Nasiennictwo i odmianoznawstwo NOWE ODMIIANY ZIIEMNIIAKA NEW POTATO CULTIVARS dr inż. Tomasz Lenartowicz, dr inż. Tomasz Erlichowski Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, - Słupia Wielka IHAR-PIB Oddział w Boninie, e-mail: t.lenartowicz@coboru.pl Streszczenie Stokrotka wczesna jadalna, typ ogólnoużytkowy do lekko mączystego, smak dobry, bulwy okrągłoowalne o regularnym kształcie, oczka bardzo płytkie, skórka żółta, miąższ jasnożółty. Bulwy ugotowane nawet po godzinach nie ciemnieją. Plenność porównywalna z odmianami Bellarosa, Vineta i Owacja. Odporna na mątwika ziemniaczanego Ro i na wirus Y, liście podatne na zarazę. Hodowca: PMHZ Strzekęcino; Bojar średnio wczesna jadalna, typ ogólnoużytkowy do lekko mączystego, smak dość dobry, bulwy okrągłoowalne duże do bardzo dużych, o regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka żółta, gładka, miąższ jasnożółty. Bulwy mogą być szczotkowane, myte i konfekcjonowane. Po ugotowaniu nie mają tendencji do ciemnienia. Odmiana bardzo plenna, odporna na mątwika ziemniaczanego, wysoko odporna na wirus Y, liście średnio podatne na zarazę. Hodowca: HZ Zamarte Słowa kluczowe: charakterystyka odmian, ziemniak Abstract Stokrotka early table, general-purpose to slightly floury type, good taste. Round-shaped tubers of regular shape, very shallow eyes, yellow peel, pale yellow flesh. Cooked tubers do not darken even after hours. Fertility comparable to cultivars of Bellarosa, Vineta and Owain. Resistant to potato cyst nematodes Ro and Y virus, susceptible to potato blight. Breeder: PMHZ Strzekęcino. Bojar medium early edible, general-purpose to slightly floury type, good taste. Round-oval and large to very large tubers of regular shape with shallow eyes, yellow, smooth skin, and pale yellow flesh. Tubers can be brushed, washed and packed. Tubers after cooking do not darken. Very fertile, resistant to potato cyst nematode, highly resistant to Y virus, leaves moderately susceptible to potato blight. Breeder: HZ Zamarte. Keywords: cultivars characterization, potato
W edług stanu na.. r. krajowy rejestr (KR) odmian roślin rolniczych liczył 9 odmiany, a wspólnotowy Katalog roślin rolniczych (CCA), w tym ponad odmian ziemniaka. Obecnie problematyka rejestracji odmian roślin (w tym ziemniaka), wytwarzania, oceny oraz obrotu i kontroli jakości materiału siewnego (również sadzeniaków ziemniaka) jest regulowana postanowieniami ustawy z dn. 9 listopada r. o nasiennictwie (Dz. U. poz., Dz. U. poz., Dz. U. poz. ) wraz z towarzyszącymi im rozporządzeniami. Dyrektywy Rady //EC z dn. czerwca i /9/WE z grudnia określają procedury badawcze oraz wymogi, jakie odmiany roślin rolniczych powinny spełnić, zanim zostaną wpisane do krajowego rejestru, a następnie notyfikowane i włączone do Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA), tworzonego na podstawie rejestrów państw członkowskich. Badania odrębności, wyrównania i trwałości (OWT) są prowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami wspólnotowymi według metodyk Wspólnotowego Urzędu Odmian Roślin (CPVO) oraz wytycznych Międzynarodowego Związku Ochrony Nowych Odmian Roślin (UPOV). W przypadku roślin rolniczych przed wpisaniem odmian do krajowego rejestru oprócz badań OWT wymagane jest badanie wartości gospodarczej (WGO). Warunkiem wpisania odmiany rośliny rolniczej (w tym ziemniaka) do KR w Polsce jest spełnienie wymogów OWT, zadowalająca wartość gospodarcza, zachowanie odmiany oraz nadanie jej odpowiedniej nazwy. Odmiany ziemniaka wpisywane są do KR na lat (z możliwością przedłużenia wpisu) i wchodzą do obowiązującego na terenie państw członkowskich UE Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych. Wyłączne prawo jest przyznawane tej odmianie, która spełnia kryterium nowości, jest odrębna, wyrównana i trwała oraz ma odpowiednią nazwę. Ochrona odmiany ziemniaka trwa lat. Sprawami związanymi z urzędowym badaniem, rejestracją odmian, prowadzeniem krajowego rejestru i przyznawaniem wyłącznego prawa do odmiany zajmuje się Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej. Podstawową zaletą wpisu odmian do KR jest dostępność informacji o cechach gospodarczych i użytkowych, takich jak plon ogólny, struktura plonu, zawartość skrobi, odporność na wirusy, morfologia bulw, ocena konsumpcyjna itd. Duża liczba odmian ułatwia również właściwszy dobór do produkcji w zależności od wybranego kierunku użytkowania, dostosowany do lokalnych warunków ekonomicznych i rolniczośrodowiskowych. Szeroka paleta odmian o określonych cechach jakościowych i ilościowych, przypisywanych poszczególnym grupom użytkowym, ułatwia wybór odmian dla zaspokojenia określonych preferencji konsumenckich. W ciągu ostatnich pięciu lat liczba odmian ziemniaka zgłaszanych i przyjmowanych do urzędowych badań spadała (rys. ). Zagraniczne