INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE ORAZ FUNDUSZE EMERYTALNE NA POLSKIM RYNKU KAPITAŁOWYM

Transkrypt

1 INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE ORAZ FUNDUSZE EMERYTALNE NA POLSKIM RYNKU KAPITAŁOWYM Wprowadzenie Rynek kapitałowy w Polsce powstał na początku lat 90-tych XX wieku, gdy wraz z powołaniem Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie rozpoczęto proces organizowania krajowego rynku kapitałowego. Od tego momentu rynek ten, jak i cały sektor finansowy uległ wielu zmianom, które przyczyniły się do zwiększenia liczby działających na nim podmiotów, a także doprowadziły do zmian jego wielkości oraz struktury podmiotowej jak i przedmiotowej. Otwarty fundusz emerytalny Otwarty fundusz emerytalny (II filar, OFE) jest osobą prawną, której przedmiotem działalności jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie. Po osiągnięciu wieku emerytalnego przez członków funduszu, zgromadzony kapitał jest przeznaczony na wypłatę w postaci miesięcznych transz. Organem funduszu jest towarzystwo emerytalne, które zarządza nim oraz reprezentuje go w stosunkach z innymi osobami. Składki wpłacone do funduszu stanowią jego aktywa. Aby obliczyć wartość aktywów netto (WAN), należy odjąć zobowiązania funduszu od jego aktywów. Każda osoba urodzona po 31 grudnia 1968 roku, która podlega ubezpieczeniom społecznym musi być członkiem funduszu. OFE na rynku kapitałowym Otwarte fundusze emerytalne zaistniały na rynku kapitałowym w 1999 roku, jako wynik reformy systemu emerytalnego. Należą one do jednych z największych inwestorów instytucjonalnych na tym rynku. Otwarte fundusze emerytalne stoją na wygranej pozycji, ponieważ każda osoba podlegająca ubezpieczeniom społecznym, musi należeć do jakiegoś funduszu. Fundusze nie muszą się zatem martwić o klientów, których liczba ciągle rośnie. Największe OFE pozyskują co miesiąc setki mln PLN, które następnie trafiają na rynek kapitałowy. Ze względu na ograniczenia prawne, otwarte fundusze emerytalne najczęściej lokują pozyskane środki w obligacjach i akcjach. Znaczenie OFE na polskim rynku Za siłą polskiego systemu emerytalnego na rynku kapitałowym najlepiej przemawiają dane statystyczne. Od 29 września 2006 roku do 30 września 2009 roku otwarte fundusze

2 emerytalne otrzymały składki w wysokości 58,3 mld PLN. Po podzieleniu tej liczby przez okres trzech lat, otrzymujemy średnią miesięczna na poziomie 1,62 mld PLN. Od reformy systemu emerytalnego, otwarte fundusze emerytalne pozyskały od swoich klientów 134 mld PLN. W pierwszej połowie 2008 roku, otwarte fundusze emerytalne były drugim z największych inwestorów instytucjonalnych na rynku akcji, na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Rozmiar i struktura lokat OFE Największy udział w portfelu otwartych funduszy emerytalnych stanowią obligacje skarbowe o stałym oprocentowaniu. 30 września 2009 roku procent tych obligacji w portfelu OFE wynosił 52,96 i był wyższy o 9,94 pkt. proc. w porównaniu z danymi sprzed trzech lat. W badanym okresie ta forma lokat zanotowała najwyższy wzrost. Drugim z najbardziej wpływowych instrumentów były akcje notowane na rynku podstawowych GPW. Obecnie akcje stanowią 27,26% portfela OFE, co jest wynikiem słabszym o 3,7 pkt. Proc. w porównaniu z 29 września 2006 roku. Ponad 5% udział zachowują nadal obligacje skarbowe o zmiennym oprocentowaniu i zerokuponowe. Depozyty w bankach krajowych w walucie polskiej stanowią 1,95% portfela (4,42% w 2006 roku). Pozostałe kategorie lokat mają udział w wysokości 5,07%. Struktura zagregowanego portfela OFE w podziale na podstawowe kategorie lokat Kategoria lokat 29 IX IX 2009 zmiana w pkt. proc. Obligacje skarbowe o stałym oprocentowaniu 43,02% 52,96% 9,94% Akcje notowane na rynku podstawowym GPW 30,96% 27,26% -3,70% Obligacje skarbowe o zmiennym oprocentowaniu 6,00% 7,12% 1,12% Obligacje skarbowe zerokuponowe 11,46% 5,64% -5,82% Depozyty w bankach krajowych w walucie polskiej 4,42% 1,95% -2,47% Reszta 4,14% 5,07%

