Gazetka szkolna Gimnazjalne Klimaty Redakcja: Marzena Korda Bartłomiej Stankowski Paulina Ulenberg GIMNAZJUM PUBLICZNEGO W SOMONINIE WYDANIE SPECJALNE POD HASŁEM: JESTEŚMY OTWARCI NA RÓŻNORODNOŚĆ ETNICZNĄ I KULTUROWĄ. czerwiec 2008
Informacje o Europejskim Roku Dialogu Międzykulturowego..3. Obchody Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego w Polsce 4. Mniejszości etniczne i narodowe w Polsce.. 5. Zwyczaje, stroje, religia wybranych mniejszości 6-8. Kaszubi mniejszość regionalna 9-10. Tradycje kaszubskie w naszej szkole....11. 2
Informacje o Europejskim Roku Dialogu Międzykulturowego. Europejski Rok Dialogu Międzykulturowego (ERDM) to inicjatywa Komisji Europejskiej mająca przyczynić się do zwiększenia poszanowania róŝnorodności kulturowej w społeczeństwie obywatelskim. Naczelną ideą ERDM jest promocja dialogu między przedstawicielami odmiennych kultur, ras i religii. Obchody ERDM mają na celu: Poszanowanie i promocję róŝnorodności kulturowej, Zapewnienie równości szans wszystkim mieszkańcom UE i przeciwdziałanie dyskryminacji, Wsparci idei solidarności i sprawiedliwości społecznej, Budowanie partnerskich relacji z krajami członkowskimi i krajami spoza Wspólnoty. Głównym celem wydarzeń realizowanych w ramach obchodów Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego ma być propagowanie dialogu pomiędzy przedstawicielami róŝnych krajów, kultur i wyznań religijnych. Szczególny nacisk połoŝono na asymilację mniejszości narodowych i etnicznych. Obchody Roku mają podkreślać znaczenie wkładu róŝnorodnych kultur we wspólne dziedzictwo europejskie i uświadamiać - zwłaszcza ludziom młodym - znaczenie rozwijania społeczeństwa europejskiego, otwartego na róŝnorodność kulturową. Europejski Rok Dialogu Międzykulturowego jest inicjatywą, dzięki której kaŝdy kraj członkowski moŝe uzyskać środki potrzebne na sfinansowanie wydarzeń artystycznych, edukacyjnych i społecznych, przyczyniających się do propagowania idei dialogu międzykulturowego. Opracowanie: Marzena Korda Źródło: WWW.dialog2008.pl 3
Obchody Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego w Polsce. Narodowe Centrum Kultury, jako instytucja koordynująca obchody Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego w Polsce zaplanowało realizację róŝnorodnych inicjatyw zmierzających do propagowania dialogu międzykulturowego. Cele i priorytety narodowe dla Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego, za które uznano: ukazanie społeczeństwu polskiemu róŝnych kontekstów i rozumienia wielokulturowości w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem polskiej tradycji i doświadczeń historycznych, współtworzących dziedzictwo kulturowe kontynentu ukazanie chrześcijańskich korzeni Europy oraz tradycji Polski wielowyznaniowej ukazanie lokalnych kontekstów wielokulturowości, sprzyjającej lepszemu wzajemnemu zrozumieniu mieszkańców i ich przyszłemu współdziałaniu. Dodatkowo strategia kładzie szczególny nacisk na: działania ukazujące znaczenie zaangaŝowania w dialog międzykulturowy w Ŝyciu codziennym oraz podkreślanie wkładu róŝnych kultur i przejawów róŝnorodności kulturowej w dziedzictwo i sposób Ŝycia w państwach członkowskich działania sprzyjające budowie płaszczyzny dialogu i współpracy z sąsiadami Polski, a zwłaszcza z Ukrainą i Białorusią, pogłębieniu dialogu z mniejszością ukraińską i białoruską w Polsce oraz wspieraniu ruchów demokratycznych w krajach będących obecnie bezpośrednimi sąsiadami Unii Europejskiej działania realizujące ideę formalnej i nieformalnej edukacji międzykulturowej, skierowanej zarówno do dzieci i młodzieŝy, jak i do dorosłych. Opracowanie: Paulina Ulenberg Źródło: WWW.dialog2008.pl 4
