JĘCZMIEŃ OZIMY- WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników. Jęczmień ozimy uprawiany jest w Polsce głównie na cele pastewne, w niewielkim zaś zakresie jako surowiec do przemysłu piwowarskiego (niewiele jest odmian browarnych jęczmienia ozimego i są one zdecydowanie gorsze pod względem wartości browarnej niż odmiany jęczmienia jarego). Powierzchnia uprawy jęczmienia ozimego w Polsce ma tendencję wzrostową, z niewielkim spadkiem w 2011 roku. Jęczmień ozimy jest zbożem o dużym potencjale plonowania, które w optymalnych warunkach dorównuje pszenicy. Cechuje go jednak wyraźnie gorsza niż u innych zbóż ozimych mrozoodporność. Mroźna zima 2011/2012 pokazała, że postęp w dziedzinie zimotrwałości i mrozoodporności jest niewystarczający. Jest jednak bardziej tolerancyjny na suszę późnowiosenną. Aby jęczmień ozimy dobrze przezimował powinien wejść w okres spoczynku dobrze rozkrzewiony, zahartowany, z mocnym systemem korzeniowym i węzłem krzewienia umieszczonym tuż pod powierzchnią. Zależy to w dużej mierze od przygotowania roli do siewu. Gleba przed siewem powinna być odleżała i starannie doprawiona. Ze względu na wczesny siew jęczmienia ozimego, ważnym elementem jest przedplon, który powinien możliwie wcześnie zejść z pola, aby było dość czasu na właściwe przygotowanie roli. Bardzo dobrym przedplonem dla jęczmienia ozimego jest rzepak ozimy, wczesne ziemniaki, groch, mieszanka wyki z żytem, mieszanki roślin strączkowych uprawiane na zielonkę lub susz. W przypadku braku takiego stanowiska można uprawiać jęczmień po zbożach: żyto, owies. W przypadku uprawy jęczmienia na cele browarne należy wykluczyć stanowiska po motylkowych i strączkowych. Niewskazana jest uprawa po pszenicy, ponieważ uprawiane obecnie odmiany pszenicy należą do późnych i średnio późnych, co powoduje zbyt późny siew jęczmienia. Nie należy uprawiać jęczmienia po jęczmieniu, głównie ze względu na możliwość silnego porażenia chorobami, szczególnie podsuszkowymi. Bardzo ważną zaletą jęczmienia ozimego jest wczesność dojrzewania, co znacznie ułatwia rozłożenie prac żniwnych i jednocześnie jest on najlepszym przedplonem dla rzepaku ozimego, którego powierzchnia uprawy wzrasta. Ponadto wczesny zbiór jęczmienia umożliwia uprawę poplonów wysiewanych jako rośliny regenerujące w zmianowaniach z dużym udziałem zbóż. Rozmieszczenie uprawy jęczmienia ozimego koncentruje się głównie w rejonach zachodniej i południowej Polski, w których zimy mają łagodniejszy przebieg. Na terenie województwa mazowieckiego powierzchnia uprawy tego gatunku wynosi 1,0% w strukturze zasiewów. Z uwagi na niewątpliwe jego zalety warto dokładnie przeanalizować wyniki plonowania i inne cechy odmian jęczmienia ozimego, badanych w doświadczeniach w naszym rejonie i podjąć się uprawy tego gatunku. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 31 odmian jęczmienia ozimego, w tym 25 odmian typu pastewnego o kłosie wielorzędowym, cztery typu pastewnego o kłosie dwurzędowym (Metaxa, Brosza, Zita i SU Vireni) oraz dwie typu browarnego o kłosie dwurzędowym ( Vincenta i Wintmalt). Udział odmian zagranicznych w krajowym rejestrze wynosi 80 %. W ostatnich latach zwiększył się znacznie w kraju udział odmian ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych (CCA). Należy jednak pamiętać, że odmiany te w większości nie są badane w naszych warunkach klimatycznych, co może zwiększać ryzyko uprawy, biorąc pod uwagę chociażby zimę 2011/2012. W sezonie 2016/ na terenie województwa mazowieckiego zostały założone 3 doświadczenia z 11 odmianami jęczmienia ozimego. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie - Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin-PIB w Radzikowie Miniony sezon był najkorzystniejszy w ostatnim trzyleciu do uprawy jęczmienia ozimego. Najwyższe plony uzyskano w Radzikowie i w Seroczynie. Uzyskane plony były zdecydowanie wyższe niż latach poprzednich. Najlepiej plonowały odmiany; SU Melania, Antonella i Zenek oraz nowa odmiana Kaylin.
