieprzestrzegania przepisów ruchu lotniczego przez załogi statków powietrznych, organy kierowania lotami i organy służby ruchu lotniczego 6.5. Postanowienia końcowe Przekazywanie meldunków o nieprawidłowości w ruchu lotniczym

4 Postępowanie w przypadku stwierdzenia przez organ wojskowy naruszenia przepisów ruchu lotniczego przez załogę cywilnego statku powietrznego Postępowanie w przypadku stwierdzenia przez organ cywilny naruszenia przepisów ruchu lotniczego przez załogę wojskowego statku powietrznego Rozpatrywanie meldunków o niebezpiecznych zbliżeniach zaistniałych między wojskowymi a cywilnymi statkami powietrznymi ROZDZIAŁ 7. WYJĄTKI OD PRZEPISÓW ZAWARTYCH W POPRZEDNICH ROZDZIAŁACH 7.1. Loty szybowców 7.2. Loty balonów Loty balonów wolnych z załogą Loty balonów wolnych bez załogi Loty balonów na uwięzi Ostrzeganie załóg statków powietrznych i zainteresowanych organów służby ruchu lotniczego o lotach balonów 7.3. Lądowania w terenie przygodnym 7.4. Loty śmigłowców 7.5. Loty sanitarne, ratownicze i w ochronie bezpieczeństwa publicznego 7.6. Loty nocne VFR 7.7. Loty na lotniach, motolotniach, lotniach z napędem i paralotniach 7.8. Loty modeli statków powietrznych, rakiet, itp Uzyskiwanie zezwoleń w przypadkach utrudnionej łączności z organami służby ruchu lotniczego ROZDZIAŁ 8. PRZEPISY KOŃCOWE ZAŁĄCZNIK A. SYGNAŁY 1. SYGNAŁY UŻYWANE W LOTNICTWIE CYWILNYM 1.1. Sygnały niebezpieczeństwa i naglące Sygnały niebezpieczeństwa Sygnały naglące 1.2. Sygnały wzrokowe stosowane w ruchu lotniczym Sygnały dla ruchu lotniskowego podawane przez organy służby ruchu lotniczego i kierowania lotami Sygnały świetlne podawane z wieży lotniska Sygnały pirotechniczne podawane z wieży lotniska lub miejsca startu i lądowania Sygnały wykładane na drogach startowych i drogach kołowania Sygnały, które mogą być wykładane w miejscu startu i lądowania Sygnały, które mogą być podawane z miejsca startu i lądowania chorągiewkami, latarniami lub światłami sygnalizacyjnymi Sygnały na polu sygnałowym Inne sygnały informacyjne Sygnały podawane przy wykonywaniu lotów za wyciągarką Sygnały podawane przez statek powietrzny Sygnały podawane przez pilota do organu kierowania lotami

5 Sygnały podawane podczas lotu grupowego przez dowódcę grupy Sygnały podawane przez pilotów podczas holowania szybowca Sygnały podawane statkom powietrznym wchodzącym na płytę postojową lub na stanowisko postojowe albo opuszczającym je Sygnały od sygnalisty do statku powietrznego Sygnały od pilota statku powietrznego do sygnalisty 2. SYGNAŁY UŻYWANE W LOTNICTWIE WOJSKOWYM 2.1. Sygnały przekazywane przy rozruchu silnika/ów/ i przy kierowaniu ruchem statków powietrznych na ziemi na lotniskach wojskowych 2.2. Sygnały kierowania ruchem lotniczym statków powietrznych stosowane na lotniskach wojskowych, gdy nie ma łączności radiowej 3. SYGNAŁY PODAWANE PRZEZ PRZECHWYTUJĄCY STATEK POWIETRZNY I ODPOWIEDZI NA NIE PRZECHWYTYWANEGO STATKU POWIETRZNEGO 4. SYGNAŁY PODAWANE PRZEZ PRZECHWYTYWANY STATEK POWIETRZNY I ODPOWIEDZI NA NIE PRZECHWYTUJĄCEGO STATKU POWIETRZNEGO ZAŁĄCZNIK B. LOTY BALONÓW WOLNYCH BEZ ZAŁOGI 1. Klasyfikacja balonów wolnych bez załogi 2. Ogólne przepisy operacyjne 3. Ograniczenia operacyjne i wymagania dotyczące wyposażenia 4. Zakończenie lotu w szczególnych przypadkach 5. Zawiadomienie o locie 6. Rejestracja pozycji i meldunki ZAŁĄCZNIK C. TABELA POZIOMÓW PRZELOTÓW ZAŁĄCZNIK D. PROGRAM PUBLICZNYCH POKAZÓW LOTNICZYCH ZAŁĄCZNIK E. ZALECONE POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU UTRATY ORIENTACJI GEOGRAFICZNEJ PODCZAS WYKONYWANIA LOTU KONTROLOWANEGO ZAŁĄCZNIK F. ZALECONE POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU UTRATY ORIENTACJI GEOGRAFICZNE! PODCZAS WYKONYWANIA LOTU NADZOROWANEGO ZAŁĄCZNIK G. WZÓR ICAO FORMULARZA MELDUNKU O NIEPRAWIDŁOWOŚCI W RUCHU LOTNICZYM ZAŁĄCZNIK H. FORMULARZ PLANU LOTÓW W REJONIE NADZOROWANYM LOTNISKA /LĄDOWISKA/ I LOTÓW WYKRACZAJĄCYCH POZA REJON NADZOROWANY LOTNISKA / LĄDOWISKA / - LOTY TRASOWE ZAŁĄCZNIK I. FORMULARZ PLANU LOTU NA PRZELOT W RUCHU LOTNICZYM NADZOROWANYM ZAŁĄCZNIK J. PRZEPISY STOSOWANE W FIR WARSZAWA NA PODSTAWIE DOKUMENTU ICAO - DODATKOWE PROCEDURY REGIONALNE /Doc 7030/ ZAŁĄCZNIK K. DODATKOWE USTALENIA DOTYCZĄCE PRZE LOTÓW NA LOTNISKA WOJSKOWE DORAŹNIE UDOSTĘPNIONE I LOTÓW NA TYCH LOTNISKACH - Ogólne zasady wykonywania lotów - Loty nocne - Kierowanie lotami - Sytuacje szczególne

6 ROZDZIAŁ 1. - OKREŚLENIA I SKRÓTY Barometryczna wysokość bezwzględna - ciśnienie atmosferyczne wyrażone w jednostkach wysokości według międzynarodowej atmosfery wzorcowej. Bieżący plan lotu - plan lotu wraz z ewentualnymi zmianami wynikającymi z kolejnych zezwoleń. Biuro odpraw załóg - organ ustanowiony w celu przyjmowania meldunków dotyczących służby ruchu lotniczego oraz planów lotu składanych przed odlotem. Uwaga. Biuro odpraw załóg może być ustanowione jako organ samodzielny lub może być połączone z istniejącym organem, np. innym organem służby ruchu lotniczego lub organem informacji lotniczej. Całkowity przewidywany czas przelotu - dla lotów IFR - przewidywany czas, potrzebny od startu: do przybycia nad wyznaczony punkt, określony w odniesieniu dc pomocy nawigacyjnych, od którego jest zamierzone rozpoczęcie procedury podejścia według wskazań przyrządów lub gdy nie ma pomocy nawigacyjnej związanej z lotniskiem docelowym - to do przybycia nad lotnisko docelowe; dla lotów VFR - przewidywany czas niezbędny od startu do przybycia nad lotnisko docelowe. Droga lotnicza - część obszaru kontrolowanego, wydzielona w postaci korytarza dla przelotów statków powietrznych, w której działają urządzenia radionawigacyjne. Uwaga. Drogi lotnicze dzielą się na stałe, weekendowe i warunkowe. DWLOP - skrót oznaczający Dowództwo Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej. Granica ważności zezwolenia - punkt, do którego ważne jest zezwolenie organu służby ruchu lotniczego, udzielone dowódcy statku powietrznego. IFR /Instrument Flight Rules/ - skrót oznaczający przepisy wykonywania lotów według wskazań przyrządów. IL skrót oznaczający Instrukcję o ruchu lotniczym kontrolowanym. IMC /Instrument Meteorological Conditions/ - skrót oznaczający warunki meteorologiczne dla lotów według wskazań przyrządów. Informacja o ruchu - informacja podana przez organ służby ruchu lotniczego dla ostrzeżenia pilota o innym znanym lub zaobserwowanym ruchu lotniczym, który może występować w pobliżu jego pozycji lub zamierzonej trasy lotu i udzielenia pilotowi pomocy dla zapobieżenia kolizji. Kierownik lotów - osoba wyznaczona przez użytkownika statku powietrznego do kierowania lotami, posiadająca wymagane uprawnienia. Kołowanie - ruch statku powietrznego po powierzchni lotniska przy użyciu mocy własnej, wyłączając start i lądowanie. Kurs - kierunek osi podłużnej statku powietrznego wyrażany w stopniach w odniesieniu do północy geograficznej, magnetycznej, busoli lub siatki kartograficznej. Lądowanie przymusowe - lądowanie nie zamierzone, dokonane z przyczyn technicznych, meteorologicznych lub innych na lotnisku lub poza lotniskiem. Lot akrobacyjny - lot, w którym statek powietrzny wykonuje celowo manewry powodujące nagłą zmianę jego położenia, nienormalne położenie lub nienormalną zmianę prędkości. Lot dzienny - lot wykonywany w okresie między wschodem a zachodem słońca. Lot grupowy - lot grupy statków powietrznych o określonym ich położeniu względem siebie, dowodzonej przez dowódcę tej grupy; lot taki może być wykonywany w szyku luźnym lub zwartym. Lot IFR - lot wykonywany zgodnie z przepisami dla lotów według wskazań przyrządów. Lot kontrolowany - każdy lot, na który wymaga się zezwolenia kontroli ruchu lotniczego. Lot nadlotniskowy - lot wykonywany po kręgu nadlotniskowym i w strefach położonych nad lotniskiem lub w jego pobliżu. Lot nadzorowany - lot, w odniesieniu do którego zapewniona jest służba nadzoru ruchu lotniczego. Lotnisko kontrolowane - lotnisko, na którym zapewniona jest służba kontroli ruchu lotniczego w odniesieniu do ruchu lotniskowego.