Mniejszości etniczne i narodowe w Polsce. Polskę zamieszkują przedstawiciele 9 mniejszości narodowych: Białorusini, Czesi, Litwini, Niemcy, Ormianie, Rosjanie, Słowacy, Ukraińcy, śydzi i 4 mniejszości etniczne: Karaimi, Łemkowie, Romowie i Tatarzy. Ponadto tereny województwa pomorskiego zamieszkują Kaszubi, społeczność posługująca się językiem regionalnym. Mniejszości narodowe w Polsce Mniejszości: Liczba obywateli Białorusini 47640 Czesi 386 Karaimi 43 Litwini 5639 Łemkowie 5850 Niemcy 147094 Ormianie 262 Romowie 147094 Rosjanie 3244 Słowacy 1710 Tatarzy 447 Ukraińcy 27172 śydzi 1055 Opracowanie: Marzena Korda Źródło: WWW.ceo.org.pl; www.mswia.gov.pl 5
Zwyczaje, stroje, religia wybranych mniejszości. Ślązacy jako grupa etniczna zamieszkująca głównie Górny Śląsk, o bogatej, odrębnej od terenów otaczających kulturze, posługująca się dialektem (wg niektórych językiem) śląskim. Część Ślązaków deklaruje odrębną narodowość śląską, inni, zachowując poczucie pewnej odrębności kulturalnej i językowej, deklarują narodowość polską, niemiecką lub czeską. Czasem zamiast terminu grupa etniczna, uŝywa się w oficjalnych dokumentach terminu "grupa regionalna zamieszkująca Śląsk", np. w orzeczeniu polskiego sądu. Strój męski Strój męski składa się z szaketu, kamizelki (westy), białej koszuli, jedwabnej chustki (jedwobki) lub wstąŝki (szlajfki), galot czyli spodni lub bizoków czyli spodni prasowanych na kant oraz szczewików czyli butów. Na głowie Ślązak nosił hut czyli kapelusz. Strój męŝczyzny obecnie nazywa się ancugiem, nazwa ta kojarzona jest głównie z garniturem. Jednak niewielu ludzi pamięta, Ŝe po śląsku słowo ancug oznacza ogólnie strój męski jak i Ŝeński. Strój kobiecy Ślązaczka mogła ubrać się na trzy sposoby: kiecka, zopaska, kabotek i wierzcheń kiecka, zopaska i jakla kiecka, zopaska, kabotek i merynka (chusta) Dziewczynka w stroju górnośląskim. 6
Zwyczaje, stroje, religia wybranych mniejszości Romowie albo Cyganie (nazwa własna w języku romskim Roma) nie terytorialny naród lub grupa etniczna pochodzenia indyjskiego, której członkowie tworzą diasporę, zamieszkującą większość państw świata. Stanowią społeczność wysoce zróŝnicowaną pod względem językowym oraz kulturowym, a takŝe zajmującą rozmaite nisze w ekonomiczno-społecznej strukturze krajów zamieszkania. Mimo owej niejednolitości czynnikiem wspólnym dla większości tradycyjnych grup jest przestrzeganie zwyczajów, wynikających z subiektywnego rozumienia zasad romskiej kultury. Ogół romskiej tradycji określają zasady nazywane zbiorczym mianem romanipen. Dotyczą one w głównej mierze idei rytualnej czystości-nieczystości (mageripen), a takŝe związków społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem relacji rodzinnych, wewnątrz- i międzygrupowych oraz relacji z obcymi (gadziami). Flaga Romów Romska kobieta w tradycyjnym stroju Andrychów Młode pokolenie Romów Zwyczajowa obrzędowość romska nie zawiera się w ścisłych ramach jakiejkolwiek tradycji (ani tym bardziej doktryny) religijnej. Mimo bowiem iŝ znaczna część idei i praktyk, określanych zbiorczym mianem romanipen, wywodzi się z kultury hinduistycznych Indii, (o czym świadczy np. uŝywane na określenie chrześcijańskiego krzyŝa romskie słowo trušul, wywodzące się z sanskryckiego trisula "trójząb" - atrybut boga Śiwy i emblemat noszony przez braminów), wiele jej elementów zostało zaczerpniętych z wierzeń innych narodów, z którymi Romowie mieli styczność podczas swej wędrówki. 7
