DIN EN ISO 9001 ISO / TS 16949 DIN EN ISO 14001 PRZEK ADNIE PASOWE OGÓLNEGO PRZEZNACZENIA

DIN EN ISO 9001 ISO / TS 16949 DIN EN ISO 14001 PRZEK ADNIE PASOWE OGÓLNEGO PRZEZNACZENIA Z PASAMI KLINOWYMI PRODUKCJI "STOMIL SANOK" S.A. STOSOWANE W BUDOWIE MASZYN I URZ DZEÑ

Sis treœci 1. Informacje ogólne... 7 1.1. Wstê... 7 1.2. Zalety rzek³adni z asami klinowymi... 7 1.3. Czynniki w³ywaj¹ce na trwa³oœæ asa... 8 1.4. Zasady rawid³owej eksloatacji rzek³adni z asami klinowymi... 10 1.5. Charakterystyczne uszkodzenia asów klinowych i ich rzyczyny... 11 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia stosowane w naêdach asowych maszyn i urz¹dzeñ... 15 2.1. Pasy klinowe rodukcji "Stomil Sanok" SA... 15 2.2. Pasy klinowe w¹skorofilowe (w¹skie) rodukcji "Stomil Sanok" SA... 16 2.3. Pasy klinowe normalnorofilowe (klasyczne) rodukcji "Stomil Sanok" SA... 20 2.4. Pasy klinowe zesolone rodukcji "Stomil Sanok" SA... 26 3. Obliczenia rzek³adni z asami klinowymi rodukcji "Stomil Sanok" SA... 33 3.1. Iloœæ asów w rzek³adni... 33 3.2. Wytyczne dla wyboru rofilu asa klinowego... 33 3.3. Wsó³czynnik warunków racy k... 35 T 3.4. Wsó³czynnik k¹ta k... 37 f 3.5. Wsó³czynnik d³ugoœci k... 38 L 3.6. Moce znamionowe N rzenoszone rzez jeden as... 40 1 3.7. Wzory i oznaczenia... 52 3.8. Przyk³ad obliczenia rzek³adni asowej z dwoma ko³ami... 53 4. Ko³a rowkowe... 59 4.1. Ko³a rowkowe dla asów ojedynczych... 59 4.2. Ko³a rowkowe dla asów zesolonych... 64 5. Naci¹g asów... 69 5.1. Kontrola naci¹gu asa rzez omiar ugiêcia ciêgna asa... 69 5.2. Kontrola naci¹gu asa rzez omiar obrotów... 71 5.3. Kontrola naci¹gu asa rzez omiar statycznej si³y osiowej... 72 5.4. Okreœlenie obci¹ enia osiowego w stanie dynamicznym... 72

INFORMACJE OGÓLNE

NOTATKI

STOMIL SANOK S.A. 1. Informacje ogólne STOMIL SANOK S.A. 1. Informacje ogólne 1.1. Wstê Poradnik ten dotyczy, stosowanych w rzemyœle maszynowym, rzek³adni z asami klinowymi rodukcji "Stomil Sanok" SA. Zosta³ on oracowany w celu dostarczenia wskazówek dla rawid³owego doboru arametrów rzek³adni. Zawiera raktyczne orady rawid³owej obs³ugi i konserwacji rzek³adni, secyfikacjê asów klinowych w¹skorofilowych, normalnorofilowych i zesolonych rodukcji" Stomil Sanok" SA stosowanych do naêdu rzek³adni w rzemyœle maszynowym, oraz informacje otrzebne do orawnego okreœlenia: - wielkoœci i iloœci asów do rzenoszenia wymaganej mocy - wymiarów kó³ asowych - d³ugoœci asa oraz rozstawu osi - wymaganego naci¹gu - warunków racy i konserwacji - warunków magazynowania Pasy klinowe "Stomil Sanok" SA se³niaj¹ wymagania roducentów ojazdów samochodowych, górnictwa, rzemys³u maszynowego, kolejnictwa i wielu innych. Produkt ten wytwarzany jest od onad 30-tu lat, a roces rodukcji jest stale modernizowany. Stosowanie systemu sterowania jakoœci¹ (Certyfikat RW TÜV z Essen na zgodnoœæ systemu jakoœci Só³ki z norm¹ EN ISO 9001), zaewnia uzyskanie doskona³ego roduktu se³niaj¹cego bez zastrze eñ swoj¹ rolê. Pasy "Stomil Sanok" SA s¹ zarojektowane tak, aby se³nia³y oczekiwania najbardziej wymagaj¹cych u ytkowników. Program rodukcyjny zawiera wiele gru asów klinowych, znajduj¹cych zastosowanie w naêdach rzemys³owych, rolniczych, motoryzacyjnych i innych. W standardowej ofercie "Stomil Sanok" SA znajduj¹ siê asy : - w¹skorofilowe (w¹skie) - normalnorofilowe (klasyczne) - zesolone - szerokorofilowe - wariatorowe - dwustronnego dzia³ania - ³askie asy naêdowe - mikroasy Na yczenie klientów rodukujemy asy klinowe nietyowe o wymiarach i w³asnoœciach uzgadnianych indywidualnie. Aby nasz rodukt móg³ byæ szybko dostarczony do klienta, do dysozycji stoi sieæ wysecjalizowanych dystrybutorów osiadaj¹cych e³ny asortyment asów klinowych. 1.2. Zalety rzek³adni z asami klinowymi Przek³adnia asowa z asami klinowymi gwarantuje sokojn¹, cich¹ i ³ynn¹ racê. Zalet¹ jej jest zdolnoœæ do ³agodzenia gwa³townych zmian obci¹ enia i t³umienie drgañ. Prosta i tania konstrukcja (bez kad³uba i smarowania) nie wymaga secjalnej obs³ugi i konserwacji rzez co uzyskuje siê redukcjê kosztów eksloatacji. Zu yte asy klinowe mo na szybko i ³atwo wymieniæ bez rzed³u ania czasu ostoju maszyny. Przek³adnie asowe z asami klinowymi daj¹ mo liwoœæ rzenoszenia mocy na znaczn¹ odleg³oœæ oraz du ¹ swobodê w doborze rozstawu osi kó³. Prze³o enie mo e byæ z ³atwoœci¹ zmieniane rzez zastosowanie kó³ z wieloma rowkami o ró nych œrednicach i rzek³adanie asa z jednych rowków na drugie. Zalet¹ rzek³adni asowej jest nie rzenoszenie naêdu w czasie krótkotrwa³ych rzeci¹ eñ, PORADNIK KONSTRUKTORA 7 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 1. Informacje ogólne STOMIL SANOK S.A. co zabeziecza inne mechanizmy naêdu rzed nadmiernymi rzeci¹ eniami a w efekcie ich uszkodzeniem. Przek³adnie asowe s¹ ma³o wra liwe na niedoskona³oœci wzajemnego ustawienia osi wa³ów. Naêdy asowe daj¹ mo liwoœæ rozdzia³u mocy, czyli rzenoszenia naêdu z jednego wa³u na inne. 1.3.Czynniki w³ywaj¹ce na trwa³oœæ asa a) Iloœæ asów w zesole. Przek³adnia asowa jest konstruowana dla otymalnej iloœci u ytych asów. Jeœli liczba asów w zesole maleje, ywotnoœæ ozosta³ych asów zmniejsza siê nieroorcjonalnie. Je eli dla rzyk³adu: wed³ug obliczeñ naêd wymaga u ycia 10-ciu asów, i jeœli jeden as usuniemy, ywotnoœæ ozosta³ych asów zmniejszy siê nie o 10%, ale o 30%. b) Naci¹g asów. Do doskona³ego rzenoszenia mocy i osi¹gniêcia wymaganej ywotnoœci asów wa nym czynnikiem jest rawid³owe naiêcie asów. Pasy owinny byæ tak narê one, aby ojawiaj¹cy siê oœlizg na kole nie rzekroczy³ 1%. Zbyt ma³y naci¹g owoduje nadmierny oœlizg asów na kole asowym, zbyt du y - zmniejszenie ywotnoœci asa oraz szybsze zu ycie ³o ysk w maszynie naêdowej lub naêdzanej. W czasie transortu i rzechowywania maszyn zaleca siê zmniejszenie naci¹gu asów. Aby naci¹g by³ orawny zlecamy obliczyæ go, wykonaæ i kontrolowaæ zgodnie z metodami oisanymi w rozdziale 5. c) Porawne dobranie ko³a asowego. Wa nym czynnikiem niezawodnoœci i równej racy asów klinowych jest dok³adne se³nienie warunków okreœlonych dla kó³ asowych: - asy owinny racowaæ na ko³ach rowkowych o wymiarach dostosowanych do rzekroju asa, tak aby as styka³ siê tylko bocznymi (roboczymi) owierzchniami ze œciankami rowków kó³ - rowki kó³ asowych owinny