7 Lotnisko nadzorowane - lotnisko, na którym zapewniona jest służba nadzoru ruchu lotniczego w odniesieniu do ruchu lotniskowego. Lotnisko zapasowe - lotnisko, na które statek powietrzny może lecieć, jeżeli nie jest możliwe lub nie jest celowe wykonanie lotu do lotniska zamierzonego lądowania lub wykonanie na nim lądowania. Lotniska zapasowe dzielą się na: - zapasowe po starcie - lotnisko zapasowe, na którym statek powietrzny może lądować, jeżeli będzie to konieczne wkrótce po starcie, a nie jest możliwe wykorzystanie lotniska startu; - zapasowe na trasie - lotnisko, na którym statek powietrzny znajdując się na trasie w warunkach nienormalnych lub niebezpiecznych mógłby lądować; - zapasowe docelowe - lotnisko zapasowe, na które statek powietrzny może lecieć, jeżeli lądowanie na lotnisku zamierzonego lądowania stanie się niemożliwe lub niecelowe. Uwaga. Lotnisko, z którego nastąpi odlot, może być również lotniskiem zapasowym na trasie lub zapasowym docelowym w danym locie. Lot nocny - lot wykonywany w okresie między zachodem a wschodem słońca. Lot nocny VFR - lot VFR odbywający się między zachodem a wschodem słońca zgodnie z ograniczeniami ustalonymi dla danego rodzaju lotu. Lot pozalotniskowy - lot, w którym część trasy wykracza poza granicę rejonu nadzorowanego lotniska /lądowiska/ lub strefy /rejonu/ kontrolowanego lotniska, z lądowaniem na lotnisku /lądowisku/ startu. Lot propagandowy - lot, w którym są przewożone osoby inne niż załoga statku powietrznego, w celu zapoznania ich ze specyfiką samego lotu i walorami widowiskowymi. Lot próbny - lot wykonywany w celach kontrolnych, związany ze stwierdzaniem zdatności statku powietrznego lub lot wykonywany w celach doświadczalnych, mogących wykraczać poza zakres warunków użytkowania, określonych w świadectwie sprawności technicznej. Lot reklamowy - lot związany z reklamowaniem imprez, uroczystości, zawodów, usług firm handlowych, towarów i innych przedsięwzięć, m.in. przez holowanie transparentów, flag i reklam oraz zrzuty ulotek. Lot ratowniczy - lot wykonywany w celu jak najszybszego udzielenia pomocy osobom, którym grozi niebezpieczeństwo lub też w celu niesienia pomocy w przypadku klęsk żywiołowych, katastrof przemysłowych i komunikacyjnych. Lot sanitarny - lot związany z przewozem chorych, ładunku sanitarnego oraz z przewozem lekarzy-konsultantów i innych specjalistów w celu udzielenia pomocy medycznej. Lot specjalny VFR - lot VFR zezwolony przez kontrolę ruchu lotniczego do wykonania wewnątrz strefy kontrolowanej lotniska w warunkach meteorologicznych poniżej VMC. Lot VFR - lot wykonywany zgodnie z przepisami dla-lotów z widocznością. Lot w rejonie lotniska - lot wykonywany w granicach rejonu nadzorowanego lotniska lub strefy /rejonu/ kontrolowanego lotniska, z lądowaniem na lotnisku startu. Lot w szyku luźnym - lot grupowy, w którym statki powietrzne są na tyle odległe od siebie, że dla bezpiecznego wykonania takiego lotu nie są konieczne dodatkowe kwalifikacje pilotów. Lot w szyku zwartym - lot grupowy, w którym statki powietrzne są usytuowane na tyle blisko siebie, że dla bezpiecznego wykonania takiego lotu są konieczne dodatkowe kwalifikacje pilotów i zachowanie przez nich szczególnej uwagi w czasie lotu. Obszar kontrolowany - przestrzeń powietrzna kontrolowana rozciągająca się w górę od określonej granicy nad ziemią. Uwaga. Obszar kontrolowany obejmuje drogi lotnicze, rejony kontrolowane lotnisk i rejony kontrolowane węzłów lotnisk. Obszar ten nie obejmuje stref kontrolowanych lotnisk. Organ informacji powietrznej - organ ustanowiony do zapewnienia służby informacji powietrznej i służby alarmowej. Organ kontroli lotniska - organ ustanowiony do zapewnienia służby kontroli ruchu lotniczego i służby alarmowej dla ruchu lotniskowego. Uwaga. Organ kontroli lotniska może ponadto zapewniać służbę informacji powietrznej i służbę koordynacji ruchu lotniczego w odniesieniu do określonych lotów.

8 Organ kontroli obszaru - organ ustanowiony do zapewnienia służby kontroli ruchu lotniczego i służby alarmowej w odniesieniu do lotów kontrolowanych w podległym mu obszarze kontrolowanym. Uwaga. Organ kontroli obszaru może ponadto zapewniać służbę informacji powietrznej i służbę koordynacji ruchu lotniczego w odniesieniu do określonych lotów. Organ kontroli ruchu lotniczego - wyrażenie ogólne oznaczające zarówno organ kontroli obszaru, organ kontroli zbliżania, jak i organ kontroli lotniska. Organ kontroli zbliżania - organ ustanowiony do zapewnienia na jednym lotnisku lub w węźle lotnisk służby kontroli ruchu lotniczego i służby alarmowej w odniesieniu do kontrolowanych lotów statków powietrznych przylatujących i odlatujących. Uwaga. Organ kontroli zbliżania może ponadto zapewniać służbę informacji powietrznej i służbę koordynacji ruchu lotniczego w odniesieniu do określonych lotów. Organ koordynacji ruchu lotniczego - organ ustanowiony do zapewnienia służby koordynacji ruchu lotniczego, służby nadzoru ruchu lotniczego i służby alarmowej. Organ państwowego nadzoru lotniczego - organ wyznaczony przez Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej. Organ służby ruchu lotniczego - wyrażenie ogólne oznaczające zarówno organ kontroli ruchu lotniczego, organ nadzoru ruchu lotniczego, organ koordynacji ruchu lotniczego, organ informacji powietrznej, jak i biuro odpraw załóg. Państwowy cywilny organ ruchu lotniczego - przedsiębiorstwo państwowe "Porty Lotnicze". Plan lotu - określone informacje, dotyczące zamierzonego lotu lub części lotu statku powietrznego, dostarczone przed lotem organom służby ruchu lotniczego. Uwaga 1. Terminy składania planów lotu podane są w ust i Uwaga 2. W przypadkach określonych w niniejszych przepisach plan lotu lub zmiany do planu lotu mogą być przekazane z powietrza. PL-11 - skrót oznaczający przepisy pt. Zasady działania służb ruchu lotniczego. PL skrót oznaczający przepisy pt. Operacje statków powietrznych. Płyta postojowa - wydzielona dla postoju statków powietrznych część powierzchni lotniska lądowego, na której odbywa się wsiadanie i wysiadanie pasażerów, załadowywanie lub wyładowywanie towaru, bagażu i poczty, zaopatrywanie w paliwo i obsługa tych statków. Podlot - poruszanie się śmigłowca /statku powietrznego VTOL/ nad powierzchnią lotniska, zwykle wykorzystując wpływ ziemi, z prędkością podróżną w zasadzie mniejszą niż 37 km/h /20 węzłów/. Uwaga. Aktualna wysokość względna może się zmieniać i niektóreśmigłowce mogą wumagać podlotu powyżej 8 m /25 stóp/ nad poziomem terenu, aby zmniejszyć turbulencję powodowana wpływem ziemi lub zapewnic niezbędny zapas wysokości dla ładunków podwieszonych na zewnątrz. Pokładowy system zapobiegania kolizjom /ACAS/ - system statku powietrznego oparty na wykorzystaniu sygnałów transpondera radaru wtórnego /SSR/, który działa niezależnie od wyposażenia naziemnego i zapewnia pilotowi informacje o potencjalnym zagrożeniu przez statki powietrzne wyposażone w transpondery SSR. Pole manewrowe - część pola naziemnego ruchu lotniczego przeznaczona do startu i lądowania statków powietrznych i ruchu naziemnego statków związanego ze startem i lądowaniem; pole manewrowe nie obejmuje części lotniska przeznaczonej do załadowania i wyładowania statków powietrznych oraz ich obsługi technicznej. Pole naziemnego ruchu lotniczego - część lotniska przystosowana do naziemnego ruchu statków powietrznych. Pole sygnałowe - powierzchnia na lotnisku przystosowana do umieszczania na niej sygnałów naziemnych. Pole wzlotów - część pola manewrowego przystosowana do startów i lądowań statków powietrznych. Powtarzalny plan lotu /RPL/ - plan lotu dotyczący serii często powtarzających się, regularnie wykonywanych pojedynczych lotów o identycznych danych podstawowych, przedstawiony przez użytkownika statku powietrznego do przechowywania i powtarzalnego wykorzystania przez organ służby ruchu lotniczego. Poziom - wyrażenie ogólne odnoszące się do pozycji w płaszczyźnie pionowej statku powietrznego w locie i oznaczające wysokość względną, wysokość bezwzględną lub poziom lotu. Poziom lotu - powierzchnia o stałym ciśnieniu atmosferycznym odniesiona do szczególnej wartości ciśnienia atmosferycznego 1013,2 hpa /760 mm Hg/ i oddzielona od innych takich powierzchni określonymi różnicami ciśnienia.