Zwyczaje, stroje, religia wybranych mniejszości Żydzi naród wywodzący się od plemion semickich, zamieszkujących Palestynę, określanych jako Hebrajczycy albo Izraelici, posługujący się początkowo językiem hebrajskim. Judaizm religia monoteistyczna, ukształtowana w II tysiącleciu p.n.e.; stanowi religię narodową Żydów. Jest też pierwszą religią abrahamową. Jej wyznawcy znajdują się na całym świecie, ale obecnie jest ich najwięcej w Stanach Zjednoczonych - 5,6 mln i Izraelu - 4,7 mln. Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko stwórcą świata, ale także jego stałym "nadzorcą", czy też "opiekunem". Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się nakazom Boga. Ubiór kobiety Muchajery, falendysze, jedwabie, atłasy, kitajki, drogie koronki brabanckie, zbytkowna bielizna, rańtuchy, sztirnbindy, gorsety z galonami złotemi, armbindy i.t.d., oto co nosiły śydówki [...]. Bogate śydówki nosiły juŝ to gorset, z pod którego wyglądała biała koszula z farbotami, lub tez suknie ku górze zamknięte, zakończone kryzą lub bryzą. Na sukni nosiła śydówka fartuch z napierśnikiem, bogato szychowanym, w ręku haftowana chusteczkę, a na głowie djadem (bramkę) obsadzony perłami lub beret. Wysokie obuwie lub niskie półbuciki zdobiły nogi elegantki, na palcach liczne błyszczały pierścienie, na rękach manele, a na całej szacie liczne puntały, ferety, i.t.d. CięŜki łańcuch złoty dopełniał całokształtu zbytkownego stroju. Ubiór męŝczyzny Nosili tedy śydzi Ŝupany, surduty o długich połach, i najrozmaitsze futra, jak szuby, bekiesze z szamerowaniem i bez niego. W sobotę nosił bogaty śyd jedwabną lub aksamitną bekieszę, szeroko opasaną jedwabną wstąŝką, drogie łańcuchy, pierścień i sygnet, a w późniejszych wiekach równieŝ i zegarek. Opracowanie: Bartłomiej Stankowski Źródło: WWW.wikipedia.pl 8
Kaszubi mniejszość regionalna Kaszuby (kasz. Kaszëbë lub Kaszëbskô) to kraina historyczna w Polsce, będąca częścią Pomorza, którą zamieszkują Kaszubi (autochtoniczni Pomorzanie) - zachodniosłowiańska grupa etniczna, którą cechuje specyficzny język kaszubski i wyraźnie zaznaczone poczucie odrębności. Główne miasta Kaszub, w których kultywuje się tradycje i język kaszubski to Wejherowo, Puck, Chojnice, Kościerzyna i Kartuzy. Niedaleko znajduje sie teŝ Gdańsk jako największe miasto regionu, z siedzibami najwaŝniejszych organizacji, ale jak mówi wiersz Maryli Wolskiej: Siedem miast od dawna Kłóci się ze sobą, Które to jest z nich Wszech Kaszub głową: Gdańsk - miasto liczne, Kartuzy - śliczne, Święte Wejherowo, Lębork, Bytowo, Cna Kościerzyna I Puck - perzyna. dzina kaszubska na zjeździe Kaszubów w Łebie w 2005r. Ro Kaszubi (z csb. - Kaszëbi) - zachodniosłowiańska grupa etniczna wywodząca się w prostej linii od Pomorzan zamieszkujących Pomorze Gdańskie i wschodnią część Pomorza Zachodniego. Dzielą się na wiele podgrup etnograficznych, zróŝnicowanych językowo i kulturowo (Bylacy - Bëlôcë, Gachy - Gôchë, Józcy - Józcë lub Mucnicy - Mùcnicë, Krubanie - Krëbane, Lesacy - Lesôcë, Morzanie - Mòrzanie, Rybaki - Rëbôcë, Zaboracy - Zabòrôcë). Kaszubi stanowią typową ludność pogranicza, która w ciągu wielu wieków Ŝyła na terytorium zmieniającym przynaleŝność państwową. Wielu z nich uległo germanizacji lub polonizacji, proces ten miał charakter przymusowy lub naturalny. 9