byæ g³adkie, bez okaleczeñ, wyszczerbieñ i zanieczyszczeñ, szczególnie smarów i olejów. Powierzchni zbie nych kó³ rowkowych nie nale y lakierowaæ - wszystkie krawêdzie rowków kó³ asowych owinny byæ zaokr¹glone romieniem r>1 mm - nale y rzestrzegaæ minimalnej zalecanej œrednicy ko³a dla danego rzekroju asa chyba, e za wszelk¹ cenê chce siê uzyskaæ zwartoœæ rzek³adni nawet kosztem obni enia srawnoœci i zmniejszenia ywotnoœci asa - wszystkie ko³a asowe owinny byæ wywa ane statycznie (stoieñ jakoœci Q wg VDI 2060), dodatkowo ko³a asowe których rêdkoœæ obwodowa rzekracza 30 m/s, lub jeœli stosunek œrednicy do szerokoœci wieñca ko³a asowego d /s < 4 rzy v > 20 m/s, owinny byæ wywa ane dynamicznie (stoieñ jakoœci Q 6.3) - ze wzglêdu na ywotnoœæ asa wskazane jest u ycie kó³ o du ej œrednicy, dla których rêdkoœæ asa bêdzie wynosi³a 25-30 m/s - ko³a rowkowe nale y wykonywaæ zgodnie z zaleceniami zawartymi w rozdziale 4 d) ¹czenie asów w zeso³y asowe. W celu rzeniesienia mocy rzewy szaj¹cej moc rzenoszon¹ rzez jeden as stosuje siê naêdy asowe z³o one z kilku ojedynczych asów o tym samym rzekroju i tej samej d³ugoœci, skomletowane w jeden zesó³, lub stosuje siê asy zesolone. PORADNIK KONSTRUKTORA 8 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 1. Informacje ogólne STOMIL SANOK S.A. Przy ustalaniu liczby asów w rzek³adni nale y mieæ na uwadze, e w najkorzystniejszych warunkach racuje as ojedynczy. W rzek³adni wieloasowej wszelkie ró nice wymiarowe oszczególnych asów i rowków na ko³ach wywo³uj¹ aso ytnicz¹ moc kr¹ ¹c¹ i zwiêkszone oœlizgi asów, co odbija siê niekorzystnie zarówno na srawnoœæ rzek³adni jak i na ywotnoœæ asów. W orównaniu z zeso³ami asowymi lesze warunki rzenoszenia mocy osiada as zesolony. W naêdach wieloasowych nale y stosowaæ wy³¹cznie asy komletowane wed³ug wymaganej tolerancji d³ugoœci. Tolerancja d³ugoœci asów w zesole jest znacznie mniejsza w stosunku do tolerancji asów nie racuj¹cych w zesole. Stomil Sanok SA rodukuje równie asy o ma³ej tolerancji d³ugoœci (z nadrukiem L=L), które nie wymagaj¹ komletowania w zeso³y asowe. W rzyadku uszkodzenia jednego z asów nale y wymieniæ ca³y zesó³ asów. Nie nale y ³¹czyæ asów ró nych roducentów w zesó³ asów. Nie wolno, na ko³a dla zeso³ów asowych, stosowaæ asów zesolonych. e) U ycie rolek nainaj¹cych. W rzek³adni gdzie nie jest mo liwe naci¹gniêcie asa rzez zmianê odleg³oœci miêdzy maszyn¹ naêdzaj¹c¹ a maszyn¹ naêdzan¹ mo na u yæ do nainania asa, rolki nainaj¹cej. Innym zjawiskiem, które wymaga u ycia rolki nainaj¹cej as s¹ drgania d³ugiego ciêgna asa o ma³ym naiêciu lub krótkiego ciêgna rzy gwa³townych zmianach obci¹ enia. Ka de u ycie rolek zwiêksza czêstotliwoœæ rzegiêæ asa oraz wrowadza dodatkowe narê enia zginaj¹ce, co skraca jego ywotnoœæ. Rolki nainaj¹ce mog¹ byæ umieszczone wewn¹trz jak i na zewn¹trz asa. Rolki nainaj¹ce umieszczone o zewnêtrznej stronie asa owoduj¹ ugiêcie asa w rzeciwn¹ stronê ni rzy normalnej racy, co owa nie zmniejsza ywotnoœæ asa. Zaleca siê wiêc stosowanie rolek wewn¹trz asa. Rolki wewnêtrzne owinny osiadaæ rowki o wymiarach jak dla kó³ roboczych. Dla asów normalnorofilowych i zesolonych douszcza siê ³askie rolki wewnêtrzne. Œrednica rolki wewnêtrznej owinna byæ wiêksza lub równa minimalnej œrednicy zalecanej dla danego rzekroju asa. Rolka wewnêtrzna zmniejsza k¹t oasania, dlatego nale y umieœciæ j¹ jak najbli ej du ego ko³a. Rolki zewnêtrzne musz¹ byæ ³askie i o œrednicy wiêkszej lub równej 1,5 œrednicy minimalnej, zalecanej dla danego rzekroju asa. Zewnêtrzna rolka zwiêksza k¹t oasania, dlatego nale y umieszczaæ j¹ jak najbli ej ma³ego ko³a. Wewnêtrzne jak i zewnêtrzne rolki nainaj¹ce owinny byæ umieszczane od strony ciêgna biernego (luÿnego), wyklucza to zmianê kierunku obrotów rzek³adni f) Czystoœæ. Przek³adnia asowa jest wra liwa na chemiczne oddzia³ywanie otoczenia, jego temeraturê i wilgotnoœæ, oraz na smary i zanieczyszczenia. W rzyadku gdy racuje ona w œrodowisku o zwiêkszonym zanieczyszczeniu nale y chroniæ j¹ os³onami. Szczególnej ochrony rzed zanieczyszczeniami wymagaj¹ asy zesolone. Oleje i smary owoduj¹ zmniejszenie srzê enia asa z ko³em oraz chemicznie oddzia³ywaj¹ na as owoduj¹c szybkie jego zniszczenie. Drobne zanieczyszczenia tyu roch i iasek owoduj¹ szybsze siê œcieranie owierzchni bocznych asa i ko³a. Du e zanieczyszczenia tyu drobne kamienie mog¹ sowodowaæ uszkodzenie (wyszczerbienie) ko³a asowego lub zerwanie asa. g) Magazynowanie asów. Prawid³owo rzechowywane asy klinowe nie trac¹ na w³asnoœciach rzez wiele lat. Produkty gumowe rzechowywane w niekorzystnych warunkach i rzy nierawid³owym PORADNIK KONSTRUKTORA 9 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 1. Informacje ogólne STOMIL SANOK S.A. obchodzeniu siê, zmieniaj¹ swoje w³asnoœci fizyczne. Zmiany te wywo³ane s¹ n. rzez dzia³anie tlenu, ozonu, skrajnie niekorzystnych temeratur, œwiat³a, wilgoci lub rozuszczalników. Magazyn owinien byæ suchy i wolny od kurzu. Pasów nie wolno rzechowywaæ wsólnie z takimi materia³ami jak: rozuszczalniki, aliwo, smary, kwasy i inne chemikalia Niskie temeratury sk³adowania nie s¹ na ogó³ szkodliwe dla asów klinowych, oniewa o jednak nabieraj¹ one sztywnoœci, rzed monta em nale y je ogrzaæ do temeratury +20 C. Pasy nale y chroniæ rzed bezoœrednim dzia³aniem Ÿród³a cie³a. Pasy klinowe nale y chroniæ rzed œwiat³em, w szczególnoœci rzed bezoœrednim naromieniowaniem s³onecznym i silnym œwiat³em sztucznym z du ym udzia³em romieni ultrafioletowych jak n. nie os³oniête œwietlówki (tworzy siê ozon). Aby rzeciwdzia³aæ szkodliwym w³ywom ozonu, omieszczenia magazynowe nie mog¹ osiadaæ urz¹dzeñ wytwarzaj¹cych ozon jak n. fluoroscencyjne Ÿród³a œwiat³a, lamy rtêciowe, elektryczne urz¹dzenia wysokiego naiêcia it. Do magazynowania asów klinowych nie nadaj¹ siê omieszczenia o du ej wilgotnoœci. Wzglêdna wilgotnoœæ owietrza jest najkorzystniejsza gdy jest oni ej 65%. Nale y zwróciæ uwagê, aby asy by³y rzechowywane nienarê one i nie zniekszta³cone. Je eli rzechowywane s¹ wisz¹co, to trzieñ na którym asy wisz¹ owinien mieæ œrednicê conajmniej 10-krotnej gruboœci asa. 1.4. Zasady rawid³owej eksloatacji rzek³adni z asami klinowym Po zamontowaniu rzek³adni i wyregulowaniu narê