9 Uwaga. Wysokościomierz barometryczny wyskalowany według atmosfery wzorcowej może być wykorzystany do określania poziomów lotu, jeżeli został nastawiony na ciśnienie 1013,2 hpa /760mmHg/. Poziom przejściowy - najniższy poziom lotu jaki można wykorzystać powyżej wysokości przejściowej. Poziom przelotu - poziom utrzymywany podczas znacznej części lotu. Procedura podejścia według wskazań przyrządów - szereg uprzednio ustalonych manewrów wykonywanych według wskazań przyrządów pokładowych z określonym zabezpieczeniem przed zderzeniem z przeszkodami, od pozycji rozpoczęcia podejścia początkowego lub - gdzie jest to stosowane - od początku określonej trasy dolotu do punktu, od którego może być wykonane lądowanie, a gdy lądowanie nie zostało wykonane - do pozycji, w której obowiązują odpowiednie kryteria przewyższenia nad przeszkodami dla lotu w oczekiwaniu lub dla lotu po trasie. Przelot - lot, w którym lądowanie odbywa się na innym lotnisku /lądowisku/ niż lotnisko /lądowisko/ startu. Przestrzenie powietrzne służb ruchu lotniczego - przestrzenie powietrzne o określonych wymiarach, oznaczone alfabetycznie, wewnątrz których mogą być wykonywane określone rodzaje lotów i dla których są ustalone służby ruchu lotniczego i przepisy o operacjach. Uwaga. Przestrzenie powietrzne ATS są sklasyfikowane jako klasy od A do G. Przestrzeń lotów koordynowanych - część przestrzeni powietrznej operacyjnej, nie obejmująca przestrzeni lotów swobodnych i innych określonych przestrzeni, w której loty cywilnych statków powietrznych, przed ich rozpoczęciem, podlegają koordynacji. Przestrzeń lotów swobodnych - część przestrzeni powietrznej operacyjnej do wysokości 4.00 m od powierzchni ziemi lub wody, nie obejmująca przestrzeni lotów koordynowanych i innych określonych przestrzeni, w której cywilne statki powietrzne mogą wykonywać loty VFR ograniczone określonymi warunkami i loty te, przed ich rozpoczęciem, nie podlegają koordynacji. Uwaga. Patrz ust przepisów PL-11. Przestrzeń powietrzna kontrolowana - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której służba kontroli ruchu lotniczego jest zapewniana dla lotów IFR i lotów VFR zgodnie z klasyfikacją przestrzeni powietrznej. Uwaga. Wyrażenie "przestrzeń powietrzna kontrolowana" jest określeniem ogólnym, które obejmuje przestrzeń powietrzną ATS klasy A, B, C, D i E. Przestrzeń powietrzna operacyjna - przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym, wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym RP, nie obejmująca przestrzeni powietrznej kontrolowanej. Przestrzeń powietrzna strofy nadgranicznej - przestrzeń powietrzna rozciągająca się od granicy państwowej do odległości 6 km w głąb państwa. Przestrzeń powietrzna ze służbą doradczą - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach /lub wyznaczona trasa/, wewnątrz której /lub na której/ służba doradcza ruchu lotniczego jest dostępna. Przewidywany czas odblokowania - przewidywany czas, w którym statek powietrzny rozpocznie manewrowanie związane z odlotem. Przewidywany czas przylotu - dla lotów IFR - przewidywany czas przybycia statku powietrznego nad wyznaczony punkt, określony w odniesieniu do pomocy nawigacyjnych, od którego jest zamierzone rozpoczęcie procedury podejścia według wskazań przyrządów lub gdy nie ma pomocy nawigacyjnej związanej z lotniskiem, czas, w którym statek powietrzny przybędzie nad lotnisko; dla lotów VFR - przewidywany czas przybycia statku powietrznego nad lotnisko. Pułap chmur - wysokość nad ziemią lub wodą podstawy najniższej warstwy chmur, znajdujących się poniżej 6000 m i pokrywających więcej niż połowę nieba. Punkt meldowania - określone miejsce geograficzne, w odniesieniu do którego podawana jest pozycja statku powietrznego. Rada dla zapobieżenia kolizji - rada udzielana pilotowi przez organ służby ruchu lotniczego określająca manewry, w celu okazania mu pomocy w zapobieżeniu kolizji. Rejon informacji powietrznej /Flight information region - FIR/ - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której zapewniona jest służba informacji powietrznej i służba alarmowa. Uwaga. Rejon informacji powietrznej, w którym polskie władze lotnicze zapewniają służbę informacji powietrznej i służbę alarmową, nosi nazwę: polski rejon informacji powietrznej lub rejon informacji powietrznej Warszawa albo FIR Warszawa.

10 Rejon kontrolowany lotniska /lub węzła lotnisk/ /Terminal control area - TMA/ - obszar kontrolowany, ustanowiony zwykle u zbiegu dróg lotniczych, w pobliżu jednego lotniska lub kilku /węzła/ lotnisk. Rejon lotniska - wyrażenie ogólne oznaczające rejon nadzorowany lotniska lub strefę /rejon/ kontrolowany lotniska. Rejon nadzorowany lotniska - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, obejmująca lotnisko nadzorowane i jego strefy. ROKRL - skrót oznaczający Rejonowy Ośrodek Koordynacji Ruchu Lotniczego. Ruch lotniczy - ruch wszystkich statków powietrznych wykonujących loty lub poruszających się na polu manewrowym. Ruch lotniczy kontrolowany - ruch Statków powietrznych objęty działaniem służby kontroli ruchu lotniczego, odbywający się w przestrzeni powietrznej kontrolowanej i na polu manewrowym lotniska kontrolowanego. Uwaga. W wyjątkowych przypadkach ruch lotniczy kontrolowany poza wymienioną przestrzenią może się odbywać na podstawie zezwolenia kontroli ruchu lotniczego, wydanego w uzgodnieniu z właściwym wojskowym organem służby ruchu lotniczego. Ruch lotniczy nadzorowany - ruch statków powietrznych objęty działaniem służby nadzoru ruchu lotniczego odbywający się w rejonie nadzorowanym lotniska i na polu manewrowym lotniska nadzorowanego, a także w każdej innej przestrzeni lub na części innego lotniska, wyznaczonych czasowo dla tego ruchu. Ruch lotniskowy - wszelki ruch na polu manewrowym oraz ruch wszystkich statków powietrznych wykonujących loty w pobliżu lotniska. Uwaga. Uważa się, że statek powietrzny jest w pobliżu lotniska, gdy znajduje się w kręgu nadlotniskowym lub wchodzi w ten krąg albo wychodzi z niego. Służba alarmowa - służba ustanowiona w celu zawiadamiania właściwych organów o statkach powietrznych potrzebujących pomocy w zakresie poszukiwań i ratownictwa oraz współdziałania z tymi organami w razie potrzeby. Służba doradcza ruchu lotniczego - służba zapewniana w przestrzeni powietrznej ze służbą doradczą w celu utrzymania w miarę możliwości separacji między statkami powietrznymi wykonującymi loty według planów lotu IFR. Służba informacji powietrznej - służba ustanowiona w celu udzielania wskazówek i informacji użytecznych dla bezpiecznego i sprawnego wykonywania lotów. Służba kontroli lotniska - służba ustanowiona w celu sprawowania kontroli ruchu lotniczego w ruchu lotniskowym. Służba kontroli obszaru - służba ustanowiona w celu sprawowania kontroli ruchu lotniczego w odniesieniu do lotów kontrolowanych, wykonywanych w obszarze kontrolowanym. Służba kontroli ruchu lotniczego - służba ustanowiona w celu: 1/ zapobiegania zderzeniom się: a/ statków powietrznych podczas lotu; b/ statków powietrznych ze sobą na polu manewrowym oraz z przeszkodami na tym polu; 2/ usprawniania i utrzymywania uporządkowanego przepływu ruchu lotniczego. Służba kontroli zbliżania - służba ustanowiona w celu sprawowania kontroli ruchu lotniczego w odniesieniu do lotów kontrolowanych statków powietrznych przylatujących i odlatujących. Służba koordynacji ruchu lotniczego - służba ustanowiona w celu koordynowania bezkolizyjnego wykorzystania przestrzeni powietrznej przez różne rodzaje ruchu lotniczego. Służba nadzoru ruchu lotniczego - służba ustanowiona w celu: 1/ zapobiegania zderzeniom się statków powietrznych z przeszkodami na polu manewrowym; 2/ sprawowania nadzoru nad ruchem lotniczym w rejonie nadzorowanym lotniska, a także w każdej innej przestrzeni wyznaczonej czasowo dla ruchu nadzorowanego. Służba ruchu lotniczego /Air traffic service - ATS/ - wyrażenie ogólne oznaczające zarówno służbę informacji powietrznej, służbę alarmową, służbę doradczą ruchu lotniczego, służbę kontroli ruchu lotniczego /służbę kontroli obszaru, służbę kontroli zbliżania, służbę kontroli lotniska/, służbę nadzoru ruchu lotniczego, jak i służbę koordynacji ruchu lotniczego.

