RYNEK OTWARTYCH FUNDUSZY EMERYTALNYCH W IV KWARTALE ROKU Urząd Komisji Nadzoru Finansowego Warszawa 2013 DNI/A/K/12/001
DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH Słowa kluczowe: KNF, PTE, OFE, STOPA ZWROTU, AKTYWA NETTO, SKŁADKI, CZŁONKOWIE OFE, PORTFEL INWESTYCYJNY, EFEKTYWNOŚĆ, TRANSFERY.
Spis treści: 1. Efektywność działalności inwestycyjnej OFE... 4 2. Aktywa netto... 5 3. Składki... 6 4. Emerytury z II filara... 7 5. Wyniki finansowe OFE... 8 6. Dekompozycja zmiany wartości aktywów netto... 9 7. Portfel inwestycyjny... 10 8. Liczba członków... 12 9. Transfery... 13 10. Losowania... 14 11. Sytuacja finansowa PTE... 15 Konkluzje... 16 DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 3
1. Efektywność działalności inwestycyjnej OFE Przeciętna stopa zwrotu w IV kwartale wyniosła 6,1% W IV kwartale roku wartości jednostek rozrachunkowych wzrosły średnio o 6,1%. Najwyższą stopę zwrotu w IV kwartale uzyskał Allianz Polska OFE, którego wartość jednostki rozrachunkowej wzrosła o 6,7%. Najniższą stopę zwrotu w wysokości 5,5% osiągnął Generali OFE. Tabela 1. Stopy zwrotu OFE (%) I Q II Q III Q IV Q AEGON 4,83 0,30 3,86 6,60 16,40 Allianz Polska 4,95 1,00 4,26 6,74 17,96 Amplico 4,90 1,15 4,15 6,10 17,25 Aviva BZ WBK 4,94 0,86 3,85 6,07 16,59 AXA 3,89 0,92 3,87 5,54 14,93 Generali 5,36-0,34 3,83 5,49 15,00 ING 5,45 0,54 4,06 5,69 16,61 Nordea 5,01 1,08 4,18 6,37 17,63 Pekao 4,84 0,52 3,63 6,29 16,08 PKO BP Bankowy 4,85 0,44 4,17 6,10 16,38 Pocztylion 4,35 0,75 3,79 5,69 15,33 POLSAT 5,42-0,18 2,65 6,06 14,56 PZU Złota Jesień 4,66 0,52 3,59 6,15 15,69 WARTA 4,54 0,96 3,85 5,98 16,17 Średnia OFE 4,86 0,61 3,84 6,06 16,18 WIG 9,77-1,11 7,18 8,51 26,24 WIG20 6,62-0,49 4,22 8,92 20,45 FTSE indeks obligacji polskich 2,81 2,35 3,14 5,78 14,81 Źródło: OFE Efektywność inwestycyjna OFE w IV kwartale roku, jak i w całym roku była bardzo wysoka. W głównej mierze było to konsekwencją sytuacji na rynku finansowym: indeks akcji WIG wzrósł o 8,5% w ostatnim kwartale i 26,2% w ciągu roku, a WIG20 odpowiednio o 8,9% i 20,4%. Także stopy zwrotu uzyskane na rynku instrumentów dłużnych pozytywnie wpływały na rentowność OFE: indeks obligacji polskich FTSE Global Government Bond Index for Poland wzrósł w IV kwartale o 5,8% i w całym roku o 14,8%. Stopa zwrotu OFE za rok wyniosła 16,2% Z punktu widzenia efektywności inwestycyjnej OFE rok należał do najlepszych w historii, średnia stopa zwrotu OFE wyniosła 16,2%. Fundusze skutecznie wykorzystały sprzyjające warunki na rynku finansowym, wypracowując dla członków rekordowe wyniki finansowe. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 4
2. Aktywa netto Otwarte fundusze emerytalne posiadały na koniec IV kwartału roku aktywa netto o wartości 269,6 mld zł, co oznacza wzrost o 17,1 mld zł (6,8%) w ciągu 3 miesięcy. Wszystkie fundusze odnotowały wzrost wartości aktywów netto. Największy przyrost aktywów netto (7,6%) wystąpił w Allianz Polska OFE, natomiast najniższy w AXA OFE (6,4%). Został zachowany udział trzech największych otwartych funduszy emerytalnych w rynku mierzony aktywami netto, który wyniósł 59,8% i w ciągu 3 miesięcy spadł tylko o 0,1 pkt. proc. Na koniec