3 Portfel OFE 29 września 2006 roku Obligacje skarbow e o stałym oprocentow aniu Akcje notow ane na rynku podstaw ow ym GPW Obligacje skarbow e o zmiennym oprocentow aniu Obligacje skarbow e zerokuponow e Depozyty w bankach krajow ych w w alucie polskiej Reszta Portfel OFE 30 września 2009 roku Obligacje skarbow e o stałym oprocentow aniu Akcje notow ane na rynku podstaw ow ym GPW Obligacje skarbow e o zmiennym oprocentow aniu Obligacje skarbow e zerokuponow e Depozyty w bankach krajow ych w w alucie polskiej Reszta Otwarte fundusze emerytalne na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie Największy udział (41,85%) w subportfelu akcji OFE, miały spółki o kapitalizacji co najmniej 10 mld PLN. Pomimo faktu, że otwarte fundusze emerytalne przekazały największym spółkom ponad 19 mld PLN, stanowiło to tylko 4% kapitalizacji tych firm. Kolejnymi najchętniej kupowanymi akcjami przez fundusze były udziały spółek o kapitalizacji od 1 do 5 mld PLN. Prawie 15 mld PLN, które zostały zainwestowane w te spółki, stanowiło 32,37% udziału w subportfelu akcji OFE oraz 15,17% kapitalizacji tych spółek. Otwarte fundusze emerytalne najrzadziej inwestowały w spółki o kapitalizacji poniżej 50 mln PLN, co z punktu widzenia tak dużego inwestora wydaje się uzasadnione i rozsądne. Akcje tych spółek stanowiły zaledwie 0,09% udziału w subportfelu akcji OFE. Podsumowując wszystkie inwestycje funduszy na GPW, otrzymujemy, że otwarte fundusze emerytalne są w posiadaniu 6,73% rynku akcji.

4 Udział OFE w akcjach spółek notowanych na GPW w zależności od kapitalizacji spółek 30 września 2009 roku Liczba spółek na GPW Kapitalizacja Zaangażow anie Udział w subportfelu Udział OFE w Kapitalizacja spółki* \ w portfelu OFE spółek na GPW* OFE* akcji OFE kapitalizacji spółek <50 96 \ ,95 41,15 0,09% 1,42% \ ,28 161,2 0,35% 3,45% \ , ,84 5,50% 10,01% \ , ,93 7,35% 13,81% \ , ,11 32,37% 15,17% \ , ,61 12,50% 12,00% >= \ , ,14 41,85% 4,01% Razem 374 \ , ,98 100,00% 6,73% *dane w mln PLN Otwarte fundusze emerytalne i ich członkowie Do 2008 roku istniało piętnaście otwartych funduszy emerytalnych, jednak w wyniku przejęcia aktywów OFE Skarbiec-Emerytura przez AEGON OFE, ich liczba spadła do czternastu. W dniu 30 września 2009 roku członkami funduszów było niemalże 14,3 mln osób. Jest to wynik o ponad 2 mln (16,483%) wyższy od danych sprzed trzech lat. Członkowie OFE od 29 września 2006 roku do 30 września 2009 roku Liczba członków Saldo transferów Losow ania Rynek pierw otny Liczba członków 29 IX IX IX IX IX IX IX IX 09 1 AEGON OFE OFE Skarbiec-Emerytura Allianz Polska OFE Amplico OFE Aviva OFE Aviva BZ WBK AXA OFE Bankowy OFE Generali OFE ING OFE Nordea OFE OFE Pocztylion OFE POLSAT OFE PZU OFE WARTA Pekao OFE Razem a) Na przestrzeni ostatnich trzech lat zmieniła się pozycja lidera jeśli chodzi o fundusz w którym jest zapisanych najwięcej członków. Na pierwszym miejscu jest ING OFE z klientami, a na drugim Aviva OFE Aviva BZ WBK ze 119 członkami mniej. 2 mln wynik przekroczył również OFE PZU. Do najmniejszych funduszy pod względem ilości klientów należy OFE WARTA, OFE POLSAT, Pekao OFE oraz Allianz Polska OFE.