11 Spodziewany czas podejścia - czas przewidywany przez organ kontroli ruchu lotniczego, o którym przybywający statek powietrzny - w wyniku opóźnienia - opuści punkt oczekiwania w celu wykonania podejścia do lądowania. Uwaga. Aktualny czas opuszczenia punktu oczekiwania zależy od zezwolenia na podejście. Status lotu - wskazówka informująca o tym, że dany statek powietrzny wymaga specjalnego traktowania przez organy służby ruchu lotniczego. STD - skrót oznaczający wysokość mierzoną wysokościomierzem barometrycznym nastawionym na wartość ciśnienia atmosferycznego 1013,21 hpa /760mm Hg/. Strefa kontrolowana lotniska /Control zone - CTR/ - przestrzeń powietrzna kontrolowana rozciągająca się od powierzchni ziemi do określonej górnej granicy. Strefa niebezpieczna - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której mogą się odbywać, w opublikowanych okresach czasu, działania niebezpieczne dla lotów statków powietrznych. Strefa ograniczona - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach nad obszarami lądowymi, wodami wewnętrznymi i wodami terytorialnymi państwa, w której loty statków powietrznych są ograniczone pewnymi określonymi warunkami. Uwaga. Wyrażenie "strefa ograniczona" jest skróconym wyrażeniem "strefy o ograniczonym ruchu lotniczym". Strefa ruchu lotniskowego - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, wyznaczona wokół lotniska dla ochrony ruchu lotniskowego. Strefa zakazana - przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach nad obszarami lądowymi, wodami wewnętrznymi i wodami terytorialnymi państwa, w której loty statków powietrznych są zabronione. Teren przygodny - teren inny niż lotnisko lub lądowisko, wybrany przez dowódcę statku powietrznego podczas lotu w celu lądowania. Uwaga. Teren przygodny po sprawdzeniu po lądowaniu i określeniu jego przydatności do startu lub lądowania statku powietrznego można uznać za lądowisko tymczasowe. Trasa ze służbą doradczą - wyznaczona trasa, na której służba doradcza ruchu lotniczego jest dostępna. Utrata orientacji geograficznej - sytuacja, w której załoga statku powietrznego nie potrafi ustalić pozycji statku powietrznego i dalszego kierunku lotu z dokładnością niezbędną do wykonania zadania lub do lotu do lotniska zapasowego. Użytkownik statku powietrznego - osoba, organizacja lub przedsiębiorstwo zajmujące się eksploatacją statków powietrznych dla własnych potrzeb lub oferujące swoje usługi w tym zakresie. VFR /Visual Flight Rules/ - skrót oznaczający przepisy wykonywania lotów z widocznością. VMC /Visual Meteorological Conditions/ - skrót oznaczający warunki meteorologiczne dla lotów z widocznością. Warunki meteorologiczne dla lotów według wskazań przyrządów /IMC/ -warunki meteorologiczne wyrażone widzialnością, odległością od chmur i pułapem chmur, mniejsze niż minima warunków meteorologicznych ustalonych dla lotów z widocznością. Uwaga 1. Minima warunków meteorologicznych dla lotów z widocznością są podane w rozdziale 4. Uwaga 2. Patrz określenie "pułap chmur". Warunki meteorologiczne dla lotów z widocznością /VMC/ - warunki meteorologiczne wyrażone widzialnością, odległością od chmur i pułapem chmur, równe lub większe od ustalonych minimów. Uwaga 1. Minima warunków meteorologicznych dla lotów z widocznością są podane w rozdziale 4. Uwaga 2. Patrz określenie "pułap chmur". Widzialność - możliwość dostrzegania i rozpoznawania znacznych nieoświetlonych obiektów - w dzień i znacznych oświetlonych obiektów -- w nocy, uzależniona od warunków atmosferycznych i wyrażana w jednostkach odległości. Widzialność przy ziemi - widzialność na lotnisku, podawana przez obserwatora. Widzialność w locie - widzialność do przodu z kabiny pilota w czasie lotu. Wojskowy lotniskowy organ kierowania lotami - wojskowy kierownik lotów i dyżurny kierownik lotniska. Wysokość - pionowa odległość poziomu, punktu lub przedmiotu rozpatrywanego jako punkt, mierzona od określonego poziomu odniesienia.

12 Wysokość bezwzględna - odległość pionowa poziomu, punktu lub przedmiotu rozpatrywanego jako punkt, mierzona od średniego poziomu morza. Wysokość względna - odległość pionowa poziomu, punktu lub przedmiotu rozpatrywanego jako punkt, mierzona od określonego poziomu odniesienia. Uwaga: Określonym poziomem odniesienia może być np. poziom lotniska startu lub lądowania. Względna wysokość przejściowa - ustalona wysokość względna, na której lub poniżej której pozycja statku powietrznego w płaszczyźnie pionowej jest określana w stosunku do poziomu lotniska. Zbiór Informacji Lotniczych - POLSKA - publikacje wydawane przez państwowy cywilny organ ruchu lotniczego, zawierające informacje lotnicze o charakterze trwałym, istotne dla żeglugi powietrznej, a dotyczące polskiego rejonu informacji powietrznej. Uwaga. Tytuły poszczególnych publikacji są określone w odrębnych przepisach. Zezwolenie kontroli ruchu lotniczego - upoważnienie dowódcy statku powietrznego do postępowania zgodnie z warunkami określonymi przez organ kontroli ruchu lotniczego. Uwaga 1. Zamiast wyrażenia "zezwolenie kontroli ruchu lotniczego" w tekście stosowana jest często dla wygody skrócona forma "zezwolenie". Uwaga 2. Do skróconej formy wyrażenia "zezwolenie" mogą być dodane słowa "na kołowanie", "na start", "na odlot", "nalot po trasie", "na podejście", "na lądowanie" itp., w celu wskazania tej części fazy lotu, do której odnosi się zezwolenie kontroli ruchu lotniczego. Zezwolenie nadzoru ruchu lotniczego - upoważnienie dowódcy statku powietrznego do postępowania zgodnie z warunkami określonymi przez organ pełniący służbę nadzoru ruchu lotniczego. Zgłoszenie lotu /wstępny plan lotu/ -.określone informacje dotyczące zamierzonego lotu lub części lotu statku powietrznego, składane organom służby ruchu lotniczego z odpowiednim wyprzedzeniem w czasie, w celu umożliwienia im odpowiedniego zaplanowania przebiegu lotu. ROZDZIAŁ 2. - STOSOWANIE PRZEPISÓW 2.1. ZAKRES STOSOWANIA PRZEPISÓW Szczegółowe zasady ruchu lotniczego cywilnych statków powietrznych, zwane dalej przepisami PL-2, obowiązują załogi wszystkich cywilnych statków powietrznych, wykonujących loty w polskim rejonie informacji powietrznej oraz załogi innych statków powietrznych, wykonujących loty w tym rejonie pod kontrolą lub nadzorem cywilnych organów służby ruchu lotniczego Użytkowanie statku, powietrznego zarówno podczas lotu, jak i na polu naziemnego ruchu lotniczego, powinno być zgodne z przepisami ogólnymi wykonywania lotów, a ponadto zgodne z: 1/ przepisami wykonywania lotów z widocznością /rozdział 4/ lub 2/ przepisami wykonywania lotów według wskazań przyrządów /rozdział 5/. Uwaga 1. Informacja o służbach zapewnianych statkowi powietrznemu wykonującemu lot zgodnie z przepisami wykonywania lotów z widocznością i przepisami wykonywania lotów według wskazań przyrządów w siedmiu klasach przestrzeni powietrznej ATS jest zawarta w ust przepisów PL-11. Uwaga 2. Dowódca statku powietrznego może według własnego uznania wykonywać lot zgodnie z przepisami wykonywania lotu według wskazań przyrządów w warunkach meteorologicznych dla lotów z widocznością lub też może być zobowiązany do tego przez państwowy cywilny organ ruchu lotniczego Różnice występujące między przepisami PL-2 a załącznikiem 2 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym - Przepisy ruchu lotniczego, publikuje państwowy cywilny organ ruchu lotniczego w Zbiorze Informacji Lotniczych - POLSKA, na wniosek organu państwowego nadzoru lotniczego ODPOWIEDZIALNOŚĆ DOWÓDCY STATKU POWIETRZNEGO