IV kwartału roku aktywa netto OFE wyniosły 269,6 mld zł Rynek OFE jest rynkiem o wysokiej koncentracji Na koniec IV kwartału roku najmniejszy fundusz (OFE POLSAT) dysponował aktywami netto na poziomie 2,4 mld zł, gdy w tym samym czasie największy podmiot (ING OFE) wykazywał aktywa netto o wartości 64,2 mld zł, czyli ponad 27-krotnie większej. Tabela 2. Aktywa netto OFE (mln zł) 30 marca 29 czerwca 28 września 31 grudnia Zmiana w ostatnim kwartale (%) AEGON 10 227,3 10 331,9 10 810,9 11 601,4 7,3 Allianz Polska 7 139,1 7 271,0 7 642,0 8 220,2 7,6 Amplico 18 711,1 19 063,8 20 011,9 21 368,3 6,8 Aviva BZ WBK 53 895,9 54 584,3 57 073,5 60 901,4 6,7 AXA 14 970,8 15 169,2 15 892,9 16 912,6 6,4 Generali 12 042,8 12 109,1 12 709,5 13 529,1 6,4 ING 56 589,0 57 374,2 60 219,2 64 169,7 6,6 Nordea 10 511,5 10 700,8 11 240,0 12 048,3 7,2 Pekao 3 573,4 3 615,9 3 778,7 4 047,6 7,1 PKO BP Bankowy 8 299,7 8 408,0 8 840,0 9 447,0 6,9 Pocztylion 4 492,1 4 559,7 4 774,8 5 092,0 6,6 POLSAT 2 119,0 2 133,8 2 213,9 2 369,7 7,0 PZU Złota Jesień 32 139,4 32 516,9 33 936,4 36 282,4 6,9 WARTA 3 179,6 3 230,1 3 379,7 3 606,7 6,7 Razem 237 890,9 241 068,7 252 523,4 269 596,5 6,8 Źródło: OFE W IV kwartale roku na pozycji lidera pod względem wartości aktywów netto znajdował się ING OFE, chociaż jego aktywa rosły nieznacznie wolniej niż aktywa drugiego w zestawieniu Aviva OFE Aviva BZ WBK oraz całego rynku. ING OFE jest liderem pod względem wartości aktywów netto DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 5
3. Składki W IV kwartale roku ZUS przekazał do OFE składki o wartości 2,2 mld zł W IV kwartale roku do otwartych funduszy emerytalnych trafiło łącznie 2,2 mld zł składek. Od ponad roku poziom składek przekazywanych do OFE był wyraźnie niższy za sprawą zmniejszenia stopy składki przekazywanej funduszom do 2,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne. W 2013 roku wskaźnik ten wzrasta do 2,8%. Tabela 3. Składki przekazane do OFE (mln zł) I Q II Q III Q IV Q AEGON 91,7 76,5 90,0 95,6 353,8 Allianz Polska 89,4 60,1 68,9 69,8 288,4 Amplico 163,2 136,1 174,1 167,3 640,7 Aviva BZ WBK 443,4 371,0 422,7 431,7 1 668,7 AXA 165,4 120,7 143,8 154,1 583,9 Generali 140,5 101,4 137,3 131,5 510,7 ING 543,3 453,5 523,6 527,8 2 048,2 Nordea 99,5 81,5 96,6 103,4 381,0 Pekao 36,0 29,8 35,9 37,7 139,3 PKO BP Bankowy 91,8 62,9 88,3 80,1 323,1 Pocztylion 53,0 38,7 47,4 56,0 195,1 POLSAT 25,3 21,2 25,5 27,1 99,1 PZU Złota Jesień 280,6 228,6 269,9 287,9 1 067,0 WARTA 29,1 24,4 28,4 29,8 111,6 Razem 2 252,3 1 806,3 2 152,3 2 199,6 8 410,5 Źródło: OFE W roku wartość składek przekazanych do OFE wyniosła 8,4 mld zł Od przekazanych przez ZUS składek potrącane są opłaty w wysokości maksymalnie 3,5% przekazanych środków. W związku z tym w IV kwartale na konta członków OFE trafiło 2,1 mld zł. Dwanaście funduszy pobiera opłatę od składki według stawki maksymalnej, ale dwa fundusze stosują niższe stawki: OFE POLSAT pobiera 3,4%, a Allianz Polska OFE 3,45%. W całym roku do OFE przekazano 8,4 mld zł składek, z czego 289,8 mln trafiło do PTE z tytułu opłaty od składki. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 6