enia asa rzek³adnia asowa raktycznie nie wymaga konserwacji. Aby zaewniæ zadawalaj¹c¹ i bezawaryjn¹ racê rzek³adni oraz d³ugi czas ywotnoœci asa nale y ostêowaæ wed³ug wskazówek: - rzy rojektowaniu rzek³adni nale y uwzglêdniæ mo liwoœæ zmiany odleg³oœci omiêdzy ko³ami asowymi w celu ³atwego za³o enia asa a nastênie naci¹gniêcia go dla uzyskania wymaganego oœlizgu (uwzglêdniaj¹c 1,5 %-ow¹ mo liwoœæ ca³kowitego douszczalnego wyd³u enia asa odczas racy, oraz 1%-ow¹ tolerancjê d³ugoœci asa) - ko³a asowe owinny byæ wykonane zgodnie z wymiarami i zaleceniami zawartymi w niniejszym oradniku w unkcie 1.3.c). - rowki kó³ asowych owinny byæ czyste, bez uszkodzeñ i substancji zabezieczaj¹cych rzed korozj¹. Pas owinien byæ dok³adnie ustawiony w rowkach tak aby ca³¹ owierzchni¹ boczn¹ styka³ siê ze œciankami rowka; niedouszczalne jest aby as styka³ siê z ko³em owierzchni¹ doln¹ (wyj¹tek: naêdy secjalne jak naêdy ³asko-klinowe) - wczeœniejsza wymiana uszkodzonych (zu ytych) kó³ asowych zaobiega niesodziewanym awariom asa i rzek³adni - nigdy nie nale y u ywaæ adnych substancji zwiêkszaj¹cych rzyczenoœæ asa do ko³a; jest to zbyteczne i co wiêcej szkodliwe - asy nale y zak³adaæ rêcznie i rzy najmniejszym rozstawie kó³ rowkowych; niedouszczalne jest u ywanie jakichkolwiek narzêdzi omocniczych. - o dok³adnym ustawieniu asów w rowkach nale y wyregulowaæ wstênie naci¹g; nastênie uruchomiæ rzek³adniê bez obci¹ enia na krótki okres czasu i onownie skorygowaæ naci¹g - douszczalna nierównoleg³oœæ osi kó³ rzek³adni nie owinna byæ wiêksza ni 1 mm na 100 mm d³ugoœci osi, a tolerancja wzajemnego rzesuniêcia rowków kó³ nie owinna rzekraczaæ 0,25% odleg³oœci omiêdzy osiami - odczas ierwszych godzin racy as bêdzie siê rozci¹ga³ i w tym czasie wymagana jest korekta jego naci¹gu. Jak wynika z doœwiadczenia, o ierwszej godzinie racy od e³nym obci¹ eniem, as wyd³u a siê ok. 70% wartoœci ca³kowitego douszczalnego wyd³u enia, które wynosi 1,5% d³ugoœci asa PORADNIK KONSTRUKTORA 10 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 1. Informacje ogólne STOMIL SANOK S.A. - nale y zabezieczyæ rzek³adniê os³on¹ ochraniaj¹c¹ - naci¹g asów w warunkach normalnej racy nale y okresowo srawdzaæ i regulowaæ - w rzek³adniach wieloasowych nale y stosowaæ wy³¹cznie zeso³y asowe z³o one z asów secjalnie komletowanych wg wymaganej tolerancji d³ugoœci - rzy uszkodzeniu jednego z asów w zesole asowym nale y wymieniæ ca³y zesó³ asów - w rzyadku zabrudzenia asów klinowych nale y je czyœciæ mieszank¹ glicerynowosirytusow¹ w stosunku 1:10, nie owinno siê u ywaæ innych œrodków chemicznych. Do czyszczenia asów nie wolno stosowaæ ostrych rzedmiotów, jak szczotki druciane, aier œcierny it. oniewa zachodz¹ mechaniczne uszkodzenia owierzchni asa. 1.5.Charakterystyczne uszkodzenia rzek³adni z asami klinowymi i ich rzyczyny Rodzaj uszkodzenia 1) Zerwanie asa o krótkim okresie racy 2) Jednostronne zu ycie asa na owierzchni bocznej 3) Wczeœniejsze zu ycie owierzchni bocznych na ca³ej d³ugoœci asa 4) Miejscowe starcie owierzchni bocznych. 5) Wy ³obienia owierzchni bocznej na ca³ej d³ugoœci asa. Prawdoodobne rzyczyny - naderwanie asa rzy nak³adaniu go na ko³o asowe - zablokowanie naêdu wskutek awarii maszyny naêdzanej, lub dostanie siê do naêdu obcych cia³ - Ÿle obliczony naêd ze zbyt ma³¹ iloœci¹ asów (Ÿle dobrany wsó³czynnik warunków racy k ) T - zbyt du a nierównoleg³oœæ osi kó³ asowych - za du y moment rozruchowy (zw³aszcza rzy naêdach z du ym momentem rozruchowym maszyny naêdzaj¹cej i du ym momentem ooru w czasie rozruchu maszyny naêdzanej nale y stosowaæ urz¹dzenia umo liwiaj¹ce ³agodny rozruch) - nierawid³owy k¹t lub nadmierne zu ycie rowka ko³a asowego - zbyt ma³e narê enie asa - zbyt czêste wystêowanie krótkotrwa³ych rzeci¹ eñ rzek³adni n. wskutek awarii maszyny naêdzanej, - zbyt ma³a iloœæ asów - brak rostoliniowoœci w ustawieniu kó³ asowych - rzekroczona minimalna œrednica ko³a - owierzchnia rowków o zbyt du ej chroowatoœci - za ma³e narê enie asa - blokowanie ko³a maszyny naêdzanej n: wskutek uszkodzenia ³o ysk - tarcie asa o wystê maszyny - raca asa w schodkowo zu ytym rowku ko³a asowego - wadliwy rofil rowka PORADNIK KONSTRUKTORA 11 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 1. Informacje ogólne STOMIL SANOK S.A. 6) Porzeczne êkniêcie asa na sodniej stronie 7) Stwardnienia i êkniêcia owijki. 8) Odklejanie siê tkaniny owijkowej i objawy sêczenia gumy. 9) Silne drgania. 10) Skrêcanie siê asów. 11) Sadanie asów z kó³ o krótkim okresie racy 12) Zbyt g³oœna raca rzek³adni. 13) Nierównomierne naci¹ganie siê asów. 14) Nadmierne grzanie siê ³o ysk. 15) Zmniejszenie siê rêdkoœci ko³a naêdzanego. - zastosowanie zewnêtrznej rolki nainaj¹cej zamiast wewnêtrznej - zbyt ma³a œrednica rolki nainaj¹cej - nadmierna lub zbyt niska temeratura racy - zbyt du y oœlizg - w³ywy chemiczne - nadmierne narê enie asa - silne oddzia³ywanie kurzu - zbyt du a temeratura otoczenia - oddzia³ywanie chemikalii - skutek oddzia³ywania na as oleju, smaru lub innych chemikalii - rozstaw osi znacznie wiêkszy ni zalecano - du e obci¹ enie uderzeniowe - zbyt ma³e narê enie asa - niewywa one ko³a rowkowe - rzeci¹ ony naêd - nierawid³owy k¹t rowka - brak rostoliniowoœci w ustawieniu kó³ - niew³aœciwy rofil asa lub rowka - nadmierne drgania - zbyt ma³e narê enie asa - rzedostanie siê obcych cia³ do rowków - rzeci¹ ony naêd - zbyt ma³e narê enie asa - za ma³a czêstotliwoœæ kontroli i regulacji narê enia asa - ko³a asowe nie s¹ rostoliniowo osadzone - zbyt ma³e narê enie asa - naêd rzeci¹ ony - niewywa one ko³a rowkowe - wadliwe rowki kó³ - u ycie asów nie komletowanych w zesó³ asów - uzue³nienie w zestawie czêœci asów zu ytych asami nowymi - z³o enie zestawu z asów ró nych roducentów - ³o yska nie s¹ nasmarowane - zbyt du y naci¹g - niewywa one ko³a rowkowe - srawdÿ wzajemn¹ relacjê œrednic kó³ i rêdkoœci - za ma³y naci¹g PORADNIK KONSTRUKTORA 12 PORADNIK KONSTRUKTORA

PASY KLINOWE OGÓLNEGO PRZEZNACZENIA

NOTATKI

