Ekonomika Transportu Morskiego wykład 02 dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny, Akademia Morska w Gdyni
Wykład 02 : tematyka 1. Znaczenie Ekonomiki Transportu Morskiego dla teorii i praktyki. 2. Dyscypliny nauki, z których dorobku korzysta. 3. Znaczenie dokumentacji w transporcie morskim (TM). 4. Statystyki morskie za 2016 rok. 2
Przedmiot zainteresowania (m.in.): ekonomiczne problemy produkcji i usług przewozowych; zasady programowania i planowania działalności transportowej; analiza ekonomiczna działalności transportowej; rynek frachtowy; ceny i koszty w transporcie morskim; eksploatacyjnych, organizacyjnych i handlowych w transporcie morskim; aspekty ekonomiczne systemu transportowego państwa; 3
Ekonomika Transportu Morskiego 1. nie jest samodzielną dyscypliną naukową, 2. korzysta w zakresie materiału faktograficznego i instrumentów badawczych z takich dyscyplin naukowych, jak: historia gospodarcza, geografia ekonomiczna, prawo morskie, ekonomia, rachunkowość, cybernetyka ekonomiczna, informatyka, socjologia, psychologia, itd. 3. jest teoretyczną dziedziną wiedzy (w przeciwieństwie do polityki żeglugowej, która jest praktyczną dziedziną wiedzy). 4
Szczególne (specyficzne) cechy TM z punktu widzenia badań ekonomicznych (1/2): SWOISTOŚĆ TECHNOLOGICZNA; CHARAKTER POCHODNY W STOSUNKU DO PRODUKCJI I OBROTU TOWAROWEGO; OGRANICZONA SUBSTYTUCJA; WYSOKA KAPITAŁOCHŁONNOŚĆ; STOSUNKOWO KRÓTKI OKRES EKSPLOATACJI STATKU; NISKI UDZIAŁ ŚRODKÓW OBROTOWYCH; EKONOMICZNE KONSEKWENCJE PRACY FLOTY NA RYNKU MIĘDZYNARODOWYM; 5
Szczególne (specyficzne) cechy TM z punktu widzenia badań ekonomicznych (2/2): MOŻLIWOŚCI DOKONYWANIA SZYBKICH ZAKUPÓW NOWYCH LUB UŻYWANYCH STATKÓW, ZALEŻNOŚĆ TRANSPORTU MORSKIEGO OD EFEKTYWNEGO FUNKCJONOWANIA SYSTEMÓW TRANSPORTOWYCH, STATEK JAKO SAMODZIELNY ZAKŁAD, STOSUNKOWO NIEWIELKA SKALA RYZYK GOSPODARCZYCH, POZIOM KWALIFIKACJI ZATRUDNIONYCH W TM, ODRĘBNOŚĆ PRAWNA, SZCZEGÓLNE ZAINTERESOWANIE PAŃSTWA (?). 6
Cechy (zalety i wady) transportu morskiego jako gałęzi transportu 1. możliwość przewożenia bardzo dużej ilości towarów, które charakteryzują się zróżnicowanymi wskaźnikami przewozu; 2. możliwość dotarcia do całego świata; 3. najbardziej korzystne stawki przewozów; 4. osiągana szybkość statków jest dosyć niska; 5. niższa częstość i dokładność przypływów i odpływów statków; 6. zwiększone niebezpieczeństwo uszkodzenia towarów wrażliwszych na wilgotność, dłuższy okres dostarczania towarów oraz ich przeładowywania; 7. potrzeba skorzystania z dodatkowych usług dowozu-odwozu, wynikająca z ograniczonego dostępu do przystani morskich. 7
8
Znaczenie dokumentacji w TM (1/4) Współczesny TM, tak jak transport czy handel międzynarodowy, nie może odbyć się bez stosowania określonych dokumentów. Dokumenty handlowe muszą reprezentować towar i powodować odpowiednie prawa i obowiązki dla wystawiających, podpisujących i posiadających je. Dokumenty handlowe zwykło się dzielić na dwie grupy, a mianowicie: dokumenty podstawowe, które reprezentują towar oraz dokumenty dodatkowe, które towarzyszą towarowi. Do pierwszej grupy należy m.in. faktura handlowa, dokumenty przewozowe i ubezpieczeniowe, a do drugiej dokumenty wymagane przez lokalne przepisy importowe, np. świadectwo pochodzenia, faktura konsularna, certyfikat jakości itp. 9
Znaczenie dokumentacji w TM (2/4) Dokumenty podstawowe skutkują tym, że kupujący w momencie ich uzyskania może otrzymać przedmiot kupna lub jego równowartość i jednocześnie dokonać zapłaty za pomocą weksla, czeku lub przekazu bankowego. Dlatego też dokument przewozowy powinien zawierać jednoznaczne stwierdzenie osoby trzeciej, że nieodwołalnie wysyła towar określony co do rodzaju i ilości z polecenia sprzedawcy na adres nabywcy. Natomiast dokument ubezpieczeniowy musi być tak sformułowany, aby nabywca był uprawniony do otrzymania odszkodowania. Oba te dokumenty podstawowe zwykle są wystawiane jako papiery wartościowe w formie, która dopuszcza ich zbywalność na rzecz innych osób. 10