5 Członkowie OFE 30 września 2009 roku AEGON Allianz Amplico Aviva AXA Bankowy Generali ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao b) Na całościową ilość członków funduszu składa się saldo transferów (rynek wtórny), umowy pierwszorazowe (rynek pierwotny) oraz losowania. Transfery polegają na zmianie funduszu (rynek wtórny). Można ich dokonywać co trzy miesiące, ale należy pamiętać, że każda zmiana przed upływem dwóch lat od ostatniego transferu wiąże się z kosztem. Po upływie dwóch lat od ostatniej zmiany funduszu nie ponosimy teoretycznie żadnych opłat za transfer, ale warto zwrócić uwagę na prowizję za zarządzanie jaką będzie pobierał nowy fundusz od nowych członków. Prowizje te mają tendencję malejącą, co wymuszają polskie uregulowania prawne. Saldo transferów jest różnicą między ilością osób, które zapisały się do danego funduszu i liczbą klientów, które zrezygnowały z usług tego samego funduszu. Rekordzistą w tej kategorii jest AXA OFE z saldem przekraczającym 150 tys. osób. Na drugim miejscu jest ING OFE z prawie 105 tys. nowych klientów pochodzącymi z rynku wtórnego. Są to dwie główne firmy do których przepisują się członkowie pozostałych funduszy. Po drugiej stronie bieguna znajduje się oczywiście fundusz związany z firmą AIG, czyli Amplico OFE. W ciągu trzech lat uciekło z niego ponad 130 tys. klientów.

6 Saldo transferów od 29 września 2006 roku do 30 września 2009 roku AEGON Allianz Amplico Aviva AXA Bankowy Generali ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao c) Umowy pierwszorazowe są zawierane przez osoby, które właśnie zaczęły podlegać ubezpieczeniom społecznym oraz same wybrały fundusz do którego chcą należeć. Ponownie z bardzo dobrej strony prezentuje się ING OFE, którego świadomie wybrało ponad 536 tys. klientów. Na drugim miejscu jest Aviva OFE Aviva BZ WBK z wynikiem Trzecie miejsce przypadło OFE PZU, które pozyskało z rynku pierwotnego ponad 232 tys. członków. Pierwsza trójka jest identyczna z porównaniem obecnej liczby klientów w poszczególnych funduszach. Czyżby ilość członków w danym funduszu była kluczowym elementem przy wyborze OFE dla osoby z rynku pierwotnego? Najrzadziej te osoby decydowały się na OFE POLSAT oraz OFE WARTA, które należą do grupy funduszy o zdecydowanie najmniejszej ilości klientów, co może sugerować, że odpowiedź na poprzednie pytanie powinna być twierdząca. Rynek pierwotny od 29 września 2006 roku do 30 września 2009 roku AEGON Allianz Amplico Aviva AXA Bankowy Generali ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao

7 d) Osoby, które właśnie zaczęły podlegać ubezpieczeniom społecznym, a nie wybiorą funduszu do 10 lipca albo 10 stycznia (termin ten zależy od tego, kiedy dana osoba zaczęła podlegać ubezpieczeniom społecznym), zostaną przydzielone do funduszu w drodze losowania. Należy przy tym pamiętać, że w losowaniu biorą udział tylko te fundusze, które uzyskały stopy zwrotu wyższe od średniej ważonej stopy zwrotu wszystkich funduszy w przeciągu ostatnich dwóch okresach rozliczeniowych. Aktywa netto tych funduszy nie mogą przekraczać 10% aktywów rynku otwartych funduszy emerytalnych. Na przestrzeni ostatnich trzech lat w losowaniu brało udział tylko siedem funduszy. Najwięcej na tym zyskał OFE POLSAT, Amplico OFE oraz Generali OFE (po ok klientów). Losowania od 29 września 2006 roku do 30 września 2009 roku Amplico AXA Generali Pocztylion POLSAT WARTA Pekao e) Porównując liczbę członków funduszów 29 września 2006 roku z 30 września 2009 roku można stwierdzić, że największy przyrost zanotował AXA OFE - 47,323%. Drugie miejsce przypadło Pekao OFE, a trzecie Generali OFE (odpowiednio 43,635% oraz 43,624%). Jedynym funduszem, którego bilans klientów na przestrzeni trzech lat uległ obniżeniu jest Bankowy OFE. Od Bankowego odeszło 4% członków. W analizie wzrostu liczby członków nie uwzględniliśmy wyniku AEGON OFE, gdyż w rezultacie przejęcia aktywów OFE Skarbiec-Emerytura wynik ten byłby zawyżony.

8 Wzrost liczby członków od 29 września 2006 roku do 30 września 2009 roku 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% Allianz Amplico Aviva AXA Bankowy Generali ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao f) Należy jednak pamiętać, że siedem funduszy brało udział w losowaniach, co wiąże się z przypadkowym pozyskaniem klientów. Jeżeli od obecnej liczby członków funduszu odejmiemy wyniki z losowań to otrzymamy wynik, który prezentuje rzeczywistą/świadomą stopę wzrostu ilości członków danego funduszu. Nie zmienia to faktu, że wciąż liderem jest AXA OFE, przed Allianz Polska OFE oraz ING OFE (odpowiednio 43,718%, 29,491%i 22,155%). Po uwzględnieniu losowań dramatyczna wydaje się sytuacja OFE POLSAT oraz OFE WARTA, którym ubyłoby 21,302% oraz 15,439% klientów. Ponownie nie uwzględniliśmy wyniku AEGON OFE z tego samego powodu. Wzrost liczby członków (nie uwzględniając losowań) od 29 września 2006 roku do 30 września 2009 roku 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% Allianz Amplico Aviva AXA Bankowy Generali ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao -30%

9 Otwarte fundusze emerytalne i ich wartość aktywów netto a) 30 września 2009 roku wartość aktywów netto otwartych funduszy emerytalnych wynosiła nieco ponad 168 mld PLN. Było ona wyższa o prawie 63 mld PLN w stosunku do wartości sprzed trzech lat. Ten spory wzrost jest głównie wynikiem dopływu składek. Najwyższą wartością aktywów netto może pochwalić się Aviva OFE Aviva BZ WBK z wynikiem prawie 43 mld PLN. Na drugim miejscu znajduje się ING OFE z ponad 40 mld PLN. Trzecie miejsce dla OFE PZU. Jego wartość aktywów netto wyniosła 23,238 mld PLN. Wartość aktywów netto 29 września 2006 roku oraz 30 września 2009 roku 29 IX IX 09 WAN (mln PLN) Udział w rynku WAN (mln PLN) Udział w rynku 1 AEGON OFE 2 447,6 2,321% 6 891,5 4,095% OFE Skarbiec-Emerytura 2 815,9 2,670% Allianz Polska OFE 2 628,9 2,493% 4 671,4 2,776% 3 Amplico OFE 8 812,9 8,356% ,3 7,744% 4 Aviva OFE Aviva BZ WBK ,1 26,764% ,6 25,530% 5 AXA OFE 4 320,8 4,097% 8 486,6 5,043% 6 Bankowy OFE 3 342,3 3,169% 4 699,5 2,793% 7 Generali OFE 3 702,7 3,511% 7 143,2 4,245% 8 ING OFE ,7 23,206% ,2 24,196% 9 Nordea OFE 3 867,9 3,667% 6 403,9 3,806% 10 OFE Pocztylion 2 130,6 2,020% 3 294,9 1,958% 11 OFE POLSAT 963,8 0,914% 1 598,8 0,950% 12 OFE PZU ,1 13,675% ,1 13,809% 13 OFE WARTA 1 637,5 1,553% 2 460,2 1,462% 14 Pekao OFE 1 672,7 1,586% 2 679,6 1,592% Razem , ,8 b) Ponad ¼ wartości aktywów netto całego rynku OFE należy do Avivy. ING OFE ma wynik rzędu 24,2% co w połączeniu z liderem daje niemalże połowę udziału w rynku. Wynik dwucyfrowy osiągnął jeszcze OFE PZU. Jedynym funduszem z udziałem mniejszym od 1% jest OFE POLSAT.