13 Dowódca statku powietrznego, niezależnie od tego czy osobiście pilotuje statek powietrzny czynie, jest odpowiedzialny za wykonanie lotu zgodnie z przepisami obowiązującymi w ruchu lotniczym, od których wolno mu odstąpić w koniecznym zakresie i tylko w sytuacji podyktowanej bezwzględną potrzebą zachowania bezpieczeństwa lotu Przed rozpoczęciem lotu dowódca statku powietrznego powinien zapoznać się ze wszystkimi dostępnymi informacjami dotyczącymi wykonania zamierzonego lotu. Przy przygotowywaniu się do lotu dowódca statku powietrznego szczególnie jest obowiązany dokładnie zapoznać się z dostępnymi aktualnymi informacjami meteorologicznymi w myśl odrębnych przepisów, dopilnować aby statek powietrzny był zaopatrzony w potrzebną ilość paliwa oraz ustalić sposób postępowania w sytuacji, gdyby lot nie mógł być wykonany zgodnie z planem lotu UPRAWNIENIA DOWÓDCY STATKU POWIETRZNEGO Dowódca statku powietrznego posiada prawo podejmowania ostatecznej decyzji w sprawie dysponowania statkiem powietrznym podczas wykonywania powierzonych mu zadań. ROZDZIAŁ 3. - PRZEPISY OGÓLNE WYKONYWANIA LOTÓW 3.1. ZABEZPIECZENIE OSÓB I MIENIA Prowadzenie statku powietrznego Statku powietrznego nie należy prowadzić w sposób niedbały lub lekkomyślny, zagrażający życiu ludzi lub mieniu Minimalne wysokości lotu Z wyjątkiem gdy jest to konieczne do wykonania startu lub lądowania, dowódca statku powietrznego nie powinien wykonywać lotu nad zwarto zabudowanymi obszarami miast i osiedli oraz nad skupiskami ludzi na wolnym powietrzu, chyba że lot odbywa się na takiej wysokości, z której w sytuacji zagrożenia będzie mógł wykonać lądowanie bez narażania na niebezpieczeństwo ludzi i mienia na ziemi. Dopuszczalne w tych sytuacjach minimalne wysokości lotu są określone w ustępach 4.4. i Wysokości przelotu Wysokości przelotu, na jakich się on odbywa lub ma się odbyć albo jego część, należy wyrażać jako: 1/ poziomy lotu - podczas lotu na najniższym dostępnym poziomie lotu lub powyżej tego poziomu albo odpowiednio powyżej wysokości bezwzględnej przejściowej; 2/ wysokości bezwzględne - podczas lotu poniżej najniższego dostępnego poziomu lotu albo odpowiednio na wysokości bezwzględnej przejściowej lub poniżej niej; z wyjątkiem gdy mają zastosowanie; 3/ wysokości nad terenem - w określonej części przestrzeni powietrznej W rejonach określonych lotnisk /lądowisk/ niekontrolowanych podczas lotu poniżej najniższego dostępnego poziomu lotu albo odpowiednio na wysokości względnej przejściowej lub poniżej niej, wysokości lotu mogą być wyrażane jako wysokości względne, gdy mają one zastosowanie. Uwaga 1. Wysokości przejściowe, poziomy przejściowe i najniższe dostępne poziomy lotu w drogach lotniczych są publikowane w Zbiorze Informacji Lotniczych - POLSKA. Uwaga 2. Poziomy przejściowe są zawarte w informacjach przekazywanych załogom statków powietrznych przez organy służby ruchu lotniczego. Uwaga 3. Poziomy lotów są podane w tabeli zawartej w załączniku C do niniejszych przepisów. Uwaga 4. Zasady nastawiania wysokościomierzy są zawarte w przepisachpl-8168, tom I i w instrukcji IL Zrzuty ze statków powietrznych Uwaga. Sprawę zrzutów ze statków powietrznych reguluje zarządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 3 kwietnia 1990 r. w sprawie wyjątków od zakazów ustalonych w art. 48 ust. 1 Prawa lotniczego /Monitor Polski nr 15, poz. 118/ Holowanie statków powietrznych lub przedmiotów Holowanie przez statek powietrzny innych statków powietrznych lub przedmiotów może się odbywać zgodnie z instrukcją wykonywania lotów, o której mowa w ust. 8.1.

14 Skoki spadochronowe Skoki spadochronowe inne niż przymusowe powinny się odbywać zgodnie z przepisami - Zasady eksploatacji statków powietrznych - Spadochrony osobowe /PL-6, cz. III/ i instrukcją wykonywania lotów, o której mowa w ust Loty akrobacyjne i próbne Loty akrobacyjne Loty akrobacyjne mogą być wykonywane: 1/ jedynie na statkach powietrznych dopuszczonych do tego rodzaju lotów i zgodnie z zadaniami określonymi przez użytkowników statków powietrznych; 2/ w wyznaczonych do tego celu strefach podanych w instrukcji użytkowania lotniska /lądowiska/ lub w programach publicznych pokazów lotniczych. Uwaga. Sprawę lotów akrobacyjnych nad osiedlem i innym skupiskiem ludności reguluje zarządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 3 kwietnia 1990 r. w sprawie wyjątków od zakazów ustalonych w art. 48 ust. 1 Prawa lotniczego /Monitor Polski nr 15, poz. 118/ Loty akrobacyjne w strefie wyznaczonej poza osiedlem i innym skupiskiem ludności i podanej w instrukcji użytkowania lotniska /lądowiska/ Strefa lotów akrobacyjnych powinna być usytuowana tak, aby umożliwić wylądowanie statku powietrznego w sytuacji awaryjnej na lotnisku /lądowisku/, a gdy takiej możliwości nie ma, to poza terenem zabudowanym osiedla, wyznaczonym przed lotem Lot akrobacyjny w strefie usytuowanej w rejonie lotniska /lądowiska/ powinien być wykonywany tak:, aby statek powietrzny znalazł się w normalnym położeniu nie niżej niż na wysokości 300 m nad terenem Zezwolenie na obniżenie lotu akrobacyjnego nad lotniskiem /lądowiskiem/ do wysokości poniżej 300 m nad terenem może wydać organ państwowego nadzoru lotniczego na pisemny wniosek osoby odpowiedzialnej za kwalifikacje pilotażowe pilota, który ma wykonać lot. Wniosek w tej sprawie powinien być złożony co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem takiego lotu i powinien zawierać: - nazwę użytkownika statku powietrznego; - imię i nazwisko pilota; - uzasadnienie; - proponowaną wysokość obniżonej dolnej granicy lotu akrobacyjnego; - miejsce nad którym będą wykonywane loty akrobacyjne; - stwierdzenie o posiadaniu przez pilota niezbędnych kwalifikacji związanych z obniżeniem wysokości lotu akrobacyjnego; - numer licencji Loty próbne Uwaga. Sprawę lotów próbnych nad osiedlem i innym skupiskiem ludności reguluje zarządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 3 kwietnia 1990 r. w sprawie wyjątków od zakazów ustalonych w art. 48 ust. 1 Prawa lotniczego /Monitor Polski nr 15, poz. 118/ Loty propagandowe i reklamowe Loty propagandowe mogą być wykonywane według zasad określonych przez organ państwowego nadzoru lotniczego w uzgodnienia z władzami lotnictwa wojskowego. Zasady te są publikowane w Zbiorze Informacji Lotniczych - POLSKA Niezbędne ustalenia dotyczące m.in. bezpiecznego wykonywania lotów propagandowych oraz reklamowych, w szczególności połączonych z holowaniem transparentów, powinny być ujęte w instrukcji, o której mowa w ust niniejszych przepisów Loty balonu wolnego bez załogi Loty balonu wolnego bez załogi powinny być wykonywane w taki sposób, aby nie stwarzać zagrożenia dla ludności, mienia i innych statków powietrznych oraz zgodnie z warunkami określonymi w załączniku B do niniejszych przepisów Publiczne pokazy lotnicze

