WPŁYW CZĘ STOTLIWOŚ I CWIBRACJI NA PROCES WIBROPEŁZANIA 1 ) ANATOLIUSZ JAKOWLUK (BIAŁYSTOK) 1. Wstęp

MECHANIKA TEORETYCZNA 1 STOSOWANA 4, 7 (1969) WPŁYW CZĘ STOTLIWOŚ I CWIBRACJI NA PROCES WIBROPEŁZANIA 1 ) ANATOLIUSZ JAKOWLUK (BIAŁYSTOK) 1. Wstęp W pracy [1] autor przedstawił wyniki badań nad wpływem nastę pują cyc h parametrów na proces wibropełzania: poziomu naprę ż enia, współczynnika amplitudy naprę ż eni a A a, naprę ż eni a ś redniego a, i naprę ż eni a maksymalnego o m n x. Badania były przeprowadzone na rozcią ganie w jednoosiowym stanie naprę ż eni a na próbkach ze stopu aluminium Al Mg Si (PA4). Stwierdzono, że krzywe wibropełzania układają się mię dzy krzywymi pełzania statycznego przy naprę ż eniac h a = a, i a = o max przy czym przy małych współczynnikach amplitudy naprę ż eni a A a krzywe wibropełzania układają się wyż ej od krzywej pełzania statycznego przy naprę ż eni u a = cr max. Ś wiadczy to aktywują cym wpływie samego istnienia wibracji na proces wibropełzania. Poza tym stwierdzono, że im wyż szy jest poziom naprę ż eni a tym silniej przejawia się ta aktywacja istnienia wibracji. W niniejszej pracy autor postawił sobie za cel zbadanie wpływu czę stotliwośi cwibracji v na proces wibropełzania. Zagadnienie to w literaturze dotychczas nie znalazło dostatecznego naś wietlenia. Z przeglą du prac róż nych autorów na temat wibropełzania przedstawionego w pracy [2] oraz krótkiego przeglą du przedstawionego w pracy [1] wynika, że w pracach tych stosowano jedną tylko czę stotliwość z przedziału najczę ś cie j stosowanych w praktyce inż ynierskiej czę stotliwoś. ciistnieje wś ród badaczy zmę czenia dość szeroko rozpowszechniony poglą d, że zmiany czę stotliwośi cw tym przedziale nie prowadzą do istotnych zmian wytrzymałoś ci zmę czeniowej. Jest to poniekąd uzasadnione przy wyznaczaniu fizycznej granicy zmę czenia, tj. trwałej granicy zmę czenia. Pogląd ten w pewnym stopniu został przeniesiony również na badania wibropełzania oraz badania pełzania w procesie zmę czenia. Należy jednakże zaznaczyć, że wzrost czę stotliwoś ci obcią ż eni a może spowodować ponad trzykrotne zwię kszenie ograniczonej wytrzymałoś ci zmę czeniowej. Szczególnie jest to istotne dla niektórych stopów aluminium, gdzie według WADE i GROOTENHUISA [3] przy wzroś cie czę stotliwośi cobcią ż eni a nawet do 3800 Hz obserwowano cią gły wzrost ograniczonej i trwałej wytrzymałoś ci zmę czeniowej. Zauważ my, że przy ogólnej interpretacji zjawiska zmę czenia za czynnik decydują cy uważ amy nie naprę ż enie, lecz wywołane przez nie odkształcenie plastyczne. Na takim l ) Jest to druga czę ść pracy wyróż nionej I nagrodą na ogólnopolskim konkursie na prace doś wiadczalne z mechaniki, zorganizowanym przez Oddział Wrocławski PTMTS, w 1968 r.