10 Wartość aktywów netto (ułamkowy udział w rynku) 30 września 2009 roku Generali Bankowy AXA Aviva ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao AEGON Allianz Amplico AEGON Allianz Amplico Aviva AXA Bankowy Generali ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao Otwarte fundusze emerytalne i ich stopy zysku a) Z punktu widzenia członka funduszu najważniejsza jest wartość jednostki OFE. Wszystkie fundusze zaczęły działalność z wartością na poziomie 10 PLN. Obecnie najlepszy wynik ma OFE POLSAT, który wyprzedza ING OFE i Generali OFE. Tak więc, teoretycznie najkorzystniejszym rozwiązaniem 10 lat temu było wybranie Polsatu, ale w praktyce trzeba pamiętać, że podany zysk nie zawiera prowizji pobieranych przez fundusze w momencie otrzymania składek z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wartość jednostek 29 września 2006 roku oraz 4 grudnia 2009 roku Wartość jednostki Zysk w okresie 29 IX 06 4 XII IX 06-4 XII 09 do 4 XII 09 1 AEGON OFE 24,54 27,31 11,288% 173,1% 2 Allianz Polska OFE 23,07 26,02 12,787% 160,2% 3 Amplico OFE 23,57 26,63 12,983% 166,3% 4 Aviva OFE Aviva BZ WBK 25,02 27,24 8,873% 172,4% 5 AXA OFE 24,34 27,52 13,065% 175,2% 6 Bankowy OFE 24,4 26,67 9,303% 166,7% 7 Generali OFE 25,71 29,13 13,302% 191,3% 8 ING OFE 26,88 29,31 9,040% 193,1% 9 Nordea OFE 25,57 28,01 9,542% 180,1% 10 OFE Pocztylion 23,35 25,79 10,450% 157,9% 11 OFE POLSAT 27,74 30,18 8,796% 201,8% 12 OFE PZU 25,09 27,93 11,319% 179,3% 13 OFE WARTA 25, ,150% 180,0% 14 Pekao OFE 23,65 26,37 11,501% 163,7%

11 Stopa zysku od 1999 roku do 4 grudnia 2009 roku 250% 200% 150% 100% 50% 0% AEGON Allianz Amplico Aviva AXA Bankowy Generali ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao b) Na przestrzeni ostatnich ponad 38 miesięcy najwięcej zarobili (nie uwzględniając prowizji) klienci Generali OFE, bo ponad 13,3%. Na drugim miejscu jest AXA OFE z wynikiem 13%. Blisko 13% jest także Amplico OFE, z którego klienci odchodzili najchętniej. Po drugiej stronie tabeli znajduje się OFE WARTA, OFE POLSAT oraz Aviva OFE Aviva BZ WBK, którzy nie przekroczyli 9% stopy zysku.