15 Do publicznych pokazów lotniczych zalicza się loty statków powietrznych oraz skoki ze spadochronami nie wchodzące w normalny zakres szkolenia i treningu, organizowane dla publiczności w celu zademonstrowania sprzętu lotniczego i jego zalet, różnych szyków i ewolucji oraz umiejętności pilotów i skoczków spadochronowych Do publicznych pokazów lotniczych nie zalicza się pokazów lotniczych, organizowanych na lotnisku lub wybranym terenie, dla zademonstrowania sprzętu lotniczego lub jego urządzeń dla celów handlowych i profesjonalnych Publiczne pokazy lotnicze mogą być wykonywane nad lotniskiem /lądowiskiem/ lub nad wyznaczonym terenem po uwzględnieniu możliwości wylądowania statku powietrznego w sytuacji awaryjnej na lotnisku /lądowisku/ lub poza terenem zabudowanym osiedla, w miejscu wyznaczonym przed lotem Program publicznych pokazów lotniczych może obejmować loty akrobacyjne, gdy strefa dla takich lotów jest usytuowana w zasięgu obserwacji z miejsca kierowania pokazami Lot akrobacyjny w strefie wyznaczonej w programie publicznych pokazów lotniczych powinien być wykonywany tak, aby statek powietrzny znalazł się w normalnym położeniu nie niżej niż na wysokości 300 m nad terenem. W razie potrzeby wykonania lotu akrobacyjnego poniżej tej wysokości należy uzyskać zezwolenie jak w ust Organizator publicznych pokazów lotniczych powinien uzgodnić pod względem ruchu lotniczego plan tych pokazów z właściwym ROKRL bezpośrednio lub za pośrednictwem właściwych cywilnych organów służby ruchu lotniczego, podając nie później niż 5 dni przed pokazami: datę, miejsce i czas pokazów, ich rodzaj /np. skoki ze spadochronem, akrobacja, wzlot balonu/ oraz wysokość /przedział wysokości/ pokazów. Uwaga 1. Oprócz uzgodnienia, o którym mowa w ust , wymagane jest złożenie planu lotu. Uwaga 2. Patrz odrębne ustalenia dotyczące wprowadzenia stref zakazanych, niebezpiecznych i ograniczonych Jednostki inne niż aerokluby regionalne przedstawiają programy publicznych pokazów lotniczych organowi państwowego nadzoru lotniczego do zatwierdzenia - co najmniej 5 dni przed planowaną datą rozpoczęcia pokazów Programy publicznych pokazów lotniczych organizowanych przez aerokluby regionalne zatwierdzają kierownicy danych aeroklubów po uprzedniej akceptacji tych programów przez Aeroklub Polski. Tryb i terminy przedstawiania Aeroklubowi Polskiemu programu publicznych pokazów lotniczych do akceptacji powinny być zawarte w Instrukcji wykonywania lotów w lotnictwie sportowym Program publicznych pokazów lotniczych należy sporządzać w trzech egzemplarzach: dla zatwierdzającego organu /ust / lub akceptującego organu /ust /, organizatora pokazów i właściwego organu służby ruchu lotniczego W przypadku planowania publicznych pokazów lotniczych w strefie kontrolowanej lotniska lub w rejonie kontrolowanym lotniska /węzła lotnisk/, niezbędnych bieżących uzgodnień z właściwym lotniskowym organem kontroli ruchu lotniczego dokonuje organizator pokazów Publiczne pokazy lotnicze należy przeprowadzać ściśle według programu opracowanego zgodnie z załącznikiem D do niniejszych przepisów Zawody i rajdy lotnicze Plany zawodów lub rajdów lotniczych mających charakter międzynarodowy przedstawiają organizatorzy zawodów lub rajdów lotniczych państwowemu cywilnemu organowi ruchu lotniczego i Oddziałowi Służby Ruchu Lotniczego W LOP do uzgodnienia - co najmniej 7 dni przed ich rozpoczęciem Plany zawodów lub rajdów lotniczych, które nie mają charakteru międzynarodowego, organizatorzy zawodów lub rajdów lotniczych przedstawiają państwowemu cywilnemu organowi ruchu lotniczego i właściwym ROKRL bezpośrednio lub za pośrednictwem właściwych cywilnych organów służby ruchu lotniczego do uzgodnienia - co najmniej 7 dni przed ich rozpoczęciem. Uwaga. Oprócz złożenia planu zawodów lub rajdów lotniczych, o którym mowa w ust i , wymagane jest złożenie planu lotu Strefy zakazane, niebezpieczne i ograniczone Statki powietrzne nie mogą wykonywać lotów w strefach zakazanych, niebezpiecznych i ograniczonych, chyba że loty te odbywają się za zezwoleniem właściwego organu wojskowego i zgodnie z warunkami ograniczeń. Uwaga. Rodzaj, rozmiary, położenie i inne dane dotyczące tych stref są publikowane w Zbiorze Informacji Lotniczych - POLSKA Lotniska, na których nie przewiduje się lądowania, należy w lotach VFR omijać w odległości:

16 1/ nie mniejszej niż: - 20 km od punktu odniesienia czynnego lotniska wojskowego dla samolotów odrzutowych i turbośmigłowych; - 10 km od punktu odniesienia czynnego lotniska wojskowego dla pozostałych statków powietrznych; 2/ nie mniejszej niż 5 km od punktu odniesienia czynnego niekontrolowanego lotniska cywilnego; 3/ nie przekraczającej stref /rejonów/ kontrolowanych czynnych lotnisk kontrolowanych, chyba że właściwy organ służby ruchu lotniczego albo organ kierowania lotami danego lotniska udzielił zezwolenia na lot w odległości mniejszej. Uwaga. Jeżeli organy kontroli ruchu lotniczego danego lotniska nie działają w okresach podanych wcześniej do wiadomości, wówczas nie obowiązuje ustalenie ust , pkt ZAPOBIEGANIE KOLIZJOM Uwaga. Ważne jest, aby na pokładzie statku powietrznego w czasie lotu nie zmniejszać czujności w wykrywaniu potencjalnych kolizji; niezależnie od rodzaju lotu lub klasy przestrzeni powietrznej, w której statek powietrzny wykonuje lot, jak również w czasie poruszania się po polu naziemnego ruchu lotniczego Zachowanie bezpiecznej odległości między statkami powietrznymi podczas lotu Statek powietrzny nie powinien wykonywać lotu w takiej odległości od innego statku powietrznego, w jakiej mogłoby grozić niebezpieczeństwo zderzenia, uszkodzenia lub gwałtownej zmiany położenia tego statku Statki powietrzne nie powinny wykonywać lotów w grupie, chyba że ich dowódcy uczestniczący w locie grupowym uzgodnili takie loty wcześniej, a w lotach tych w przestrzeni powietrznej kontrolowanej spełnione będą ponadto następujące warunki; 1/ pod względem nawigacji i składania meldunku pozycyjnego grupa wykonuje lot jako pojedynczy statek powietrzny; 2/ za zapewnienie separacji między statkami powietrznymi w locie odpowiadają : dowódca statku powietrznego prowadzącego oraz dowódcy statków powietrznych prowadzonych, włączając w to okresy, gdy statki powietrzne manewrują ustalając własną separację w grupie, a także podczas formowania i rozformowania grupy; 3/ odległość każdego statku powietrznego od prowadzącego nie powinna przekraczać wartości: podłużnej i bocznej 1 km /0,5 mili morskiej/ oraz pionowej 30 m /100 stóp/ Przepisy PL-2 nie określają minimalnych bezpiecznych odległości między statkamipowietrznymi wykonującymi lot grupowy. Odległości te określają użytkownicy statków powietrznych w wydawanych przez siebie instrukcjach wykonywania lotów lub instrukcjach operacyjnych, uwzględniając kwalifikacje pilotów, rodzaje statków powietrznych i wykonywane zadania Zasady asystowania przez lotnictwo wojskowe statku powietrznego wykonujacego lot z Głową Państwa jego na pokładzie określają odrębne przepisy Pierwszeństwo drogi Zasady ogólne Dowódca statku powietrznego mający pierwszeństwo drogi powinien utrzymywać.kurs i prędkość lotu, lecz żaden z niniejszych przepisów nie zwalnia go od odpowiedzialności za podjęcie takich działań, które najskuteczniej zapobiegną ewentualnej kolizji, włącznie z manewrami wynikającymi z informacji uzyskiwanych z urządzenia ACAS. Uwaga. Patrz przepisy PL-8168, tom I, rozdział VIII Dowódca statku powietrznego, który na podstawie niżej podanych przepisów jest zobowiązany do utrzymywania się z dala od drogi innego statku powietrznego, powinien unikać przelatywania nad nim, pod nim lub przed nim, chyba że jest całkowicie pewny, iż minie go bezpiecznie i uwzględni skutki turbulencji w śladzie aerodynamicznym statku powietrznego Między statkami powietrznymi nie wykonującymi wspólnych zadań przy dawaniu pierwszeństwa drogi /ust , , i / należy zachować bezpieczną odległość: - przy prędkości obu statków do 463 km/h - nie mniejszą niż 500 m, - przy prędkości jednego lub dwóch statków większej niż 463 km/h