4. Emerytury z II filara Pierwsze wypłaty świadczeń emerytalnych z kapitału gromadzonego w OFE nastąpiły w 2009 roku. Z uwagi na niższy wiek emerytalny takie świadczenia na razie otrzymują jedynie kobiety. Ze względu na stosunkowo krótki okres oszczędzania w OFE tylko niewielka część ich emerytury pochodzi z II filara systemu ubezpieczeń społecznych. Od momentu nabycia praw emerytalnych do osiągnięcia wieku 65 lat, członkowi OFE przysługuje prawo do okresowej emerytury kapitałowej. Jej wysokość ustala ZUS, według danych z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o emeryturę, dzieląc kwotę środków zgromadzonych na rachunku w OFE przez średnie dalsze trwanie życia. Tabela 4. Okresowe emerytury kapitałowe w IV kwartale roku OFE Liczba uprawnionych* na 31 grudnia Kwota wypłat w IV kwartale (w zł) Przeciętne świadczenie (w zł) AEGON 221 36 604,93 61,03 Allianz Polska 88 22 645,58 95,06 Amplico 289 67 532,84 85,66 Aviva BZ WBK 411 107 972,21 99,63 AXA 157 30 291,68 70,30 Generali 174 40 651,61 84,69 ING 578 162 829,73 105,65 Nordea 144 24 799,73 65,13 Pekao 82 17 102,18 75,12 PKO BP Bankowy 90 16 963,37 73,85 Pocztylion 138 21 964,14 59,70 Polsat 50 5 662,52 39,61 PZU Złota Jesień 455 85 885,80 69,48 WARTA 64 11 504,40 65,72 Przeciętna miesięczna wysokość świadczenia wynosi 82,36 zł Razem 2 941 652 410,72 82,36 * liczba członków OFE, którym ZUS ustalił prawo do otrzymywania okresowej emerytury kapitałowej, (narastająco) według stanu na koniec miesiąca Źródło: ZUS Według stanu na koniec IV kwartału roku, ustalone przez ZUS prawo do otrzymywania okresowej emerytury kapitałowej posiadało 2 941 osób. Łącznie w IV kwartale roku OFE wypłaciły świadczenia o wartości 652,4 tys. zł, przy czym przeciętna miesięczna wysokość wypłaconego świadczenia wyniosła 82,36 zł. Ze względu na niewielką liczbę osób pobierających świadczenia i stosunkowo krótki okres oszczędzania, różnice w wysokości świadczeń w poszczególnych OFE zależą bardziej od wysokości środków odprowadzonych na rachunek członka, czyli przekazanych składek, niż od efektywności samych funduszy. Emeryturę z OFE pobiera 2 941 osób DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 7
5. Wyniki finansowe OFE W IV kwartale roku OFE wykazały zysk w kwocie 15,2 mld zł Łączny wynik finansowy otwartych funduszy emerytalnych w IV kwartale roku wyniósł 15,2 mld zł. W IV kwartale roku fundusze wypracowały wysoki dodatni wynik finansowy i był on znacząco wyższy niż przeciętny odnotowany w poprzednich kwartałach roku. Tabela 5. Wyniki finansowe OFE (mln zł) I Q II Q III Q IV Q AEGON 471,2 31,3 401,9 714,9 1 619,3 Allianz Polska 332,0 73,6 310,4 516,8 1 232,8 Amplico 852,3 220,6 796,0 1 221,1 3 089,9 Aviva BZ WBK 2 524,8 478,2 2 112,8 3 474,4 8 590,2 AXA 548,8 135,9 591,0 887,9 2 163,6 Generali 608,6-41,8 468,6 701,8 1 737,2 ING 2 904,9 331,3 2 335,6 3 447,7 9 019,5 Nordea 505,3 113,6 451,4 719,2 1 789,5 Pekao 164,1 18,1 132,8 238,0 553,0 PKO BP Bankowy 367,8 36,5 353,5 540,5 1 298,2 Pocztylion 185,8 33,6 174,4 272,0 665,8 POLSAT 108,9-3,3 56,8 135,1 297,4 PZU Złota Jesień 1 434,4 163,0 1 176,3 2 098,9 4 872,7 WARTA 138,6 31,0 125,5 202,6 497,7 Razem 11 147,3 1 621,4 9 487,0 15 170,9 37 426,6 Źródło: OFE W IV kwartale roku wszystkie fundusze zanotowały dodatnie wyniki finansowe w wysokości od 135 mln zł do 3,5 mld zł. W całym okresie działalności OFE wypracowały dla członków 96,2 mld zł zysku, z czego 37,4 mld zł to zysk wypracowany w roku W roku OFE wypracowały 37,4 mld zł zysku, co było najwyższą wartością w historii ich działalności. Wynik finansowy za cały okres działalności otwartych funduszy emerytalnych wyniósł na koniec roku 96,2 mld zł. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 8
6. Dekompozycja zmiany wartości aktywów netto Największy wpływ na zmianę wartości aktywów netto (WAN) otwartych funduszy emerytalnych w IV kwartale roku miały wyniki finansowe uzyskane na działalności inwestycyjnej funduszy oraz transfery składek z ZUS. W IV kwartale roku fundusze emerytalne odnotowały dodatni wynik finansowy przed pobraniem opłaty za zarządzanie na poziomie blisko 15,4 mld zł. Powszechne towarzystwa emerytalne pobrały opłatę za zarządzanie OFE w wysokości 270,4 mln zł. W tym samym okresie z tytułu składek OFE otrzymały 2,2 mld zł. Od składek zostały potrącone opłaty na rzecz powszechnych towarzystw emerytalnych w wysokości 75,9 mln zł. Wykres 1. Dekompozycja zmiany wartości aktywów netto OFE (mld zł) I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał Przyrost aktywów netto = (+) Składki i odsetki (ZUS) 13,2 2,3 3,2 1,8 11,5 2,2 2,2 17,1 W IV kwartale roku aktywa netto OFE wzrosły o 17,1 mld zł (-) Opłata od składki (PTE) 0,1 0,1 0,1 0,1 (+) Wynik finansowy z opłatą za zarządzanie (OFE) 11,4 1,9 9,7 15,4 (-) Opłata za zarządzanie (PTE) 0,3 0,3 0,3 0,3 (-) Inne (OFE) 0,2 0,2 0,1 0,2 Źródło: OFE, obliczenia własne 224,7 242,6 260,4 278,3 Wśród innych czynników wpływających na zmianę wartości aktywów netto OFE w IV kwartale należy wskazać zmianę poziomu zobowiązań, w szczególności wobec członków. Pozostałe elementy oddziaływujące na poziom aktywów netto to wypłaty emerytur czy środków na rzecz spadkobierców zmarłych członków OFE łączny bilans wszystkich wskazanych powyżej operacji był w IV kwartale ujemny i przyczynił się do zmniejszenia wartości aktywów netto o 0,2 mld zł. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 9
Wykres 2. Dekompozycja zmiany wartości aktywów netto OFE w roku (mld zł) Przyrost aktywów netto = 44,9 (+) Składki i odsetki (ZUS) 8,4 (-) Opłata od składki (PTE) 0,3 (+) Wynik finansowy z opłatą za zarządzanie (OFE) 38,5 (-) Opłata za zarządzanie (PTE) 1,0 (-) Inne (OFE) 0,7 220 240 260 Źródło: OFE, obliczenia własne W roku przyrost aktywów netto OFE wyniósł 44,9 mld zł głównie za sprawą wysokich zysków OFE W ciągu całego roku aktywa netto OFE wzrosły o 44,9 mld zł, na co największy wpływ miał rekordowo wysoki wynik finansowy przed odjęciem opłaty za zarządzanie na poziomie 38,5 mld zł (wynik finansowy netto wyniósł 37,4 mld zł ). Ponad 40% zysku osiągniętego w roku przypada na ostatni kwartał. 