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia stosowane w naêdach asowych maszyn i urz¹dzeñ 2.1. Pasy klinowe rodukcji "Stomil Sanok" SA Pasy klinowe owijane Pojedyncze Zesolone W¹skorofilowe (w¹skie) Normalnorofilowe (klasyczne) Zesolone w¹skorofilowe Zesolone normalnorofilowe Pasy wzmocnione [SPZ, SPA, SPB, SPC] Pasy wzmocnione [Z, A, B, 20, C, 25, D, E] Pasy wzmocnione [15J] Pasy wzmocnione [A BP, B BP, C BP] Pasy standard [SPZ Standard, SPA Standard, SPB Standard, SPC Standard.] Pasy standard Z Standard, A Standard, B Standard, 20 Standard, C Standard, 25 Standard, D Standard, E Standard.] Pasy standard [A BP Standard, B BP Standard,] Pasy wzmocnione o d³ugoœci owy ej 10 000 mm [C, 25, D, E] rys. 2.1. Rodzaje asów klinowych, rodukcji "Stomil Sanok" SA, stosowanych w rzemyœle maszynowym. PORADNIK KONSTRUKTORA 15 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. 2.2.Pasy klinowe w¹skorofilowe (w¹skie) rodukcji "Stomil Sanok" SA Budowa i zalety. W¹skorofilowe asy klinowe rodukcji "Stomil Sanok" SA dziêki srawdzonej technologii, secjalnie oracowanej konstrukcji (rys. 2.2.) i zestawieniu odowiednio dobranych surowców stanowi¹ niezawodny element naêdów zarówno rzemys³owych jak i samochodowych. Nak³adka gumowa Ciêgno z kordu linkowego Rdzeñ gumowy Owijka Rys. 2.2. Budowa asa w¹skorofilowego (w¹skiego) Stosowane do rodukcji tych asów wysokiej jakoœci kauczuki chlororenowe, kordy oliestrowe i tkaniny bawe³niane, zaewniaj¹ asom odornoœæ na temeraturê i oleje. Na yczenie odbiorców zaewnia siê wykonanie asów w wersji antyelektrostatycznej. Kord jest imregnowany i owlekany secjaln¹ mieszank¹ gumow¹ dziêki czemu osi¹gniêto homogeniczne o³¹czenie kordu z rdzeniem i nak³adk¹ gumow¹. Pogumowana owijka z tkaniny krzy owej nadaje asu odornoœæ na œcieranie, du ¹ elastycznoœæ i wytrzyma³oœæ zmêczeniow¹. Pasy klinowe s¹ stale badane rzez statyczne i dynamiczne urz¹dzenia kontrolne. Funkcjonowanie i sta³e doskonalenie systemu jakoœci w naszym zak³adzie zaewnia rodukt o e³nej identyfikalnoœci i owtarzalnoœci. W³asnoœci asów klinowych w¹skorofilowych: - rzenoszone moce s¹ znacznie wiêksze od mocy rzenoszonych rzez asy klinowe klasyczne o tej samej szerokoœci odzia³owej. Dziêki tak zaoszczêdzonej rzestrzeni instalacyjnej koszty komletnego naêdu s¹ o ok. 30% ni sze w stosunku do naêdu z asami klasycznymi - stosunek wysokoœci do szerokoœci asa wynosi ok. 1:1,2 - mniejsza masa asa (w stosunku do asów klasycznych) zmniejsza si³ê odœrodkow¹, co ozwala na zwiêkszenie rêdkoœci asa do 40 m/s - du a owierzchnia zewnêtrzna asa w stosunku do ola rzekroju olesza odrowadzenie cie³a o - mog¹ racowaæ w temeraturze od -35 do +100 C - minimalne œrednice kó³ asowych (dla w³aœciwej racy rzek³adni) s¹ wiêksze ni dla asów klasycznych Odmiany konstrukcyjne i ich oznaczenie. W¹skorofilowe asy klinowe rodukcji "Stomil Sanok" SA zosta³y secjalnie skonstruowane z rzeznaczeniem dla rzemys³u maszynowego. Dziedziny zastosowania rozci¹gaj¹ siê od lekkoobci¹ onych naêdów, jak n. omy rotacyjne, a do wysokoobci¹ onych mechanizmów miel¹cych i kruszarek kamieni. S¹ one rodukowane wg normy PN - ISO 4184. PORADNIK KONSTRUKTORA 16 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Zgodnie z decyzjami komitetu ISO TC41, rofil w¹ski otrzyma³ oznaczenie kodowe SPZ, SPA, SPB, SPC (SP - oznaczenie rofilu w¹skiego, Z; A; B; C; - oznaczenie wielkoœci rzekroju asa). W "Stomil Sanok" SA rodukowane s¹ dwie odmiany konstrukcyjne asów w¹skorofilowych: - odstawow¹ wersj¹ asów tego rofilu s¹ asy wzmocnione oznaczone symbolami: SPZ, SPA, SPB, SPC, (nadruk na asie w kolorze ó³tym) - drug¹ wersj¹ asów w¹skich, s¹ asy tyu standard. Jest to wersja, której asy maj¹ o ok. 25% mniejsz¹ ywotnoœæ w stosunku do asów w wersji wzmocnionej. Pasy te oznacza siê symbolami: SPZ Standard, SPA Standard, SPB Standard, SPC Standard (nadruk na asie w kolorze zielonym). Tabela 2.1. Wymiary asów w¹skorofilowych wymiary w milimetrach l l 0 b 0 h d Pas w¹ski oznaczenie ISO, DIN orientacyjna szer. górna l 0 szerokoœæ odzia³owa l wysokoœæ asa h 0 wys. nad lini¹ odzia³ow¹ b min.œr. odzia³owa ko³a d min. Masa 1 mb asa [kg]» douszczalna rêd. asa [m/s] SPZ SPA SPB SPC 9,7 12,7 16,3 22 8,5 11 14 19 8 10 13 18 2 2,8 3,5 4,8 63 90 140 224 0,08 0,14 0,22 0,42 40 Okreœlenie d³ugoœci. Normy ISO oraz DIN rzyjmuj¹ szerokoœæ odzia³ow¹ l (skuteczn¹) jako odstawow¹ dla normowania asów klinowych i rowków. Jest to szerokoœæ asa klinowego, która zostaje o niezmieniona gdy as zostaje zgiêty od k¹tem 90. D³ugoœæ odzia³owa L jest wiêc d³ugoœci¹ asa klinowego mierzon¹ na wysokoœci swej szerokoœci odzia³owej. W zwi¹zku z tym ten wymiar nale y uwa aæ za miarodajny w celu okreœlenia d³ugoœci asa. St¹d te, rzy okreœleniu d³ugoœci asa nale y zwróciæ uwagê na rodzaj d³ugoœci omiarowej i ewentualnie rzeliczyæ j¹, stosuj¹c do naszych asów wartoœci rzeliczeniowe z tabeli 2.2. Wed³ug norm stoniowanie d³ugoœci asa (d³ugoœci odzia³owej) odbywa siê wed³ug szeregu liczb normalnych R40. Rzeczywisty rogram rodukcyjny "Stomil Sanok" SA obejmuje wiele d³ugoœci z oza tego szeregu. Dok³adne informacje mo na znaleÿæ w katalogach asów klinowych wydawanych rzez "Stomil Sanok" SA. PORADNIK KONSTRUKTORA 17 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Tabela 2.2 Podstawowe d³ugoœci asów w¹skorofilowych. 12.7 16.3 9,7 wymiary w milimetrach 22 8 10 13 18 SPZ SPA SPB SPC L L L L 537 562 587 612 875 887 900 912 1212 1237 1250 1320 723 757 782 832 1232 1250 1320 1400 3750 4000 4250 4500 1250 1320 1400 1500 4000 4250 4500 4750 1800 2240 2360 2500 6700 7100 7500 8000 637 662 687 700 925 937 947 962 1400 1500 1600 1700 857 882 932 957 1500 1600 1700 1800 4750 5000 1600 1700 1800 1900 5000 5300 5600 6000 2650 2800 3000 3150 8500 9000 9500 10000 712 719 721 737 987 1000 1012 1037 1800 1900 2000 2120 957 982 1007 1032 1900 2000 2120 2240 2000 2120 2240 2360 3350 3550 3750 4000 762 787 800 812 1062 1087 1112 1125 2240 2360 3000 1057 1082 1107 1132 2360 2500 2650 2800 2500 2650 2800 3000 4250 4500 4750 5000 825 837 850 862 1137 1162 1187 1200 1157 1180 1182 1207 3000 3150 3350 3550 3150 3350 3550 3750 5300 5600 6000 6300 Odchy³ki d³ugoœci odzia³owej L - wed³ug tabeli 2.3 Douszczalna ró nica d³ugoœci L asów racuj¹cych w zesole asowym - wed³ug tabeli 2.3 Dok³adne informacje o aktualnie rodukowanych d³ugoœciach asów mo na uzyskaæ z katalogów asów klinowych wydawanych rzez "Stomil Sanok" SA D³ugoœci oznaczone t³ustym drukiem s¹ z szeregu liczb normalnych R40 i zalecane s¹ rzez "Stomil Sanok" SA L z» L + 13 mm L w» L - 30 mm L z» L + 18 mm L w» L - 39 mm L z» L + 22 mm L w» L - 60 mm L z» L + 30 mm L w» L - 73 mm L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L w -d³ugoœæ wewnêtrzna asa Masa 1 mb: ~ 0.08 kg Masa 1 mb: ~ 0.14 kg W zakresie: Masa 1 mb: ~ 0.22 kg Masa 1 mb: ~ 0.42 kg 1240-3000 mm 1240-5000 mm 1250-6000 mm 2050-10000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA PORADNIK KONSTRUKTORA 18 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Tabela 2.3. Odchy³ki d³ugoœci odzia³owej L asów w¹skorofilowych wymiary w milimetrach Przekrój asa Tolerancja Pasy o rofilu w¹skim zgodne z ISO i DIN W¹skorofilowe asy klinowe rodukcji "Stomil Sanok" SA odowiadaj¹ normie ISO 4184 z któr¹ zgodna jest norma DIN 7753 czêœæ 1. Pasy te odowiadaj¹ w swej budowie i w³asnoœciach w¹skorofilowym asom klinowym wed³ug normy USA RMA/MPTA. W USA znormalizowane s¹ trzy rzekroje w¹skich asów klinowych, s¹ to asy: 3V/9N, 5V/15N, 8V/25N. Pas 3V/9N odowiada w rzybli eniu asu SPZ, as 5V/15N - asu SPB. Dla 8V/25N nie ma orównywalnego w¹skiego asa klinowego wg ISO. Pas 3V/9N i 5V/15N mo e bez roblemu racowaæ w ko³ach asowych odowiednio asów SPZ - Z/10 i SPB - B/17 (rys 4.1, f ). Nie zaleca siê jednak odwrotnego stosowania bez korekty rofilu rowka (rys. 4.1, g ; h). Przyk³ad oznaczenia asa wg RMA/MPTA: as 3V 800 as 9N 2032 3-3/8 cala wynosi górna szerokoœæ asa, 9 - górna szerokoœæ asa w mm V - oznaczenie asa - as w¹skorofilowy ojedynczy N - oznaczenie asa w¹skorofilowego 800 - d³ugoœæ zewnêtrzna asa w calach ojedynczego (w rzyadku asa odzielona rzez 10 (1 cal = 25.4 mm) zesolonego zamiast N d³ugoœæ zewnêtrzna asa w mm: bêdzie litera J) L zew= (800 x 25,4 mm)/10 = 2032 mm 2032 - d³ugoœæ zewnêtrzna w mm Przyk³ady zamawiania: SPZ, SPZ Standard SPA, SPA Standard Zakres d³ugoœci SPB, SPB Standard SPC, SPC Standard Douszczalne ró nice d³ugoœci L miêdzy asami racuj¹cymi w zesole +- 6 537-630 2 +- 8 631-800 732-800 2 +- 10 801-1000 801-1000 2 +- 13 1001-1250 1001-1250 1250 2 +- 16 1251-1600 1251-1600 1251-1600 2 +- 20 1601-1737 1601-2000 1601-2000 1800-2000 2 +- 25 2001-2500 2001-2500 2001-2500 4 +- 32 2501-2932 4 L=L 1738-3000 2933-5000 2501-6096 2501-10000 Tolerancje d³ugoœci asów w wersji L=L +-2 1738-3000 2933-3150 2501-3150 2501-3150 4 +-3 3151-5000 3151-5000 3151-5000 6 +-5 5001-6096 5001-8000 10 +-8 8001-10000 16 a) asy klinowe ojedyncze n. as o rzekroju SPZ i d³ugoœci odzia³owej L = 950 mm: as klinowy SPZ - 950 iloœæ sztuk b) asy klinowe do racy w zesole n. zesó³ 3-ch asów o rzekroju SPZ i d³ugoœci odzia³owej L = 950 mm: as klinowy 3 SPZ - 950 iloœæ sztuk zeso³ów. PORADNIK KONSTRUKTORA 19 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. 2.3.Pasy klinowe normalnorofilowe (klasyczne) rodukcji "Stomil Sanok" SA Budowa i zalety. Pasy klinowe klasyczne wykonywane s¹ t¹ sam¹ metod¹ co asy klinowe w¹skie. Dziêki zastosowaniu srawdzonej technologii wytwarzania, najleszych surowców, secjalnej konstrukcji, dajemy u ytkownikowi doskona³y as klinowy zdolny rzenieœæ du e moce rzy otymalnej ywotnoœci i zaewnieniu bezieczeñstwa. Nak³adka gumowa Ciêgno z kordu linkowego Rdzeñ gumowy Owijka Rys. 2.3. Budowa asa normalnorofilowego (klasycznego) W³asnoœci asów klinowych normalnorofilowych: - stosunek wysokoœci do szerokoœci asa wynosi ok. 1 : 1,6 - maksymalna rêdkoœæ asa nie owinna rzekraczaæ 30 m/s - minimalna, zalecana œrednica ko³a asowego jest mniejsza ni dla asów o rofilu w¹skim - temeratura racy zale y od rodzaju konstrukcji asa Klasyczne asy klinowe rodukuje siê dla rzemys³u rzede wszystkim jako czêœci zamienne. Dla nowych naêdów zaleca siê stosowanie - z rzyczyn kosztów i wielkoœci rzek³adni - rawie zawsze uk³ad naêdowy z w¹skimi asami klinowymi. Jedynie rzy naêdach secjalnych, jak n. naêdy ³asko-klinowe, naêdy z maksymalnie ma³ymi œrednicami kó³ asowych, stosuje siê asy klasyczne. Odmiany konstrukcyjne i ich oznaczenie. Pasy klinowe klasyczne rodukcji "Stomil Sanok" SA s¹ rodukowane wg wymagañ normy PN - ISO 4184 (z wyj¹tkiem rofili 20 i 25, które rodukowane s¹ wed³ug Stomil Sanok ZN - 71). W "Stomil Sanok" SA rodukowane s¹ trzy odmiany konstrukcyjne asów normalnorofilowych, o rzekroju Z, A, B, 20, C, 25, D, E. Podstawow¹ wersj¹ s¹ asy oznaczone symbolami Z, A, B, 20, C, 25, D, E ( nadruk na asie w kolorze ó³tym). Jest to wersja wzmocniona, rodukowana w zakresie d³ugoœci 500 - o 10000 mm, która mo e racowaæ w temeraturze od -35 do +100 C. Drug¹ wersj¹ s¹ asy tyu standard; asy te maj¹ o ok. 25% mniejsz¹ ywotnoœæ w stosunku do asów w wersji wzmocnionej. Oznaczane s¹ one symbolami: Z Standard, A Standard, B Standard, 20 Standard, C Standard, 25 Standard, D Standard, E Standard (zielony nadruk na asie). Trzeci¹ wersj¹ s¹ asy wzmocnione oznaczone symbolami: C, D, E ( ó³ty nadruk na asie). Produkowane s¹ one wy³¹cznie w zakresie d³ugoœci 10000-18000 mm. Ciêgno w tych asach stanowi tkanina kordowa wiskozowa. Mog¹ one racowaæ w temeraturze od -30 do o +60 C Zgodnie z ISO d³ugoœæ asów w¹skich i klasycznych rodukcji "Stomil Sanok" SA jest okreœlona za omoc¹ d³ugoœci odzia³owej. PORADNIK KONSTRUKTORA 20 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Tabela 2.4. Wymiary asów normalnorofilowych l l 0 wymiary w milimetrach b 0 d h Pas oznaczenie ISO Z A B - C - D E klasyczny oznaczenie DIN 10 13 17 20 22 25 32 40 orientacyjna szerokoœæ górna l 0 10 13 17 20 22 25 32 40 szerokoœæ odzia³owa l 8,5 11 14 17 19 21 27 32 wysokoœæ asa h 0 6 8 11 12,5 14 16 20 23 wys. asa nad lini¹ odzia³ow¹ b 2,5 3,3 4,2 4,8 5,7 6,3 8,1 9,6 min. œr. odzia³owa ko³a d min. 50 71 112 160 180 250 355 500 masa 1 mb asa [kg]» 0,07 0,12 0,20 0,27 0,37 0,44 0,69 1,03 douszczalna rêdkoœæ asa [m/s] 30 Oznaczenie asów wg ISO i DIN. Klasyczne asy klinowe rodukcji "Stomil Sanok" SA zgodne s¹ z norm¹ ISO 4184. Dodatkowo rodukowane s¹ rzekroje 20 i 25 zgodne z DIN 2215 a nie ujête w ISO, których z rzyczyn wymienialnoœci i racjonalizacji nale y unikaæ. Norma DIN za oznaczenie wielkoœci rzekroju asa rzyjmuje odanie górnej szerokoœci asa, miêdzynarodowo stosuje siê oznaczenie asa rzez literê, n. as 17 oznaczany jest liter¹ B. Norma ISO 4184 rzyjmuje