Tabela 1. JĘCZMIEŃ OZIMY. Odmiany badane. Rok zbioru Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej- - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 ANTONELLA* 2011 2 KWS MERIDIAN* 2011 3 TITUS* 2012 4 SU MELANIA* 2013 5 ZENEK* 2013 6 SU ELMA* 2014 7 KWS KOSMOS* 2015 8 QUADRIGA* 2015 9 ARENIA 2016 10 KAYLIN* 2016 KWS Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL-57-150 Prusy Saaten Union Polska sp. z o.o. DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan KWS Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL-57-150 Prusy DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan IGP Polskasp. z o.o.k. ul Wyspiańskiego 43 PL-60-751 Poznań 11 NELE 2016 * - odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy
Tabela 2. JĘCZMIEŃ OZIMY. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość SDOO ZDOO IHAR Seroczyn Kawęczyn Radzików Powiat Siedlce Sochaczew Błonie Kompleks rolniczej 4 4 przydatności gleby 4 Klasa bonitacyjna gleby IVa III a IIIa PH gleby w KCI 5,82 6,3 * Przedplon Gorczyca biała Rzepak ozimy Rzepak ozimy Data siewu 15.09 17.09 22.09 Obsada nasion (szt./m 2 ) 350 350 350 Data zbioru 18.07 24.07 31.07 N na poziomie a1 (kg/ha) 92 95 81 N na poziomie a2 (kg/ha) 132 135 121 P2O5 (kg/ha) K2O (kg/ha) Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a2 (l/ha) Zaprawa nasienna (nazwa) Herbicyd Insektycyd Fungicyd pierwszy zabieg Fungicyd - drugi zabieg Regulator wzrostu * brak danych _ nie zastosowano 36 45 70 96 90 105 Domnic 06 FS Domnic 06 FS Domnic 06 FS Lentipur Flo500SC 3,0 l Minuet 100EW- 0,1l Dicurex Flo 500SC- 3,0l - Glean 75 WG 25gl Alstar Pro 100EW 0,1l Bumper Super 490 1,0 l Bumper Super 490-1,0 l Tilt Turbo 575 EC- 0,8 l Amistar 250 Falcon 460 EC- 0,6 l SC+Chefara 330 EC Amistar 250 SC-0,6 l 0,6+0,4 l Cerone 480SC Cerone 480SL Cerone480 SL 1,5 l 0,75l 0,75 l
Lp. Tabela 3. JĘCZMIEŃ OZIMY. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Seroczyn Kawęczyn Radzików Cecha a1 a2 a1 a2 a1 a2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 0 ) 7,9 7,9 9,0 2 Stan roślin po zimie (skala 9 0 ) 8,0 7,4 9,0 3 Martwe rośliny (%) 0,0 0,6 0,0 4 Termin kłoszenia (dzień m-c) 24.05 25.05 23.05 25.05 20.05 20.05 5 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 22.06 23.06 03.07 05.07 07.07 07.07 6 Wysokość roślin (cm) 90,0 85,5 100,6 91,2 * * 7 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 (skala 9 0 ) 8 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 6,9 7,8 8,0 8,0 9,0 9,0 Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 9 Pleśń śniegowa 9,0 9,0 9,0 10 Wirus BYDV 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 11 Mączniak prawdziwy 7,0 7,4 9,0 9,0 8,0 8,1 12 Rynchosporioza 9,0 9,0 8,9 8,9 7,7 8,3 13 Plamistość siatkowa 8,0 8,1 8,1 8,1 8,1 9,0 14 Ciemnobrunatna plamistość liści 8,3 8,5 7,4 7,4 7,6 8,2 15 Masa tysiąca ziarn (g) 41,8 42,8 46,9 49,8 46,8 46,6 16 Wilgotność ziarna podczas zbioru ( %) 12,5 12,5 13,8 14,1 11,0 10,9 17 Plon ziarna (dt/ha) 75,4 90,3 63,6 75,8 90,3 99,5 Średnie wyniki ze wszystkich badanych odmian a1 - przeciętny poziom agrotechniki; a2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny * brak danych
Tabela 4. JĘCZMIEŃ OZIMY. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru Poziom a1 Poziom a2 Lp. Odmiana Seroczyn Kawęczyn Radzików Seroczyn Kawęczyn Radzików Wzorzec dt/ha 75,4 63,6 90,3 90,3 73,8 99,5 1 Antonella 110 95 101 106 105 110 2 KWS Meridian 93 112 96 95 102 88 3 Titus 103 89 106 94 97 103 4 SU Melania 108 116 103 109 104 98 5 Zenek 95 98 111 94 103 111 6 SU Elma 97 100 94 100 103 91 7 KWS Kosmos 101 100 92 107 98 92 8 Quadriga 92 102 112 96 109 116 9 Arenia 104 94 101 98 91 103 10 Kaylin 102 100 102 107 106 102 11 Nele 95 94 83 93 82 87 Wzorzec: wszystkie badane odmiany