firmy hodowlano-nasienne ograniczyły dopływ informacji o odmianach poprzez niezgłaszanie ich do KR. W roku w urzędowych badaniach będą uczestniczyły odmiany, w tym jedna niemiecka wczesna odmiana skrobiowa, która nie jest wpisana do katalogu CCA. Obecnie w KR znajdują się odmiany ziemniaka (stan na..), w tym krajowe (rys. ). W grupie odmian jadalnych jest bardzo wczesnych, wczesnych, średnio wczesnych i średnio późnych. Wśród jadalnych odmian krajowych są przydatne do produkcji chipsów (Justa, Etiuda, Etola i Gracja), a do produkcji frytek (Finezja i Gawin). Natomiast w grupie jadalnych odmian zagranicznych jest polecanych głównie do przetwórstwa na chipsy (Augusta, Honorata, Lady Claire i VR) i głównie na frytki (Amora, Asterix, Fresco, Innovator, Jurata i Victoria). Większość zagranicznych odmian ziemniaka zarejestrowano głównie ze względu na ich dużą przydatność do przetwórstwa. Krajowe odmiany cechują się wyższą odpornością na większość agrofagów. Z kolei zagraniczne mają nieznaczną przewagę, jeśli chodzi o smakowitość i wyrównanie kształtu bulw. W grupie wpisanych do KR odmian jadalnych bardzo wczesnych najbardziej popularne w Polsce są Lord i Denar, w grupie wczesnych Vineta i Bellarosa, średnio wczesnych Satina i Tajfun i średnio późnych Jelly. Odmiany, które
najczęściej są wykorzystywane w przetwórstwie na frytki, to Innovator i Zorba (CCA), natomiast w produkcji chipsów według powierzchni plantacji nasiennych Verdi (CCA), Lady Rosetta i Lady Claire. W przemyśle skrobiowym najpopularniejsze są Skawa, Zuzanna oraz pochodząca z CCA Albatros. 9 odmiany krajowe odmiany zagraniczne Rys.. Zgłoszenia do KR i przyjęcia do urzędowych badań Rys.. Liczba odmian ziemniaka w KR W r. do KR wpisano tylko dwie nowe jadalne odmiany ziemniaka (rys., tab. i ): Stokrotka (wczesna) oraz Bojar (średnio wczesna) Natomiast w r. KR opuściło łącznie odmian (rys. ). W czerwcu ub. r. na wniosek zachowujących lub ich reprezentantów skreślono 9: Zagłoba, Zenia (HZ Zamarte), Cyprian, Gustaw (PMHZ Strzekęcino), Danuta, Lavinia (Böhm Nordkartof- fel, DE), Ewelina, Rosalind (Europlant) oraz Krasa (Sativa Kerkov, CZ). Ponadto na przełomie i r. wygasł okres wpisu odmian Arielle (Agrico) i Courage (HZPC). Przedłużono okres wpisu o kolejne lat (do..) dla odmian: Owacja, Pokusa (PMHZ), Bellarosa (Europlant) Justa, Miłek (HZ Zamarte); Berber, Carrera oraz Dali (HZPC).
Rys.. Wpis do krajowego rejestru (KR) 9 9 9 odmiany krajowe odmiany zagraniczne Rys.. Skreślenie z KR. Wygaśnięcie okresu wpisu w KR Tabela Plon bulw, zawartość i plon skrobi nowych odmian ziemniaka (doświadczenia rejestrowe COBORU, -) Grupa wczesności Wczesne Średnio wczesne Stokrotka jadalna Plon handlowy dt/ha Bojar jadalna Odmiana Użytkowanie Plon ogólny bulw, dt/ha, Wielkość bulw skala-9 -, -9 Zawartość skrobi, %
Odmiana Tabela Ocena cech konsumpcyjnych i odpornościowych nowych odmian ziemniaka (doświadczenia COBORU, -) Barwa skórki Barwa miąższu Kształt bulw Regularność kształtu Głębokość oczek skala -9 Smak Typ Odporność konsump- wirus zaraza Y (liście) cyjny skala -9 9 Stokrotka żółta jż oow,,, B-BC, Bojar żółta jż oow,,, B-BC, Objaśnienia: kolumna : jż jasnożółty, kolumna : oow okrągłoowalny; kolumna -: 9 wartość najlepsza, wartość najsłabsza; kolumna 9: wysoko odporna, odporna; kolumna :, odporność średnia,, odporność mała NOWOŚCI ODMIANOWE STOKROTKA wczesna jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym do lekko mączystego. Charakteryzuje się przede wszystkim dobrym smakiem, który był najlepszy wśród odmian kandydujących do wpisu w KR w ostatnich latach i jest zbliżony do smakowitości odmiany Vineta. Bulwy okrągłoowalne o regularnym kształcie, bardzo płytkich oczkach, żółtej skórce i jasnożółtym miąższu. Według testów oceny konsumpcyjnej bulwy ugotowane nawet po godzinach nie ciemnieją. Jej plenność jest zbliżona do takich odmian jak Bellarosa, Vineta czy Owacja. Plon handlowy stanowi średnio 9% plonu ogólnego. Odporna na mątwika ziemniaczanego Ro i na wirus Y, podatna na porażenie liści zarazą ziemniaka. Hodowca: PMHZ Strzekęcino BOJAR średnio wczesna jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym do lekko mączystego, o dość dobrym smaku. Bulwy okrągłoowalne duże do bardzo dużych, o regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka żółta, gładka, miąższ jasnożółty. Wymienione parametry morfologiczne bulwy wskazują, że odmiana może być wykorzystywana do szczotkowania, mycia, a następnie konfekcjonowania. Bulwy po ugotowaniu nie mają tendencji do ciemnienia. Bardzo plenna, porównywalna pod tym względem z odmianami Tajfun i Laskara. Ma duży udział frakcji handlowej w plonie ogólnym (ok. 9%). Odporna na mątwika ziemniaczanego, wysoko odporna na wirus Y, średnio podatna na porażenie liści zarazą ziemniaka. Hodowca: HZ Zamarte