dla omiaru d³ugoœci asów w¹skich i klasycznych d³ugoœæ odzia³ow¹ (skuteczn¹). Wed³ug DIN dla okreœlenia d³ugoœci asa obowi¹zuje jednak nadal d³ugoœæ wewnêtrzna. St¹d te, rzy okreœleniu d³ugoœci asa nale y zwróciæ uwagê na rodzaj d³ugoœci omiarowej i ewentualnie rzeliczyæ j¹ stosuj¹c do naszych asów wartoœci rzeliczeniowe z tabeli 2.5. Wed³ug norm stoniowanie d³ugoœci asa (d³ugoœci odzia³owej) odbywa siê wed³ug szeregu liczb normalnych R40. Rzeczywisty rogram rodukcyjny "Stomil Sanok" SA obejmuje wiele d³ugoœci z oza tego szeregu. Dok³adne informacje mo na znaleÿæ w katalogach asów klinowych wydawanych rzez "Stomil Sanok" SA. PORADNIK KONSTRUKTORA 21 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Tabela 2.5. Podstawowe d³ugoœci asów normalnorofilowych wymiary w milimetrach 10 13 17 6 8 11 Z A B L L L 500 530 560 582 1500 1600 1700 1800 500 530 560 600 1400 1500 1600 1700 4500 4750 5000 630 670 710 750 1190 1250 1259 1260 3350 3550 3750 4000 600 630 670 710 1900 2000 2120 2240 630 670 710 750 1800 1900 2000 2120 800 820 865 870 1320 1400 1500 1600 4250 4500 4750 5000 750 800 850 900 2360 2500 2650 2800 800 850 900 950 2240 2360 2500 2650 890 945 970 990 1700 1800 1900 2000 5300 5600 6000 6300 950 1000 1060 1120 3000 1000 1040 1060 1120 2800 3000 3150 3350 1000 1020 1060 1100 2120 2240 2360 2500 6700 7100 7500 8000 1180 1250 1320 1400 1180 1210 1250 1320 3550 3750 4000 4250 1120 1145 1165 1180 2650 2800 3000 3150 8500 9000 9500 10000 Odchy³ki d³ugoœci odzia³owej L - wg tabeli 2.6 Douszczalna ró nica d³ugoœci L asów racuj¹cych w zesole asowym - wg tabeli 2.6 Dok³adne informacje o aktualnie rodukowanych d³ugoœciach asów mo na uzyskaæ z katalogów asów klinowych wydawanych rzez "Stomil Sanok" SA D³ugoœci oznaczone t³ustym drukiem s¹ z szeregu liczb normalnych R40 i zalecane s¹ rzez "Stomil Sanok" SA L z» L + 16 mm L w» L - 24 mm L z» L + 20 mm L w» L - 30 mm L z» L + 26 mm L w» L - 44 mm L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa Masa 1 mb: ~ 0.07 kg Masa 1 mb: ~ 0.12 kg Masa 1 mb: ~ 0.20 kg W zakresie 1210-3000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA W zakresie 1220-5000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA W zakresie 1260-10000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA PORADNIK KONSTRUKTORA 22 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Tabela 2.5. Podstawowe d³ugoœci asów normalnorofilowych - c.d. wymiary w milimetrach 20 22 25 12.5 14 16 1190 1320 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2120 2240 2360 2500 2650 2800 3000 3150 3350 3550 3750 20 L L L 4000 4250 4500 4750 5000 5300 5600 6000 6300 6700 7100 7500 8000 8500 9000 9500 1320 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2120 2240 2360 2500 2650 2800 3000 3150 10000 3350 3550 3750 4000 4250 4500 4750 5000 5300 5600 6000 6300 6700 7100 7500 8000 8500 9000 9500 10000 1320 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2120 2240 2360 2500 2650 2800 3000 3150 3350 3550 3750 4000 Odchy³ki d³ugoœci odzia³owej L - wg tabeli 2.6 Douszczalna ró nica d³ugoœci L asów racuj¹cych w zesole asowym - wg tabeli 2.6 Dok³adne informacje o aktualnie rodukowanych d³ugoœciach asów mo na uzyskaæ z katalogów asów klinowych wydawanych rzez "Stomil Sanok" SA 4250 4500 4750 5000 5300 5600 6000 6300 6700 7100 7500 8000 8500 9000 9500 10000 D³ugoœci oznaczone t³ustym drukiem s¹ z szeregu liczb normalnych R40 i zalecane s¹ rzez "Stomil Sanok" SA L z» L + 30 mm L w» L - 48 mm C L z» L + 36 mm L w» L - 54 mm 25 L z» L + 39 mm L w» L - 61mm L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa Masa 1 mb: ~ 0.27 kg W zakresie 1260-10000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA Masa 1 mb: ~ 0.37 kg W zakresie 1260-10000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA Masa 1 mb: ~ 0.44 kg W zakresie 1320-10000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA PORADNIK KONSTRUKTORA 23 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Tabela 2.5. Podstawowe d³ugoœci asów normalnorofilowych - c.d. wymiary w milimetrach 32 40 20 23 2000 2120 2240 2360 2500 2650 2800 3000 3150 3350 3550 3750 4000 4250 4500 4750 D L 5000 5300 5600 6000 6300 6700 7100 7500 8000 8500 9000 9500 10 000 E L 4500 4750 5000 5300 5600 6000 6300 6700 7100 7500 8000 8500 9000 9500 10000 Odchy³ki d³ugoœci odzia³owej L - wg tabeli 2.6 Douszczalna ró nica d³ugoœci L asów racuj¹cych w zesole asowym - wg tabeli 2.6 Dok³adne informacje o aktualnie rodukowanych d³ugoœciach asów mo na uzyskaæ z katalogów asów klinowych wydawanych rzez "Stomil Sanok" SA D³ugoœci oznaczone t³ustym drukiem s¹ z szeregu liczb normalnych R40 i zalecane s¹ rzez "Stomil Sanok" SA L z» L + 50 mm L w» L - 70 mm L z» L + 57 mm L w» L - 88 mm L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L z - d³ugoœæ zewnêtrzna asa L - d³ugoœæ odzia³owa asa L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa Masa 1 mb: ~ 0.69 kg W zakresie 2000-10000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA Masa 1 mb: ~ 1.03 kg W zakresie 4400-10000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA PORADNIK KONSTRUKTORA 24 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Przekrój asa Tabela 2.6. Odchy³ki d³ugoœci odzia³owej L dla asów normalnorofilowych wymiary w milimetrach Z, Z Standard A, A Standard B, B Standard C, C Standard D, D Standard E, E Standard 20, 20 Standard Tolerancja Zakres d³ugoœci Tolerancja Zakres d³ugoœci 25, 25 Standard +11 6 500 500 +5 10 1190-1250 1250 +13 6 501-630 501-630 630 +6 12 1251-1400 1251-1400 +15 7 631-800 631-800 631-800 +7 14 1401-1600 1401-1600 +17 8 801-1000 801-1000 801-1000 +8 16 1601-2000 1601-2000 +19 10 1001-1250 1001-1250 1001-1250 +9 18 2001-2279 2001-2279 +23 11 1251-1600 1251-1600 1251-1600 1260-1600 +10 20 2280-2650 2280-2650 +27 13 1601-2000 1601-2000 1601-2000 1601-2000 2000 +11 22 2651-2811 2651-2811 +31 16 2001-2360 2001-2500 2001-2500 2001-2500 +12-24 2812-3150 2812-3150 +37 18 2501-2800 L = L 2001-3000 2361-5000 2801-10000 2501-10000 2501-10000 4400-10000 3151-10000 2862-10000 +112 56 10001-12500 10001-12500 10001-12500 +140 70 12501-16000 12501-16000 12501-16000 Tolerancje d³ugoœci dla asów w wersji L=L +-4 2001-3000 2361-3150 2801-3150 2501-3150 2501-3150 +-4 2862-3150 +-6 3151-5000 3151-5000 3151-5000 3151-5000 4400-5000 +-6 3151-5000 3151-5000 +-10 5001-8000 5001-8000 5001-8000 5001-8000 +-10 5001-8000 5001-8000 +-16 8001-10000 8001-10000 8001-10000 8001-10000 +-16 8001-10000 8001-10000 Douszczalne ró nice d³ugoœci L miêdzy asami racuj¹cymi w jednym zesole 2 4 8 12 20 32 48 do 1250 1251-2000 2001-3150 3151-5000 5001-8000 8001-12500 12501-20000 2 4 8 12 20 32 do 1180 1181-1900 1901-3150 3151-5000 5001-8000 8001-10000 Przyk³ady zamawiania. a) asy klinowe ojedyncze n. as o rofilu B i d³ugoœci odzia³owej L = 2360 mm: as klinowy B - 2360 iloœæ sztuk b) asy klinowe do racy w zesole n. zesó³ 3-ch asów o rofilu B i d³ugoœci odzia³owej L = 2360 mm: as klinowy 3 B - 2360 iloœæ sztuk zeso³ów PORADNIK KONSTRUKTORA 25 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. 