12 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% AEGON Allianz Amplico Aviva AXA Bankowy Generali ING Nordea Pocztylion POLSAT PZU WARTA Pekao Stopa zysku od 29 września 2006 do 4 grudnia 2009 roku Podsumowanie: Otwarte fundusze emerytalne mają znaczący wpływ na rynek kapitałowy w Polsce. Ciągły wzrost liczby klientów, co wiąże się ze wzrostem miesięcznych składek przekazywanych do OFE, wymusza na funduszach jeszcze większą aktywność na rynku. Z najnowszych danych wynika, że otwarte fundusze emerytalne są posiadaczem niemal 7% rynku akcji na GPW, co stanowi ponad ¼ inwestycji OFE. Na przestrzeni ostatnich trzech lat można zauważyć tendencję wzrostową, jeśli chodzi o udział obligacji skarbowych o stałym oprocentowaniu w portfelu OFE. Instytucje ubezpieczeniowe na rynku kapitałowym W tym samym czasie znacząco rozwinął się również sektor ubezpieczeniowy, co związane jest z dostępem podmiotów zagranicznych do polskiego rynku oraz postępem integracji naszego kraju do struktur Unii Europejskiej. Instytucje ubezpieczeniowe w naturalny sposób stały się ważnymi podmiotami rynku kapitałowego poprzez inwestowanie gromadzonych środków finansowych oraz osiąganych nadwyżek. Działalność ubezpieczycieli na rynku jest ciekawa również ze względu na dwoistość ich roli, tzn. kapitałodawców oraz kapitałobiorców. Inwestują oni zarówno w akcje renomowanych spółek, jak i w skarbowe papiery wartościowe (np. obligacje). Równocześnie oferują ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, co jest przykładem nowoczesnej formy polisy ubezpieczeniowej, która umożliwia alternatywne inwestowanie środków ubezpieczonych. Znaczenie ubezpieczycieli na polskim rynku Rozpatrując znaczenie rodzimych ubezpieczycieli należy zwrócić uwagę na udział tego sektora w tworzeniu PKB, wartość składki na mieszkańca, konkurencyjność tych

13 instytucji wobec banków i innych instytucji finansowych oraz potencjał ubezpieczycieli na rynku kapitałowym. Pozycja instytucji ubezpieczeniowych w kraju wynika z funkcji, jakie są przez nie realizowane tzn. społecznej i ekonomicznej. Pierwsza związana jest z zapewnieniem poczucia bezpieczeństwa gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. Druga polega na niwelowaniu konsekwencji finansowych powstałych w wyniku szkód losowych. Konkurencyjność wobec banków można wyrazić porównując sumy bilansowe tych podmiotów. W 2008 roku suma bilansowa była ok. 6 razy mniejsza niż banków, co wskazuje na słabszą pozycję sektora ubezpieczeniowego. Niemniej jednak znaczący jest fakt, iż jeszcze 10 lat temu suma ta była mniejsza aż 18 razy, co wskazuje na wyraźne zmniejszenie przewagi banków. Spowodowane jest to wyższą dynamiką rozwoju sektora ubezpieczeń, jak również przekształceń zachodzących w gospodarce. Rozwój rynku finansowego doprowadził do integracji banków i firm ubezpieczeniowych poprzez pozyskanie nowych kanałów dystrybucji produktów ubezpieczeniowo-finansowych. Już na podstawie tego porównania widać znaczący wzrost, jednak jest on nadal słabo rozwinięty, w szczególności w porównaniu do zachodnich sąsiadów z Unii Europejskiej. Ze względu na wskazany powyżej wzrost sektora ubezpieczeniowego staje się on coraz bardziej znaczącym graczem na rynku kapitałowym. Poniższy schemat pokazuje w jaki sposób ubezpieczyciele uczestniczą w rynku giełdowym.

14 Schemat 1 Proces tworzenia i transformacja kapitału Źródło: T.T. Czerwińska, Towarzystwa ubezpieczeniowe na rynku kapitałowym w Polsce Towarzystwa ubezpieczeniowe stają się długoterminowymi inwestorami na rynku kapitałowym. Koncentrują one coraz więcej środków finansowych o charakterze długoterminowym, co jest szczególnie ważne dla cierpiącego na brak kapitału polskiego rynku kapitałowego. Rynek kapitałowy jest źródłem pozyskiwania kapitału na działalność (np. poprzez emisję akcji towarzystw ubezpieczeniowych) oraz jest miejscem lokowania funduszy ubezpieczeniowych. Przyczynia się to do dywersyfikacji portfela lokat czyli obniżenia ryzyka inwestycyjnego. Rozmiar i struktura lokat instytucji ubezpieczeniowych W powyższych rozważaniach wskazałem uwagę na wzrost sumy bilansowej naszych rodzimych ubezpieczycieli, co ma związek z dokonywanymi lokatami przez towarzystwa ubezpieczeniowe w latach