508 A. JAKOWLUK założ eniu zbudowane są wszystkie hipotezy dyslokacyjne. Ponieważ zmiana czę stotliwośi c obcią ż eni a powoduje zmianę wytrzymałoś ci zmę czeniowej, przeto musi również powodować zmianę odkształceń plastycznych. Wobec tego zmiana czę stotliwośi cobcią ż eni a musi powodować również zmiany w wibropełzaniu. Poznanie tego procesu umoż liwi nie tylko wyznaczenie potrzebnych wielkoś ci wibropełzania, lecz również bę dzie pomocne w interpretacji zjawiska zmę czenia. 2. Dane dotyczą ce realizacji prób Próby przeprowadzono na próbkach ze stopu aluminium Al Mg Si (PA4) w temperaturze 296+0,5 K. Informacje na temat składu chemicznego i własnoś ci mechanicznych tego stopu oraz informacje na temat maszyn i aparatury pomiarowej, zastosowanych do przeprowadzenia prób, zostały podane w pracy [1]. 3. Wyniki badań Dla osią gnię a ci wyznaczonego celu zrealizowano nastę pująy c program badań. Poziom naprę żń e ś rednich a, ustalono na 288,6 MN/m 2. Próby przeprowadzono przy dwóch współczynnikach amplitudy naprę ż eni a A a = 0,0066 i 0,050 przy róż nych czę stotliwoś ciac h obcią ż enia. Za bazę porównawczą dla krzywych wibropełzania służą odpowiednie krzywe pełzania statycznego {A a = 0) uzyskane przy trzech poziomach naprę ż eń : a = a, = = 288,6 MN/m 2, cr max = cr m (l+0,0066) = 290,4 MN/m 2 i cr max = <r m (l+0,050) = 302,9 MN/m 2. Dla uzyskania wyników iloś ciowych porównuje się nie pojedyncze krzywe pełzania i wibropełzania, a ś rednie krzywe pełzania i wibropełzania uzyskane z pię ciu lub czterech prób. 3.1. Wyniki badań przy K a = 0,050. Próby przeprowadzono przy nastę pują cyc h czę stotliwoś ciach obcią ż eni a zmiennego: 0,0033; 21,8; 31; 37 Hz. Na rys. 1 przedstawiono krzywe pełzania {A a = 0) przy a = 288,6 MN/m 2. Krzywe pełzania (A a = 0) odpowiadają ce naprę ż eni u cr mox = o m +o a = 302,9 MN/m 2 przedstawiono na rys. 2. Krzywe wibropełzania odpowiadają ce czę stotliwoś ciom 0,0033, 21,8, 31 i 37 Hz są odpowiednio przedstawione na rys. 3 6. Na przedstawionych rys. 1 6 linią przerywaną naniesiono ś rednią krzywą pełzania e p (t) = = "^e*. Ś redni e krzywe pełzania i wibropełzania zestawiono na rys. 7. Z zestawienia n porównawczego krzywych e p (t) (rys. 7) wynika, że krzywe wibropełzania układają się mię dzy krzywymi pełzania statycznego ł i 6 z tym, że im niż sza jest czę stotliwość v tym wyż ej układają się krzywe. Dla przeprowadzenia pełnej analizy wpływu czę stotliwośi cv na proces wibropełzania należy zbadać jeszcze prę dkośi cwibropełzania. W tym celu dla ś rednich krzywych obliczono prę dkośi cpełzania dla ustalonych czasów. Zestawienie współrzę dnych ś rednich krzywych e p {t) i e p (t) podaje tablica 1. Na rys. 8 przedstawiono zestawienie porównawcze krzywych prę dkośi cpełzania i wibropełzania Ł p (t). Z zestawienia tego widzimy, że dla czasów zbliż onych do pełzania ustalonego 150 h układanie się krzywych k p (t) jest odwrotne niż krzywych pełzania e p (/) na rys. 7, tj. im wyż sza jest czę stotliwość tym prę dkość jest wię ksza.