2.4. Pasy klinowe zesolone rodukcji "Stomil Sanok" SA Budowa i zalety. Pasy zesolone stanowi¹ trwa³e o³¹czenie, taœm¹ ³¹cz¹c¹, 2, 3, 4, lub 5-ciu asów ojedynczych o danym rzekroju, rys. 2.4. Mog¹ one byæ budowane z asów w¹skich lub klasycznych. W rzyadku koniecznoœci zastosowania wiêkszej iloœci eber ni 5 nale y stosowaæ zestawy asów zesolonych wg tabeli 4.6. taœma ³¹cz¹ca Rys. 2.4. Pas zesolony asy ojedyncze Pasy zesolone dziêki taœmie ³¹cz¹cej stanowi¹ trwa³y, elastyczny wzd³u nie, a sztywny orzecznie element naêdowy o charakterystyce jednoasowej. Niektóre sytuacje naêdowe nie daj¹ siê rozwi¹zaæ ojedynczo racuj¹cymi asami lub nawet zeso³em asów klinowych. Przy skrajnym obci¹ eniu uderzeniowym i/lub rzy racy ulsuj¹cej (n. srê arki, silniki salinowe itd) ojedyncze asy klinowe maj¹ sk³onnoœci do drgañ. To mo e dorowadziæ do skrêcania asa w rowku i zniszczenia go, lub do wyskoczenia asa z ko³a asowego. Takim awariom zaobiegaj¹ asy zesolone, oniewa ich taœma ³¹cz¹ca znacznie zwiêksza sztywnoœæ orzeczn¹ i tym samym zaobiega drganiom asa. Pasy zesolone s¹ rzede wszystkim stosowane do oleszenia warunków racy w naêdach rzy: - ulsuj¹cym biegu - skrajnym obci¹ eniu uderzeniowym - du ym rozstawie osi w o³¹czeniu z ma³ymi ko³ami asowymi - ionowych wa³ach - racy nawrotnej - naêdach ³asko-klinowych - naêdach srzêg³owych - technice transortowej Z owodzeniem s¹ stosowane w rzemyœle maszynowym n. rzy wibratorach, gatrach, kruszarkach, maszynach drogowych, komresorach, wentylatorach, tokarkach, szlifierkach i frezarkach. Pasy klinowe zesolone owinny racowaæ na ko³ach rowkowych wykonanych zgodnie ze wskazówkami zawartymi w rozdziale 4. Przy zastosowaniu asów zesolonych obowi¹zuje ogólna zasada, aby nie douszczaæ do bezoœredniego stykania siê asa z cia³ami obcymi jak kamienie, nagromadzony y³, trociny itd. W odobnych warunkach naêd musi byæ chroniony os³on¹. Oznaczenie asów. Komisja normalizacyjna ISO TC41/SC1 zastosowa³a dla asów zesolonych z asami w¹skimi jako bazê amerykañsk¹ normê RMA/MPTA. Przy czym dotychczasowe oznaczenie rofili 3V, 5V, 8V rzemianowano na 9J, 15J, 25J. W rzyadku asów zesolonych z rofilem klasycznym oznaczenie asów ojedynczych A, B, C, D, E, rzemianowano na: AJ, BJ, CJ, DJ, EJ. PORADNIK KONSTRUKTORA 26 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Odmiany konstrukcyjne i ich oznaczenie. Pasy zesolone "Stomil Sanok" SA rodukowane s¹ wg ZN-Stomil Sanok-65 i oznaczone s¹ one symbolami 15J; A BP; B BP; C BP które odowiadaj¹ asom zesolonym wg ISO o symbolach 15J; AJ; BJ; CJ. o Pasy te mog¹ racowaæ w temeraturze od -30 do +60 C rzy rêdkoœci asa nie rzekraczaj¹cej 30 m/s. Okreœlenie d³ugoœci. W miêdzynarodowej normie ISO 5290 ustalono efektywn¹ szerokoœæ nominaln¹ rowka ko³a asowego w jako wartoœæ bazow¹ dla normalizacji rowka ko³a asowego i rzynale nych im e asów klinowych zesolonych. Szerokoœæ efektywna rowka jest to najwiêksza szerokoœæ rowka mierzona na rostoliniowych œciankach rowka. Dla wszystkich kó³ omiarowych i rzewa nie dla kó³ roboczych rodukowanych seryjnie ojêcie to okrywa siê z rzeczywist¹ szerokoœci¹ górn¹ rowka. Po³o enie œrednicy odzia³owej d (skutecznej ) odane jest w zwi¹zku z tym, tylko jako wartoœæ rzybli ona. Dla obliczenia wymiarów i mocy rzek³adni stosuje siê wiêc œrednicê efektywn¹ ko³a. Minimalne obliczeniowe ró nice w rze³o eniu i czêstotliwoœci obrotowej nie maj¹ raktycznego w³ywu. D³ugoœæ efektywna L jest d³ugoœci¹ asa mierzon¹ na wysokoœci e swej szerokoœci efektywnej w e. W zwi¹zku z tym d³ugoœæ efektywn¹ L e nale y uwa aæ za miarodajn¹ dla okreœlenia d³ugoœci asa zesolonego. Ze wzglêdu na brak zgodnoœci co do d³ugoœci omiarowej okreœlaj¹cej d³ugoœæ asa zesolonego, nale y rzy okreœleniu d³ugoœci asa zesolonego zwróciæ uwagê na rodzaj d³ugoœci omiarowej i ewentualnie rzeliczyæ j¹, stosuj¹c do naszych asów wartoœci rzeliczeniowe z tabeli 2.7. Obliczeñ rzek³adni z asami zesolonymi nale y dokonaæ zgodnie z rzyk³adem odanym w unkcie 3.8. Wed³ug norm stoniowanie d³ugoœci asa zesolonego (d³ugoœci efektywnej) odbywa siê wed³ug szeregu liczb normalnych R40. Rzeczywisty rogram rodukcyjny "Stomil Sanok" SA obejmuje wiele d³ugoœci z oza tego szeregu. Dok³adne informacje mo na znaleÿæ w katalogach asów klinowych wydawanych rzez "Stomil Sanok" SA. PORADNIK KONSTRUKTORA 27 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Tabela 2.7 Podstawowe d³ugoœci asów zesolonych wymiary w milimetrach H H 1 40 o w e oznaczenie rzekroju asa 15J A BP B BP C BP e 17.50 15,88 19.05 25.40 wymiary orientacyjne w» H1» H» 15.5 13,3 16.7 23.0 16.7 10,1 13.5 17.0 11.7 6,2 8.6 11.8 15J A BP B BP C BP L e L e L e L e 2360 2500 2650 2800 3000 3150 3350 3550 3750 4000 4250 4500 4750 5000 5300 5600 1320 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2120 2240 2360 2500 2650 2800 3000 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2120 2240 2360 2500 2650 2800 3000 3150 3350 3550 6000 3750 4000 4250 4500 Odchy³ki d³ugoœci efektywnej L e : +-0.5 % 4750 5000 5300 5600 2000 2120 2240 2360 6000 2500 2650 2800 3000 3150 3350 3550 3750 4000 4250 4500 4750 5000 Douszczalna ró nica d³ugoœci efektywnej L e asów racuj¹cych w zesole asowym wg tabeli 2.8 Dok³adne informacje o aktualnie rodukowanych d³ugoœciach asów mo na uzyskaæ z katalogów asów klinowych wydawanych rzez "Stomil Sanok" SA D³ugoœci oznaczone t³ustym drukiem