7. Portfel inwestycyjny W IV kwartale roku struktura portfela inwestycyjnego OFE uległa istotnym zmianom. Najbardziej widoczne były zmiany udziału w portfelach OFE, dotyczące papierów dłużnych i udziałowych. W stosunku do poprzedniego kwartału spadł udział krajowych instrumentów dłużnych w portfelach OFE. Znacząco spadł udział dłużnych instrumentów emitowanych przez Skarb Państwa i nieznacznie zmniejszyło się zaangażowanie OFE w obligacje pozostałych emitentów. Na koniec grudnia roku udział w portfelu OFE papierów wartościowych Skarbu Państwa nie przekraczał 45% i było to najniższe zaangażowanie OFE w tej kategorii w historii. W IV kwartale wzrosło zaangażowanie OFE w udziałowe papiery wartościowe Na koniec grudnia roku zaangażowanie OFE w udziałowe papiery wartościowe wyniosło 35% i dla poszczególnych funduszy mieściło się w przedziale od 33% do 39% portfela. Od 1 stycznia roku limit na akcje notowane na rynku regulowanym wynosił 45% aktywów funduszu i. W 2013 roku limit ten wynosi 47,5% aktywów. i Limit oprócz akcji obejmuje także notowane na regulowanym rynku giełdowym prawa poboru, prawa do akcji i obligacje zamienne na akcje oraz akcje narodowych funduszy inwestycyjnych. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 10
100 Wykres 3. Struktura portfela inwestycyjnego OFE (%) 0,6 0,5 0,6 0,8 Lokaty poza 5,0 4,9 8,1 8,1 granicami kraju 80 60 40 20 0 34,2 32,6 33,3 35,0 9,4 11,1 11,3 11,2 50,8 50,9 46,7 44,8 III VI IX XII Depozyty w bankach krajowych i bankowe papiery wartościowe Krajowe instrumenty udziałowe Krajowe instrumenty dłużne pozaskarbowe Papiery wartościowe Skarbu Państwa Źródło: OFE Istotnym składnikiem portfela OFE są obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, czyli tzw. obligacje autostradowe. Na koniec IV kwartału ich wartość w portfelach OFE wynosiła 17,8 mld zł (6,5% portfela), a w prezentowanym zestawieniu zostały one zaliczone do krajowych instrumentów dłużnych pozaskarbowych. Na przestrzeni ostatnich dwóch kwartałów zwiększył się udział lokat OFE w depozytach bankowych i bankowych papierach wartościowych. Dotychczas, ich główną funkcją było zapewnienie funduszom płynności oraz akumulacja środków w celu przeprowadzenia operacji lokacyjnych w inne, docelowe kategorie lokat. Na koniec IV kwartału udział tych lokat w portfelu inwestycyjnym OFE wyniósł 8,1%. Niewielkim uzupełnieniem portfela OFE były inwestycje za granicą. Na koniec IV kwartału roku udział tej kategorii w portfelu wyniósł 0,8%. Poza granicami kraju OFE lokowały swoje aktywa głównie w akcje oraz pozaskarbowe dłużne papiery wartościowe. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 11
8. Liczba członków Na koniec grudnia roku do OFE należało blisko 16 mln członków Zgodnie z danymi Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych prowadzonego przez ZUS, na koniec IV kwartału roku do OFE należało łącznie blisko 16 mln członków. W porównaniu z końcem września roku oznacza to spadek o 9,6 tys. członków. 