2,5 u «А 1 tw Rys. 2. Krzywe pełzania (Л, = 0) dla a = 302,9 [MN/m 2 ] [509J

512 A. JAKOWLUK Dokładniejszych informacji o zmiennoś ci prę dkośi cwibropełzania e p w zależ nośi cod czę stotliwośi cv dostarczają nam krzywe izochroniczne dla ustalonych czasów / (rys. 9), które zbudowano w oparciu o tablicę 1. Idąc od małych czasów l do wię kszych obserwujemy wystę powanie maksimów prę dkośi c k p przy róż nych czę stotliwoś ciach, które przy wię kszych czasach przesuwają się ku czę stotliwoś ciom mniejszym, z tym, że te maksima dla wię kszych czasów stają się mniej wyraź ne. W koń cu dla pełzania ustalonego maksimum zanika, a zależ ność prę dkośi ce p od czę stotliwoś ci с staje się liniowo wzrastają ca. 1,5 Rys. л 0 1, i i., :,. i, 1 50 100 150 7. Zestawienie porównawcze krzywych F p (t) dla róż nych czę stotliwośi cprzy A a 0,050 tfhj 3.2. Wyniki badań przy X a = 0,0066. Dla dokonania konfrontacji wpływu róż nych czę stotliwoś ci wibracji przy A a = 0,0066 próby przeprowadzono przy nastę pują cyc h czę stotliwościach v: 0; 7,6 i 31 Hz. W badaniach tych amplituda naprę ż eni a a a wynosiła zaledwie około 1,9 MN/m 2. Na rys. 10 i 11 przedstawiono krzywe wibropełzania dla czę stotliwośi c7,6 i 31 Hz. Na rys. 12 przedstawiono krzywe pełzania statycznego przy a = cr, nax = 290,4 MN/m 2. Na rysunkach tych linią przerywaną naniesiono ś rednie krzywe e p (t). Dla ś rednich krzywych e p (t) obliczono prę dkośi cpełzania dla ustalonych czasów. Zestawienie współrzę dnych ś rednich krzywych s p (t) i e p (t) podaje tablica 2. Na rys. 13 przedstawiono zestawienie porównawcze ś rednich krzywych e p {t). Współrzę dne dla krzywej / wzię to z tablicy 1. W oparciu o tablicę 2 i 1 zbudowano krzywe s p (t) (rys. 14) oraz krzywe izochroniczne zmiennoś ci prę dkośi cwibropełzania w zależ nośi cod czę stotliwośi c(rys. 15) dla czasów ustalonych e p (v). Z zestawienia porównawczego krzywych e p (t) (rys. 13) wynika, że dla bardzo małych wibracji krzywe wibropełzania układają się wyż ej przy niż szych czę stotliwoś ciach. Jeś li

77 4 0 о 8 Е г М Z I т I G ь I Е ь ^ г. ft. \o а д ox i 298 16,8 9,00 3,90 NO О Г Ч ^ Г Л ON г О \С Ч С \ ) VN о ^3 ON csi vor r oocoocononononooo Г J. rs 2,50 2,23 2,20 О TT 4D о I» Ъ О Г М 'l? «1 X S. t ft. V. о а д v~i O o m о 1Г ) Г Vł Os c*1 o V) Oo' OO' Tj" ri (N ' «/")000 \OTtr4inr r^m с о ^ ^ O o S». Id Е Е oo JT. oo с О М N ^ I Я 1! т с I to ' ft. \0 а д o\ О О v> v> v* vi О CS r ri ON C") CS ' rs "Л r l M Tt CN CC C\ Os \D m rn м o M т ч о г о о с о а > о ^ о > 0 0 0 г ч м (N m г л 'N 1 с X о 8 Й s Ґ I Ч l! z I s X li to ft, \e а д о Ч / > О vi O (N CS OO V~) m <N Cv г Г "O ri ' ^(^^C^^rnTtr ONOtN'^l vooo г *1 VI г O Г rn rf Г ) fn ri fn (N M' Г 4 (S ri N fn fn (N ri N Os ^ g E i m ^ 6 I ^ ^ Ј, to " IS ft, vo а д o\ o o v > o m f) v~, ^ O f"> ON oc ON "^t fn ~ <N r ON ^ moonooon mr^ir ^ 4D»^<N4DmoN 00 00-^^NOr^ONTfr ~ 0Nrsl^4OONfS^NO0N ri (N ri ri (N CS CS"Г чгcn ci CS CN г Т <NCN ri ri tn oo" 'c I oo S. ^ II1 to 1.EE to on vi O "O O Г V"> oo vi >n oo r Ч О vt <r{ ' o" o ' ćs " Tj \ r n"icnoo<soomoo \ * г г о ON vo i (S\ONOr r r^r OOOOOOOOOOONONONO\ONONO * ( S V N O O ( S V I [5)3]

[514] о

516 A. JAKOWLUK chodzi o krzywe prę dkośi cwibropełzania e p (t), to układają się one podobnie jak e p (t), tj. krzywa Ј p (r) przy 7,6 Hz układa się wyż ej od krzywej e p (t) przy v = 31 Hz (rys. 14). Poza tym, krzywe wibropełzania przy obu czę stotliwoś ciac h układają się wyż ej od krzywej i'/, Q 1 a K/n i : L i i rfhj Rys. 12. Krzywe pełzania (A a = 0) dla a = 290,4 [MN/m 2 J 0 50 100 150 Rys. 13. Zestawienie porównawcze krzywych e p(t) dla róż nych czę stotliwośi c przy A = 0,0066 pełzania (A = 0) przy naprę ż eni u a = <r max mimo mniejszego naprę ż eni a ś redniego a m (rys. 13). Wynika stąd wniosek, że samo istnienie nawet bardzo małej wibracji powodowało znaczną aktywację procesu pełzania.

