Z pomocą nie tylko na drodze Marek Rutka Dzisiejsze pojazdy są tak zaawansowane technicznie, że w razie poważniejszej awarii ich naprawa poza odpowiednio wyposażonym warsztatem jest praktycznie niemożliwa. Coraz częściej więc na miejsce zdarzenia wysyłany jest samochód przystosowany do holowania lub przewozu uszkodzonego pojazdu. Samochody z wyposażeniem warsztatowym wykorzystywane są obecnie głównie do bieżącej obsługi i drobniejszych napraw. Mercedes-Benz Nie tylko poziom skomplikowania obecnie produkowanych pojazdów stoi na przeszkodzie w usunięciu awarii na drodze. Na przeprowadzanie takich napraw np. na autostradzie nie pozwalają względy bezpieczeństwa i uszkodzony pojazd musi być przeholowany w bezpieczne miejsce. Jednak jeśli nawet w terenie uda się zlokalizować przyczynę awarii, to wielość typów i odmian pojazdów będących obecnie wane są głównie na podwoziach samochodów dostawczych z pojedynczym ogumieniem tylnych kół, takich jak Fiat Ducato, VW Crafter, Ford Transit i Renault Master o dmc. do 3,5 t. Przykładem takiego pojazdu jest Renault Master z zabudową aluminiową firmy Tevor SP15-A1 i ładowności technicznej 1,5 t. W przypadku samochodów o dmc. do 3,5 t zastosowanie zabudowy aluminiowej zamiast stalowej pozwala obniżyć jej masę o ok. 150 200 kg, a tym samym zwiększyć ładowność autolawety. Producentem zabudów pomocy drogowych jest m.in. firma DiGiCROSS, która do samochodów o dmc 3,5 t oferuje aluminiowe platformy transportowe o długości do 4,9 m. Niestety w wielu przypadkach masa samochodu osobowego nie wspominając już o vanach i autach terenowych nie pozwala na jego Mercedes-Benz Atego 1324 z zsuwaną platformą i hydraulicznym żurawiem Fassi w eksploatacji nie pozwala na zaopatrzenie we wszystkie części zamienne przybyłego na miejsce samochodu serwisowego. Zazwyczaj awaria pojazdu wiąże się więc z koniecznością jego przetransportowania do profesjonalnego warsztatu. Najlżejsza pomoc Do transportu samochodów osobowych, terenowych czy niewielkich aut dostawczych najczęściej wykorzystuje się tzw. autolawety, czyli pojazdy pomocy drogowej wyposażone w platformę. Producenci oferują kilka rodzajów tego typu zabudów: od platform stałych wyposażonych w rozkładane najazdy, przez platformy ruchome zsuwane do poziomu jezdni, aż po lawety z łamaną ramą nośną. Konstrukcyjnie najprostsze są te wyposażone w platformy stałe z rozkładanymi najazdami. Tego typu zabudowy instalo- Zsuwana platforma umożliwia załadunek samochodów nisko zawieszonych, a ilość oświetlenia i chromowanych elementów wyróżnia holowniki na drodze przewóz bez przekroczenia pułapu 3,5 t dmc. Z tego też względu coraz częściej można spotkać zabudowy pomocy drogowej instalowane na podwoziach samochodów dostawczych z ogumieniem bliźniaczym tylnej osi i dmc. przekraczającej 3,5 t. W takich pojazdach często stosuje się podwójne kabiny, dzięki którym z miejsca awarii można zabrać również pasażerów przewożonego samochodu. W tej wielkości autach pomocy drogowej stosuje się dłuższe ok. 6-metrowe platformy transportowe. Rozmiary i ładowność takich autolawet pozwalają na przewóz nie tylko dużych samochodów osobowych, ale także terenowych, tom 16 2012 nr 7/8 55
Autoprodukt Sposób załadunku dwóch samochodów na platformę dwupoziomową ZP40-C2 vanów i niektórych samochodów dostawczych. W razie transportu tych ostatnich ważnym parametrem, który należy wziąć pod uwagę, jest całkowita wysokość takiego zestawu. Coraz częściej zdarza się bowiem, że wysokie zabudowy przestrzenne aut dostawczych (np. do styropianu lub mebli) uniemożliwiają przewóz takiego samochodu na autolawecie. Dzięki odpowiednio zabezpieczonym filtrom powietrza ciężki holownik na podwoziu Tatra 815 6x6 może przejechać przez wodę o głębokości 1 m Na dwóch