30 marca Tabela 6. Liczba członków OFE 29 czerwca 28 września 31 grudnia Zmiana w ostatnim roku (%) AEGON 951 561 951 872 951 170 947 048-0,2 Allianz Polska 553 327 553 267 553 873 553 666 9,0 Amplico 1 208 543 1 208 888 1 270 620 1 269 898 6,5 Aviva BZ WBK 2 677 295 2 671 523 2 674 404 2 672 860-0,5 AXA 1 165 232 1 161 382 1 162 730 1 162 223 4,8 Generali 942 715 943 665 1 006 590 1 006 344 13,1 ING 2 979 928 2 983 379 3 008 667 3 010 238 1,9 Nordea 888 705 888 448 888 782 888 272-1,2 Pekao 343 813 343 466 343 143 342 820-0,5 PKO BP Bankowy 598 510 598 931 658 356 657 837 21,9 Pocztylion 596 720 596 581 596 412 595 930 1,3 POLSAT 301 229 301 091 301 152 300 789-0,6 PZU Złota Jesień 2 220 074 2 220 691 2 224 247 2 222 853 0,4 WARTA 312 080 311 880 311 773 311 504-1,0 Razem 15 739 732 15 735 064 15 951 919 15 942 282 2,9 Źródło: ZUS W ujęciu względnym spadek liczby członków w IV kwartale roku wyniósł 0,1%, ale ze względu na brak losowania w tym okresie znacząco spadło, w porównaniu z poprzednim kwartałem, zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi funduszami. W związku z wprowadzeniem zakazu akwizycji radykalnie spadła liczba osób samodzielnie zapisujących się lub zmieniających OFE. Większe zmiany w liczebności członków dokonują się tylko poprzez losowania przeprowadzane przez ZUS w styczniu i lipcu każdego roku. W roku liczba członków OFE wzrosła o 2,9%. Największy przyrost liczby członków odnotowały te OFE, które najmocniej partycypowały w losowaniach członków, czyli PKO BP Bankowy OFE (wzrost liczby członków o 21,9%) i Generali OFE (wzrost liczby członków o 13,1%). DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 12
9. Transfery W IV kwartale roku liczba transferów członków między poszczególnymi funduszami wyniosła 1,5 tys. osób. Tak radykalny spadek w porównaniu do I kwartału i lat wcześniejszych, kiedy liczba transferów wyraźnie przekraczała 100 tys. osób, jest efektem wprowadzenia zakazu akwizycji. W IV kwartale roku 1,5 tys. członków zmieniło fundusz emerytalny W IV kwartale roku, w drodze transferów, najwięcej członków pozyskał ING OFE (774 osób). Uwzględniając liczbę członków, którzy opuścili ten fundusz, końcowe dodatnie saldo transferowe wyniosło 771 osób ii, co jest najlepszym wynikiem na rynku. Najwięcej członków (378 osób) odeszło z AEGON OFE. Bardzo niska liczba osób, które udało się pozyskać temu funduszowi sprawiła, że uzyskał najgorsze saldo transferowe, tracąc netto 248 członków. Tabela 7. Saldo osób zmieniających OFE I Q II Q III Q IV Q AEGON 3 315 912-198 -248 3 781 Allianz Polska -1 138 164-240 -12-1 226 Amplico 13 006 897-22 23 13 904 Aviva BZ WBK -14 156-4 840-317 -193-19 506 AXA 7 267-3 540-43 -110 3 574 Generali 2 577 1 121 255 113 4 066 ING -5 217 2 641 919 771-886 Nordea -10 290 110-57 -25-10 262 Pekao -803-20 -102-45 -970 PKO BP Bankowy 12 946 790-123 -44 13 569 Pocztylion -517 58-174 -157-790 POLSAT -1 495 2-15 -95-1 603 PZU Złota Jesień -3 036 1 705 101 45-1 185 WARTA -2 459 0 16-23 -2 466 Liczba transferowanych członków OFE 103 406 12 455 2 125 1 480 119 466 Źródło: ZUS, KDPW W całym roku liczba członków zmieniających OFE wyniosła 119,5 tys., ale zdecydowana większość z nich dokonała zmiany w styczniowej sesji, w której rozliczano jeszcze zmiany członkostwa z okresu sprzed wprowadzenia zakazu akwizycji. Liczba osób zmieniających fundusz w kolejnych sesjach pokazuje, że akwizycja była najważniejszym czynnikiem wpływającym na decyzje członków o zmianie OFE. W roku 119,5 tys. członków zmieniło fundusz emerytalny, z czego 103,4 tys. w styczniowej sesji transferowej ii Członkowie ING OFE, którzy podpisali umowę z innym otwartym funduszem emerytalnym oraz osoby, które złożyły wniosek o przekazanie należnych im środków do innego funduszu w związku ze zmianą stosunków majątkowych z małżonkiem lub w związku ze śmiercią członka Funduszu, nie zostały skutecznie zgłoszone przez ING OFE do sesji transferowej, która odbyła się w dniu 30 listopada roku. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 13