WPŁYW CZĘ STOTLIWOŚI CWIBRACJI 517 Przy A = 0,0066 krzywe izochroniczne s p (v) mają nieco odmienny charakter niż przy A = 0,050. Poczynając od / = 25 h wystę pują maksima k p (rys. 15). Maksima te dla wię k szych ustalonych czasów t przesuwają się ku mniejszym czę stotliwoś ciom v. Dla wibroe px10 5 ft/h] tw Rys. 14. Zestawienie porównawcze ki ż ywych e p(t) dla róż nych czę stotliwośi c v przy A a = 0,0066 P«10 5 [l/h] 10 t f0h в 5 ' t 25h 2 t 50h t KWh t 150h 0 8 16 24 32 40 v[hzj Rys. 15. Krzywe izochroniczne zmiennoś ci prę dkośi c wibropełzania k p w zależ nośi c od czę stotliwośi c v dla A = 0,0066 i a m = 288,6 [MN/m 2 ] pełzania ustalonego (t 150 h) maksimum to wystę puje przy około 8 Hz. Natomiast przy A = 0,050, przy wibropełzaniu ustalonym, e p wzrastało wraz ze wzrostem czę stotliwoś ci.

518 A. JAKOWLUK Tablica 2. Zestawienie współrzę dnych ś rednich krzywych e p(t) i i p(t) A a = 0 a = 290,4 [MN/m 2 ] Czas t [h] * /О i p W> [i] Aa = 0,0066 v = 7,6 [Hz] a m 288,6 [MN/m 2 ] V10 5 y. [i] Aa = 0,0066 v = 31 [Hz] a m = 288,6 [MN/m 2 ] Vio 5 % Ш 0 1,290 1,358 1,111 1 1,637 201 1,634 157 1,600 260 2 1,692 1,671 1,632 5 1,765 17,5 1,746 19,2 1,698 17,5 8 1,795 1,785 1,737 10 1,812 7,00 1,803 8,25 1,754 9,0 12 1,825 1,818 1,773 20 1,866 1,861 1,823 25 1,885 3,40 1,882 4,10 1,845 4,0 30 1,900 1,902 1,863 40 1,922 1,934 1,890 50 1,939 1,55 1,962 2,50 1,912 2,05 60 1,953 1,984 1,931 80 1,972 2,021 1,964 100 1,995 1,03 2,058 1,83 1,990 1,275 120 2,013 2,094 2,015 130 2,024 2,112 2,025 150 2,040 0,800 2,148 1,80 2,047 0,975 170 2,056 2,184 2,064 4. Wnioski i interpretacja wyników Konfrontując wyniki badań wibropełzania przy A a = 0,050 i 0,0066 stwierdzić należ y, że w obu przypadkach istotny wpływ na proces wibropełzania wywiera czę stotliwość naprę ż eni a zmiennego. Istnieje jakoś ciowa róż nica we wpływie czę stotliwośi cwibracji v na prę dkość wibropełzania przy róż nych współczynnikach amplitudy naprę ż eni a A a Przy wibropełzaniu ustalonym dla A a = 0,050 obserwujemy liniowy wzrost prę dkośi cs p wraz ze wzrostem czę stotliwoś ci wibracji v. Natomiast przy wibropełzaniu ustalonym dla małego współczynnika amplitudy naprę ż eni a A a = 0,0066 maksimum prę dkośi ck p wystę puje w pobliżu czę stotliwoś ci v równej około 8 Hz. Dla obu współczynników amplitudy naprę ż eni a A a stwierdzono przy jednakowym naprę ż eni u ś rednim cr,, że krzywe wibropełzania e p (t) układają się tym wyż ej im mniejsza jest czę stotliwość wibracji v. Efekt ten przy A a = 0,0066 należy tłumaczyć przede wszystkim aktywują cym wpływem istnienia samej wibracji, gdyż krzywe wibropełzania układają się nawet nad krzywą pełzania uzyskaną przy naprę ż eni u a = a max. Natomiast, przy A a = 0,050 efekt ten uzyskuje się dzię ki naprę ż eni u cr max i aktywują cemu działaniu istnienia wibracji. Na począ tku pierwszego okresu wibropełzania obserwujemy duże odkształcenia trwałe i to tym wię ksze im mniejsza jest czę stotliwość naprę żń ezmiennych v (rys. 7). Czym