17 - nie mniejszą niż 2 km; - względem statków komunikacyjnych - nie mniejszą niż 5 km Zbliżanie się statków powietrznych na kierunkach przeciwnych Gdy dwa statki powietrzne zbliżają się do siebie na kierunkach przeciwnych lub prawie przeciwnych i grozi to niebezpieczeństwem zderzenia, dowódca każdego z nich powinien zmienić swój kurs w prawo Zbliżanie się statków powietrznych na kierunkach zbieżnych Gdy dwa statki powietrzne lecą na kierunkach zbieżnych i zbliżonych poziomach, dowódca statku powietrznego, który ma inny statek powietrzny po swojej prawej stronie, powinien mu dać pierwszeństwo drogi, jednakże: 1/ statki powietrzne o napędzie silnikowym cięższe od powietrza powinny dać pierwszeństwo drogi sterowcom, szybowcom, balonom, lotniom i paralotniom; 2/ sterowce powinny dać pierwszeństwo drogi szybowcom, balonom, lotniom i paralotniom; 3/ szybowce powinny dać pierwszeństwo drogi balonom, lotniom i [aralotniom; 4/ statki powietrzne o napędzie silnikowym powinny dać pierwszeństwo drogi statkom powietrznym holującym inne statki powietrzne lub przedmioty Wyprzedzanie Statkiem powietrznym wyprzedzającym jest statek powietrzny, który zbliża się do innego statku powietrznego z tyłu, z kierunku tworzącego kąt mniejszy niż 70 z płaszczyzną symetrii statku wyprzedzanego, tj. znajduje się on w takiej pozycji względem statku wyprzedzanego, z której w nocy nie byłoby widoczne albo lewe albo prawe światło pozycyjne statku wyprzedzanego Statek powietrzny wyprzedzany ma pierwszeństwo drogi, a dowódca statku powietrznego wyprzedzającego, niezależnie od tego czy się wznosi lab zniża, czy też wykonuje lot poziomy, powinien utrzymywać się z dala od statku wyprzedzanego, zmieniając swój kurs w prawo; żadna następna zmiana we wzajemnym położeniu obu statków nie zwalnia dowódcy statku powietrznego wyprzedzającego od wymienionego obowiązku, dopóki nie minie statku wyprzedzanego i nie oddali się od niego Lądowanie Dowódca statku powietrznego w locie lub poruszającego się na ziemi albo na wodzie, powinien dać pierwszeństwo drogi innym statkom powietrznym lądującym lub będącym w końcowej fazie podejścia do lądowania Gdy dwa lub więcej statków powietrznych cięższych od powietrza zbliża się do lotniska z zamiarem lądowania, dowódca statku powietrznego znajdujący się na wyższym poziomie powinien dać pierwszeństwo drogi statkowi powietrznemu na niższym poziomie, lecz dowódca tego ostatniego statku nie powinien wykorzystywać tego przepisu w celu przecięcia drogi innego statku powietrznego, który znajduje się w końcowej fazie podejścia do lądowania, albo też w celu wyprzedzenia tego statku. Tym niemniej jednak statki powietrzne cięższe od powietrza i o napędzie silnikowym powinny dać pierwszeństwo drogi szybowcom, balonom i lotniom Lądowanie przymusowe Dowódca statku powietrznego wiedząc, że inny statek powietrzny jest zmuszony do lądowania, powinien dać temu statkowi pierwszeństwo drogi Start Dowódca statku powietrznego kołujący po polu manewrowym powinien dać pierwszeństwo drogi statkom powietrznym startującym lub przygotowującym się do startu Lot za statkiem powietrznym Jeżeli statek powietrzny leci za innym statkiem powietrznym na tej samej lub zbliżonej wysokości bez zamiaru wyprzedzania go, dowódca statku, powietrznego lecącego z tyłu powinien utrzymywać bezpieczną odległość od statku poprzedzającego Zapobieganie zderzeniom w przypadkach szczególnych Jeżeli dowódca statku powietrznego zobowiązany do udzielenia- pierwszeństwa drogi innemu statkowi powietrznemu nie jest w stanie zachować bezpiecznej odległości, to dowódca statku powietrznego, który widzi spotykany statek na lewo od siebie, powinien zmniejszyć wysokość, a dowódca statku powietrznego, który widzi spotykany statek na prawo od siebie, powinien zwiększyć wysokość tak, aby różnica wysokości tych lotów w chwili mijania była bezpieczna. Natomiast gdy zmiana wysokości lotu nie jest możliwa /zachmurzenie, lot na

18 minimalnej bezpiecznej wysokości, występowanie innych ograniczeń/, dowódcy tych statków powinni zastosować bezpieczny manewr rozejścia się Jeżeli po otrzymaniu drogą radiową od innego statku powietrznego informacji o ruchu pilot zdecyduje, że jest konieczne podjęcie natychmiastowego działania w celu uniknięcia mającego nastąpić ryzyka. zderzenia jego statku, a zapobieżenie tego ryzyka nie może być osiągnięte poprzez zastosowanie ww. przepisów o pierwszeństwie drogi, to powinien: 1/ o ile inny manewr nie okaże się odpowiedniejszy, natychmiast obniżyć lot o 300 m, jeżeli leci powyżej poziomu 290, lub o 150 m, jeżeli leci na poziomie lotu 290 lub niżej; 2/ włączyć całe dostępne oświetlenie statku powietrznego, które zwiększyłoby możliwość dostrzeżenia go; 3/ odpowiedzieć niezwłocznie na odebrane informacje przekazane drogą radiową i poinformować o podjętym działaniu; 4/ zawiadomić na właściwej częstotliwości organ służby ruchu lotniczego o podjętym działaniu; 5/ po ustaniu zagrożenia możliwie szybko powrócić na uprzednio utrzymywaną wysokość lotu, informując o tym na właściwej częstotliwości organ służby ruchu lotniczego Ruch naziemny statków powietrznych W razie niebezpieczeństwa kolizji dwóch statków powietrznych kołujących po polu naziemnego ruchu lotniczego należy stosować następujące zasady: 1/ gdy dwa statki powietrzne zbliżają się czołowo lub na kierunku zbliżonym do czołowego, każdy z nich powinien się zatrzymać, a następnie, gdy to jest możliwe, zmienić swój kierunek w prawo tak, aby wyminięcie mogło być właściwie wykonane; 2/ gdy dwa statki powietrzne znajdują się na kierunkach zbieżnych, to ten statek powietrzny, który ma drugi statek po swej prawej stronie, powinien dać mu pierwszeństwo drogi; 3/ statek powietrzny, który jest wyprzedzany przez inny statek powietrzny, posiada pierwszeństwo drogi, a statek wyprzedzający powinien utrzymywać się w odpowiedniej odległości od statku wyprzedzanego. Uwaga. Patrz ust określenie statku powietrznego wyprzedzającego Dowódca statku powietrznego kołując po polu manewrowym powinien zatrzymywać się i oczekiwać na wszystkich miejscach oczekiwania, chyba że ma inne polecenia od organu kontroli lotniska Dowódca statku powietrznego kołując po polu manewrowym powinien zatrzymać się i oczekiwać przy wszystkich poprzeczkach zatrzymania i może rozpocząć dalsze kołowanie dopiero wtedy, gdy ich światła zgasną Loty w przestrzeni powietrznej, w której odbywają się skoki spadochronowe lub zrzuty Dowódca statku powietrznego nie powinien przelatywać przez przestrzeń powietrzną, w której odbywają się skoki spadochronowe lub zrzuty, chyba że statek ten bierze udział w wykonywaniu tych działań Dowódca statku powietrznego nie powinien wykorzystywać do startu i lądowania terenu, na którym lądują w danym czasie skoczkowie lub na który w danym czasie dokonuje się zrzutów Światła, jakie powinny być zapalone na statkach powietrznych Uwaga 1. Za poruszający się statek powietrzny na polu naziemnego ruchu lotniczego uważa się również statek, który został zatrzymany chwilowo podczas kołowania lub holowania. Uwaga 2. Patrz ust Uwaga 3. Wymagania dotyczące wyposażenia statków powietrznych w światła wymienione w ust są podane w odrębnych przepisach dotyczących eksploatacji statków powietrznych Z wyjątkiem przypadków wymienionych w ust , między zachodem a wschodem słońca na statkach powietrznych w locie powinny być zapalone: 1/ światła antykolizyjne przeznaczone do zwracania uwagi na statki powietrzne i 2/ światła pozycyjne przeznaczone do wskazywania obserwatorowi względnego toru lotu statku powietrznego; inne światła nie powinny być zapalone, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo pomylenia ich ze światłami pozycyjnymi. Uwaga 1. Światła przeznaczone do innych celów, takie jak reflektory do lądowania i światła kierunkowego oświetlenia płatowca, mogą być użyte dodatkowo ze światłami antykolizyjnymi, aby statek był bardziej widoczny. Uwaga 2. Wymagania zawarte w ust pkt. 1 są obowiązujące dla samolotów komunikacyjnych i śmigłowców, a inne statki powietrzne stosują się do tych wymagań, gdy takie światła posiadają.