s¹ z szeregu liczb normalnych R40 i zalecane s¹ rzez"stomil Sanok" SA L w» L e - 71 mm L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L e - d³ugoœæ efektywna asa Masa 1 mb jednego asa: ~ 0.28 kg L w» L e - 36 mm L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L e - d³ugoœæ efektywna asa Masa 1 mb jednego asa: ~ 0.17 kg/m W zakresie: L w» L e - 52 mm L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L e - d³ugoœæ efektywna asa Masa 1 mb jednego asa: ~ 0.27 kg/m L w» L e - 68 mm L w - d³ugoœæ wewnêtrzna asa L e - d³ugoœæ efektywna asa Masa 1 mb jednego asa: ~ 0.45 kg/m 2310-6000 mm 1300-3000 mm 1500-6000 mm 2000-5000 mm mo liwe jest wykonanie ka dej d³ugoœci asa na yczenie odbiorcy o wczeœniejszym uzgodnieniu ze "Stomil Sanok" SA PORADNIK KONSTRUKTORA 28 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 2. Pasy klinowe ogólnego rzeznaczenia STOMIL SANOK S.A. Tabela 2.8 Odchy³ki d³ugoœci efektywnej asów zesolonych wymiary w milimetrach Przekrój asa Zakres d³ugoœci efektywnej L e Odchy³ki d³ugoœci efektywnej L e Douszczalne ró nice d³ugoœci efektywnej miêdzy asami racuj¹cymi w jednym zesole 15J, A BP, B BP, C BP, A BP Standard B BP Standard C BP Standard do 1345 1346-2690 2691-6000 6001-10000 +- 0.5 % 4 6 10 16 Przyk³ady zamawiania Poniewa miêdzynarodowo nie ma zgodnoœci co do okreœlenia d³ugoœci asa zesolonego, a asortyment zosta³ osi¹gniêty, asy zesolone rodukcji "Stomil Sanok" SA zamawiaæ nale y zgodnie z rzyk³adem. a) asy zesolone ojedyncze n. as zesolony sk³adaj¹cy siê z 3-ch ciêgien o rzekroju 15J i d³ugoœci efektywnej L = 3000 mm: e as klinowy 3-15J - 3000 iloœæ sztuk b) asy zesolone racuj¹ce w zesole n. do naêdu wymagany jest as zesolony B BP o 18-stu ciêgnach i d³ugoœci efektywnej L e = 4250 mm. Ogólnie otrzeba 4 asy zesolone: 2 szt. z 4 ebrami i 2 szt. z 5 ebrami (atrz tabela 4.6) Zamówienie brzmi: 1 zestaw sk³adaj¹cy siê z: 2 sztuk asów zesolonych 4 B BP - 4250 L e 2 sztuk asów zesolonych 5 B BP - 4250 L e PORADNIK KONSTRUKTORA 29 PORADNIK KONSTRUKTORA

OBLICZENIA PRZEK ADNI Z PASAMI KLINOWYMI

NOTATKI

STOMIL SANOK S.A. 3. Obliczanie rzek³adni z asami klinowymi STOMIL SANOK S.A. 3.Obliczanie rzek³adni z asami klinowymi rodukcji "Stomil Sanok" SA 3.1.Iloœæ asów w rzek³adni Aby uzyskaæ otymalne warunki rzenoszenia mocy, du ¹ niezawodnoœæ rzek³adni oraz wymagan¹ ywotnoœæ asa niezbêdne jest konstruowanie rzek³adni na bazie obliczeñ, których celem jest dobranie otymalnego rzekroju i iloœci asów których nale y u yæ w rozatrywanej rzek³adni. Wymagan¹ iloœæ asów dla rzeniesienia okreœlonej mocy oblicza siê z zale noœci: z = N kt N k k 1 f L gdzie: z - iloœæ wymaganych asów w rzek³adni (wyliczon¹ wartoœæ zaokr¹glamy w górê do liczby ca³kowitej), N - moc rzenoszona rzez rzek³adnie, N - moc rzenoszona rzez jeden as, 1 k - wsó³czynnik k¹ta oasania, f k - wsó³czynnik warunków racy, T k - wsó³czynnik d³ugoœci asa. L Aby okreœliæ wartoœci wsó³czynników korekcji niezbêdna jest znajomoœæ odstawowych danych technicznych rzek³adni: - rodzaj maszyny naêdzanej i naêdzaj¹cej, - wymagana rzenoszona moc [KW], - rêdkoœæ maszyny naêdzaj¹cej [obr/min], - rêdkoœæ maszyny naêdzanej [obr/min], - warunki racy rzek³adni. Przy wartoœciach oœrednich, rzenoszonej mocy rzez jeden as oraz wsó³czynników, nale y obliczyæ je za omoc¹ interolacji liniowej. 3.2.Wytyczne dla wyboru rofilu asa klinowego Przy omocy oni szych wykresów istnieje mo liwoœæ dobrania odowiedniego rzekroju asa klinowego, uwzglêdniaj¹c rzy tym gosodarnoœæ i wielkoœæ konstrukcji. Dla nowych naêdów zaleca siê stosowanie - z rzyczyn kosztów i wielkoœci rzek³adni - rawie zawsze uk³ad naêdowy z asami w¹skorofilowymi (w¹skimi). Jedynie rzy naêdach secjalnych jak n. naêdy ³asko - klinowe, naêdy z maksymalnie ma³ymi œrednicami kó³ asowych, stosuje siê asy normalnorofilowe (klasyczne). Wielkoœæ zastosowanego rzekroju zale y od rêdkoœci obrotowej mniejszego ko³a. (n d[obr/min]) i mocy obliczeniowej (N o =N k T[kW]). Uwzglêdnienie otymalnych warunków rzenoszenia mocy oraz gosodarnoœci uzyskuje siê rzez stosowanie du ych kó³ asowych dla których rêdkoœæ asa mieœci siê w granicach 25-30 m/s. Z doœwiadczenia wynika, e unikaæ nale y minimalnych œrednic kó³ asowych. Przy doborze œrednicy ma³ego ko³a (d ) nale y mieæ na uwadze, e zmniejszenie œrednicy, rzy ustalonych innych arametrach, owoduje wzrost si³y obwodowej, co zwiêksza obci¹ enie ³o ysk i wa³ów. Pasy w¹skorofilowe charakteryzuj¹ siê wiêksz¹ zdolnoœci¹ rzenoszenia mocy w stosunku do asów normalnorofilowych, wymagaj¹ one jednak wiêkszych minimalnych œrednic. Przestrzegaæ nale y granicznej wartoœci douszczalnej rêdkoœci asa, która wynosi dla rofili w¹skich 40 m/s, a dla klasycznych 30 m/s. PORADNIK KONSTRUKTORA 33 PORADNIK KONSTRUKTORA

STOMIL SANOK S.A. 3. Obliczanie rzek³adni z asami klinowymi STOMIL SANOK S.A. Je eli w zastosowanym wykresie doboru wielkoœci rzekroju asa unkt rzeciêcia znajduje siê w obli u linii rozgraniczaj¹cej dwa rzekroje, dobry naêd uzyskamy stosuj¹c oba rzekroje. Nale y obliczyæ rzek³adniê z u yciem obu rzekroi i wybraæ bardziej ekonomiczn¹, bardziej odowiedni¹ ze wzglêdu na inne Twoje wymagania. obroty mniejszego ko³a n d [obr/min] 5000 4000 3150 2500 2000 1600 1250 1000 800 630 500 400 315 250 200 d= 63-100 63-100 SPZ d= d= 112-180 112-180 d= d= 90-180 90-180 d= d= 200-250 200-250 SPA d= d= 140-250 140-250 2 2.5 4 5 6.3 8 10 16 20 25 40 50 63 80 125 200 315 3.15 12.5 31.5 100 160 250 400 moc obliczeniowa N. k T [kw] d= d= 280-400 280-400 SPB d= d= 224-355 224-355 Rys. 3.1. Wykres wstênego doboru wielkoœci rzekroju asa w¹skorofilowego SPC d= d= 400-630 400-630 obroty mniejszego ko³a n d [obr/min] 5000 4000 3150 2500 2000 1600 1250 1000 800 630 500 400 315 250 200 160 125 100 0.8 1 1.25 1.6 d = 50-71 50-71 d = 80-100 80-100 2 Z d = 80-100 80-100 3.15 2.5 4 d = 112-140 112-140 5 6.3 A d = 125-140 125-140 d = 160-200 160-200 B d = 200-315 200-315 d = 250-355 250-355 d = 355-400 355-400 d = 160-280 160-280 20 C 25 D d = 450-500 450-500 E 8 12.5 20 31.5 50 80 125 200 10 16 25 40 63 100 160 250 moc obliczeniowa N. k T [kw] Rys. 3.2 Wykres wstênego doboru wielkoœci rzekroju asa normalnorofilowego PORADNIK KONSTRUKTORA 34 PORADNIK KONSTRUKTORA