WPŁYW CZĘ STOTLIWOŚI CWIBRACJI 519 należy to tłumaczyć? Najpierw zwrócić należy uwagę na to, że stwierdzone układanie się krzywych wibropełzania mię dzy krzywymi pełzania statycznego przy a = cr m i a = а т л х (rys. 7) ś wiadczy o nieliniowoś ci procesu pełzania badanego stopu 1 ). Dla podbudowania ostatniego stwierdzenia przypomnijmy, że dla liniowych modeli Teologicznych naprę ż eni a cyklicznie zmienne nie wywołują przyspieszenia pełzania. Omawiane efekty wibropełzania moż na interpretować przy pomocy impulsu siły. Ponieważ badany stop jest Teologicznie silnie nieliniowy ze wzglę du na poziom naprę ż eni a a [5], co moż na wykazać zwią zkiem (4.1) k p (t) = B(t)a«gdzie n{t) funkcja wskaź nika nieliniowoś ci pełzania rosną ca w pierwszym okresie pełzania do swojej wartoś ci skoń czonej wynoszą cej około 12,25, to moż na w pierwszym przybliż eniu pominąć jako mały wpływ dolnych połówek sinusoid obcią ż eni a zmiennego P(t) = = P a sin cot. Wówczas o omawianym efekcie decydować bę dą dodatnie impulsy siły nakładane na obcią ż eni e statyczne P m co pół okresu T. Wychodząc z wyraż enia na impuls siły (4.2) /= j P0)dt 'o 'i i uwzglę dniając sinusoidalny charakter zmiennoś ci obcią ż eni a otrzymujemy wyraż enie: г (4.3) / = / P a &mcotdt = l cos co yj. Po uwzglę dnieniu, że w = 2nv i v = wyraż enie na dodatni impuls obcią ż eni a zmiennego przyjmie postać (4.4) /= ^ О с о в ) л = ^. Na podstawie zwią zku (4.4) stwierdzamy, że dodatni impuls obcią ż eni a zmiennego jest proporcjonalny do amplitudy siły P a i odwrotnie proporcjonalny do czę stotliwośi cv, tj. im mniejsza jest czę stotliwoś, ćtym impulsy siły są wię ksze. Wywołuje on więc wię ksze poś lizgi i wię ksze umocnienie próbki (rys. 7). Przechodząc zaś do granicy obcią ż eni a statycznego P = Pm+Pa stwierdzamy, że tu począ tkowo poś lizgi są najwię ksze, a zatem i umocnienie (rys. 7, krzywa 6). Jest to tylko jedna strona efektu działania impulsów obciąż enia zmiennego. Obok wpływu samych impulsów dodatnich, aktywują cą rolę odgrywa czę stotliwość działania dodatnio ujemnych impulsów. Szczególnie jest to widoczne dla wibropełzania ustalonego przy A, = 0,050 (rys. 9), gdzie p przy t = 150 h wzrasta liniowo ze wzrostu czę stotliwośi cv. Z punktu widzenia fizyki ciała działanie wibracji powoduje wzrost ruchliwoś ci dyslokacji. Dyslokacje łatwiej pokonują przeszkody; same przeszkody stają się mniej ') Silną nieliniowość pełzania badanego stopu omówiono w pracach [4, 5] 10 Mechanika teoretyczna