Znaczenie dokumentacji w TM (3/4) Faktura handlowa, która nie jest papierem wartościowym, należy jednak do dokumentów podstawowych, ponieważ precyzuje szczegółowo przedmiot handlu, a także konkretnej dostawy. Oprócz dokumentów ściśle handlowych, w procesie transportowospedycyjnym występuje szereg innych formularzy, dokumentów i pism pomocniczych, które eksporter/importer i/lub ich reprezentant spedytor, powinien znać i umieć się nimi posługiwać. 11
Znaczenie dokumentacji w TM (1/4) Prawidłowość i sprawność sporządzenia dokumentacji oraz jej obiegu jest decydującą kwestią w organizacji pracy przedsiębiorstwa TM oraz dla przebiegu całego procesu transportowo-spedycyjnego. Dokumenty transportowo-spedycyjne są wystawiane na użytek wewnętrzny przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjnego do celów ewidencyjnych i dyspozycyjnych oraz na zewnątrz dla innych przedsiębiorstw i instytucji. Przedsiębiorstwo transportowo-spedycyjne otrzymuje także dokumenty od innych podmiotów uczestniczących w obrocie portowo-morskim, a całość dokumentacji kompletuje i rozdysponowuje zgodnie z funkcją dokumentu i przeznaczeniem. 12
Podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (1/5) Ze względu na przebieg procesu spedycyjnego, dokumenty transportowospedycyjne można podzielić na: Dokumenty dotyczące bezpośrednio zorganizowania transportu ładunku. Wymienić tu należy zlecenia, dyspozycje i instrukcje wydane przez spedytora przy organizacji przesłania ładunku, np. w celu sprowadzenia ładunku do portu, dokonania przeładunku, magazynowania, przeprowadzenia manipulacji, dokonania odprawy celnej itp. 13
Podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (2/5) Dokumenty transportowe stanowiące potwierdzenie oddania lub przyjęcia ładunku do przewozu. Do tej grupy zalicza się konosamenty, kwity sternika, listy przewozowe, spedytorskie zaświadczenia transportowe itp. 14
Podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (3/5) Dokumenty o charakterze informacyjnym, zaświadczeniowym i rozliczeniowym, np. awiza, zestawienia ładunkowe, zaświadczenia i faktury. 15
Podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (4/5) Dokumenty ubezpieczeniowoszkodowe związane z ubezpieczeniem ładunku oraz zabezpieczające prawa i roszczenia spedytora i zleceniodawcy w stosunku do osób trzecich, w przypadku powstania szkody. 16
Podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (5/5) Oprócz wymienionych dokumentów spedytor w TM sporządza, pośredniczy w sporządzaniu lub zleca sporządzenie takich dokumentów handlowych, jak: świadectwa pochodzenia, specyfikacje towarowe, faktury konsularne, zlecenia bankowe itp. 17
Inny podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (1/7) Alternatywnym podziałem dokumentów sporządzanych przez spedytora w TM w trakcie działań organizacyjnych, związanych z przygotowaniem realizacji procesu dostawy i transportu jest podział na: dokumenty związane z ładunkiem: dotyczące kontroli ilościowej i jakościowej ładunku w poszczególnych ogniwach (przed nadaniem w poszczególnych punktach transportowych, przed wydaniem odbiorcy), atesty dotyczące kontroli opakowania transportowego, atesty urządzeń transportowych (kontenerów i sprzętu kontenerowego) pod kątem przygotowania do realizacji zadania, atesty dotyczące uzupełnienia i zamocowania ładunków w urządzeniach transportowych (kontenerach i sprzęcie kontenerowym), instrukcje wysyłkowe spedytora; 18