10. Losowania Umowa z OFE powinna zostać zawarta w ciągu 7 dni od wystąpienia obowiązku ubezpieczenia emerytalnego ZUS przydziela w drodze losowania nowych członków do otwartych funduszy emerytalnych spośród osób, które nie przystąpiły do żadnego funduszu, mimo obowiązku zawarcia umowy z wybranym OFE w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia emerytalnego. Według obecnie obowiązujących przepisów w losowaniu biorą udział tylko te fundusze, które w dwóch ostatnich okresach rozliczeniowych uzyskały stopy zwrotu wyższe niż odpowiednie średnie ważone stopy zwrotu wszystkich funduszy, a ich aktywa netto nie przekraczają 10% sumy aktywów netto wszystkich funduszy. Udziały w puli osób losowanych są równe dla wszystkich funduszy spełniających te warunki. ZUS przeprowadza losowania w ostatnim dniu roboczym stycznia i lipca każdego roku. Tabela 8. Osoby uzyskujące członkostwo w wyniku losowania 31 stycznia 2011 29 lipca 2011 31 stycznia 31 lipca AEGON 35 297 15 610 - - Allianz Polska 35 297 15 610 44 275 - Amplico 35 297 - - 59 656 Aviva BZ WBK - - - - AXA 35 297 15 610 44 274 - Generali 35 297 15 610 44 274 59 654 ING - - - - Nordea - 15 610 - - Pekao - - - - PKO BP Bankowy - 15 610 44 274 59 654 Pocztylion 35 297 15 615 - - POLSAT - - - - PZU Złota Jesień - - - - WARTA - - - - Razem 211 782 109 275 177 097 178 964 W lipcu roku w wyniku losowania członkami OFE zostało 179 tys. osób Źródło: ZUS W ostatnim losowaniu, które przeprowadzono w lipcu roku, członkostwo w otwartych funduszach emerytalnych uzyskało 179 tys. osób. W losowaniu brały udział trzy fundusze. Znaczenie losowania członków istotnie wzrosło w związku z wprowadzeniem zakazu akwizycji do otwartych funduszy emerytalnych. W kolejnym losowaniu w styczniu 2013 roku uczestniczył tylko jeden fundusz Amplico OFE, gdyż tylko ten podmiot spełnił wszystkie kryteria określone przepisami prawa. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 14
11. Sytuacja finansowa PTE Wartość kapitałów własnych powszechnych towarzystw emerytalnych na koniec grudnia roku wyniosła 3,6 mld zł i wzrosła o 6,5% w porównaniu do stanu z września roku. Zmiany poziomu kapitału własnego w poszczególnych PTE w IV kwartale roku wynikały z przyrostu wyników finansowych towarzystw, jakie odnotowano w tym okresie. Na koniec grudnia roku kapitały własne PTE wynosiły 3,6 mld zł Tabela 9. Wybrane wskaźniki sytuacji finansowej PTE (mln zł) IQ IIQ IIIQ IVQ Kapitał własny 3 337,3 3 236,5 3 410,8 3 633,4 Wynik finansowy 155,1 201,7 169,8 188,5 Kapitał własny / WAN OFE 1,40% 1,34% 1,35% 1,35% Kapitał własny + Fundusz Gwarancyjny/ WAN OFE 1,82% 1,76% 1,77% 1,77% Źródło: PTE IV kwartał roku przyniósł PTE 188,5 mln zł zysku. Oznacza to wzrost w porównaniu do poprzedniego kwartału o 11%. Kapitały własne