poziomach Interesującą odmianą autolawet są konstrukcje z dodatkowym poziomem transportowym. W ostatnich latach można zaobserwować wzrost stopnia zaawansowania platform 2-poziomowych. Lawety te to już nie tylko balkonik zamontowany wahliwie nad stałą platformą z najazdami, który w dodatku w razie konieczności transportu samochodu dostawczego wymaga uciążliwego demontażu. Za przykład nowoczesnego rozwiązania może posłużyć zabudowa typu ZP 40-C2 firmy Tevor zamontowana na podwoziu Renault Midlum o dmc. 12 t. Bezproblemowy załadunek umożliwia dolna platforma uchylana hydraulicznie, zsuwana tylną krawędzią do poziomu podłoża oraz górny pokład również hydraulicznie zsuwany do poziomu dolnego lub hydraulicznie podnoszony na żądaną wysokość. Zastosowanie pierwszego położenia umożliwia transport samochodów dostawczych. Dzięki specjalnym zagłębieniom w górnym pokładzie oraz specjalnie obniżonej konstrukcji ram i platformy, istnieje możliwość transportu busów o wysokości przekraczającej 3 m. W położeniu z podniesionym górnym pokładem możliwy jest transport dwóch samochodów: jednego Ford Transit wyposażony w okular z zabudową firmy Germaz osobowego na górnym pokładzie i drugiego (osobowego, terenowego lub dostawczego) na pokładzie dolnym prześwit między poziomami regulowany jest według potrzeb. System hydraulicznego podnoszenia poziomu górnego jest wyposażony w zabezpieczenia, zarówno hydrauliczne, jak i mechaniczne. Górny pokład w celu jego opuszczenia jest odbezpieczany za pomocą dźwigni zdalnego sterowania. Dzięki dolnej platformie regulowanej hydraulicznie zabudowa taka może pełnić funkcje transportową lub służyć jako typowa pomoc drogowa, do usuwania skutków kolizji drogowych. Z ruchomą i łamaną platformą Na podwoziach samochodów dostawczych montuje się także zsuwane platformy transportowe, jednak ze względu na większą masę zabudowy i rozkład obciążeń podczas załadunku samochodu z reguły stosuje się w nich bliźniacze ogumienie tylnej osi. Przykładem tego typu konstrukcji jest aluminiowa zabudowa ZP 20-C1 firmy Tevor o ładowności 2 t na podwoziu Mercedes-Benz Sprinter (firma oferuje także odmianę ZP-15- A1 na podwoziu Fiat Ducato o pojedynczym ogumieniu tylnej osi i ładowności 1,5 t). Najczęściej jednak zsuwane platformy montowane są na podwoziach lekkich ciężarówek, jak Mercedes- -Benz Atego, MAN TGL, o dmc. 8 10 t i ładowności 4 5 t. Germaz 56 tom 16 2012 nr 7/8
Tej wielkości autolawety zarówno ze stałą, jak i zsuwaną platformą mogą być wykorzystywane nie tylko do przewożenia samochodów, ale także maszyn budowlanych i przeładunkowych, np. ładowarek typu Bobcat, wózków widłowych, mikrokoparek czy ruchomych podestów montażowych. Zaletą pojazdów ze zsuwaną platformą jest możliwość załadunku nawet nisko zawieszonych samochodów (o niewielkim kącie natarcia i zejścia), bez ryzyka ich uszkodzenia. Na rynku oferowane są także specjalne wersje platform zsuwanych, wyposażonych w dodatkową umieszczoną powyżej platformę transportową (zasada działania i konstrukcja jest taka sama jak w samochodach z dolną stałą platformą). Najbardziej oryginalną konstrukcję mają autolawety z łamaną ramą nośną. Przykładem tego typu pojazdu jest Fiat Ducato z zabudową Algema Fast Loader. Największą zaletą takich konstrukcji jest niewielka przestrzeń potrzebna do załadunku (nie trzeba zsuwać platformy ani rozstawiać najazdów). Ważnym parametrem jest nie tylko udźwig ramienia, ale i jego wysięg Holowniki uniwersalne coraz bardziej popularne Zdarza się, że w wyniku zdarzeń drogowych do zabrania są z miejsca wypadku lub kolizji samochody ważące więcej niż 4 5 t, a okoliczności wydarzenia wymagają wyciągnięcia pojazdów spoza korony drogi. W takich sytuacjach pomocne okazują się holowniki na 2- lub 3-osiowych