15 Tabela 1 Wysokość i dynamika lokat instytucji ubezpieczeniowych Źródło: GUS, Towarzystwa Ubezpieczeniowe Wartość tych lokat wzrastała średnio na poziomie 13 proc. w stosunku do roku poprzedniego. Niemniej jednak najbardziej dynamiczny wzrost przypadał na lata wcześniejsze, kiedy zaobserwowano średnioroczny wzrost na poziomie 50 proc. w skali roku. Poniższy wykres pokazuje większe zróżnicowanie lokat w dziale II niż w dziale I. Największą pod względem wartości grupą inwestycji są inne lokaty finansowe. Niemniej jednak w dziale ubezpieczeń majątkowych i pozostałych stosunkową dużą grupą lokat są lokaty w jednostkach podporządkowanych (19,4 % ogółu lokat w 2007 roku w dziale II). Wykres 1 Struktura lokat towarzystw ubezpieczeniowych działu I (życie) i działu II (inne). Źródło: Dane GUS, Towarzystwa Ubezpieczeniowe Różnice w strukturze lokat jest spowodowana specyfiką oferowanych w tych działach produktów i zawieranych umów ubezpieczeniowych.

16 Wykres 2. Struktura innych lokat finansowych dokonywanych przez towarzystwa ubezpieczeniowe w latach Źródło: Dane GUS: Towarzystwa Ubezpieczeniowe Na powyższym schemacie możemy zaobserwować znaczny udział lokat w dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe o stałej kwocie dochodu. Widoczne zmiany zaszły w Dziale II, gdzie odnotowano spadek udziały dłużnych papierów wartościowych, przy jednoczesnym wzroście udziału lokat terminowych w instytucjach kredytowych. Instytucje ubezpieczeniowe na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Jak już wspomniałem instytucje ubezpieczeniowe spełniają na rynku kapitałowym podwójną rolę tzn. są inwestorami i kapitałobiorcami. Ubezpieczyciele aktywnie pozyskiwali kapitał na rynku kapitałowym dzięki emisji towarzystw ubezpieczeniowych. Wśród tych spółek można było zauważyć wzrost znaczenia dużych długoterminowych inwestorów szczególnie po otwarciu polskiego rynku ubezpieczeniowego na zagraniczną konkurencję. Rozpatrujące udział poszczególnych podmiotów wśród inwestorów indywidualnych na rynku akcji, kontraktów i opcji zauważyć można iż większość to animatorzy, którzy stanowią największą grupę inwestorów na rynku akcji, opcji i kontraktów. Niemniej jednak rozpatrując rynek akcji można zauważyć znaczącą pozycję TFI, OFE (które są wykorzystywane przez instytucje ubezpieczeniowe w celu zarządzania swoimi środkami) oraz sami ubezpieczyciele. Inwestycje towarzystw ubezpieczeniowych w 2007 roku wyniosły

17 3,7 mld zł, co stanowiło ok. 4,5 proc. wartości całości lokat. Równocześnie środki zaangażowane przez te instytucje w jednostki uczestnictwa oraz certyfikaty inwestycyjne wyniosły 2,6 mld zł, co stanowiło 3,2 proc. wartości lokat w tym roku. Tabela 2. Udział inwestorów instytucjonalnych na GPW w proc. w latach Źródło: Dane z Prezentacji GPW: Udział inwestorów instytucjonalnych w obrotach na GPW. Pogarszająca się sytuacja na rynku spowodowała trudną sytuację podmiotów działających na rynku kapitałowym, ze względu na poniesione przez nich straty w operacjach na rachunku własnym. Równocześnie wymagało to od nich przeszacowania posiadanych aktywów finansowych i podniesienia rezerw na wypłatę przyszłych zobowiązań. Jednakże w sprawozdaniach finansowych towarzystw ubezpieczeniowych spadek kursów nastąpił przede wszystkim w rozliczeniu rentowności działalności lokacyjnej. Podsumowanie Ciągły rozwój sektora ubezpieczeń powoduje, iż instytucje ubezpieczeniowe stają się bardzo ważną instytucją rynku kapitałowego w Polsce, ze względu na ich potencjał, liczebność oraz dokonywanych inwestycji. Ich aktywne uczestnictwo wynika z ich podwójnej roli jaką sprawująca rynku tzn. jako inwestorzy oraz jako emitentów własnych papierów