Wielu znanych wojskowych pruskich i niemieckich miało pochodzenie kaszubskie, ale nie poczuwało się do związków z rodzimą kulturą lub ulegały one całkowitemu zerwaniu w następnym pokoleniu. Z tego powodu trudno dokładnie zdefiniować, którą z postaci historycznych wolno uznać za Kaszuba, a którą za Niemca lub Polaka pochodzenia kaszubskiego. Część Kaszubów zachowała własną kulturę i język. Współcześnie w socjologii i historii dominuje pogląd, Ŝe Kaszubi stanowią grupę etniczną narodu polskiego. Zdecydowana większość Kaszubów posiada podwójną identyfikację - narodową polską i etniczną kaszubską. Wielu polskich działaczy narodowych na Pomorzu w okresie zaborów oraz członków podziemia niepodległościowego w czasie okupacji było pochodzenia kaszubskiego. W Spisie Powszechnym z 2002 5.100 obywateli polskich zadeklarowało narodowość kaszubską. Jest to ok. 1% całej społeczności kaszubskiej. Rzeczpospolita Polska nie uznaje tych deklaracji za wiąŝące (podobnie w przypadku Ślązaków), stąd Kaszubi nie znaleźli się na oficjalnej liście mniejszości narodowych sporządzonej przez MSWiA. Kaszubski ruch narodowy, choć nie naleŝy do głównego nurtu w ruchu kaszubskopomorskim, ma jednak długoletnią tradycję. Za odrębny naród słowiański uwaŝał Kaszubów Florian Ceynowa, w okresie międzywojennym jego myśl kontynuowali działacze z kręgu tzw. Zrzeszeńców, którzy w PRL byli represjonowani przez UB, a następnie SB i zepchnięci na margines działalności publicznej. Po 1989 tę samą myśl w ruchu kaszubskim reprezentowało pismo Tatczëzna, obecnie zaś Kaszëbskô Òdroda. Z powodu odmienności językowej oraz przywiązania do religii rzymskokatolickiej, które powodowało niechęć Kaszubów do idei komunizmu, byli oni posądzani o separatyzm, tj. chęć oderwania od Polski części jej terytorium. OskarŜenia te nie miały pokrycia w rzeczywistości, ale w okresie PRL słuŝyły antagonizowaniu Kaszubów z pozostałą ludnością Polski i przybierały na sile w okresie kolejnych kryzysów politycznych, np. w 1968 i 1970. Współcześnie nawet najbardziej radykalny nurt w ruchu kaszubskim - narodowy - nie kwestionuje historycznych związków Kaszubów z Polską, zaś swoje postulaty ogranicza do troski o rozwój ojczystego języka, kultury oraz dbałości o własną tradycję historyczną. Dziewczyna w kaszubskim stroju ludowym. Opracowanie: Marzena Korda Źródło: WWW.wikipedia.pl 10
Tradycje kaszubskie w naszej szkole Przy naszym Gimnazjum działa takŝe Kaszubska Izba Regionalna. Utworzono ją 2003 roku, by zainteresować uczniów dziedzictwem kulturowym regionu, przybliŝyć najbliŝsze środowisko, a przez to kształtować świadomość własnych korzeni. Obcowanie młodych ludzi z kulturą ludową na co dzień ma umacniać poczucie ich własnej toŝsamości, a jednocześnie wprowadzić w świat dziedzictwa narodowego. Pozwala teŝ na wykorzystanie atrakcyjnych form i metod edukacyjnych, np. wywiady, zbieractwo, obserwacja bezpośrednia reliktów przeszłości, rejestrowanie i opisywanie eksponatów. Obecnie w izbie znajduje się ponad sto pamiątek kaszubskich. Są to zabytkowe przedmioty codziennego uŝytku, narzędzia gospodarcze i rybackie, dawna i współczesna ceramika kaszubska, hafty i fotografie. Opiekunem izby jest nauczycielka języka polskiego Sabina Widrowska. haft kaszubski (kaszёbszci wёsziwk) sieci rybackie (séc, Ŝaczi) Opracowanie: Paulina Ulenberg 11
Źródła: www.wikipedia.pl www.dialog2008.pl www.ceo.org.pl www.mswia.gov.pl Redakcja: Bartłomiej Stankowski Paulina Ulenberg Marzena Korda Opiekun: Maria Klinkosz i Ewa Littwin 12