520 A. JAKOWLUK stabilne. Prowadzi to do rozluź nienia skupisk dyslokacji i w konsekwencji do zmniejszenia lokalnych naprę ż eń. Zmniejszenie lokalnych naprę żń epowoduje osłabienie, a to przy istnieniu naprę ż eni a ś redniego a, sprzyja pełzaniu. Na temat wpływu samej wibracji i poziomu naprę ż eni a na proces wibropełzania była mowa szerzej w pracy [1]. Dla bardzo małych A (rys. 13 15) wpływ impulsów dodatnich na umocnienie jest mały, natomiast istotny wpływ wywierają wibracje dodatnio ujemnych impulsów. Łą czne działanie impulsów dodatnich i wibracji powoduje, że dla czasów bliskich pełzaniu ustalonemu mamy maksimum prę dkośi cwibropełzania w obrę bie czę stotliwośi cokoło 8 Hz. Istnieje więc istotna róż nica mię dzy wpływem czę stotliwośi cv dla małych i wię kszych współczynników amplitudy naprę ż eni a A. Na podstawie powyż szego i pracy [1] moż na wnioskować, że proces wibropełzania jest zjawiskiem bardzo złoż onym, a wpływ czę stotliwoś ci na proces wibropełzania znaczny. Na zakoń czenie spróbujmy przedyskutować postać hipotezy, która poprawnie opisywałaby proces wibropełzania. Biorąc pod uwagę wyniki uzyskane w pracy [1] i w pracy niniejszej oraz dla uproszczenia ustalając temperaturę należ ałoby poszukiwać funkcji w postaci (4.5) F(e p, k p, a,, A,v) = 0. Taka funkcja, którą moż na by nazwać dynamiczną hipotezą umocnienia, powinna poprawnie opisywać pełzanie w procesie zmę czenia i proces wibropełzania, gdyż ujmuje wszystkie główne parametry tych procesów. Proponowana nazwa jest uzasadniona tym, że przy statycznym działaniu naprę ż eni a wzór (4.5) sprowadza się do znanej hipotezy umocnienia w postaci (4.6) Flis,, i p, a) = 0. Poza tym, hipoteza umocnienia jest najodpowiedniejsza dla stopów metali ze wzglę du na posiadaną przez nie cechę umocnienia. Oczywiś cie przy stosowaniu hipotezy (4.5) wystą pią duże trudnoś ci matematyczne. Dla oceny przydatnoś ci tej hipotezy należ ałoby przeprowadzić znaczną ilość odpowiednio zaprogramowanych badań przy róż nych poziomach naprę ż eni a ś redniego a m, przy róż nych współczynnikach amplitudy naprę ż eni a A a i przy róż nych czę stotliwoś ciac h obcią ż eni a zmiennego v. Literatura cytowana w tekś cie 1. A. JAKOWLUK, Wpływ poziomu naprę ż enia i współczynnika amplitudy naprę ż enia na proces wibropełzania, Mechanika Teoretyczna i Stosowana, 4, 7 (1969) 2. A. JAKOWLUK, Wibropelzanie w metalach, WNT ser. «Nowa Technika» z. 73, Warszawa 1967. 3. A. R. WADE, P. GROOTENHUIS, Proc. Intern. Conference on Fatigue of Metals., London 1956, 10 14th Sept, 368. 4. A. JAKOWLUK, S. ZIEMBA, Pewien nieliniowy model reologiczny, III Sympozjon poś wię cony reologii, Wrocław 1966. 5. M. CZECH, A. JAKOWLUK, J. KOŁYBKO, Pewne aspekty ustalania i doboru funkcji proporcjonalnoś ci prę d koś ci pełzania oraz funkcji wskaź nika nieliniowoś ci pełzania. Referat na V Krajową Konf. Wytrz. i Badań Mater., Kraków 1969.