PTE wraz ze środkami zgromadzonymi na Funduszu Gwarancyjnym są bardzo istotnym elementem bezpieczeństwa kapitałowej części systemu emerytalnego. Stanowią bowiem potencjalne źródło pokrycia ewentualnego niedoboru, który może wystąpić w OFE. Z tego względu bardzo ważne jest, aby PTE posiadały kapitały własne powiększone o środki na Funduszu Gwarancyjnym na odpowiednio wysokim poziomie w stosunku do wartości zarządzanych aktywów OFE. Na koniec IV kwartału roku relacja kapitałów własnych PTE do aktywów netto OFE wynosiła 1,3% i wahała się w poszczególnych towarzystwach od 0,8% do 5,0%. Relacja sumy kapitałów własnych PTE i środków na Funduszu Gwarancyjnym do aktywów netto OFE wynosiła na koniec IV kwartału roku 1,8% i wahała się w poszczególnych towarzystwach od 1,2% do 5,4%. W IV kwartale roku PTE wypracowały 188,5 mln zł zysku DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 15
Konkluzje Stopy zwrotu OFE w IV kwartale roku były wysokie. Efektywność inwestycyjna funduszy była zdecydowanie wyższa niż przeciętnie w poprzednich kwartałach. W głównej mierze było to konsekwencją sprzyjającej sytuacji na rynku finansowym, przejawiającej się wzrostami indeksów akcji (WIG o 8,5%, a WIG20 o 8,9%). Stopy zwrotu uzyskane na rynku instrumentów dłużnych (5,8%) także przekroczyły historyczne średnie. PTE nie wykorzystują zwiększonego limitu na akcje. Zmiana przepisów zwiększyła maksymalny limit na zaangażowanie OFE w lokaty w akcjach spółek notowanych na regulowanym rynku giełdowym iii, początkowo do 42,5% aktywów, a w roku do 45% aktywów. W tym okresie średnie zaangażowanie OFE w instrumenty udziałowe podlegało wahaniom w przedziale od 31% do 36% i mimo zwiększonego limitu utrzymywało się na poziomie niższym niż przez kryzysem finansowym, kiedy akcje stanowiły prawie 38% całego portfela OFE. W 2013 roku limit ten wynosi 47,5% aktywów. Zysk netto PTE w IV kwartale roku wyniósł 188,5 mln zł i był wyższy o 11% od zysku za poprzedni kwartał. W całym roku PTE wypracowały 715 mln zł zysku netto, a żadne towarzystwo nie odnotowało straty. Rok wcześniej zysk netto PTE wyniósł 618,7 mln zł, a straty wykazywały dwa towarzystwa. W roku rentowność PTE poprawiła się, mimo spadku przychodów wynikającego z obniżenia składek przekazywanych do OFE, głównie za sprawą wprowadzenia zakazu akwizycji i związanego z tym spadku kosztów. Wyraźnie widocznym efektem wprowadzenia zakazu akwizycji był bardzo duży spadek liczby członków zmieniających fundusz. W IV kwartale liczba transferów spadła do 1,5 tys. osób, a kwartał wcześniej nie przekroczyła 2,2 tys. osób. Przed wprowadzeniem zakazu w każdym kwartale OFE zmieniało 100-160 tys. członków. iii Limit obejmuje lokaty w akcjach spółek notowanych na regulowanym rynku giełdowym, a także notowanych na regulowanym rynku giełdowym prawach poboru, prawach do akcji i obligacjach zamiennych na akcje tych spółek oraz akcjach narodowych funduszy inwestycyjnych. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 16
URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO plac Powstańców Warszawy 1 00-950 Warszawa tel. (+48 22) 262-50-00 fax (+48 22) 262-51-11 (95) e-mail: knf@knf.gov.pl www.knf.gov.pl