podwoziach o dmc. 12 32 t. Pojazdy takie wyposażone są w zsuwaną hydrauliczną plat- formę o ładowności od 6 do 14 t. Z uwagi na nieco większą wysokość samej zabudowy oraz pojazdu, w celu zapewnienia odpowiednio łagodnego kąta wjazdu, stosuje się dodatkowe, hydraulicznie wysuwane najazdy. W przypadku gdy dmc. holownika przekracza 15 t, w tylnej części pojazdu montuje się wysięgnik holowniczy umożliwiający holowanie nie tylko samochodu osobowego, ale również dostawczego lub ciężarówki o dmc. 8 12 t. Jeśli mamy do dyspozycji 3- lub 4-osiowy holownik, oprócz platformy o dużej ładowności można również zastosować ciężki hydrauliczny wysięgnik holowniczy o udźwigu nawet 10 t. Taka konfiguracja pozwala z jednej strony na przewóz pojazdów i maszyn o znacznej masie, z drugiej strony umożliwia holowanie na wysięgniku dowolnego samochodu tom 16 2012 nr 7/8 57
ciężarowego, ciągnika siodłowego, czy autobusu. Tego typu pojazdy holownicze wyposażone są w kilka wyciągarek hydraulicznych o uciągu 5 25 t wraz ze specjalnymi stopami zaporowymi umożliwiającymi bezpieczną pracę nimi. W celu uzupełnienia zestawu oraz dla przeciwwagi w momencie bezpiecznego holowania pojazdów za jedną oś montowany jest zakabinowy żuraw hydrauliczny. Alternatywa dla autolawety W przypadku gdy ze względu na wielkość uszkodzonego pojazdu (przede wszystkim jego wysokość i długość) nie ma możliwości transportu autolawetą, jednym z rozwiązań jest skorzystanie z holownika wyposażonego w specjalne ramię z tzw. Ciężki holownik ratowniczy na podwoziu Scania 124 6 2 wyposażony w 2 wciągarki po 40 t każda oraz wysięgnik holowniczy Autoprodukt Renault Midlum z zabudowa ZP40-C2 firmy TEVOR dzięki obniżonej konstrukcji można również przewozić samochody dostawcze o znacznej wysokości okularem. Rozwiązanie to od lat stosowane jest w razie holowania samochodów ciężarowych i autobusów, jednak w ostatnim czasie wyraźnie wzrosło zainteresowanie stosunkowo niewielkimi holownikami. Jest to spowodowane rosnącą liczbą największych samochodów dostawczych (często o dmc. powyżej 3,5 t), takich jak np. IVECO Daily, Mercedes-Benz Sprinter czy Nissan Cabstar. Tego typu auta dostawcze bardzo często mają zabudowy przestrzenne (furgonowe lub skrzynie z plandeką), które ze względu na ponadgabarytową wysokość nie mogą być przewożone na typowych autolawetach. Przykładem takich holowników jest np. Ford Transit 350 M z zabudową FPZ- 35 firmy Germaz wyposażony w ramię z okularem, wyciągarkę o uciągu ponad 4 t i bliźniacze ogumienie tylnej osi. Holowniki takie zabudowywane są zarówno na podwoziach samochodów dostawczych, jak i aut terenowych, jak np. Toyota Hilux, Ford Ranger, Nissan pick-up (serię tych ostatnich dla PZU wykonała wrocławska firma Germaz). Korzystając z holownika z okularem do transportu samochodu wyposażonego w napęd na cztery koła lub tylny napęd i automatyczną skrzynię biegów, trzeba pamiętać o konieczności umieszczenia kół tylnej osi w specjalnym kołowym wózku transportowym. Okular do ciężkich zadań O ile przetransportowanie z miejsca awarii lub wypadku samochodu osobowego czy nawet dostawczego nie jest zadaniem trudnym, to sytuacja komplikuje się w przypadku samochodu ciężarowego lub autobusu. Ze względów bezpieczeństwa unika się obecnie holowania pojazdów na tzw. dyszlu (czyli sztywnym holu) poza sytuacjami, gdy jest to niewielki, kilkukilometrowy dystans np. w przypadku awarii autobusu komunikacji miejskiej. Obecnie najczęściej rolę pomocy drogowej dla dużych pojazdów pełnią holowniki wyposażone w specjalne ramię z okularem czyli uchwytem pod koła osi holowanego pojazdu. O tym, jakie pojazdy mogą być holowane, decydują (oprócz oczywiście nośności samego podwozia ciężarówki) dwa parametry tego ramienia: jego udźwig oraz długość