18 wartościowych. Równocześnie można zauważyć iż rozwój całego rynku kapitałowego w Polsce miał istotne przełożenie na politykę inwestycyjną towarzystw ubezpieczeniowych. Coraz więcej środków angażowanych jest w akcje, udziały oraz inne papiery wartościowe o różnej kwocie dochodu. Analiza polskiego rynku towarzystw ubezpieczeniowych W 2008 roku działało na polskim rynku ubezpieczeń 66 podmiotów. W 2008 roku wartość kapitału podstawowego wyniosła 4,825 mld zł. W tym roku większy przyrost kapitału podstawowego nastąpił w dziale ubezpieczeń majątkowych i pozostałych. W roku 2008 w dziale ubezpieczeń na życie kapitał podstawowy osiągnął poziom 2,315 mld zł, a w przypadku ubezpieczeń majątkowych i pozostałych 2,510 mld zł. Poniższa Tabela przedstawia strukturę całego sektora ubezpieczeń w Polsce. Na pierwszy rzut oka wyłania się niekwestionowana pozycja grupy PZU, która posiada ponad 1/3 rynku. Poza tym wysoką pozycje pod tym względem posiadają takie firmy jak Commercial Union, ING oraz Warta TuNŻ czy Europa Życie. Reszta firm posiada nieznaczny udział w rynku. Spadek udziału pozostałych ubezpieczycieli spowodowana jest konsolidacją towarzystw i dynamiczna ekspansja przez największe podmioty. Tabela 3. Struktura rynku ubezpieczeń w Polsce w latach Lp Zakład ubezpieczeń 16,7 22,0 1. PZU ŻYCIE S.A. % % 18,3 13,8 2. PZU S.A. % % 3. COMMERCIAL UNION ŻYCIE S.A. 7,2% 6,7% 4. ING S.A. 3,2% 6,5% 5. WARTA TuNŻ S.A. 1,7% 4,9% 6. EUROPA ŻYCIE S.A. 2,8% 4,5% 7. WARTA S.A. 3,4% 3,0% 8. ERGO HESTIA S.A. 3,2% 2,7% 9. AMPLICO LIFE S.A. 4,3% 2,9% 10. ALLIANZ POLSKA S.A 3,2% 2,7 11. POZOSTAŁE 35,1 29,40

19 % % Źródło: Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Sprawozdanie z rynku ubezpieczeń. Poniższe dwie Tabele pokazują poziomy zyskowności w poszczególnych dwóch działach działających na polskim rynku towarzystw ubezpieczeniowych. W obydwu działach zdecydowanym liderem jest PZU, która uzyskuje rekordowe wyniki finansowe netto w porównaniu do reszty konkurentów. Tabela 4 Wynik finansowy netto w tys. zł w dziale I (życie) L Zakład ubezpieczeń Lp PZU ŻYCIE S.A COMMERCIAL UNION ŻYCIE S.A ING S.A AMPLICO LIFE S.A WARTA TuNŻ S.A ALLIANZ POLSKA S.A ERGO HESTIA S.A EUROPA ŻYCIE S.A RAZEM Źródło: Urząd Komisji Nadzory Finansowego, Sprawozdanie z rynku ubezpieczeń. Tabela 5 Wynik finansowy netto w tys. zł w dziale II (majątek i pozostałe) L Zakład ubezpieczeń Lp. 1. PZU S.A WARTA S.A ERGO HESTIA S.A ALLIANZ POLSKA S.A EUROPA S.A COMMERCIAL UNION OGÓLNE S.A RAZEM Źródło: Urząd Komisji Nadzory Finansowego, Sprawozdanie z rynku ubezpieczeń.

20 Literatura: 1. Czerwińska T.T Instytucje ubezpieczeniowe na rynku kapitałowym w Polsce Gdańsk Inwestorzy w obrotach giełdowych GPW. 3. Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Towarzystwa Ubezpieczeniowe. 4. Dane Komisji Nadzoru Finansowego. Wykonali: Piotr Ludwiczak Jarosław Gil