Tabela 5. JĘCZMIEŃ OZIMY. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2015, 2016, Lp. Odmiana Mrozoodporność (skala 9 0 ) Poziom a1 2016 2015 2016- Poziom a2 2016 2015 2016- Wzorzec dt/ha 76,4 62,1 60,2 69,3 66,3 87,9 61,1 66,4 74,5 71,8 1 Antonella 5,0 102 92 111 98 102 107 96 113 103 106 2 KWS Meridian 5,0 99 125 110 111 111 95 124 111 107 108 3 Titus 5,0 100 108 107 104 105 98 108 106 102 104 4 SU Melania 4,5 108 101 94 105 102 104 104 99 104 102 5 Zenek 5,5 102 91 102 99 97 103 89 100 97 98 6 SU Elma 5,0 97 90 114 94 100 97 89 115 94 100 7 KWS Kosmos 5,0 97 128-111 - 99 131-112 - 8 Quadriga 5,0 103 94-99 - 107 93-101 - 9 Arenia 5,0 100 - - - - 98 - - - - 10 Kaylin 5,0 102 - - - - 105 - - - - 11 Nele 4,5 90 - - - - 87 - - - - Liczba doświadczeń 3 2 3 5 8 3 2 3 5 8 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 0 wyższe stopnie oznaczają lepszą ocenę
Tabela 6. JĘCZMIEŃ OZIMY. Porażenie przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a1 (odchylenie od wzorca). Rok zbioru, Lp. Odmiana Rdza jęczmienia 2015i Ciemnobrunatna plamistość liści Mączniak prawdziwy Plamistość siatkowa Wzorzec (skala 9 0 ) 7,8 7,9 7,8 7,5 7,5 7,9 8,1 8,3 1 Antonella 0,0 0,0-0,1 0,1 0,3 0,7 0,4 0,3 2 KWS Meridian 0,2 0,3-0,1 0,4-0,5-0,2-0,3-0,2 3 Titus 0,7 0,6-0,1 0,4 0,5 0,8-0,3-0,5 4 SU Melania 0,0-0,3 0,2 0,0-0,5 0,0 0,4 0,1 5 Zenek 0,3 0,4-0,8-0,8 0,5 0,3-0,3-0,4 6 SU Elma -0,2 0,2 0,4 0,4 0,8-0,1-0,1 0,2 7 KWS Kosmos -0,2 - -0,3 - -1,0 - -0,1-8 Quadriga -0,5-0,1-0,3 - -0,3-9 Arenia -0,5-0,2 - -0,3-0,4-10 Kaylin 0,7-0,6-0,5-0,2-11 Nele -0,7 - -0,1 - -0,5 - -0,1 - Liczba doświadczeń 3 5 3 7 2 5 2 6 Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 7. JĘCZMIEŃ OZIMY. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian. (odchylenia od wzorca).rok zbioru:, Wyleganie (skala 9 0 ) w fazie Wysokość roślin dojrzałości przed zbiorem (cm) Lp. Odmiana Liczba lat badań mlecznej Masa 1000 ziaren (g) Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec 6,9 7,8 95,3 94,9 45,2 46,8 1 Antonella 3-1,4-0,7-3,3-4,8-1,3 0,6 2 KWS Meridian 3-0,4 0,0 1,5 2,1-0,6-0,2 3 Titus 3 0,6 0,4 2,2 6,4 1,8 1,6 4 SU Melania 3 0,1 0,0 5,2 1,3 1,1 0,1 5 Zenek 3-0,9-0,3-2,3-0,8-4,4-2,9 6 SU Elma 3 0,6 0,1 0,7-0,2 0,2-0,2 7 KWS Kosmos 2 0,6 - -1,5-0,2-8 Quadriga 2 0,1-7,2 - -1,6-9 Arenia 1-0,4 - -9,0 - -1,1-10 Kaylin 1 1,1-1,5-2,7-11 Nele 1 0,1 - -2,3-3,0 - Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 7,8 8,3 85,3 90,4 46,4 48,0 1 Antonella 3 0,2 0,0-4,1-3,4-1,2 0,2 2 KWS 3 0,0-0,4 Meridian -0,3 0,1 0,0-0,1 3 Titus 3 0,2 0,1 3,7 6,8 2,7 1,2 4 SU 3-0,1 2,3 Melania 0,2 4,7 0,1 1,3 5 Zenek 3-0,8-0,4-0,3-2,1-4,6-3,5 6 SU Elma 3 0,2 0,2-2,1 0,2 0,3-1,2 7 KWS 2 - Kosmos -0,3-2,3-0,2-8 Quadriga 2 0,2-6,9 - -2,2-9 Arenia 1 0,2 - -8,3 - -1,0-10 Kaylin 1 0,2-5,4-1,5-11 Nele 1 0,2 - -3,1-4,4 - Liczba doświadczeń 1 4 2 7 3 7 Wzorzec: wszystkie badane odmiany. Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny Nie wystąpiło Nie wystąpiło Nie wystąpiło Nie wystąpiło
JĘCZMIEŃ OZIMY CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH W ROKU. (zarejestrowanych w 2016 roku, sporządzona na podstawie listy opisowej odmian) 1. ARENIA - odmiana wielorzędowa typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość średnia. Odporność na rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość dość duża, na mączniaka prawdziwego i plamistość siatkową średnia, na rdzę jęczmienia dość mała. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym oraz zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 2. KAYLIN - odmiana wielorzędowa typu pastewnego. Plenność dość dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość średnia. Odporność na plamistość siatkową i ciemnobrunatną plamistość dość duża, na mączniaka prawdziwego, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Zawartość białka w ziarnie dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 3. NELE - odmiana wielorzędowa typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość prawie średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość dość duża, na plamistość siatkową i rdzę jęczmienia średnia. Rośliny dość wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.