19 W okresie między zachodem a wschodem słońca: 1/ na statkach powietrznych poruszających się po polu naziemnego ruchu lotniczego mają być zapalone światła pozycyjne przeznaczone do wskazywania obserwatorowi względnych torów poruszania się tych statków; inne światła nie powinny być zapalone, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo pomylenia ich z tymi światłami; 2/ na statkach powietrznych znajdujących się na polu naziemnego ruchu lotniczego z wyjątkiem tych, którym zapewniono oświetlenie stacjonarne lub inne odpowiednie oświetlenie, mają być zapalone światła przeznaczone do oznaczania krańcowych punktów konstrukcji; wymaganie to mogą spełniać odpowiednio umieszczone światła pozycyjne; 3/ na statkach powietrznych poruszających się po polu naziemnego ruchu lotniczego mają być zapalone światła mające na celu zwrócenie uwagi na statek powietrzny; wymaganie to mogą spełniać czerwone światła antykolizyjne pod warunkiem, że nie spowodują szkodliwego oślepienia obserwatorów; 4/ na statkach powietrznych znajdujących się na polu naziemnego ruchu lotniczego, z pracującymi silnikami, mają być zapalone światła sygnalizujące taką pracę; wymaganie to mogą spełniać czerwone światła antykolizyjne pod warunkiem, że nie spowodują szkodliwego oślepienia obserwatorów Z wyjątkiem przypadków wymienionych w ust , na wszystkich statkach powietrznych wykonujących lot, wyposażonych w światła przeciwkolizyjne, mają być zapalone te światła również w okresie między wschodem a zachodem słońca Z wyjątkiem przypadków wymienionych w ust na wszystkich statkach powietrznych: 1/ poruszających się na polu naziemnego ruchu lotniczego i wyposażonych w światła przeciwkolizyjne, spełniające wymagania ust pkt 3, lub 2/ na polu naziemnego ruchu lotniczego i wyposażonych w światła spełniające wymagania ust pkt 4, mają być zapalone takie światła również w okresie między wschodem a zachodem słońca Pilot może wyłączyć lub zmniejszyć intensywność których kolwiek palących się świateł, dostosowanych do wymagań ust , , i , jeżeli powodują one lub mogą powodować: 1/ poważne utrudnienie w należytym wykonywaniu jego obowiązków lub 2/ szkodliwe oślepienie obserwatorów znajdujących się na zewnątrz Loty w pozorowanych warunkach lotu według wskazań przyrządów Lot w pozorowanych warunkach lotu według wskazań przyrządów może być wykonywany tylko wtedy, gdy: 1/ statek posiada w pełni sprawne podwójne urządzenia sterownicze; 2/ jedno z miejsc przy urządzeniach sterowniczych zajmuje pilot wykwalifikowany jako pilot bezpieczeństwa dla osoby wykonującej lot w pozorowanych warunkach według wskazań przyrządów; pilot bezpieczeństwa powinien mieć zapewnioną widoczność do przodu i na obie strony statku powietrznego lub powinien posiadać łączność z obserwatorem znajdującym się w takim miejscu na statku powietrznym z którego pole widzenia tego obserwatora odpowiednio uzupełnia pole widzenia pilota bezpieczeństwa Poruszanie się statku powietrznego na lotnisku /lądowisku/ i w pobliżu lotniska /lądowiska/ Dowódca statku powietrznego poruszającego się na lotnisku /lądowisku/ lub wykonującego lot nad lotniskiem /lądowiskiem/ lub w jego pobliżu powinien: 1/ obserwować ruch lotniskowy w celu uniknięcia zderzenia; 2/ dostosować się do ruchu innych statków powietrznych lub trzymać się od nich z dala; 3/ w czasie podejścia do lądowania i po starcie wykonywać wszystkie zakręty w lewo, chyba że otrzyma inne instrukcje; 4/ startować i lądować pod wiatr, chyba że bezpieczeństwo, konfiguracja drogi startowej lub względy ruchu lotniczego uzasadniają przyjęcie korzystniejszego kierunku; 5/ rozpoczynać rozbieg oraz przyziemienie z uwzględnieniem rozporządzalnej długości drogi startowej. Uwaga. Patrz ust , , , , , , i Poruszanie się statku powietrznego na wodzie Zasada ogólna

20 Gdy dwa statki powietrzne lub statek powietrzny i statek wodny zbliżają się do siebie tak, że grozi to niebezpieczeństwem zderzenia, wtedy dowódca statku powietrznego powinien prowadzić swój statek ze szczególnym uwzględnieniem istniejących okoliczności i warunków oraz zdolności manewrowych drugiego statku Zbliżanie na kierunkach zbieżnych Dowódca statku powietrznego mający inny statek powietrzny lub statek wodny po swej prawej stronie powinien mu dać pierwszeństwo drogi, utrzymując się w bezpiecznej odległości od niego Zbliżanie na kierunkach przeciwnych Dowódca statku powietrznego zbliżającego się do innego statku powietrznego lub statku wodnego na kierunku przeciwnym lub zbliżonym do przeciwnego powinien zmienić swój kurs w prawo, aby utrzymywać się w bezpiecznej odległości od niego Wyprzedzanie Statek powietrzny lub statek wodny wyprzedzany ma pierwszeństwo drogi, a dowódca statku wyprzedzającego powinien zmienić swój kurs tak, aby utrzymywać się z dala od wyprzedzanego Wodowanie i start Dowódca statku powietrznego wodującego lub startującego z powierzchni wody powinien w miarę możliwości trzymać się w bezpiecznej odległości od wszystkich statków wodnych i unikać przeszkadzania im w poruszaniu się Światła, jakie mają być zapalone na statkach powietrznych znajdujących się na wodzie Uwaga. Światła, jakie mają być zapalone na statkach powietrznych znajdujących się na wodzie, określają odrębne przepisy INFORMACJE OGÓLNE DOTYCZĄCE LOTÓW, CZAS I SYGNAŁY Informacje ogólne dotyczące lotów Przed każdym lotem cywilnego statku powietrznego, który ma być wykonany.w polskiej przestrzeni powietrznej lub poza jej granice, należy przekazać odpowiednie informacje właściwemu organowi służby ruchu lotniczego. Uwaga 1. Informacje w sprawie wykonywania lotów z przekraczaniem granicy polskiej przestrzeni powietrznej oraz uzupełniające informacje związane z lotami w polskiej przestrzeni powietrznej są zawarte w Zbiorze Informacji Lotniczych - POLSKA. Uwaga 2. Patrz ust. 3.4., 3.5., 3.6., 7.7. i 7.8. oraz załącznik B Czas W ruchu lotniczym kontrolowanym należy stosować Uniwersalny Czas Skoordynowany /UTC/ wyrażany w godzinach i minutach 24-go-dzinnej doby, rozpoczynając liczenie czasu od północy W ruchu lotniczym innym niż kontrolowany należy stosować polski czas urzędowy Przed rozpoczęciem lotu lub w razie potrzeby podczas lotu należy sprawdzić czas. Uwaga. W razie potrzeby informację o dokładnym czasie można uzyskać od organu służby ruchu lotniczego Sygnały Dowódca statku powietrznego po zauważeniu lub odebraniu sygnałów podanych w załączniku A do przepisów PL-2 powinien podjąć takie działania, jakie mogą być konieczne w związku ze znaczeniem danego sygnału Sygnałów zawartych w załączniku A do przepisów PL-2 należy używać tylko do celów określonych, ściśle według znaczenia podanego w załączniku. Nie należy używać żadnych innych sygnałów, które mogłyby być z nimi mylone RUCH LOTNICZY KONTROLOWANY Informacje ogólne dotyczące lotów kontrolowanych