wysuwu okularu. Ramię o zbyt małej nośności nie poradzi sobie np. z podniesieniem osi w obciążonej towarem uszkodzonej ciężarówce. Holowniki te mają nie tylko silniki o odpowiedniej mocach, właściwie dobrane przełożenia skrzyń biegów, ale także osprzęt gwarantujący bezpieczne holowanie nawet całkowicie niesprawnych samochodów (np. z uszkodzonym układem kierowniczym i hamulcowym). Oprócz mocy silnika parametrem decydującym o możliwościach holownika jest Wykonanie zabudowy z profili aluminiowych w porównaniu do stalowych pozwala zmniejszyć jej masę o 150 200 kg DiGiCROSS 58 tom 16 2012 nr 7/8 e-hydraulika.eu
Algema Fast Loader nośność jego podwozia. Samochody pomocy drogowej, których zadaniem jest holowanie pojazdów o masie całkowitej powyżej 16 t, powinny mieć co najmniej trzy osie, w tym dwie ostatnie napędowe o ogumieniu bliźniaczym. Do holowania najcięższych pojazdów najlepiej jednak sprawdzają się samochody pomocy drogowej zabudowane na podwoziach czteroosiowych. Większa liczba osi to nie tylko lepsze rozłożenie masy, ale także co ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa większa skuteczność hamowania całego zestawu (holownika i holowanego pojazdu). VW Crafter z łamaną ramą nośną firmy Algema Fast Loader Ciężkimi holownikami dysponują zarówno firmy prywatne, jak i straż pożarna. Ta ostania wykorzystuje je nie tylko do działań na drodze, ale także do ratownictwa technicznego, np. w przypadku katastrof budowlanych (wówczas najbardziej pomocne są silne wciągarki linowe zamontowane na pojeździe). Najnowszymi i zarazem najcięższymi holownikami znajdującymi się w wyposażeniu państwowej straży pożarnej są samochody Scania G 480 CB (8 8) z zabudowami firm Inżynieria Samochodów Specjalnych Wawrzaszek oraz Pojazdy Specjalistyczne Zbigniew Szczęśniak. Zabudowy obu tych firm pod względem parametrów technicznych są zbliżone wyposażone w okular o udźwigu przy minimalnym wysunięciu 30 t i maksymalnym 12 t. O walorach użytkowych świadczy jednak nie tylko nośność ramienia, ale także długość jego wysunięcia. Zbyt mały wysięg pozwala na holowanie mających znaczne zwisy autobusów (np. zwis przedni w miejskim autobusie Mercedes- -Benz Citaro 2,8 m, a tylny 3,4 m). Bardzo dużym wyzwaniem zarówno dla sprzętu, jak i umiejętności kierowcy-operatora jest holowanie turystycznego, dwupokładowego, trzyosiowego autobusu za tylną oś. Wówczas trzeba skorzystać niemal z pełnego wysunięcia ramienia i podnieść go tak, aby druga tylna oś, która nie spoczywa w okularze, nie miała styczności z jezdnią (wysoki autobus jest przy tym dość niestabilny). W obu zabudowach zainstalowane są po dwie wciągarki: główna i pomocnicza. Wciągarki główne w obu zabudowach mają taką samą siłę uciągu 30 t, a pomocnicze w zabudowie ISS Wawrzaszek ma siłę 25 t, natomiast w wykonaniu PS Zbigniew Szczęśniak 22,5 t. Uzupełnieniem wyposażenia tych pojazdów są żurawie hydrauliczne montowane bezpośrednio za kabiną kierowcy o maksymalnym udźwigu odpowiednio 9,3 t (Fassi F.230AXP.23) i 18 t (Hiab 211 XS Duo EP3). Zalety ciężkich holowników dostrzegła także armia, wykorzystując je jako ciągniki ewakuacyjne. Jednym z przykładów takiego pojazdu jest ciężki kołowy pojazd ewakuacji i ratownictwa technicznego KWZT Mamut na podwoziu Tatra T 815 7Z0R9T 44 440 8 8.1R. Producentem zabudowy jest firma Pojazdy Specjalistyczne Zbigniew Szczęśniak. Ten ciężki (44 t dmc.) pojazd przeznaczony jest do holowania zarówno ciężarówek, jak i kołowych transporterów opancerzonych, np. Rosomaka. Ciężki holownik ratownictwa drogowego na podwoziu Scania G480 EHZ, z zabudową Wawrzaszek, żurawiem Fassi F.230AXP o maksymalnym udźwigu 9,3 t i wysokości podnoszenia 14 m, wyposażony w ramię holownicze Omars 120T o maksymalnej nośności 30 t Hewea