Inny podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (2/7) dokumenty dotyczące urządzeń transportowych: umowy najmu (dzierżawy lub leasingu), instrukcje dotyczące obsługi urządzeń transportowych; 19
Inny podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (3/7) dokumenty przewozowe: umowy przewozowe z przewoźnikami różnych branż transportowych użytych w realizacji procesu transportowego, potwierdzone stosownymi dokumentami, takimi jak: samochodowy list przewozowy, kolejowy list przewozowy, lotniczy list przewozowy, umowa czarterowa w transporcie wodnym śródlądowym, umowa czarterowa lub kontraktowa albo bukingowa w transporcie morskim, konosament morski lub na przewóz kombinowany; 20
Inny podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (4/7) dokumenty dotyczące usług i obsługi w punktach transportowych: umowy lub zlecenia na czynności przeładunkowe, składowanie, usługi manipulacyjne i handlowe, usługi specjalne, obsługę ładunków, zlecenia spedycyjne dla spedytorów lokalnych lub terminalowych, dokumenty dotyczące konsolidacji/dekonsolidacji; 21
Inny podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (5/7) dokumenty dotyczące odpraw granicznych i celnych: jednolity dokument administracyjny SAD wraz z kompletem załączników, zgłoszenie odprawy celnej, dokumenty dotyczące zabezpieczenia celnego; 22
Inny podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (6/7) dokumenty dotyczące ubezpieczenia transportowego: polisa ubezpieczeniowa wraz z kompletem załączników; 23
Inny podział dokumentów transportowo-spedycyjnych (7/7) dokumenty operacyjne: awizowanie zleceniodawcy, przewoźników i odbiorców, dokumenty zdawczo-odbiorcze (przejmowanie i wydawanie ładunków kolejnym przewoźnikom), dokumenty dotyczące szkód lub strat ładunkowych związane z procesem arbitrażowym i inne. 24
Statystyki morskie (2016) morska flota transportowa wg wieku statków (stan na 31.XII.2016) 25
Statystyki morskie (2016) - przewozy ładunków morską flotą transportową wg rodzajów żeglugi i zasięgów pływania w 2013 i 2016 roku 26
Statystyki morskie (2016) struktura przewozów morską flotą transportową wg grup ładunkowych w 2013 i 2016 roku 27
Statystyki morskie (2016) przewozy ładunków morską flotą transportową wg relacji w 2013 i 2016 roku 28
Statystyki morskie (2016) przewozy morską flotą transportową ładunków polskiego handlu zagranicznego i ładunków tranzytowych w 2013 i 2016 roku 29
Statystyki morskie (2016) przewozy pasażerów morską flotą transportową w komunikacji międzynarodowej w 2013 i 2016 roku 30
Statystyki morskie (2016) przewozy pasażerów statkami morskiej przybrzeżnej floty transportowej w 2013 i 2016 roku 31
Statystyki morskie (2016) statki wchodzące do portów morskich w 2013 i 2016 roku 32
Statystyki morskie (2016) statki wchodzące do polskich portów morskich wg typów w 2016 roku 33
Statystyki morskie (2016) wypadki morskie wg miesięcy w 2016 roku 34
Statystyki morskie (2016) wypadki morskie z ludźmi w 2016 roku 35
Statystyki morskie (2016) struktura wypadków morskich wg czynników w 2013 i 2016 roku 36
Statystyki morskie (2016) flota rybacka wg stanu na 31.XII w 2013 i 2016 roku 37
Statystyki (2013) przeładunek kontenerów w 10 największych portach kontenerowych na Bałtyku (TEU) 38
Statystyki (2013) przeładunek kontenerów w 10 największych portach kontenerowych w Europie (TEU) 39
Statystyki (2013) przeładunek kontenerów w 10 największych portach kontenerowych na świecie (TEU) 40
Statystyki morskie (2013) kontenerowe porty świata i Europy (2013) 41
Statystyki (2013) Przeciętne koszty transportu wybranych towarów drogą oceaniczną Azja-USA lub Azja-Europa (TEU) Źródło: www.marisec.org 42
Statystyki (2016) planowane północne odgałęzienie Nowego Jedwabnego Szlaku 43
Dziękuję za uwagę i zapraszam za tydzień 44