WPŁYW CZĘ STOTLIWOŚI CWIBRACJI 521 Р е з ю ме В Л И Я Н Е И Ч А С Т О Ы Т В И Б Р А Ц И И Н А П Р О Ц Е С С В И Б Р О П О Л З У Ч И Е С Т И с с л е д о в я а нв ие л иь с н а а л ю м и н и ем в соп л ае в Al Mg Si (Р А н ии п ри т е м 4) в о д н о о с м н он а п р я ж п е р а те у296"к р. Э к с п е р и м ы е нвте л иь с п ри п о с т о я нм н ос р е д нм е н а п р я ж е нм н ос о с т о я еи н а и, и п ри р а з л и ч нх ык о э ф ф и ц и ех н та ам п л и т ы у дн а п р я ж е я н иа а = = 0,0,0066 и 0,050. Д ля А = 0,0066 и с с л е д о в я а ни ир о в о б и ль ипсри ч а с т ое тv = 0, 7, 6 и 31 г ц; д ля А а = 0,050 п ри ч а с т ое тv = 0, 0,0033, 21, 8, 31 и 37 г ц. В о б о их с л у ч ах яу с т а н о в л, е чн то о к р и в е ы в и б р о п о л з у и ч еус кт л а д ы в а юя т с т ем в ы ше н ад к р и в й о п о л з у ч е с, тч ием м е н ь ше ч а с т оа тп е р е м е нй н но а г р у и з кv. П о л у ч е н й н ыэ ф ф ет к в л и я ня и ч а с т оы т о б ъ я с н я ея т пс о л о ж и т е л ь и н ыи мм п у л ь си а мв е р х нх и п о л у с и н у д с о пи е р е м е нй н о н а г р у з, к ки о т о ре ы в ы з ы в ат ю д о б а в о че н со к о л ь ж и м п у л ь с, оввы з ы в а ю х щ ид р е й ф у ю е щ де в и ж н а п р я ж ея н и у п р о ч н ее н ои б р а з ц, аи з н а к о п е р е м ех н н ы е не ид и с л о к а ц, ис ив я з а н е н с о н а п р а в л е м н и де е й с т вя и ея н иа,. С у щ е с т вт у ке а ч е с т в е е н ноот л и че и в и б р о п о л з у и ч епс ри т б о л ь ш В о в т о р й о с т а д и и п о л з у ч еи с тд ля б о л ь ш х и А, с р о с тм о v, з н а к о п е р е м х и и м а л ых А а ея н вн иа б р а ця и л и н е йо н у в е л и ч и вт ас ек о р о ь с тв и б р о п о л з у и ч ек р. с тп ри А с = 0,0066 с о в м е с те н до е й с т ве ип о л о ж з н а к о п е р е м п ри v ~ 8 г ц. ех н ин мы п у л ь в с по р и в о дт ик т о м и т е л х ь ни ы у, ч то в о в т о р й о с т а д и и п о л з у ч еи с ёт р т а х п р о я в л я ея т с Summary THE EFFECT OF VIBRATION FREQUENCY ON THE VIBRATIONAL CREEP PROCESS The investigations were carried out on an aluminium alloy Al Mg Si (PA4) under an uniaxial state of stress at a temperature of 296 K. The tests were performed with a constant mean stress a m and various stress amplitude coefficients A a = = 0; 0,0066 and 0,050. For A = 0,0066, the frequencies of the ostium Hating load v = 0; 7,6 and 31 Hz were applied. For A a = 0,050, the frequencies were v = 0, 0,0033; 21,8; 31 and 37 Hz. In both cases it was found that the vibrational creep curves were the higher, in relation to the static creep curve, the lower the applied frequency. The observed effect of the frequency was interpreted by means of positive impulses of upper half sinusoids of the oscillating load which induce additional slips and strain hardening of the specimen, and positive negative impulses causing a drifting dislocation movement related to the direction of the a m stress. There is a qualitative difference in vibrational creep for large and small A. Together with the increase of v, for higher A a, the oscillatory positivenegative impulses linearly increase the speed of vibrational creep ё р. For A e = 0.0066, the combined action of positive impulses and positive negative vibrations, result in the appearance of t p m a x for v ~ 8 Hz. WYŻ SZA SZKOŁA INŻ YNIERSKA BIAŁYSTOK Praca została złoż ona w Redakcji dnia 6 maja 1969 r. 10